ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်

မြေမြှုပ်မိုင်းများကို ပြန်လည်သုံးသပ်

လူတို့ကိုထိခိုက်သေဆုံးစေသည့် မိုင်းဗုံးများကိုပိတ်ပင်သော အိုတာဝါသဘောတူညီချက်ကို ၁၃၅ နိုင်ငံကျော်က လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပြီးဖြစ်၍ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးရန် စီစဉ်ထားသည်။ “သို့သော် တားမြစ်ထားသောမိုင်းဗုံးတစ်လုံးတွင် အဘယ်အရာဖွဲ့စည်းပါဝင်သည်နှင့်စပ်လျဉ်းသည့် ပြဋ္ဌာန်းချက်ကိုပြောင်းလဲဖို့ နည်းပညာပုံစံရေးဆွဲခြင်းဘက်တွင်မူ ကမောက်ကမဖြစ်နေသည်” ဟုနယူးဆိုင်းယင်းတစ်ကဆိုသည်။ “ကမ်းခြေများပေါ်ကြဲချသည့် ဗုံးများကို အဝေးထိန်းကိရိယာနှင့် ထိန်းထားသရွေ့ လူကိုထိခိုက်သေဆုံးစေသည့်မိုင်းဗုံးများ မဟုတ်ဟု ဂျပန်ကယုံကြည်လက်ခံသည်။ . . . ၎င်းကို မြေမြှုပ်မိုင်းဗုံးဟုခေါ်မည့်အစား ‘ပစ်လွှတ်ပြန့်ကျဲလက်နက်’ ဟုအမည်ပေးကြသည်။” အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် တင့်ကားဖျက်ဗုံးများကိုကာကွယ်ရန် လူကိုထိခိုက်သေဆုံးစေသည့်မိုင်းဗုံးများကို လောလောဆယ်တွင် အသုံးပြုသည်၊ ထို့ကြောင့် မိုင်းဗုံးများမြှုပ်ထားသည့်နေရာတစ်နေရာကို ရှင်းလင်းရန်အားထုတ်မှုများ ပျက်ပြားစေဖို့ ဟိုခုန်သည်ခုန်,ခုန်နိုင်သည့် တင့်ကားဖျက်မိုင်းများကို ပြုလုပ်နေကြသည်။ ကွင်းပြင်ကိုဖြတ်၍ လူသွားလမ်းတစ်လမ်းဖောက်ရန် မိုင်းအချို့ကို ရှင်းလင်း သို့မဟုတ် ဖျက်ဆီးခဲ့လျှင် ကျန်ရှိသောစက်ရုပ်ဆိုင်ရာမိုင်းများသည် “အခြားမိုင်းများပျောက်နေကြောင်း ထောက်လှမ်းသိရှိမည်ဖြစ်ပြီး ပုံမှန်ပုံစံအတိုင်းပြန်ဖြစ်သည်အထိ လပ်နေသောနေရာကိုရောက်အောင် ခုန်သွားလိမ့်မည်” ဟုမဂ္ဂဇင်းကမှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ မိမိဘာသာ နေရာမှန်ပြန်ရောက်စေနိုင်စွမ်းရှိသည့်မိုင်းများသည် “၎င်းတို့ကို လေထဲတွင် ၁၀ မီတာ [ပေ ၃၀] ထက်မက အထက်သို့အရှိန်နှင့်တွန်းပို့သင့်သည့် ထောက်တံတစ်ခုရှိလိမ့်မည်။”

သာ၍ရှည်သောလူ့သက်တမ်း

မကြာသေးမီ လူသားထုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂမှတ်တမ်းအရ လွန်ခဲ့သော ၂၅ နှစ်အတွင်း ပီရူးနိုင်ငံတွင် လူ့သက်တမ်းသည် ၁၂.၈ နှစ် တိုးလာခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်နှင့် ၁၉၇၅ ခုနှစ်အတွင်း ပျမ်းမျှလူ့သက်တမ်းသည် ၅၅.၅ နှစ်ရှိခဲ့သော်လည်း ၁၉၉၅ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်အကြားတွင် ၆၈.၃ နှစ်သို့မြှင့်တက်သွားသည်။ လူ့သက်တမ်းတိုးလာခြင်းသည် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု တိုးတက်ကောင်းမွန်လာခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်၊ ယင်းကြောင့် မွေးကင်းစကလေးငယ်များသေဆုံးမှုနှုန်းသည် ၁,၀၀၀ လျှင် ၁၁၅ ယောက်မှ ၁,၀၀၀ လျှင် ၄၃ ယောက်အထိနှင့် တစ်ချိန်တည်းတွင် ငါးနှစ်အောက်ကလေးများသေဆုံးမှုနှုန်းသည် ၁,၀၀၀ လျှင် ၁၇၈ ယောက်မှ ၁,၀၀၀ လျှင် ၅၄ ယောက်အထိ လျှော့ကျသွားခဲ့သည်ဟု အဲလ် ပေရုအာ့နိုးသတင်းစာကဆိုသည်။ နောက်ငါးနှစ်အတွင်း “လူဦးရေ၏ ၂၃ ရာခိုင်နှုန်းသည် အသက် ၆၀ နေကြရမည်” ဟုခန့်မှန်းထားကြောင်း အဲလ် ပေရုအာ့နိုးက ဖော်ပြသည်။

အကျိုးပြုသောဗီတာမင်

ကွန်ပျူတာခလုတ်ခုံရှေ့ အလုပ်လုပ်နေသောအခါ ကျွန်ုပ်တို့၏မျက်စိသည် ဖန်သားပြင်ပေါ်တွင် ပေါ်ထွက်နေသော အလင်းစက်များနှင့် အမည်းစက်များကိုပါ မပြတ်တမ်းတန်ပြန်နေရသည်ဟု ပိုလန်ကျန်းမာရေးမဂ္ဂဇင်း ဇဒရိုဗီး ကဖော်ပြသည်။ ထိုသို့အမြင်အာရုံအချက်ပြမှု ပို၍များလာလေလေ ကျွန်ုပ်တို့၏မျက်စိသည် အမြင်ရစေသည့် ဖြာထွက်စွမ်းအင်ကိုတုံ့ပြန်သော ပင်ကိုရောင်ခြည်ဖြစ်သည့် ရိုးဒေါ့ပ်စင် ကုန်ခန်းလေလေဖြစ်သည်။ ရိုးဒေါ့ပ်စင် ထုတ်လုပ်ရာတွင် ဗီတာမင်အေသည် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်။ ဇဒရိုဗီး မဂ္ဂဇင်းအရ ဗီတာမင်အေကြွယ်ဝသောရင်းမြစ်များတွင် အသည်းနှင့် ငါးကြီးဆီတို့ပါဝင်သည်။ ဝ၍ ကိုလက်စထရောပမာဏကို ကန့်သတ်လိုသူများသည် ခန္ဓာကိုယ်က နေရောင်ခြည်အကူအညီဖြင့် ဗီတာမင်အေအဖြစ်ပြောင်းလဲစေသည့် ဗီတာ-ကယ်ရိုတင်းပါဝင်သော အသီးများကို စားသုံးနိုင်သည်။ ဗီတာ-ကယ်ရိုတင်းသည် အဝါရောင်၊ လိမ္မော်ရောင်၊ အနီရောင်၊ အစိမ်းရောင် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များနှင့် တရုတ်ဆီးသီး၊ မက်မုံသီး၊ စပျစ်သီးခြောက်၊ ဖရဲသီးနှင့် သရက်သီးအစရှိသောအသီးများတွင် ပါရှိသည်။

အေအိုင်ဒီအက်စ် တစ်မုဟုတ်ချင်းတိုးပွားလာခြင်း

၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် လူငါးသန်းကျော်သည် အေအိုင်ဒီအက်စ် ဗိုင်းရပ်ပိုးကူးစက်ခံခဲ့ရသည်ဟု အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ် (ယူအဲန်အေ့ဒ်စ်) ဆိုင်ရာ ပူးတွဲကုလသမဂ္ဂအစီအစဉ်နှင့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့၏ အစီရင်ခံစာတစ်စောင်က ဆိုသည်။ ၎င်းက ကမ္ဘာတစ်ဝန်း အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုးရှိသူအရေအတွက် ၃၆ သန်းကျော်ဖြစ်သွားစေသည်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် ခန့်မှန်းခဲ့သည့် ခန့်မှန်းခြေထက် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက်သွားသည်။ အများအားဖြင့် မူးယစ်ဆေးကိုသွေးကြောထဲထိုးသွင်းသုံးစွဲခဲ့၍ တစ်နှစ်အတွင်း ရောဂါကူးစက်ခံရသူ နှစ်ဆနီးပါးတိုးများလာသည့် အရှေ့ဥရောပတွင် ကူးစက်ရောဂါ တစ်မုဟုတ်ချင်းတိုးပွားလာခဲ့သည်။ အဓိကအားဖြင့် မူးယစ်ဆေးကိုသွေးကြောထဲထိုးသွင်းသုံးစွဲသူများနှင့် လိင်တူမေထုန်ပြုသည့်အမျိုးသားများ၌ အေအိုင်ဒီအက်စ် ကူးစက်ပြန့်ပွားနေခြင်းကြောင့် ကမ္ဘာ့ချမ်းသာကြွယ်ဝသောနိုင်ငံများတွင် တားဆီးကာကွယ်ရေးအားထုတ်မှုများ ရပ်တန့်သွားရခြင်းကိုလည်း အစီရင်ခံစာ၌ရေးသားထားသည်။ တစ်ဖက်တွင်မူ ၂၅.၃ သန်းကျော်သောသူတို့ ရောဂါကူးစက်ခံနေရသည့် အာဖရိကဆာဟာရဒေသတွင် ရောဂါကူးစက်ခံသူလူသစ်ဦးရေမှာ ဦးဆုံးအကြိမ်အဖြစ် တန့်နေပုံရသည်။ စတင်ကူးစက်ပြန့်ပွားချိန်မှစ၍ ယင်းရောဂါကြောင့် လူပေါင်း ၂၁ သန်းကျော် သေဆုံးခဲ့ရပြီ။

သဘောထားများနှင့် လေယာဉ်ထိခိုက်မှုများ

ခရီးသည်တင်လေယာဉ်များ၏ဦးခန်းမှ လူမှုဆက်ဆံရေးဖြစ်စဉ် သို့မဟုတ် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုကို လေယာဉ်ပျက်ကျမှုများ၏ ဖြစ်နိုင်ဖွယ်အကြောင်းရင်းများအနက် တစ်ခုအဖြစ် စင်္ကာပူသတင်းစာ သည်စထရိတ်စ်တိုင်းမ်၏ဆောင်းပါးတစ်ခုက ထောက်ပြခဲ့သည်။ “အာရှ၌ လေယာဉ်မှူးနှင့် လက်ထောက်လေယာဉ်မှူးအကြား လေယာဉ်ဦးခန်းတွင် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုသည် အလွန်ပင်အဆင့်အတန်းခွဲသည်” ဟုအစီရင်ခံစာကဆိုသည်။ “လေယာဉ်မှူးသည် စောဒကတက်၍မရသော အကြီးအကဲဖြစ်ရာ ပုံမှန်မဟုတ်သည့်အရာတစ်ခုကို သတိပြုမိသော လက်ထောက်လေယာဉ်မှူးသည် လေယာဉ်မှူး၏အခွင့်အာဏာကို စောဒကတက်မိမည်စိုး၍ ယင်းကို ထောက်ပြရန် ချီတုံချတုံဖြစ်နေပေမည်။” ထိုသတင်းစာအရ ပြဿနာဖြစ်နိုင်သည့်အရာတစ်ခုကို လူတို့သိမြင်ကြပေမည်၊ သို့သော် “မိမိတို့ အပျက်သဘောမြင်ခြင်းသာဖြစ်မည်ဟု သဘောထားကြသောကြောင့်” မထောက်ပြကြပေ။ သို့မဟုတ် “သူတို့၏အဆင့်အတန်းကြောင့်” မိမိတို့အားယုံကြည်နိုင်မှုအပေါ် သံသယရှိခံရမည်ဟု သူတို့ခံစားရပေမည်။ လေယာဉ်တစ်စီး၏ ဦးခန်းတွင် လက်ထောက်လေယာဉ်မှူးဘက်မှ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရန် စိတ်မပါခြင်းသည် မတော်တဆဖြစ်မှု အန္တရာယ်တိုးများစေနိုင်သည်။

အကျပ်ရိုက်နေသော သန္တာကျောက်

တောင်အာဖရိကမှသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံအထိ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမှ သန္တာကျောက်တန်းများသည် လွန်စွာအကျပ်ရိုက်နေသည်ဟု သည်အီကိုနောမစ္စကဆိုသည်။ “ပင်လယ်သန္တာကျောက်တန်းများ၏ ၅၀-၉၅% သည် လွန်ခဲ့သောနှစ်နှစ်အတွင်း ပျက်ပြားသွားခဲ့” ကြောင်း အဏ္ဏဝါဇီဝဗေဒပညာရှင်များ မကြာသေးမီက ထိတ်လန့်ဖွယ်ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ အကြောင်းရင်းမှာ သီတင်းပတ်အနည်းငယ်ထက်ကျော်၍ ပင်လယ်ရေသာမန်အပူချိန်ထက် ၂ မှ ၄ ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက်ကျော် မြင့်တက်သွားခြင်းကို သန္တာကျောက်များ မခံနိုင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ “၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် စေးရှီးလ်စ်ကျွန်းစုတစ်ဝိုက်တွင် အပူချိန်သည် သီတင်းပတ်အတန်ကြာ ရာသီအလိုက်ဖြစ်ပေါ်သည့်စံချိန်ထက် ၃ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်မြင့်ခဲ့သည်” ဟုမှတ်တမ်းကဆိုသည်။ ယင်းက “ထူးထူးခြားခြားကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှု” ကိုဖြစ်စေသည်ဟု သုတေသီများက ယူဆကြ၏။ မောလ်ဒိုက်ကျွန်းမှ သန္တာကျောက်ပျက်ပြားမှုတန်ဖိုးသည် ၁၉၉၈/၉၉ ခုနှစ်တွင် ဒေါ်လာ ၆၃ သန်းရှိခဲ့သည်။ လှပခန့်ညားသောကျောက်တန်းများကိုတွေ့ရဖို့ မျှော်လင့်ထားသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များသည် “အကျည်းတန်ရုပ်ဆိုးသောမီးခိုးရောင် ကျောက်ကျိုးကျောက်ပဲ့အပုံများကြောင့် စိတ်ပျက်ပြီး လှည့်ထွက်သွားကြသည်” ဟုသည်အီကိုနောမစ္စကဆိုသည်။ “ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ်ရှိ ဂေဟစနစ်အသွင်အများစု၏ ကြီးမားသောအပိုင်းတစ်ခုသည် ကမောက်ကမဖြစ်နေသည်” ဟုအစီရင်ခံစာ၏ တွဲဖက်အယ်ဒီတာဖြစ်သူ အောလက်ဖ် လင်ဒဲကဖော်ပြခဲ့သည်။ သန္တာကျောက်တန်းများသည် အရေးပါသောပင်လယ်ပေါက် သတ္တဝါငယ်များကြီးပွားဖွံ့ဖြိုးရာအရပ် ဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းဘေးအန္တရာယ်သည် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းကိုမှီခိုနေရသော ကမ်းရိုးတန်းအနီးနေထိုင်သူများအတွက် နိမိတ်ဆိုးပြခြင်းလည်းဖြစ်သည်။

အငြိမ်းစားများ ကွာရှင်းပြတ်စဲမှု

ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် “ကွာရှင်းပြတ်စဲကြသော အသက် ၅၅ နှစ်ကျော် မောင်နှံစုံအရေအတွက်သည် လေးနှစ်အတွင်း ၅၂ ရာခိုင်နှုန်း တိုးများလာခဲ့သည်” ဟု လာဖေဂါရိုသတင်းစာက အစီရင်ခံတင်ပြသည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင် အသက် ၇၀ ကျော်မောင်နှံစုံများ ကွာရှင်းမှုနှုန်းသည် နှစ်ဆကျော်သွားခဲ့ကာ အမျိုးသမီးက အစပြုကွာရှင်းမှုအရေအတွက် တိုးများလာနေသည်။ အကြောင်းရင်းတစ်ခုမှာ အငြိမ်းစားဘဝနှင့် အလိုက်သင့်နေထိုင်ရေးနှင့်စပ်လျဉ်းသည့် အခက်အခဲများကြောင့်ဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်ဖက်တစ်ဦး အလုပ်လုပ်ခဲ့စဉ်က ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့သည့် ပြဿနာများသည် အိမ်ထောင်ဖက်နှစ်ဦးလုံး အိမ်တွင်ရှိသောအခါတွင် ဖြေရှင်း၍မရနိုင်အောင်ဖြစ်လာလေ့ရှိ၏။ ထို့ပြင် ငွေရေးကြေးရေးအရ အမှီအခိုကင်းသော အသက် ၅၀ ကျော်အမျိုးသမီးအရေအတွက် တိုးများလာသည်။ ဤအမျိုးသမီးများသည် ယခင်လူမျိုးဆက်မှ အမျိုးသမီးများထက် ဖောက်ပြန်သောခင်ပွန်းများကို ကွာရှင်းရန် အကြောင်းပိုများသည်။ အငြိမ်းစားအမျိုးသားများသည် ငယ်ရွယ်သောအဖော်အဖက်များကို ရှာလေ့ရှိကြသော်လည်း အရေအတွက်တိုးများလာသော အသက် ၆၀ ကျော်နှင့် ၇၀ ကျော်ဖြစ်၍ မုဆိုးမများမဟုတ်ကြသည့် အမျိုးသမီးများသည် တစ်ကိုယ်ရေဘဝနှင့် ဇာတ်သိမ်းသွားကြသည်။

ပြင်သစ်လူမျိုးတို့ ရက်ရောမှု

အမျိုးသမီးများသည် အမျိုးသားများထက်၊ လူကြီးများသည် လူငယ်များထက် ပို၍ရက်ရောကြသည်။ ယင်းသည် သူတစ်ပါးအားအကူအညီပေးတတ်သောအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ဖြစ်သည့် ဖောင်ဒေးရှင်း ဒီ ဖရန့်စ်၏တာဝန်ပေးအပ်ချက်အရ တစ်နှစ်တာ ဆန္ဒကောက်ယူမှုနှင့်စပ်လျဉ်းသည့် ကောက်ချက်နှစ်ခုဖြစ်သည်။ ပြင်သစ်လူဦးရေ၏ထက်ဝက်သည် ရက်ရက်ရောရောလှူဒါန်းကြကြောင်း ရလဒ်များကဖော်ပြသည်၊ ၎င်းတို့အနက် ၂၈ ရာခိုင်နှုန်းသည် တစ်နှစ်အတွင်း ငွေကြေးဖြစ်စေ၊ အချိန် သို့မဟုတ် အခြားတစ်နည်းနည်းဖြင့်ဖြစ်စေ မကြာခဏ ပေးကမ်းနေကြသည်။ “ဘာသာရေးကိစ္စတာဝန်နှင့် အသင်းအဖွဲ့တစ်ခုတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်း” တို့သည်ရက်ရောမှုကို တိုးမြှင့်ပေးကြောင်း မှတ်တမ်းက တွေ့ရှိခဲ့သည်။ လေ့လာချက်များကိုအခြေခံ၍ ပါရီသတင်းစာ လီမွန်ဒီက မြေထဲပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း သို့မဟုတ် ကျေးလက်ဒေသတွင်နေထိုင်ပုံရှိသော ချာ့ခ်ျမတက်သည့်လူငယ် တစ်ကိုယ်ရေသမားတစ်ဦးအဖြစ် ကပ်စေးနှဲသောပြင်သစ်လူမျိုး၏ပုံကို သရုပ်ဖော်ရေးဆွဲခဲ့သည်။

ဆဲလ်ဖုန်းနှင့်ဆက်နွှယ်သော မတော်တဆမှုများ

လမ်းမများသည် ဆဲလ်ဖုန်းသုံးသူများ မတော်တဆမှုဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့် တစ်ခုတည်းသောနေရာ မဟုတ်ချေ။ ခရီးသည်များသည် မီးရထားစင်္ကြံများတွင် စောင့်နေကြရင်း ဆဲလ်ဖုန်းဖြင့် စကားပြောခြင်း၌ အာရုံနစ်မျောသွားကြရာ မိမိတို့ရောက်ရှိနေရာကို မေ့သွားကြသည်ဟု ဂျပန်နိုင်ငံမှ မီးရထားအရာရှိများကဆိုသည်။ အဆာဟိ ညနေခင်းသတင်းမှ အစီရင်ခံခဲ့သော မကြာသေးမီကဖြစ်ခဲ့သည့် မတော်တဆမှုများတွင် လူငယ်တစ်ဦးသည် စင်္ကြံအစွန်း၌ကိုယ်ကိုညွှတ်၍ ဖုန်းဖြင့်စကားပြောနေသည်။ သူနှင့်စကားပြောနေသူကို သတိလွတ်ပြီးဦးညွှတ်လိုက်ရာ ဆိုက်လာသောရထားတစ်စီးက သူ့ခေါင်းကို ပွတ်သွားခဲ့သည်။ ဝမ်းသာစရာမှာ “ညာဘက်မျက်လုံးအပေါ်နားတွင် ကွဲသွား” ရုံမျှဖြင့် လွတ်မြောက်သွားခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် အခြားဖြစ်ရပ်တစ်ခုတွင်မူ “အထက်တန်းကျောင်းသားတစ်ဦးသည် စင်္ကြံအစွန်း၌ ခေါင်းငုံ့ပြီးဆဲလ်ဖုန်းပြောနေစဉ် ကုန်ရထားတစ်စီးက ဝင်တိုက်ပြီး သေဆုံးသွားခဲ့သည်။” တစ်ခါတစ်ရံ ဖုန်းများသည် လူတို့လက်မှ ရထားလမ်းများပေါ် မတော်တဆ လွတ်ကျလေ့ရှိကြောင်း ဘူတာရုံအမှုထမ်းများက သတင်းပေးကြသည်။ မိမိ၏တယ်လီဖုန်းကိုကောက်ရန် ခုန်ဆင်းခဲ့သော ၂၆ နှစ်အရွယ်ရှိအမျိုးသားတစ်ဦးသည် ရထား “ကြိတ်၍သေဆုံးသွား” ခဲ့သည်။ “မီးရထားစင်္ကြံများသည် အလွန်အန္တရာယ်ရှိသောနေရာများဖြစ်ကြောင်း စိတ်စွဲမှတ်ထားရန်” မီးရထားအရာရှိများက လူတို့ကို ပန်ကြားကြသည်။