အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ အာဖရိကတွင် ပျံ့နှံ့​နေ

“ခေတ်ပေါ်​ကမ္ဘာ​ပျက်​ဘေးဆိုး​တစ်မျိုး​ကို ကျွန်ုပ်​တို့​ရင်ဆိုင်​နေရ​သည်။”

အာဖရိက​နိုင်ငံ​ရှိ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ် ၏ ယူအဲန်​အထူး​သံတမန်၊ စတီဗင် လူးဝစ်​၏ အထက်ပါ​စကား​များ​က အာဖရိက ဆာဟာရ​အောက်ပိုင်း​ဒေသ​ရှိ အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​အခြေအနေ​နှင့်​ပတ်သက်​၍ လူများစွာ​တို့၏ စိုးရိမ်​ပူပန်မှု​ကို ပဲ့​တင်​ခတ်​နေသည်။

အကြောင်း​အတော်များများ​သည် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​ပျံ့နှံ့မှု​နှင့် ပတ်သက်​နေ​၏။ အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​သည် အခြား​ပြဿနာ​များ​ကို သာ၍​ဆိုးရွား​စေ​ပြန်​သည်။ အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ အရှိန်​ရသွား​သော အာဖရိက​နိုင်ငံ​တချို့​နှင့် ကမ္ဘာ့​အခြား​ဒေသ​တို့​တွင် ပျံ့နှံ့​သွား​ရသည့် အခြေအနေ​များ​မှာ အောက်ပါ​အချက်​တို့​နှင့် ဆက်စပ်​နေလေ့​ရှိ၏။

ကိုယ်ကျင့်တရား။ လိင်​စပ်ယှက်​ခြင်း​သည် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ကူးစက်​မှု​၏ အဓိက​အကြောင်းရင်း​ဖြစ်သည်​နှင့်​အမျှ ပြတ်သား​သည့် ကျင့်ဝတ်​စံနှုန်း​များ​မထား​ရှိ​ခြင်း​သည် အဆိုပါ​ရောဂါ​ပျံ့နှံ့မှု​ကို သိသိသာသာ အထောက်အကူ​ပေး​နေရာ​ရောက်​သည်။ သို့သော် လက်မ​ထပ်​ထား​သူများ လိင်မှု​ကိစ္စ​ရှောင်ကြဉ်​ဖို့ ထောက်ခံ​ပြောဆိုခြင်း​မှာ လက်တွေ့​မကျ​ဟု လူအများ​က ထင်မှတ်​ကြသည်။ တောင်​အာဖရိက​နိုင်ငံ၊ ဂျိုဟန်နက်စ်ဘာ့ဂ်​မြို့​ထုတ် သည်​စ​တား​သတင်းစာ​တွင် ဖ​ရန်​ဆွာ ဒ​ယူးဖာရ်​က “လိင်မှု​ကိစ္စ​ရှောင်ကြဉ်​ဖို့ ဆယ်ကျော်သက်​များ​အား သတိပေး​ရုံ​ပေးခြင်း​သည် အလုပ်​ဖြစ်​မည်​မဟုတ်။ သူတို့သည် အဘယ်အရာ​နှင့်​တူ​သင့်​ကာ၊ မည်သို့​ပြုမူ​သင့်​သည်​ဟူသော လိင်ဆိုင်ရာ​ရုပ်သွင်​များ​က သူတို့အား နေ့စဉ်​နှင့်​အမျှ တရ​စပ်​ထိုးနှက်​နေသည်” ဟု ရေးသား​သည်။

လူငယ်များ​၏ အမူအကျင့်​ကြောင့် ဤ​လေ့လာ​ဆန်းစစ်မှု​ကို အတည်ပြု​ရမည့်​ပုံ​ပေါ်​နေသည်။ ဥပမာ၊ နိုင်ငံ​တစ်နိုင်ငံ​တွင်​ပြုလုပ်​ခဲ့​သည့် စစ်တမ်း​တစ်ခု​က အသက် ၁၂ နှစ်​နှင့် ၁၇ နှစ်အရွယ်​ကြား​ရှိ လူငယ်​သုံးပုံတစ်ပုံ​သည် လိင်ဆက်ဆံ​ခဲ့​ပြီးပြီ​ဟု ဖော်ပြ​ခဲ့​သည်။

တောင်​အာဖရိက​နိုင်ငံ​တွင် ဗလက္ကာရပြု​မှု​သည် နိုင်​ငံ့​အရေးပေါ်​အကြောင်း​ဖြစ်နေ​သည်​ဟု ဖော်ပြ​ထား​သည်။ ဂျိုဟန်နက်စ်ဘာ့ဂ်​မြို့​ထုတ် စီတီ​ဇ​င်​သတင်းစာ​ပါ သတင်း​ထုတ်ပြန်ချက်​တစ်ခု​က “ယင်းသည် အလွန်​ပျံ့နှံ့​နေရာ ဤ​နိုင်ငံ​၏ အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေး​များ​တွင်​ဖြစ်ပွား​သည့် အခြား​ကျန်းမာ​ရေး​အန္တရာယ်ကို​ပင် ကျော်​တက်​သွား​သည်” ဟု​ထုတ်ဖော်​ပြောဆို​ခဲ့​သည်။ ထပ်တူ​ဆောင်းပါး​တစ်ခု​က​လည်း ဤသို့​ဖော်ပြ​ခဲ့​၏– “ကလေး​များ​ကို ဗလက္ကာရပြု​ခြင်း​သည် မကြာသေးမီ​က​ပင် နှစ်ဆ​မြင့်တက်​သွား​သည် . . . အဆိုပါ​အမှု​ကျူးလွန်​ရခြင်း​မှာ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး သယ်ဆောင်​ထား​သူသည် အပျိုစင်​တစ်ဦး​ကို ဗလက္ကာရပြု​လျှင် ရောဂါ​ပျောက်ကင်း​မည်​ဟူသော ယုံ​တမ်း​စကား​ကို ဆက်၍​ယုံကြည်​နေဆဲ​ဖြစ်ပုံရ​သည်။”

လိင်​မှ​တစ်ဆင့်​ကူးစက်​သော​ရောဂါ (STD)။ အဆိုပါ​ဒေသ​တွင် ဤ​ရောဂါ​ကူးစက်​မှု​နှုန်း​မှာ မြင့်မား​လှ​သည်။ တောင်​အာဖရိက​ဆေး​ဂျာနယ်​က ဤသို့​ဖော်ပြ​ခဲ့​၏– “လိင်​မှ​တစ်ဆင့်​ကူးစက်​သော​ရောဂါ​ရှိနေခြင်းက အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ–၁ ကူးစက်​မှု​အန္တရာယ် ၂ ဆ​မှ ၅ ဆ​အထိ တိုးများ​လာ​စေ​သည်။”

ဆင်းရဲ​နွမ်းပါး​မှု။ အာဖရိက​နိုင်ငံ​များစွာ​သည် ဆင်းရဲ​နွမ်းပါး​မှု​နှင့် နပန်းလုံး​နေကြ​ရာ ယင်းက အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​ပျံ့နှံ့​ရန် အခြေအနေ​ကောင်း​တစ်ခု​ဖြစ်စေ​သည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီး​နိုင်ငံ​များ​တွင် အခြေခံ​လိုအပ်ရာ​များ​ဟု ယူမှတ်​နိုင်​သည့်​အရာများ​ကို ဖွံ့ဖြိုးဆဲ​နိုင်ငံ​အများစု​တွင် မရရှိ​နိုင်​ကြ​ရှာ​ပေ။ ကြီးမားသော​လူနေ​ရပ်ကွက်​များသည် လျှပ်စစ်မီး​မရှိ၊ သန့်ရှင်းသော​သောက်​ရေလည်း မရရှိ​ကြ​ချေ။ ကျေးလက်​ဒေသ​များ​တွင် အများ​ပြည်သူ​သွားလာ​သည့် လမ်းမများ လုံလုံလောက်လောက်​မရှိ​ချေ သို့​မဟုတ် လုံးဝ​မရှိပေ။ အများ​ပြည်သူ​တို့​မှာ အာဟာရချို့​တဲ့​နေကြ​ပြီး ဆေး​ဘက်​ဆိုင်ရာ​အထောက်အကူ​ပြု​ပစ္စည်း​များ​မှာ အလွန်​နည်းပါး​၍ မပြည့်စုံ​ချေ။

အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​သည် စီးပွားရေး​လုပ်ငန်း​နှင့် စက်​မှု​လုပ်ငန်း​တို့ကို​လည်း ထိခိုက်​စေပါ​သည်။ ရောဂါ​ကူးစက်​ခံရ​သည့်​အလုပ်သမား ပိုမို​များပြား​လာ​ရာ သတ္တုတွင်း​ကုမ္ပဏီ​များ​မှာ ကုန်​ထုတ်လုပ်မှု​ကျဆင်း​သည့်​ဒဏ်​ကို ရင်ဆိုင်​နေကြ​ရသည်။ ကုမ္ပဏီ​တချို့က ဆုံးရှုံးမှု​ကို ပြန်​ထေ​မိ​စေရန် လုပ်ငန်း​၏​အချို့​အပိုင်း​များ​တွင် စက်​အားဖြင့်​လည်ပတ်​ဆောင်ရွက်​သည့် နည်းလမ်းများ​ကို သုံးသပ်​လျက်​ရှိနေကြ​သည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်​တွင် ပ​လက်တီ​န​မ်​သတ္တုတွင်း​တစ်​တွင်း​၌ အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​ရှိသည့် အလုပ်သမား​အရေအတွက်​မှာ နှစ်ဆ​နီးပါး​တိုးလာ​ရာ လုပ်သား​အင်အား​၏ ၂၆ ရာခိုင်နှုန်း​ခန့်​မှာ ကူးစက်​ခံ​နေရ​သည်​ဟု ခန့်မှန်း​ရသည်။

အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​၏​ဝမ်းနည်းဖွယ် အကျိုးဆက်​တစ်ခု​မှာ မိဘများ ရောဂါ​ရ​၍​သေဆုံး​သွား​သဖြင့် မိဘမဲ့​ဘဝ​ရောက်​ရသော ကလေး​သူငယ်​အရေအတွက် များပြား​လာ​ခြင်း​ဖြစ်သည်။ အဆိုပါ​ကလေး​သူငယ်​များ​ခမျာ မိဘများ​ဆုံးပါး​ကာ ငွေကြေး​အာမခံချက်​လည်း မရ​ကြ​ရှာ​သည့်​အပြင် အေ့ဒ်စ်​နှင့်​ဆက်နွှယ်​နေသည့် အ​မည်း​စက်​ကိုလည်း ဖျောက်ဖျက်​၍​မရ​ကြ​ပေ။ ဆွေမျိုး​နီးစပ်​များ သို့​မဟုတ် ရပ်ကွက်သား​များ​မှာ ဆင်းရဲ​လွန်း​၍ အကူအညီ​မပေးနိုင် သို့​မဟုတ် ကူညီ​ပေး​လို​သည့်​ဆန္ဒ​လည်း​မရှိကြ​ချေ။ မိဘမဲ့​ကလေး​များစွာ​မှာ ကျောင်းထွက်​လိုက်ရ​လေ​သည်။ ကလေး​တချို့​မှာ ပြည့်တန်ဆာ​ဘဝသို့​ရောက်ရှိ​သွား​ရာ ရောဂါ​ကို​တိုး၍ ပျံ့နှံ့​စေ​ခဲ့​၏။ နိုင်ငံ​အတော်များများ​တွင် အဆိုပါ​မိဘမဲ့​ကလေး​များ​အား အကူအညီ​ပေး​ရန် အစိုးရ သို့​မဟုတ် ပုဂ္ဂလိက အစီအစဉ်များ​ကို ဖွဲ့စည်း​တည်ထောင်​ထား​ကြသည်။

မသိ​မှု။ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ကူးစက်​ခံ​နေရသူ များစွာ​တို့သည် မိမိတို့​ရောဂါ​ကူးစက်​ခံ​နေရ​ကြောင်းကို မသိ​ရှိကြ​ချေ။ ရောဂါ​နှင့်​နှီးနွှယ်​သည့် အ​မည်း​စက်​ကြောင့် ဆေးစစ်​မခံလို​သူများစွာ​ရှိ​လေ​သည်။ “အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ရှိ​သူများ သို့​မဟုတ် ကူးစက်​ရန် အလားအလာ​ရှိသူ​များ​ကို ကျန်းမာ​ရေး​ကုသမှု​လုပ်ငန်းများ​က ဝေးဝေးရှောင်​ကြ​ခြင်း၊ အိုးအိမ်​နှင့် အလုပ်အကိုင်​များ မပေး​ခြင်း၊ မိတ်ဆွေ​အပေါင်းအသင်း​များ​၏ ဖယ်​ကြ​ဉ်​မှု​ကို​ခံရ​ခြင်း၊ အာမခံကြေး​မပေး​ခြင်း သို့​မဟုတ် နိုင်ငံ​ရပ်​ခြား​တိုင်းပြည်​ထဲ ပြည်​ဝင်ခွင့်​မပေး​ခြင်း​တို့ကို ရင်ဆိုင်​ကောင်း​ရင်ဆိုင်​ရနိုင်​သည်” ဟု အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ် (ယူအဲန်​အေ့ဒ်စ်) တိုက်ဖျက်ရေး​ဆိုင်ရာ ပူးတွဲ​ကုလသမဂ္ဂ​အစီအစဉ်​မှ​ထုတ်ပြန်​သည့် သတင်းစာ​တစ်စောင်​က ထုတ်ဖော်​ပြောကြား​ခဲ့​သည်။ တချို့​မှာ​မူ သူတို့၏​အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ရှိ​အခြေအနေ​ကို တွေ့ရှိ​သွား​ရာ အသတ်​ပင်​ခံ​လိုက်ရ​ရှာ​သည်။

ယဉ်ကျေးမှု။ အာဖရိက​ယဉ်ကျေးမှု​များစွာ​တွင် အမျိုးသမီးများ​မှာ မိမိတို့၏​အိမ်ထောင်ဖက်​များ နောက်ထပ်​ကြင်​ရာ​ရှာ​ခြင်း​ကို စောဒကတက်​ပိုင်ခွင့်၊ လိင်ဆက်ဆံမှု​ကို​ငြင်းပယ်​ပိုင်ခွင့်၊ သို့​မဟုတ် ဘေးကင်း​သော​လိင်ဆိုင်ရာ​အကျင့်​များ​ကို အကြံပေး​ပိုင်ခွင့်​မရရှိ​ကြ​ချေ။ ယဉ်ကျေးမှု​ဆိုင်ရာ​ယုံကြည်ချက်များ​က​လည်း အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​နှင့်​ပတ်သက်​၍ မသိ​ရှိ​မှု​နှင့် အဖြစ်မှန်​ကို လက်မခံ​မှု​တို့ကို ထင်ဟပ်​လေ့​ရှိသည်။ ဥပမာ​အနေ​နှင့်၊ နာမကျန်း​ဖြစ်​ရခြင်း​မှာ ပြုစား​ခံရ​သည်​ဟု​ဆို​ကာ ပယောဂ​ဆရာများ​ထံ အကူအညီ​ရှာယူ​ကြ​ပေမည်။

မပြည့်စုံ​သော ဆေး​ဘက်​ဆိုင်ရာ​အထောက်အကူ​ပစ္စည်း​များ။ အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​ကြောင့် အကန့်အသတ်​သာ​ရှိသော ဆေး​ဘက်​ဆိုင်ရာ​အထောက်အကူ​ပစ္စည်း​များနှင့် ဝန်​ချင်း​မမျှ​ဖြစ်စေ​သည်။ ဆေးရုံကြီး​နှစ်ခု​က အတွင်းလူ​နာ​ထက်ဝက်ကျော်​မှာ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ရှိနေ​သူများ​ဖြစ်​ကြသည်​ဟု အစီရင်ခံ​သည်။ က​ဝါ​ဇူ​လူ-နေ​တဲ​လ်​ဒေသ​ရှိ ဆေးရုံ​တစ်ရုံ​၏ ဆေးရုံ​အုပ်​ကြီး​က သူ၏​လူနာဆောင်​များသည် လူနာ​လက်ခံ​နိုင်​မှု​၏ ၁၄၀ ရာခိုင်နှုန်း​ထိ လက်ခံ​ဆောင်ရွက်​ပေး​နေရ​သည်​ဟု ဆို​ခဲ့​သည်။ တစ်ခါတစ်ရံ ခုတင်​တစ်လုံး​ကို လူနာ​နှစ်ဦး​မျှ​သုံး​ကြ​ရပြီး တတိယ​မြောက်​လူနာ​မှာ ခုတင်​ဘေး​ကြမ်းပြင်​ပေါ်​တွင်​သာ နေရ​ပေ​သည်!—တောင်​အာဖရိက ဆေး​ဂျာနယ်။

အခြေအနေ အလွန်​ဆိုး​နေပြီ​ဖြစ်သော အာဖရိကတွင် ပို​၍​ဆိုး​လာဖို့ နိမိတ်​ပြ​နေပါ​သည်။ “ကျွန်ုပ်​တို့သည် ကူးစက်​ရောဂါ​၏ အစပိုင်း​အဆင့်များ​၌​သာ ရှိနေကြ​သေး​သည်” ဟု ယူအဲန်​အေ့ဒ်စ်​မှ ပီတာ ပိုင်​အော့​က ထုတ်ဖော်​ပြောကြား​ခဲ့​သည်။

နိုင်ငံ​တချို့​တွင် ရောဂါ​ကို​ကိုင်တွယ်​ဖြေရှင်း​ရန် အကြီးအကျယ်​အားထုတ်​လုပ်ဆောင်နေ​ကြ​ကြောင်း တွေ့​နေရ​ပါ​သည်။ ဦးဆုံး​အကြိမ်​အနေ​နှင့်၊ ၂၀၀၁ ခုနှစ် ဇွန်လ​တွင် ကုလသမဂ္ဂ​အထွေထွေ​ညီလာခံ​သည် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်​အကြောင်း​ဆွေးနွေး​သည့် အထူး​အစည်းအဝေး​တစ်ခု​ကို ကျင်းပ​ပေး​ခဲ့​သည်။ လူသား​တို့၏​ကြိုးပမ်းမှု အောင်မြင်​လိမ့်​မည်​လော။ အဆိုပါ​အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ မရဏ​ချီတက်​လာ​မှု​သည် အဘယ်​အချိန်တွင် ရပ်တန့်​သွား​မည်​နည်း။

 [စာမျက်နှာ ၅ ပါ လေးထောင့်ကွက်/ရုပ်ပုံ]

နီ​ဗိုင်​ရာ​ပင်း​အေ့ဒ်စ်​ဆေးဝါး​နှင့် တောင်​အာဖရိက​၏​အကျပ်အတည်း

နီ​ဗိုင်​ရာ​ပင်း​ဟူသည် အဘယ်နည်း။ သတင်းစာ​ဆရာ နီ​ကိုးလ် အီတာနို​၏​အဆို​အရ ယင်းသည် “ဗိုင်းရပ်စ်​ပိုး​တိုက်ဖျက်ဆေး​ဖြစ်၍ [မိခင်​မှ] ကလေး​ထံ ကူးစက်​ပျံ့နှံ့​သွား​သည့် အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​ကို ထက်ဝက်​လျှော့ချ​နိုင်​ကြောင်း စမ်းသပ်မှု​များ​က ဖော်ပြ​ခဲ့​ကြသည်။” ဂျာမန်​ဆေးဝါး​ကုမ္ပဏီ​တစ်ခု​က နောက်​ငါး​နှစ်အထိ ၎င်း​ဆေး​ကို တောင်​အာဖရိက​နိုင်ငံ​သို့ အခမဲ့​ထောက်ပံ့​ပေး​မည်​ဟု ကမ်း​လှမ်း​ထား​သည်။ သို့​တိုင်၊ ၂၀၀၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်​လ​ရောက်​သည်​အထိ အစိုးရ​သည် အဆိုပါ​ကမ်း​လှမ်း​မှု​ကို လက်မခံခဲ့​ချေ။ ပြဿနာ​ကား အဘယ်နည်း။

တောင်​အာဖရိက​နိုင်ငံ​တွင် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ရှိသူ ၄.၇ သန်း​ရှိရာ အခြား​မည်သည့်​နိုင်ငံ​ထက်​မဆို များသည်။ တောင်​အာဖရိက​သမ္မတ တာ​ဘို မ​ဘီ​ကီ​သည် “အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​ဖြစ်စေ​သည်​ဟူသော သ​မား​ရိုး​ကျ​အမြင်ကို သံသယ​ဖြစ်” နေပြီး “အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​တိုက်ဖျက်ဆေး​များနှင့်​စပ်လျဉ်း၍ ကုန်ကျ​စရိတ်၊ အန္တရာယ်ကင်း​ခြင်း​နှင့် အသုံးဝင်​မှု​တို့ကို မယုံ​သင်္ကာ​ဖြစ်နေ​သည်။ ယင်း​တို့ကို သူ​မ​ပိတ်ပင်​သော်လည်း တောင်​အာဖရိက​ဆရာဝန်​များ ယင်း​ဆေး​များ အသုံးပြုရန် အားမပေး​ခဲ့​ချေ” ဟု လန်ဒန် သည်​အီ​ကော်​နော​မ​စ်​သတင်းစာ​က ၂၀၀၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ​လ​တွင် သတင်း​ထုတ်ပြန်ခဲ့​သည်။ ယင်းသည် အဘယ်ကြောင့် အဓိက​ပူပန်​ရသည့်​အကြောင်း​ဖြစ်​သနည်း။ အကြောင်း​မှာ တောင်​အာဖရိက​နိုင်ငံ​တွင် နှစ်စဉ် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ပါ​လျက် မွေးဖွား​လာ​သည့်​ကလေး​ငယ် ထောင်သောင်း​ချီ​ရှိပြီး ကိုယ်ဝန်ဆောင်​အမျိုးသမီး ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း​က ဗိုင်းရပ်စ်​ပိုး​သယ်ဆောင်​ထား​၍​ဖြစ်သည်။

ဤ​ကွဲပြား​ခြားနား​သည့် ရှုမြင်ပုံ​များ​ကြောင့် တရားရေး​အမှု​ဖြစ်သွား​ရာ တရားရုံး​များ​က နီ​ဗိုင်​ရာ​ပင်း​ဆေးဝါး​ဖြန့်ဝေ​ရန် အစိုးရ​ကို ဖိအားပေး​လေ​တော့​သည်။ တောင်​အာဖရိက အခြေခံ​ဥပဒေပြု​တရားရုံး​သည် ၂၀၀၂ ခုနှစ် ဧပြီလ​တွင် ယင်း​၏​သဘောထားကို ထုတ်ပြန်ခဲ့​သည်။ ရာ​ဗီ နက်​စ်​မ​န်​၏​အဆို​အရ သည်​ဝါ​ရှင်​တန်​ပို့​စ်​သတင်းစာ​တွင် “ဆေးဝါး​စီမံခန့်ခွဲ​ပေး​နိုင်စွမ်း​ရှိသည့် ကျန်းမာ​ရေး​အဖွဲ့အစည်း​များ​တွင် ဆေးဝါး​များ​အသင့်​ရရှိစေရန် အစိုးရ​အနေ​နှင့် ဆောင်ရွက်​ပေး​ရမည်” ဟု ထို​တရားရုံး​က ညွှန်ကြား​လိုက်​ကြောင်း ရေးသား​ဖော်ပြ​ထား​သည်။ တောင်​အာဖရိက​အစိုးရ​သည် နိုင်​ငံ့​အ​ဝန်း နေရာ ၁၈ နေရာတွင် အစမ်း​သဘော​အနေ​နှင့် ဆေးဝါး​များ ဖြန့်ချိ​ပေး​စဉ် ဤ​အသစ်​သော​ဆုံးဖြတ်ချက်​သည် နိုင်ငံ​အတွင်း အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး​ရှိ ကိုယ်ဝန်ဆောင်​အမျိုးသမီး​အားလုံး​ကိုလည်း မျှော်လင့်ချက်​ရှိစေသည်​ဟု ဆို​ကြသည်။

 [စာမျက်နှာ ၆ ပါ လေးထောင့်ကွက်/ရုပ်ပုံ]

ပရိယာယ်​များသော ဗိုင်းရပ်စ် ဆဲလ်​ကို​လှည့်စား

ကိုယ်​ခံ​စွမ်းအား​ကျ​ဗိုင်းရပ်စ် (အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ) တို့၏ အလွန်​သေးငယ်သော ကမ္ဘာ​ထဲ​သို့ တဒင်္ဂ​မျှ ဝင်ကြည့်ပါ။ သိပ္ပံ​ပညာရှင်​တစ်ဦး​က ဤသို့​ပြောဆို​ခဲ့​သည်– “ဗိုင်းရပ်စ်​အမှုန်​လေး​များ (particles) ကို အီလက်ထရွန်​အဏုကြည့်​မှန်ပြောင်း​ဖြင့် နှစ်ပေါင်း​များစွာ စူးစမ်း​လေ့လာ​ကြည့်​ပြီး​သည့်​နောက် ဤမျှ​သေးနုပ်​လှ​သည့် အမှုန်​အ​မွှား​လေး​တွင် တိကျ​ပြီး အနုစိတ်​သည့်​ပုံစံ​ရှိနေခြင်း​မှာ အံ့သြ​မကုန်၊ စိတ်​လှုပ်ရှား​နေရ​ဆဲ​ပင်။”

ဗိုင်းရပ်စ်​သည် ပုံမှန်​လူ့​ဆဲလ်​ထက် များစွာ​ငယ်​သော ဘက်တီးရီးယား​ပိုးမွှား​ထက်​ပင် ငယ်​သေး​သည်။ ပြောရေးဆိုခွင့်​ရှိသူ​တစ်ဦး၏​အဆို​အရ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် လွန်​စွာ​သေးငယ်​လှ​ရာ “[အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​အမှုန်] သန်းပေါင်း ၂၃၀ သည် ဤ​ဝါကျ​ပါ ဝစ္စပေါက်​တစ်လုံး​အရွယ်​လောက်​သာ​ရှိ​မည်။” ဗိုင်းရပ်စ်​အမှုန်​တစ်ခု​သည် မှီ​တွယ်​ဆဲလ်​တစ်ခု​ထဲ​ဝင်​ကာ အဆိုပါ​ဆဲလ်​၏​အရင်းအမြစ်​များ​ကို အသုံး​မချ​ဘဲ​နှင့် မ​ပွား​နိုင်​ပေ။

အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် လူ့​ခန္ဓာကိုယ်​ထဲ​သို့ ကျူးကျော်​ဝင်ရောက်​လာ​သည့်​အခါ ကိုယ်ခံအား​စနစ် အလိုရှိ​သလို​အသုံးပြုနိုင်​သော စွမ်းအား​စု​အတော်များများ​နှင့် ရင်ဆိုင်​ရ​ပေမည်။ * သွေးဆဲလ်ဖြူ​များ​ဖြင့်​ဖွဲ့စည်းထား​သည့် ကာကွယ်​ရေး​ကွန်ရက်​ကို ရိုး​တွင်း​ခြင်ဆီ​တွင် ထုတ်လုပ်​သည်။ သွေးဆဲလ်ဖြူ​တွင် တီ​ဆဲလ်​များနှင့် ဘီ​ဆဲလ်​များ​ဟူ၍ အဓိက ပြန်ရည်ဆဲလ်​နှစ်မျိုး​ပါဝင်​သည်။ တချို့သော သွေးဆဲလ်ဖြူ​များ​ကို ဖက်​ဂို​ဆိုက်၊ သို့​မဟုတ် “ဖမ်းစား​ဆဲလ်​များ” ဟု​ခေါ်ဆို​ကြသည်။

အမျိုးအစား​စုံလင်​လှ​သော တီ​ဆဲလ်​များ​တွင် ဆောင်ရွက်​ရမည့်​တာဝန်​က​လည်း အမျိုးမျိုး​ရှိသည်။ အဆိုပါ​အကူ​တီ​ဆဲလ်​များသည် တိုက်ခိုက်​ရေး​သေ​န​င်္ဂ​ဗျူဟာ​တွင် အဓိက​ကဏ္ဍ​မှ​ပါဝင်​သည်။ အကူ​တီ​ဆဲလ်​များသည် ပြင်ပ​မှ​ကျူးကျော်​ဝင်ရောက်​လာ​သူများကို ခွဲခြား​ဖော်ပြ​ပေး​ပြီး ရန်သူကို တိုက်ခိုက်​ဖျက်ဆီး​ပစ်​မည့်​ဆဲလ်​များ ထုတ်လုပ်​ရန် ညွှန်ကြား​ပေး​သည်။ ထိုးစစ်​ဆင်​ပြီ​ဆိုလျှင် အထူးသဖြင့် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​၏​ပစ်မှတ်​မှာ ဤ​အကူ​တီ​ဆဲလ်​များ​ဖြစ်သည်။ လက်မရွံ့​သား​ကိုယ်ခံအား တီ​ဆဲလ်​များ (killer T cells) သည် ဝင်ရောက်​ကျူးကျော်​ခံ​ထား​ရသည့် ကိုယ်ခန္ဓာ​ဆဲလ်​များ​ကို ဖျက်ဆီး​ပစ်​ရန် လှုံ့ဆော်​ခံရ​သည်။ ရောဂါ​ကူးစက်​မှုများ​ကို တွန်းလှန်​တိုက်ထုတ်​ရာ​တွင် အင်အား​သစ်​ဖြစ်​မည့် ပဋိပစ္စည်း​များ​ကို ဘီ​ဆဲလ်​များ​က ထုတ်လုပ်​ပေး​သည်။

ပရိယာယ်​များသော သေ​န​င်္ဂ​ဗျူဟာ

အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် တန်ပြန်​ဗိုင်းရပ်စ် (retrovirus) မျိုး​တွင်​ပါဝင်​သည်။ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​၏ မျိုးရိုး​ဗီဇ​ပုံစံ​ပြာ​သည် ဒီအဲန်အေ (ဒီ​အောက်​စီ​ရိုင်ဗိုနျူ​က​လီး​ယစ် အက်​ဆစ်) ပုံစံ​ဖြင့်​မဟုတ်ဘဲ အာရ်အဲန်အေ (ရိုင်ဗိုနျူ​က​လီး​ယစ် အက်​ဆစ်) ပုံစံ​ဖြင့်​ဖြစ်သည်။ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် စိုးရိမ်ဖွယ်​ရောဂါ​လက္ခဏာများ​မဖော်​ပြ​မီ အချိန်ကြာကြာ ငုပ်​နေနိုင်​သောကြောင့် တန်ပြန်​ဗိုင်းရပ်စ် (retroviruses) ၏ တစ်ဆင့်​အုပ်စု​ကွဲ အ​ထ​နှေး​ဗိုင်းရပ်စ် (lentiviruses) အုပ်စု​တွင် ပါဝင်​သည်။

အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် မှီ​တွယ်​ဆဲလ်​အတွင်း​သို့ ဝင်ရောက်​နိုင်ပြီ​ဆိုလျှင် ဆဲလ်​၏​လုပ်ဆောင်မှု​ယန္တရား​ကို ၎င်း​၏​ရည် ရွယ်​ချက်​အတွက် အသုံးချ​နိုင်​လေ​သည်။ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​မိတ္တူများ​ကို များစွာ​ထုတ်လုပ်​ပေး​ရန် ဆဲလ်​၏​ဒီအဲန်အေ​ကို “ပရိုဂရမ်​အသစ်​ဆွဲ” သည်။ သို့သော် ယင်း​သို့​မလုပ်ဆောင်​နိုင်​မီ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် ခြားနား​သော “ဗီဇ​ဘာသာ​စကား” တစ်မျိုး​ကို အသုံးပြု​ရ​ပေမည်။ မှီ​တွယ်​ဆဲလ်​၏ လုပ်ဆောင်မှု​ယန္တရား​က ဖတ်​၍​နားလည်​နိုင်​ရန် ၎င်း​၏ အာရ်အဲန်အေ ကို ဒီအဲန်အေ အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲ​ပေး​ရမည်​ဖြစ်သည်။ ယင်းကို​ဖြစ်မြောက်​စေရန် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် reverse transcriptase ဟု​ခေါ်​သော ဗိုင်းရပ်စ်​အင်ဇိုင်း​တစ်ခု​ကို အသုံးချ​လေ​သည်။ နောက်ဆုံး​သော် ဤ​ဆဲလ်​သည် ထောင်နှင့်ချီ​သော အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​အမှုန်​လေး​များ​ကို ဦးစားပေး ထုတ်လုပ်​ပြီး​နောက် သေသွား​ရလေ​သည်။ အဆိုပါ အသစ်​ပေါ်လာ​သော အမှုန်​လေး​များသည် အခြား​ဆဲလ်​များ​သို့ ကူးစက်​ပျံ့နှံ့​သွား​၏။

အကူ​တီ​ဆဲလ်​များစွာ သိသိသာသာ လျော့နည်း​သွား​သည်​နှင့် အခြားသော​စွမ်းအား​စု​သည် ခုခံ​မှု​ကို​ကြောက်စရာ​မလို​ဘဲ ကိုယ်ခန္ဓာ​ကို လွှမ်းမိုး​သိမ်းပိုက်​လိုက်​သည်။ ကိုယ်ခန္ဓာ​သည် ရောဂါ​အမျိုးမျိုးနှင့် ကူးစက်​မှု​အမျိုးမျိုးကို လက်မြှောက်​အရှုံးပေး​လိုက်ရ​လေ​သည်။ ရောဂါ​ကူးစက်​ခံရ​သူ​ခမျာ​မှာလည်း အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​သည်ဘဝ ရောက်​ရလေ​တော့​သည်။ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​၏ ကိုယ်ခံအား​စနစ်​တစ်ခုလုံး​အား ထိုးနှက်​တိုက်ခိုက်မှု​သည် အောင်ပွဲရ​သွား​လေ​ပြီ။

ယင်းသည် ရိုးရှင်း​လွယ်ကူ​သော ရှင်းပြချက်​တစ်ခု​ဖြစ်​ပေ​သည်။ ကိုယ်ခံအား​စနစ်​နှင့် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​၏​စစ်ဆင်​လှုပ်ရှား​ပုံ​တို့​အကြောင်း သုတေသီ​များ​မသိ​ရှိသည့်​အရာ များစွာ​ရှိနေသေး​ကြောင်း ကျွန်ုပ်​တို့​စိတ်​စွဲမှတ်​ထား​ရမည်။

ဤ​ဗိုင်းရပ်စ်လေး​သည် ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခု​နီးပါး ကမ္ဘာ​တစ်ဝန်း​ရှိ ထိပ်​တန်း​ဆေး​ဘက်​ဆိုင်ရာ​စူးစမ်း​လေ့လာသူ​များ​၏ စိတ်ပိုင်း​နှင့် ကာယပိုင်း​ဆိုင်ရာ​စွမ်းပကား​ကို စုပ်ယူ​ဖမ်းစား​ထား​ရာ ငွေ​ကုန်​ကြေး​ကျ အလွန်​များ​ခဲ့ပြီ။ ထို့​ကြောင့် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​အကြောင်း များစွာ​နားလည်​သိရှိ​ခဲ့​ရခြင်း​ဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သော​နှစ်​အနည်းငယ်​က ခွဲစိတ်​ကု​ဆရာဝန် ဒေါက်တာ ရှာ​ဝင် ဘီ. နျူ​လ​န် ဤသို့​ထုတ်ဖော်​ပြောဆို​ခဲ့​သည်– “ကိုယ်ခံအား​ကျဆင်း​စေသည့် ဗိုင်းရပ်စ်​နှင့်​ပတ်သက်​၍ စုဆောင်း​ရရှိခဲ့​သည့် သတင်း​အချက်အလက်​ပမာဏ​နှင့် ၎င်း​ဗိုင်းရပ်စ်​၏​တိုက်ခိုက်မှု​ကို ခုခံ​ကာကွယ်​ရာ​တွင် စွမ်းဆောင်​ခဲ့​သည့် တိုးတက်မှု​တို့သည် အလွန်​အံ့အားသင့်​စ​ရာ​ပင်။”

သို့​ဖြစ်​လင့်​ကစား အေ့ဒ်စ်​ရောဂါ​၏ မရဏ​ချီတက်မှု​မှာ စိုးရိမ်ဖွယ်​အဟုန်​ဖြင့် ရွေ့​ရှား​နေဆဲ​ပင်။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်]

[ရုပ်ပုံ]

အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​သည် ကိုယ်ခံအား​စနစ်​၏ ပြန်ရည်ဆဲလ်​ကို ချဉ်း​နင်း​ဝင်ရောက်​တိုက်ခိုက်​ပြီး အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ​ထုတ်လုပ်​ရန် အဆိုပါ​ဆဲလ် များ​ကို ပရိုဂရမ်​အသစ်​ဆွဲ​သည်

[Credit Line]

CDC, Atlanta, Ga.

 [စာမျက်နှာ ၇ ပါ ရုပ်ပုံ]

ထောင်နှင့်ချီ​သော​လူငယ်များ ကျမ်းစာ​စံနှုန်း​များ​ကို အခိုင်အမာ စွဲကိုင်​ထား​ကြ