ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ် အကဲခတ်

ကျောင်းချိန်နောက်ပိုင်း အလုပ်လုပ်ခြင်းအတွက် ပေးဆပ်ရမှု

ကျောင်းပိတ်ချိန်အတွင်းသာမကဘဲ ကျောင်းတက်ရင်းနှင့်ပင် အလုပ်လုပ်ကြသော ဂျာမန်လူငယ် အရေအတွက် များလာသည်။ “နိုင်ငံတစ်ဝန်းရှိ ၁၃ နှစ်နှင့် အထက်ရှိ ကလေး အနည်းဆုံး သုံးပုံတစ်ပုံသည် ပျမ်းမျှတစ်ပတ်လျှင် သုံးနာရီကျော် အလုပ်လုပ်ကြသည်” ဟုဒါ ရှပီဂဲလ်မဂ္ဂဇင်း၌ ဖော်ပြထားသည်။ ဂျာမနီနိုင်ငံ ဟက်စယ်ပြည်နယ်ရှိ အထက်တန်းကျောင်းသားကျောင်းသူ ၅၀ မှ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ကျပန်းအလုပ် လုပ်ကြသည်။ ထိုလူငယ်လေးများသည် သူတို့မိသားစု၏လိုအပ်ရာများကို ထောက်ပံ့ပေးရန် မလိုအပ်သလောက်ဖြစ်သည်။ သို့သော် သူတို့သည် နောက်ဆုံးပေါ် မိုဘိုင်းဖုန်းများ၊ နာမည်ကြီးအဝတ်အထည်များ၊ ကားများကို ပိုင်ဆိုင်လိုကြခြင်းကြောင့်အပြင် အလုပ်တစ်ခုရှိခြင်းဖြင့် အမှီအခိုကင်းသော သဘောထားကြောင့် အလုပ်လုပ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် ဤအတွက် သူတို့ပေးဆပ်ခဲ့ရသည်။ “ကျောင်းသားတစ်ဦးသည် မနေ့က သို့မဟုတ် မနက်စောစောထကာ နာရီများစွာကြာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် စာသင်ခုံပေါ် ခေါင်းချအိပ်ပျော်နေခြင်းသည် အဆန်းမဟုတ်တော့ပါ” ဟုကျောင်းဆရာ သောမတ်စ် မူးလာကဆိုသည်။ “သူတို့သည် နက်ဖြန်အတွက် ပညာရေးထက် ယနေ့တွင် ဇိမ်ရှိရှိနေလိုကြသည်။” ကျောင်းဆရာ နောက်တစ်ဦးဖြစ်သူ ကနု ဒစ်မဲန်က ဤသို့ဆက်ပြော၏– “ဝယ်ခြမ်းသည့်ဉာဉ် သူတို့၌ အမြစ်စွဲသွားလျှင် သူတို့၏ပညာအရည်အချင်း အဆင့်ကျသွားခြင်း၊ သို့မဟုတ် စာမေးပွဲကျခြင်းကိုပင် ပေးဆပ်ရန်အသင့်ရှိကြသည်။”

သစ်ပင်များသည် မြို့ပြညစ်ညမ်းမှုကို လျှော့ချပေး

“သစ်ပင်မျိုးစိတ်အသီးသီးသည် ညစ်ညမ်းမှုကို မည်မျှလျှော့ချပေးနိုင်ကြောင်း ပညာရှင်များ ပထမဆုံးအကြိမ် တိုင်းတာနိုင်ခဲ့ပြီ” ဟု လန်ဒန်မြို့ထုတ် သည်ဆန်းဒေးတိုမ်းစ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ မစ်ဒ်လန်းအနောက်ပိုင်းပြည်နယ်၌ သုံးနှစ်ကြာ လေ့လာမှုပြုရာတွင် အင်္ဂလန်နှင့် စကော့တလန်နိုင်ငံမှ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် လေထုထဲမှအန္တရာယ်ဖြစ်သောအမှုန်များကို မည်သည့်မျိုးစိတ်က အများဆုံးစုပ်ယူသည်ကို သိရှိစေရန် ၃၂,၀၀၀ ခန့်ရှိသောသစ်ပင်များအနီးရှိ မြေကြီးနမူနာများကို တိုင်းတာခဲ့ကြသည်။ သုတေသနပြုသူများသည် လေထုထဲတွင် အမှုန်ပါဝင်မှုနှင့် အိုဇုန်းဓာတ်ငွေ့ပါဝင်မှုများကိုလည်း တိုင်းတာခဲ့ကြသည်။ အက်ရှ၊ လာ့ခ်ျထင်းရှူး၊ စကော့ထင်းရှူးတို့သည် အစုပ်ယူဆုံးမျိုးစိတ်များဖြစ်ကြပြီး; ဝက်သစ်ချ၊ မိုးမခနှင့် ပေါ့ပလာတို့သည် အနည်းဆုံးစုပ်ယူကြသည်။ “သစ်ပင်များသည် မြက်ခင်းပြင်များထက် လေထုထဲမှ ညစ်ညမ်းမှုကို သုံးဆကျော်ဖယ်ရှားပေးနိုင်ကြောင်း” ဤသုတေသနပြုမှုက ဖော်ပြသည်။ မှန်ပါသည်၊ မစ်ဒ်လန်းအနောက်ပိုင်းရှိ ကွင်းပြင်တစ်ဝက်ခန့်ကိုသာ သစ်ပင်စိုက်ခဲ့မည်ဆိုလျှင် လေထုညစ်ညမ်းမှုကို ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းလျော့ကျစေမည်ဟု ကွန်ပျူတာဖြင့်ခန့်မှန်းချက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

ကွာရှင်းမှုနှင့် ကျောင်းတွင်ထွန်းပေါက်မှု ဆက်နွှယ်ပုံ

မကြာသေးမီကပြုလုပ်သော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူဦးရေစာရင်း လေ့လာမှုများအရ ကွာရှင်းထားသောမိဘများမှ ကလေးများသည် မိဘနှင့်အတူနေသော ကလေးများထက် ပညာရေးထွန်းပေါက်မှုနည်းကြသည်ဟု ပြင်သစ် နေ့စဉ်ထုတ် လ မော်န်ဒ်၌ ဖော်ပြထားသည်။ လူမှုရေးနှင့်ယဉ်ကျေးမှုနောက်ခံ မည်သို့ပင်ရှိပါစေ ကလေးများအရွယ်မရောက်မီ ကွဲသွားကြသောမိဘများ၏ကလေးများသည် အိမ်ထောင်တည်မြဲသော မိဘများနှင့်နေရသည့် ကလေးများထက် ပျမ်းမျှ ခြောက်လမှတစ်နှစ်စော၍ ကျောင်းထွက်ကြရသည်။ ချမ်းသာကြွယ်ဝသော မိသားစုများ၌ပင် ကလေးအများစုသည် အထက်တန်းကျောင်းအတန်းတင်စာမေးပွဲကို အောင်မြင်ကြသော်လည်း အိမ်ထောင်ပြိုကွဲနေသော မိသားစုများမှ ကလေးများသည် အထက်တန်းကျောင်း အောင်လက်မှတ်မရသည့်အလားအလာ နှစ်ဆရှိသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် အိမ်ထောင်သည် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်း ကွာရှင်းကြသည်။

မက္ကဆီကန်အစာထဲတွင် အချိုရည်များပါဝင်

မက္ကဆီကိုနိုင်ငံသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုပြီးလျှင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အချိုရည်ပုလင်းများကို ဒုတိယအများဆုံး သုံးစွဲသည့်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး မက္ကဆီကန်အစာထဲတွင်ပါဝင်သော အများဆုံးပုံမှန်ထုတ်လုပ်သည့် ထုတ်ကုန်ဆယ်ခုတွင် အချိုရည်ပုလင်းများပါဝင်ကာ မိသားစု ၆၀ ရာခိုင်နှုန်း သုံးစွဲကြသည်ဟု ရက်ဖော်မာသတင်းစာတွင်ဖော်ပြထားသည်။ကလေးငယ်များ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးစေရန် အဓိကလိုအပ်သော နို့၊ သစ်သီး၊ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အခြားအစားအစာများအတွက် မိသားစုဝင်ငွေကိုအသုံးပြုစေလိုသော ကျန်းမာရေးပညာရှင်များက ယင်းအတွက် စိုးရိမ်ကြသည်။ ယင်းအစား “ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် အာဟာရမဖြစ်ဘဲ ရေရှည်သုံးလျှင် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်ပမာဏကို တိုးစေကာ ဝလွန်းခြင်းကို ဖြစ်စေသည့်” ထုတ်ကုန်များအတွက် မိသားစုဝင်ငွေများစွာကို အသုံးပြုကြသည်ဟု ရက်ဖော်မာ၌ ဖော်ပြထားသည်။ အချိုရည်များ အထူးသဖြင့် ကိုလာကို များစွာသောက်သုံးခြင်းဖြင့် သွားပိုးစားခြင်းနှင့် အရိုးပွရောဂါစသည့် အခြားဆိုးကျိုးများအကြောင်း ထိုသတင်းတွင်ဖော်ပြထားသည်။

ဆေးပြားများက ပိုခေါင်းကိုက်စေ

“အာရုံကြောပညာရှင် မိုက်ကယ် အန်တိုနီက ခေါင်းကိုက်ဝေဒနာခံစားရသူ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ‘အကိုက်အခဲပျောက်ဆေး အလွဲသုံး’ ခြင်းကြောင့် ခေါင်းကိုက်ကြသည်” ဟုသြစတြေးလျနိုင်ငံ၊ ဆစ်ဒနီမြို့ထုတ် သည်ဒေးလီးတယ်လီဂရပ်ဖ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ “ဆေးဆိုင်များကို ဆရာတင်ပြီး ဆေးဝယ်သောက်ခြင်းသည် တစ်ပတ်တစ်ကြိမ်ခေါင်းကိုက်ဝေဒနာမှ တစ်ပတ် ခုနစ်ရက်ခေါင်းကိုက်ဝေဒနာအဖြစ်သို့ ပြောင်းသွားစေနိုင်သည်။” နယူးဆောက်ဝေးလ် တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခ အန်တိုနီက “ခေါင်းကိုက်ပျောက်ဆေးသောက်၍ ဝေဒနာခံစားရသူများသည်” သွေးကြောကျယ်ခြင်းကို ထိန်းချုပ်ပေးသည့် “ဆီရိုတိုနင်ဓာတ် လျော့နည်းခြင်းကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း” တွေ့ရှိခဲ့သည်။ “ဆူရိုတိုနင် လျော့နည်းခြင်းက သွေးလွှတ်ကြောများ ကျယ်လာစေပြီး ခေါင်းကိုက်ဝေဒနာ ခံစားရစေသည်” ဟုဖော်ပြထားသည်။ အန်တိုနီက ခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်သူများသည် ဆေးဆိုင်များကို ဆရာတင်မည့်အစား ဆရာဝန်၏ ဆေးညွှန်းအတိုင်း သောက်သုံးသင့်သည်ဟုဆိုကာ ဤသို့ထပ်ဆို၏– “[ဝေဒနာသည်များသည်] [အကိုက်အခဲပျောက်] ဆေးပြားများကို တစ်ပတ်လျှင် သုံးကြိမ်ထက်ပို၍သောက်မည်ဆိုလျှင်၊ တစ်ပတ်သုံးကြိမ်သာ သောက်သည့်တိုင် လအနည်းငယ်အတွင်း သူတို့၏ခေါင်းကိုက်ဝေဒနာ ပိုဆိုးလာလိမ့်မည်။”

အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ် ကူးစက်ရောဂါ “ထိန်းချုပ်၍မရ”

“ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ လူပေါင်းသန်း ၄၀ သည် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ခံနေရသည်၊ သန်း ၂၀ သည် အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါကြောင့် သေဆုံးခဲ့ပြီး၊နှစ်စဉ်ကလေးငယ် ၇၅၀,၀၀၀ သည် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုးပါလျက် မွေးဖွားလာကြသည်” ဟုဗြိတိန်နိုင်ငံထုတ် ဆေးဂျာနယ် သည်လန်းစက်၌ ဖော်ပြထားသည်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ် တစ်နှစ်တည်းတွင် နောက်ထပ်လူငါးသန်း ရောဂါကူးစက်ခဲ့ပြီး အေအိုင်ဒီအက်စ်ကြောင့် သုံးသန်းသေဆုံးခဲ့သည်။ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်ဆိုင်ရာ ပူးတွဲကုလသမဂ္ဂအစီအစဉ်မှ အလုပ်အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ပေတာ ပွိုတ် ၏အဆိုအရ ဤကူးစက်ရောဂါသည် “အစပျိုးချိန်အဆင့်များ” တွင်သာရှိသေးသော်လည်း “ထိန်းချုပ်၍မရ” ဖြစ်နေသည်။ နောက်အနှစ် ၂၀ တွင်လူပေါင်း သန်း ၇၀ သည် အေအိုင်ဒီအက်စ်ကြောင့် သေဆုံးကြမည်ဟု သူခန့်မှန်းသည်။ အာဖရိကတိုက် ဆာဟာရအောက်ပိုင်း ဒေသရှိ အချို့မြို့များတွင် လူဦးရေ၏ ၃၀ မှ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီပိုးရှိကြသည်။ အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါကြောင့် လူငယ်ပိုင်းများစွာ သေဆုံးနေရာ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်သို့ရောက်သည့်အခါ လုပ်သားအင်အား ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း ဆုံးရှုံးမည့်အရေးကို စိုးရိမ်စရာဖြစ်နေသည်။ “အနာဂတ်စီးပွားရေး ပြန်လည်နာလန်ထူရာတွင် ကလေးများအပေါ်ထိခိုက်မှုများသည် အရေးအကြီးဆုံးသော ဂယက်ရိုက်မှုဖြစ်သည်” ဟုသည်လန်းစက်၌ ဖော်ပြထားသည်။ ဇင်ဘာဘွေနိုင်ငံတွင် “ထိုကလေးများ ကြီးကောင်စဝင်ချိန်ရောက်လျှင် ငါးယောက်တွင် တစ်ယောက်သည် အနည်းဆုံး မိဘတစ်ဦး ဆုံးရှုံးရနိုင်သည်။”

 မိခင်နို့တိုက်ကျွေးခြင်း၏ အကျိုးကျေးဇူးများ

“မွေးခါစကလေးအတွက်” မိခင်နို့ထက် ပိုကောင်းသည့် “အရာမရှိ” ဟုအာရုံကြောကုခွဲစိတ်ဆရာဝန် စန်ဂျေ ဂွပ်တက တိုင်းမ်မဂ္ဂဇင်းတွင် ရေးသားဖော်ပြထားသည်။ “မိခင်နို့တိုက်သော ကလေးများသည် နို့ဘူးတိုက်သော ကလေးများထက် ဆေးရုံတက်ခြင်း၊ နားရောဂါဖြစ်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ အင်ပျဉ်ထခြင်း၊ သွေးမတည့်ခြင်းနှင့် ဆေးနှင့်ပတ်သက်သော အခြားပြဿနာများဖြစ်သည့်နှုန်း ပိုလျော့နည်းသည်။” မိခင်နို့တိုက်ခြင်းသည် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းနှင့်ဆိုင်သော ရောဂါဖြစ်ခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးသည်ဟုလည်း ဖော်ပြထားသည်။ ဒိန်းမတ်လေ့လာမှုတစ်ခုက ဤသို့ကောက်ချက်ချခဲ့သည်– “ကလေးအရွယ်တွင် ခုနစ်လမှ ရှစ်လအထိ မိခင်နို့စို့ခဲ့ရသော ယခုအရွယ်ရောက်သူလူကြီးများသည် နှစ်ပတ်ခန့်သာ မိခင်နို့စို့ခဲ့ရသူများထက် ဉာဏ်ရည်ပိုမြင့်မားသည်။” အမေရိကန်မှ သူငယ်နာကု ဆေးပညာသင်ကျောင်းက ကလေးတစ်ဦးကို ခြောက်လကြာသည်အထိ၊ ဖြစ်နိုင်မည်ဆိုလျှင် တစ်နှစ်၊ တစ်နှစ်ကျော်ကျော်အထိ မိခင်နို့တိုက်ကျွေးသင့်ကြောင်း အကြံပြုထားသည်။ “မိခင်နို့တိုက်ကျွေးခြင်းမှ အကျိုးရသူများမှာ ကလေးသာမကပါ” ဟုယူ.အက်စ်. သတင်းနှင့် ကမ္ဘာ့မှတ်တမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ နိုင်ငံပေါင်း ၃၀ မှ အမျိုးသမီး ၁၅၀,၀၀၀ ကိုလေ့လာချက်အရ “နှစ်စဉ် မိခင်နို့တိုက်သော အမျိုးသမီးတစ်ဦးသည် သူ၏အသက်တာတွင် ရင်သားကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ၏ ၄.၃ ရာခိုင်နှုန်း လျော့စေသည်” ဟုဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့သော် “အမေရိကန်လူမျိုး မိခင်တစ်ဝက်သာ မိခင်နို့တိုက်ကြပြီး ပျမ်းမျှအနေနှင့် နှစ်လ၊ သုံးလသာဖြစ်သည်။”

မိသားစုဆက်ဆံရေးက မူးယစ်ဆေး အလွဲသုံးခြင်းကို တားဆီးကာကွယ်ပေးနိုင်

ဗြိတိန်၊ ဂျာမနီ၊ အိုင်ယာလန်၊ အီတလီနှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံရှိ ဆယ်ကျော်သက်များကို လေ့လာရာတွင် “မိသားစုဘဝအရည်အသွေး သို့မဟုတ် ပိုဆိုးသည်မှာ ယင်းအရည်အသွေး လုံးဝမရှိခြင်းတို့သည် အနောက်တိုင်း လူ့အဖွဲ့အစည်းရှိ လူငယ်များစွာအတွက် မူးယစ်ဆေးစွဲစေသည့် အဓိကအချက်ဖြစ်သည်” ဟုအင်္ဂလန်နိုင်ငံ နယူးကာစဲလ် တက္ကသိုလ်မှ သုတေသနပြုသူ ဒေါက်တာ ပေါလ် မက်အာဒယ်ပြောခဲ့သည်။ လန်ဒန်မြို့ထုတ် သည်ဒေးလီးတယ်လီဂရပ်ဖ်ပါ သတင်းအရ လူငယ်များသည် မိဘနှင့်အတူနေထိုင်ပြီးအရည်အသွေးမြင့် မိသားစုဆက်ဆံရေး၊ အထူးသဖြင့် မိခင်များနှင့်ဆက်ဆံရေးတွင် ပျော်မွေ့ခဲ့မည်ဆိုလျှင်၁၆.၆ ရာခိုင်နှုန်းသာ မူးယစ်ဆေးစွဲသည့်အကျင့်ဖြစ်ပေါ်သည်။ သို့သော် ထိုအခြေအနေမျိုးမရှိလျှင် ၄၂.၃ ရာခိုင်နှုန်းသည် မူးယစ်ဆေးစွဲကြသည်။ “ကျွန်ုပ်တို့သည် ကလေးများအတွက် မူးယစ်ဆေးအန္တရာယ်အကြောင်း ရုပ်မြင်သံကြားတွင် ရှင်းလင်းဖော်ပြပြီး ကျောင်းများတွင် မူးယစ်ဆေးတားဆီးရေး အစပြုလုပ်ဆောင်မှုများ ဆောင်ရွက်ကြသော်လည်း မိဘတို့၏တာဝန်ဝတ္တရားဆိုင်ရာ ပြဿနာကို မည်သူကမျှ တာဝန်ယူဖြေရှင်းချင်ပုံမရပါ” ဟုမက်အာဒယ် ပြောခဲ့သည်။ “မူးယစ်ဆေးစွဲမှုကို ထိရောက်စွာတားဆီးနိုင်ရေးမှာ တခြားအရာများထက် မိသားစုဆက်ဆံရေးပေါ်တွင် ပို၍မူတည်နေသည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူမှတ်သည်။”