ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်
ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်
ငှက်များအတွက် “သကြားလုံး”
‘ဘရာဇီးအပင်တစ်မျိုးသည် ဝတ်မှုန်ကူးနှုန်း မြန်စေရန် ယခုအချိန်ထိ မသိရသေးသောနည်းကို အသုံးပြုနေသည်’ ဟုဂျာမန်မဂ္ဂဇင်း ဂါအို ကဖော်ပြသည်။ ကွမ်ဘရီတမ် လန်စီဝလေတမ် ချုံပင်သည် ၎င်း၏ဧည့်သည်များကို ဝတ်ရည်စုပ်ခိုင်းမည့်အစား “သကြားလုံးများ” ဖြင့်ဧည့်ခံသည်။ ဤချုံပင်၏ပန်းများသည် ထိပ်ဝအချင်း တစ်လက်မ၏လေးပုံတစ်ပုံခန့်ရှိ ဂျယ်လီအလုံးလေးများကို ညတွင်းချင်း ထုတ်ပေးသည်။ ဂလူးကို့စ်နှင့် သစ်သီးသကြားတို့သည် အဆီပျစ်ပျစ်ကို ချိုစေပြီး ၎င်း၏အရသာမှာ စီးပွားဖြစ်သကြားလုံးတစ်မျိုးဖြစ်သော “ဂျယ်လီလုံးလေးများနှင့် အတော်တူသည်” ဟုသုတေသီများကဆိုသည်။ “နေထွက်ချိန်တွင် ပွင့်ဖတ်များ ကားထွက်လာသည့်အခါ တောက်ပကြည်လင်သော သကြားလုံးလေးများသည် ဗန်းတစ်ချပ်ပေါ်တွင် တင်ထားသည့်အလား အသင့်ဖြစ်နေသည်” ဟုမှတ်တမ်းတစ်ခုက ဖော်ပြ၏။ ပွင့်ဖတ်အရသာကြောင့် အနည်းဆုံး “ငှက်မျိုးရင်းရှစ်ခုမှ ငှက်မျိုးစိတ် ၂၈ မျိုး” ရောက်ရှိလာကြသည်။ ငှက်များသည် ချုံတစ်ခုမှတစ်ခုသို့ အစာရှာဖွေစားသောက်နေစဉ် ဝတ်မှုန်များကို ကြဲဖြန့်သွားကြသဖြင့် အပင်များကို လျင်မြန်စွာ ပြန့်ပွားစေသည်။
ပျော်ရွှင်သောအီတလီကလေးများ
ကလေးဘဝနှင့် မြီးကောင်ပေါက်ဆိုင်ရာ မှတ်တမ်းနှင့် ခွဲခြမ်းလေ့လာရေး အီတလီအမျိုးသားဗဟိုဌာနမှ လေ့လာချက်တစ်ခုအရ “အီတလီကလေးသည် ဥရောပတွင် အပျော်ရွှင်ဆုံးကလေးဖြစ်သည်” ဟု ရောမနေ့စဉ်သတင်း လာရီပါဘလီကာကဆိုသည်။ အီတလီကလေးများ၏ ၉၆ ရာခိုင်နှုန်းသည် မိစုံဖစုံနှင့် ကြီးပြင်းလာကြသဖြင့် ခွဲနေမှု၊ ကွာရှင်းမှု တိုးများလာသော အခြားဥရောပနိုင်ငံများထက် ရာခိုင်နှုန်းပိုများကြောင်း သုတေသီများက တွေ့ ရှိခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် ထိုရာခိုင်နှုန်းထက်ဝက်ကျော် ကလေးများ၌ တစ်အိမ်တည်းတွင်ဖြစ်စေ၊ အနီးအနားတွင်ဖြစ်စေ နေထိုင်ကြသော အဘိုးအဘွားများလည်း ရှိကြသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဘိုးဘွား “၁၀ ဦးလျှင် ၈ ဦး” သည် “တစ်ပတ်လျှင် တစ်ကြိမ်ထက်မက” သူတို့မြေးများနှင့် တွေ့ဆုံစကားပြောကြသည်။ ယင်းက ကလေးတစ်ဦးကို “ရင်းနှီးဖော်ရွေ” တတ်စေပြီး အထီးကျန်စိတ်ကို လျော့နည်းစေသည်ဟု မှတ်တမ်းကဆိုသည်။ “လူကြီးတစ်ဦး၏ ပျော်ရွှင်မှုကဲ့သို့ပင် ကလေးတစ်ဦး၏ပျော်ရွှင်မှုသည် ချမ်းသာကြွယ်ဝမှု သို့မဟုတ် ဖက်ရှင်အဝတ်အစားမှ မဟုတ်ဘဲ မေတ္တာခံစားရခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်” ဟုစိတ်ပညာရှင် အာလဲစ်ဆာန်ဒရား ဂရာစ်ယောတီန်က ဆိုသည်။
ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်စွာ လေယာဉ်စီးခြင်း
လေယာဉ်စီးခြင်းကို ပို၍ပျော်ရွှင်စရာဖြစ်စေရန် မက္ကဆီကိုမြို့တော်သတင်းစာ အယ်လ်ယူနီဗာဆယ်လ်က အောက်ပါအတိုင်း အကြံပြုသည်– (၁) လေယာဉ်ပေါ်ရှိ လေသည် အလွန်ခြောက်သွေ့နိုင်သောကြောင့် အရည်များများသောက်ပါ။ (၂) ခြောက်သွေ့သောလေသည် မျက်စိကို ယားယံစေသည့်အတွက် မျက်ကပ်မှန်အစား မျက်မှန်တပ်ထားပါ။ (၃) သင့်ကြွက်သားများ ပြေလျော့စေရန်နှင့် သင့်ခြေထောက်များ သွေးလည်ပတ်နေစေရန် လွယ်ကူသောလေ့ကျင့်ခန်းများကို ပြုလုပ်ပါ။ (၄) မင်းလမ်းပေါ် မကြာခဏ လမ်းလျှောက်ပေးပါ။ (၅) ချွတ်ရလွယ်ကူသော ဖိနပ်စီးပြီး တစ်ညလုံး ခြေထောက်ကို ခြေတင်ပေါ် တင်ထားပါ။ (၆) သင်၏အရေပြားထဲ လေဝင်လေထွက်ရှိစေရန် သဘာဝချည်နှင့်ချုပ်ထားသော သက်သောင့်သက်သာရှိသည့် ခပ်ပွပွအဝတ်ကို ဝတ်ပါ။ (၇) မြေပြင်အထက်အမြင့်က အရက်အရှိန်တက်လာစေနိုင်သောကြောင့် အရက်ကို တော်ရုံသောက်ပါ သို့မဟုတ် လုံးဝမသောက်ပါနှင့်။ (၈) သင်၏လည်ပင်း သို့မဟုတ် ကျောကုန်းကို လေအေးတိုက်ရိုက်မထိစေရန် လေအေးစက်ကို လိုသလိုညှိပေးပါ။ (၉) မျက်စိအကာကိုအသုံးပြု၍ အိပ်ဖို့ ကြိုးစားပါ။ (၁၀) လေယာဉ်အတက်အဆင်းတွင် နားအူသက်သာစေရန် တစ်ခုခုကို ဝါးနေပါ။ ကလေးများကို ချိုလိမ်တစ်ခုပေးထားနိုင်သည်။
ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် ကလေးများကို အလိုလိုက်လွန်း
ကလေးများကို “အလျှော့ပေးလိုက်လျောသည့် ယဉ်ကျေးမှုအသစ်ကို” မိဘများကြားတွင် သတိထားမိသည်ဟု ဂျာမန်ကျောင်းဆရာများသမဂ္ဂ၏ဥက္ကဋ္ဌ ယူဒိုဘက်ခ်မဲန်က ဆို၏။ ဇူဝက်စ်ပရက်စ် သတင်းစာအဆိုအရ ကလေးများကို အလိုလိုက်လွန်းသောကြောင့် ကျောင်းတွင် ကြိုးစားအားထုတ်လိုစိတ် မရှိကြတော့ဟု ဘက်ခ်မဲန်က ပြောပြသည်။ “မိမိတို့ကလေးများကို အိမ်စာ ‘တရားလွန်’ ပေးသည်၊ အစမ်းစာမေးပွဲများအတွက် ကလေးများကို ‘တရားလွန်’ စာကျက်ခိုင်းသည်ဟု မိဘများ ခံစားနေရခြင်းသည် အဆန်းမဟုတ်တော့ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။” မိဘများသည် မိမိတို့ကလေးများနှင့် ပဋိပက္ခမဖြစ်စေရန် အမြဲတမ်းအလျော့ပေးလိုက်လျောသောအခါ “သူတို့ဘဝတွင် တာဝန်သိသိ ပြုမူနေထိုင်တတ်ခြင်း” မရှိတော့ဟု မှတ်တမ်းကလည်း ဆိုသည်။ အလိုလိုက်လွန်းသောကလေးများသည် အဘယ်အရာကိုမဆို လိုချင်တပ်မက်သော “အတ္တသမားများ” အဖြစ် ကြီးပြင်းလာကြသော်လည်း ယင်းအတွက် ကြိုးကြိုးစားစား အလုပ်လုပ်ချင်စိတ်မရှိကြဟု ဘက်ခ်မဲန်ကပြောပြသည်။
ဗီပုံစံဖြင့် ငှက်များ ပျံသန်းရခြင်းအကြောင်း
သဘာဝမဂ္ဂဇင်းမှ အစီရင်ခံစာတစ်ခုကို ဆွေးနွေးရာတွင် ဘဲငန်းများနှင့် ငှက်ကြီးဝန်ပိုများအစရှိသော ငှက်များသည် “ရေကြည်ရာမြက်နုရာခရီးဝေးသို့ ပြောင်းရွှေ့ရာတွင် ရွေ့လျားမှုအတားအဆီးကို လျော့နည်းစေရန်နှင့် ခွန်အားကို ချွေတာရန် ဗီပုံစံဖြင့် ပျံသန်းကြကြောင်း” သုတေသီများ လက်တွေ့အထောက်အထားရရှိထားကြပြီဟု လန်ဒန်သတင်းစာ ဒေးလီးတယ်လီဂရပ်ဖ်က ဆိုသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံ၊ ဗီလ်ယာအဲန်ဘော့စ်မြို့ရှိ အမျိုးသားသိပ္ပံသုတေသနဌာနမှ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ဗီပုံစံပျံသန်းနေသော ငှက်ကြီးဝန်ပိုရှစ်ကောင်၏ နှလုံးခုန်နှုန်းများကို တိုင်းတာပြီးနောက် ဤတိုင်းတာချက်များကို သူတို့၏ “အတောင်ပံခတ်ပုံ၊ ပျံသန်းမှုပုံစံများ” နှင့်နှိုင်းယှဉ်ခဲ့၏။ ပုံစံဖော်ပျံသန်းချိန်တွင် ငှက်များ၏နှလုံးခုန်နှုန်း လျော့နည်းသွားကြောင်းနှင့် သူတို့၏ပျံသန်းမှုနှုန်းမှာ အတူတူဖြစ်သော်လည်း တောင်ပံခတ်နှုန်းမှာမူ တစ်ကောင်တည်းပျံသန်းချိန်ထက် လျော့နည်းသည်ကို သုတေသီများ တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ “ပုံစံဖော်ပျံသန်းနေကြသောငှက်များ၏ တောင်ပံတစ်ခုစီသည် ပုံစံဖော်ပျံသန်းနေကြသော အခြားငှက်များက တောင်ပံကို အထက်သို့ပြန်ခတ်ရာတွင် မြှင့်တက်လာသောလေ၌ လေဟုန်စီးပျံသန်းသွားကြသည်” ဟုသဘာဝမဂ္ဂဇင်းက ဆိုသည်။ ဤပျံသန်းနည်းသည် ငှက်ကြီးဝန်ပိုအဖြူများအတွက် တစ်ကောင်တည်းပျံသန်းချိန်ထက် ခွန်အား ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ကို စုဆောင်းထားနိုင်သည်။
ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် သမ္မာကျမ်းစာဖတ်ရှုခြင်း
ကက်သလစ်သတင်းစာ လာခရွိုင် တွင်ဖော်ပြထားသော သဘောထားခံယူမှုတစ်ခုအရ ပြင်သစ်လူမျိုးတို့၏ ၄၂ ရာခိုင်နှုန်းသည် သမ္မာကျမ်းစာပိုင်ဆိုင်ကြသော်လည်း ၂ ရာခိုင်နှုန်းသာ နေ့စဉ်နီးပါး ကျမ်းစာဖတ်ရှုကြကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြထား၏။ ခုနစ်ဆယ်နှစ်ရာခိုင်နှုန်းက “ကျမ်းစာကို မိမိတို့ တစ်ခါမျှမဖတ်ဖူးကြောင်း” ဆိုကြသည်။ မေးမြန်းခံရသူ ၅၄ ရာခိုင်နှုန်းက သမ္မာကျမ်းစာသည် “မျက်မှောက်ခေတ်နှင့် မအပ်စပ်တော့” သည့် “ခေတ်နှောင်းစာအုပ်” အဖြစ် ယူမှတ်ကြသည်။ “ပြင်သစ်လူမျိုးတို့သည် ကျမ်းစာကို ဗဟုသုတစာအုပ်ဟု ဦးစွာယူဆကြ” ပြီး “ယုဒဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာတို့၏ ဇာစ်မြစ်များ” ကိုရှင်းပြထားရာစာအုပ်အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်ဟု မှတ်တမ်းက ရှင်းပြသည်။ “ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် နှစ်တိုင်း သမ္မာကျမ်းစာအုပ်ပေါင်း ၂၅၀,၀၀၀ နှင့်ဓမ္မသစ်ကျမ်းစာအုပ်ပေါင်း ၃၀,၀၀၀ တို့ကို ရောင်းရသည်” ဟုလာခရွိုင်သတင်းစာကဆို၏။
တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုထားသော နက္ခတ်ဗေဒင်ကျောင်း
“ဇာတာရေးတတ်ရန်နှင့် အနာဂတ်နှင့်ပတ်သက်၍ အကြံပေးရန် ကျောင်းသားများ တက်ရောက်နေကြသည့်” ယူနိုက်တက်စတိတ်မှ ကျောင်းတစ်ကျောင်းသည် “. . . အစိုးရထံမှ တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုခြင်းကို ရရှိထားသည်၊ ယင်းသည် နက္ခတ်ဗေဒင်ကျောင်းအတွက် ပထမဦးဆုံးအကြိမ်ဟု ယူဆရ” ကြောင်း နယူးယောက်တိုင်းမ်က ဖော်ပြသည်။ ထိုကျောင်းတည်ထောင်သူ၏အဆိုအရ အသိအမှတ်ပြုခံရသောလ၌ပင် “ကြယ်နက္ခတ်ဆိုင်ရာနိမိတ်သည် ကောင်းသည်” ဟုဖော်ပြ၏။ နက္ခတ်ဗေဒင်တက္ကသိုလ်ဟုခေါ်သည့် ထိုကျောင်းတွင် “ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားနတ်ဘုရားမများအကြောင်း သင်ပေးသော မဟာအတန်းတစ်တန်း” နှင့် “နက္ခတ်ဗေဒင်ပင်တိုင်ဆောင်းပါးရေးပုံ” အကြောင်း သင်ပေးသောအတန်း ပါဝင်သည့် သင်တန်းများရှိသည်။ ကျောင်းဆင်းအများစုသည် “ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်းဖွင့်လှစ်ကြသည်၊ သို့သော်လည်း အချို့ကို ဟိုလစ်စတစ်ခေါ် ခန္ဓာပိုင်း၊ စိတ်ပိုင်းနှင့် လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ ကုသရေးဌာနများ၊ ကျန်းမာရေးစခန်းများ၊ အပျော်တမ်းသင်္ဘောများက ငှားရမ်းကြသည်။” “သင်တန်းကျောင်း၏ဆရာများသည် အရည်အချင်းပြည့်မီကြောင်းနှင့် ကျောင်းဆင်းများကို အလုပ်ခန့်အပ်နိုင်ကြောင်း ပြသပြီးနောက် . . . ထိုသင်တန်းကျောင်းသည် တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုခံရသည်” ဟုတိုင်းမ်ကဆို၏။ သို့သော် အဆင့်မြင့်ပညာရေး တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုရေးကောင်စီ ဦးစီးခေါင်းဆောင်၏အဆိုအရ “နက္ခတ်ဗေဒင်ပညာကို တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုခြင်းမဟုတ်ဘဲ ဤကျောင်းက ကျောင်းသားများအား ကတိအတိုင်း လုပ်ဆောင်ပေးသည်ကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းမျှသာဖြစ်သည်။”
ဧဝရက်တောင် သန့်ရှင်းရေး
ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံးတောင်ဖြစ်သော ဧဝရက်တောင် (၂၉,၀၃၅ ပေ) ၏ပုံမှန်ရှုခင်းသည် ရင်သပ်ရှုမောဖွယ်ကောင်းလောက်အောင် လှပသစ်လွင်ရာများတွင် တစ်ခုဖြစ်၏။ သို့သော် နယူးဒေလီမဂ္ဂဇင်း ဒေါင်းတူအတ်သ် အစီရင်ခံစာတစ်ခုက ဧဝရက်တောင်သည် ဧရာမအမှိုက်သရိုက်စုပုံရာအရပ်ဖြစ်လာနေပြီဟု ဖော်ပြသည်။ ဆယ်စုနှစ်များတစ်လျှောက် ဧဝရက်တောင်တက်ခဲ့ကြသော ရာနှင့်ချီသည့်တောင်တက်သမားများသည် “အောက်ဆီဂျင်ဘူးခွံများ၊ လှေကား သို့မဟုတ် တိုင်အဟောင်းများနှင့် ပလတ်စတစ်တုတ်ကောက်များ” အပါအဝင် အမှိုက်သရိုက်များကို တန်ချိန်ပေါင်းမြောက်မြားစွာ ပစ်ချထားခဲ့ကြသည်။ အညစ်ပတ်ဆုံးစခန်းမှာ “တောင်ထိပ်သို့တက်ရာတွင် တောင်တက်သမားအများစု တက်ကြသည့် နောက်ဆုံးတောင်ဘက်ကြားစခန်း” ဖြစ်သည်ဟု အစီရင်ခံစာကဆို၏။ နီပါလ်တောင်တက်အဖွဲ့အရာရှိ ဘူးမီ လာလ် လာမာက “[ရှာပါစ်များ] ကို အမှိုက်တစ်ကီလိုဂရမ် [၂.၂ ပေါင်] လျှင် ယူအက်စ်ဒေါ်လာ ၁၃.၅၀ ပေးပြီး စုသိမ်းခိုင်းဖို့ ကျွန်တော်တို့စဉ်းစားသုံးသပ်နေကြသည်” ဟုဆိုသည်။ ရှာပါစ်များသည် ဧဝရက်တောင်တက် “သူများအတွက် လမ်းပြသူများအဖြစ် လုပ်ဆောင်ပေးကြပြီး ပစ္စည်းသယ်ပေးကြသည်” ဟုမှတ်တမ်းကဆို၏။
“မှော်အတတ်” တန်ပြန်ဆိုးကျိုး
“ဂါနာလူမျိုးတစ်ဦးကို ကျည်ကာအဖြစ်လုပ်ရန် မှော်အတတ်ကို စမ်းသပ်နေစဉ် ရွာသားချင်းတစ်ဦး၏ ပစ်ခတ်မှုဖြင့် သေဆုံးခဲ့လေသည်” ဟုရွိုင်တာစ်သတင်းဌာနက ဖော်ပြသည်။ ဂါနာနိုင်ငံ၏အရှေ့မြောက်ပိုင်းမှ ရွာသားများသည် မိမိတို့ကို သေနတ်ပြီးသူများဖြစ်ဖို့ ပြုလုပ်ပေးရန် နတ်ဆရာတစ်ဦးအား တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ “ပြုစားခံမည့်သူ၏ ကိုယ်ခန္ဓာကို နှစ်ပတ်အထိ ရောစပ်ထားသော သစ်ဥသစ်ဖုများဖြင့် နေ့စဉ်လိမ်းပေးပြီးနောက် အောင်မြင်မှုရှိ၊ မရှိ စမ်းသပ်ရန် သေနတ်အပစ်ခံခဲ့သည်” ဟုအစီရင်ခံစာကဆိုသည်။ ထိုသူသည် ရိုင်ဖယ်သေနတ်တစ်ချက်တည်းဖြင့် ချက်ချင်းသေဆုံးခဲ့သည်။ ယင်းသို့ မအောင်မြင်မှုကြောင့် အမျက်ထွက်နေကြသော အိမ်နီးချင်းများက နတ်ဆရာကို ဖမ်း၍ ပြင်းထန်စွာ ရိုက်နှက်ခဲ့ကြသည်။ ဝေးခေါင်သော ဂါနာနိုင်ငံ၏မြောက်ဘက်တွင် နေထိုင်ကြသူများသည် ပြိုင်ဘက်လူမျိုးနွယ်စုဝင်များ၏ရန်မှ ကာကွယ်မှုရလိုရငြား နတ်ဆရာများနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်လေ့ရှိကြသည်။