ငလျင်​တစ်ခု​ကို ဆန်းစစ်​လေ့လာမှု

“ကင်း​ပိတ်​ကမ္ဘာလုံး​ပေါ်​၌ ကျွန်ုပ်​တို့ အတော်ပင် အထိုင်​ကျနေ​ပြီ​ဖြစ်​ရာ ကမ္ဘာကြီး စတင်​တုန်ခါ​လှုပ်ရှား​သောအခါ စိတ်​က​ယောင်​ချောက်ချား​ဖြစ်သွား​၏။”—“အကြမ်းဖက်​သော​ကမ္ဘာ​မြေ။”

“ငလျင်​တို့သည် ဖျက်ဆီး​နိုင်စွမ်း​အကြီးမားဆုံး​နှင့် အင်အား​အရှိဆုံး သဘာဝ​စွမ်းအား​များ​တွင် ပါဝင်​သည်” ဟု ကမ္ဘာ့​စာအုပ်​စွယ်စုံ​ကျမ်း​က​ဖော်ပြ​သည်။ ပြင်းထန်သော​ငလျင်​တစ်ခု​မှ ထွက်ပေါ်​လာသော​စွမ်းအင်​သည် ဦးဆုံး​ထုတ်လုပ်​သော​အဏုမြူ​ဗုံး​ထက် အဆပေါင်း ၁၀,၀၀၀ ကြီးမား​သည်​ဟု​ဖော်ပြခြင်း​မှာ ချဲ့ကား​ပြော​ခြင်း​မဟုတ်​ချေ! သာ၍​ကြောက်စရာ​ကောင်း​သည်​မှာ ငလျင်​များသည် မည်သည့်​ဝန်းကျင်၊ ရာသီဥတု​၌​မဆို နေ့​တစ်နေ့​၏​အချိန်​အခါ​မရွေး လှုပ်​နိုင်​ခြင်း​ဖြစ်သည်။ ထို့​ပြင် အင်အား​ပြင်းထန်သော​ငလျင်​များ လှုပ်​နိုင်​ခြေ​ရှိနေ​ရာ​ကို သိပ္ပံ​ပညာရှင်​များ​က ထင်မြင်ချက်​ပေး​နိုင်​သော်လည်း မည်သည့်​အချိန်၌​လှုပ်​မည်​ကို​မူ အတိအကျ​မပြော​နိုင်​ချေ။

ကမ္ဘာ​မြေမျက်နှာပြင်​အောက်​ရှိ​ကျောက်လွှာထု​များ တည်နေရာ​ပြောင်း​မှု​ကြောင့် ငလျင်​များ​လှုပ်ခြင်း​ဖြစ်သည်။ ဤ​လှုပ်ရှားမှု​မျိုးမှာ အဆက်မပြတ်​ဖြစ်ပျက်​နေသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ ငလျင်​လှိုင်း​များ လှုပ်ရှား​သွား​ရာ မြေမျက်နှာပြင်​မှ​သိရှိ​နိုင်​လောက်​အောင် အင်အား​မ​ပြင်း​လှသော်လည်း ငလျင်​မှတ်​စက်​ဖြင့် ထောက်လှမ်း​သိ​ရှိ၍ မှတ်တမ်းတင်​နိုင်၏။ * အခြား​အချိန်၌​မူ ကျောက်​ကျိုးပဲ့​ကွဲပြတ်မှု​များနှင့် ပြတ်​ရွှေ့​မှု​တို့​ဖြစ်​နိုင်​လောက်​သည့် ရွေ့လျား​မှု​ကြောင့် အပေါ်ယံ မျက်နှာပြင်​ကို အရှိန်အဟုန်ပြင်း​စွာ​တုန်လှုပ်​သွား​စေ​သည်။

သို့သော် ကမ္ဘာ့​မြေလွှာ​ထု​ကြီး​၌ အဘယ်ကြောင့် အဆက်မပြတ်​ရွေ့လျား​မှု​ရှိနေ​သနည်း။ “ကမ္ဘာ​မြေ​နှင့်​ဆိုင်သော သိပ္ပံ​ပညာရပ်​၌ လုံးဝ​ပြောင်းလဲ​ပစ်​ခဲ့​သည့် အယူအဆ​တစ်ရပ်​ဖြစ်သော ကမ္ဘာ့​ကျောက်လွှာထု​ဗေဒ​တွင် ရှင်းလင်းချက်​တစ်ရပ်​ကို တွေ့ရှိ​ရသည်” ဟု အမျိုးသား​ငလျင်​တိုင်းတာ​ရေး​ဗဟို (အဲ​န်​အီး​အိုင်​စီ) က​ဆို​သည်။ “သေးငယ်​သည့် ကျောက်လွှာ​အတော်များများ​ပါဝင်သော ကမ္ဘာ့​အပေါ်ယံ​ကျောက်လွှာထု​ကြီး ခု​နစ်​ခု​ရှိကြောင်း ယခု ကျွန်ုပ်​တို့​သိလာ​ရသည်။ အားလုံး​သည် တစ်နှစ်​လျှင် ၁၀ မှ ၁၃၀ မီလီ​မီတာ​အထိ [တစ်လက်​မ​၏​ရှစ်​ပုံ​သုံး​ပုံ​မှ​သည် ငါး​လက်မ​အထိ​ဖြစ်] နှုန်း​အမျိုးမျိုးဖြင့် တစ်ခု​နှင့်​တစ်ခု​ဆက်စပ်​ကာ အဆက်မပြတ်​ရွေ့လျား​နေသည်” ဟု အဲ​န်​အီး​အိုင်​စီ​က ထပ်ဆင့်​ဖော်ပြ​သည်။ ငလျင်​အများစုမှာ ကျောက်လွှာထု​များ​ကို အနားသတ်​နယ်ခြား​ပေး​ထား​သည့် ရှည်လျား​ကျဉ်းမြောင်းသော ငလျင်​ကြော​တစ်လျှောက်​တွင် လှုပ်​တတ်​သည်​ဟု အဲ​န်​အီး​အိုင်​စီ​က​ဆို​သည်။ ဤ​နေရာတွင် ငလျင်​ကြီး​များ​၏ ၉၀  ရာခိုင်နှုန်း​လှုပ်​ရန်​အကြောင်း​များသည်။

ပမာဏ​နှင့် ပြင်းအား

ငလျင်​တစ်ခု​၏​ပြင်းထန်မှု​ကို ယင်း​၏ ပမာဏ​နှင့်​ပြင်းအား​တို့​ဖြင့် တိုင်းတာ​သတ်မှတ်​ပေမည်။ ၁၉၃၀ ပြည့်လွန်​နှစ်များ​တွင် ချားလ်ဇ် ရ​စ်ခ်ျ​စ​တာ​ဆို​သူက ငလျင်​ပမာဏ​ကို​တိုင်းတာ​ရန် စကေး​တစ်မျိုး​ကို တီထွင်​ခဲ့​သည်။ ငလျင်​တိုင်းတာ​ရေး​စခန်း​များ တိုးများ​လာ​သည်​နှင့်​အမျှ  ရ​စ်ခ်ျ​စ​တာ​၏​အယူအဆ​ပေါ်​မူတည်၍ စကေး​အသစ်များ ပေါ်ထွက်​လာ​သည်။ ဥပမာ လည်​ကိန်း​ပမာဏ​စကေး​ဟု ခေါ်​သည့် ကိရိယာ​သည် ငလျင်​စတင်​ရာ​ဗဟို​မှ ထုတ်လွှတ်​သော​စွမ်းအင်​ကို တိုင်းတာ​သည်။

မှန်ပါသည်၊ ဤ​စကေး​အနည်းအများ​သည် ငလျင်​ကြောင့် ထိခိုက်​သည့်​ပျက်စီးမှု​အတိုင်းအတာ အနည်းအများ​နှင့် ဆက်စပ်မှု​မရှိ​တတ်​ချေ။ ၁၉၉၄ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ​တွင် ဘိုလီးဗီးယား​တောင်ပိုင်း​၌ ပြင်းအား​ရစ်ခ်ျတာစကေး ၈.၂ ရှိသော ငလျင်​ကြောင့် လူ​ငါး​ဦး​သာ သေဆုံး​ကြောင်း မှတ်တမ်း​တင်ထား​သည်ကို သုံးသပ်ကြည့်​ပါ။ တရုတ်​ပြည်၊ တန်​ရှန်​နယ်တွင် လှုပ်​ခဲ့​သော​ငလျင်​မှာ သာ၍​နည်းသော​ပမာဏ ၈.၀ ဖြစ်​သော်လည်း သိန်း​နှင့်​ချီ​၍ သေဆုံး​ခဲ့​သည်​တကား!

ပြင်းအား​ကို​မှတ်တမ်းတင်​ခြင်း​မူ ပမာဏ​နှင့်​မတူဘဲ လူ၊ အဆောက်အအုံ​များနှင့် ဝန်းကျင်​အပေါ် ငလျင်​တစ်ခု​၏​ထိခိုက်မှု​များ​ကို ဖော်ပြ​ပေး​သည်။ ယင်းက လူသား​တို့ကို မည်သို့​ထိခိုက်​ပုံ​နှင့်​ပတ်သက်​၍ ငလျင်​တစ်ခု​၏​ပြင်းထန်မှု​ကို ပို​၍​တိုင်းတာ​ဖော်ပြ​သည်။ အမှန်​အားဖြင့် ၎င်းတို့ကို​ယ်နှိုက်​တုန်ခါ​ခြင်း​က လူ​တို့ကို အန္တရာယ်​ပေး​လေ့​ရှိသည်​မဟုတ်။ ယင်းအစား ထိခိုက်မှု​နှင့် အသေအပျောက် အများဆုံး​ဖြစ်​ရခြင်း​မှာ နံရံ​များ​ပြိုလဲခြင်း၊ ဓာတ်ငွေ့​ပိုက်လိုင်း​များ သို့​မဟုတ် လျှပ်စစ်​ဓာတ်အား​လိုင်း​များ ပေါက်ပြဲခြင်း၊ အရာဝတ္ထု​များ​ပြိုလဲခြင်း​တို့​ကြောင့်​သာ​ဖြစ်သည်။

ငလျင်​ပါရဂူ​တို့၏​ပန်းတိုင်​တစ်ခု​မှာ ငလျင်​လှုပ်​မည့်​အန္တရာယ်ကို စောစော​ကြိုတင်​သတိပေး​နိုင်​ရေး​ဖြစ်သည်။ အဆင့်မြင့်​မြေငလျင်​သုတေသန​နှင့် အစောင့်​စနစ်​ဟု​ခေါ်​သည့် ဒီဂျစ်တယ်​သုံး​ပရိုဂရမ်​တစ်ခု​ကို တီထွင်​ခဲ့​သည်။ စီ​အဲ​န်​အဲ​န်​မှ​လာ​သည့် သတင်း​တစ်ပုဒ်​အရ အထက်ပါ​ပရိုဂရမ်​ကို အချက်အလက်​အမြန်​သိရှိ​နိုင်​ခွင့်​နှင့် စွမ်းအား​မြင့် လုပ်​ငန်​သုံး​ပရိုဂရမ်​ဆော့ဖ်ဝဲ​တို့​ဖြင့်​တွဲ​ထား​ပေး​ရာ ငလျင်​ကြောင့် အကြီးအကျယ်​ဆုံး​လှုပ်ခါ​မည့် ဒေသ​များ​ကို လှုပ်​သည်​နှင့်​တစ်ပြိုင်တည်း​နီးပါး​မျှ တာဝန်​သိ​သူများ​အား အတိအကျ​ထောက်ပြ​ပေး​နိုင်​သည်။ ယင်းက​တစ်ဖန် အာဏာပိုင်​တို့အတွက် ဘေးဒဏ်​ခံရ​သော​ဒေသ​များ​သို့ အကူအညီ​ပေး​ပို့​ရန် သာ၍​လွယ်ကူ​စေ​ပေ​လိမ့်​မည်။

ရှင်း​နေသည်​ကား ငလျင်​တစ်ခု​အတွက် အသင့်ပြင်​ထားခြင်း​က အထိ​နာ​မှု၊ ပျက်စီး​ဆုံးရှုံးမှု​တို့ကို လျော့နည်း​စေနိုင်​ပြီး အရေးကြီးဆုံး​ကား အသက်​များ​ကို​ကယ်ဆယ်​နိုင်​သည်။ သို့​တိုင် ငလျင်​များ​မှာ လှုပ်​ရန်​ရှိ​ဆဲ​ဖြစ်၏။ သို့​နှင့် ပေါ်ထွက်​လာသော​မေးခွန်း​ကား ဘေးဒဏ်​သင့်​ပြီး​နောက် ပြန်လည်​ထူထောင်​ရေး​လုပ်ငန်း​တွင် လူ​တို့ မည်သို့ အကူအညီ​ရရှိကြ​မည်​နည်း ဟူ၍​ဖြစ်သည်။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်]

[စာမျက်နှာ ၅ ပါ ဇယား]

(ကားချပ်​အပြည့်အစုံကို စာစောင်​တွင်​ကြည့်​ပါ)

မြေငလျင်​အကြိမ် မည်မျှ​နည်း

သတ်မှတ်ချက် ငလျင်​ပမာဏ နှစ်စဉ်​ပျမ်းမျှ

ဧရာမ​ငလျင်​ကြီး ၈ နှင့် အထက် ၁

ငလျင်​ကြီး ၇-၇.၉ ၁၈

အင်အား​ပြင်း​ငလျင် ၆-၆.၉ ၁၂၀

အင်အား​အတော်အတန်​ရှိ​ငလျင် ၅-၅.၉ ၈၀၀

အင်အား​ရှိ​ငလျင် ၄-၄.၉ ၆,၂၀၀*

အင်အား​အနည်းငယ်​ရှိ​ငလျင် ၃-၃.၉ ၄၉,၀၀၀*

အလွန်​အင်အား​နည်း​ငလျင် <၃.၀ ပမာဏ ၂-၃–

တစ်နေ့​လျှင် ၁,၀၀၀ ခန့်​ဖြစ်

ပမာဏ ၁-၂–

တစ်နေ့​လျှင် ၈,၀၀၀ ခန့်​ဖြစ်

* ခန့်မှန်းချက်​ဖြစ်သည်။

[Credit Line]

Source: National Earthquake Information Center By permission of USGS/National Earthquake Information Center, USA

[Picture Credit Line on page 5]

Seismogram on pages 4 and 5: Figure courtesy of the Berkeley Seismological Laboratory