ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်

ကော်ရုပ်ဘဲများ လှိုင်းစီးကြ

၁၉၉၂၊ ဇွန်လတွင် ဟောင်ကောင်မှ ယူနိုက်တက်စတိတ်သို့ ထွက်ခွာသည့် သင်္ဘောတစ်စင်းသည် မုန်တိုင်းကြီးမိခဲ့ရာ သင်္ဘောဖြင့်တင်ပို့သည့် ကော်ရုပ်ဘဲ ၂၉,၀၀၀ ခန့်ပျောက်ဆုံးသွားကြောင်း ဂျာမနီနိုင်ငံ ဖရန့်ဖာသာ အော်လ်ဂျဲမင်း ဇိန်တုန်းသတင်းစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။ ၁၉၉၂၊ နိုဝင်ဘာလတွင် အလာစကာ၊ ဘာရာနို့ဖ်ကျွန်းပေါ်သို့ ပထမတစ်သုတ်ဘဲများ လှိုင်းစီးကာ ဆိုက်ရောက်လာခဲ့ကြသည်။ တခြားဘဲများကိုမူ မုန်တိုင်းမိပြီး နှစ်နှစ်အကြာတွင် “ဘာရင်ရေလက်ကြား၏ မြောက်ဘက် ရေခဲပင်လယ်တွင် တွေ့ ရှိခဲ့ကြသည်။” ကြံ့ခိုင်လှသော ဤကော်ရုပ်များသည် မြောက်အမေရိကရှိ နယူးအင်္ဂလန်ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းသို့လည်း ရောက်ရှိလာမည်ဟု မျှော်လင့်ရ၏။ စိတ်ဝင်စားစရာမှာ ပင်လယ်ရေသည် “ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာမှ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်ကာ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာထဲသို့” စီးသွားသည်ဟူသည့် သိပ္ပံပညာရှင်များ၏သီအိုရီကို အတည်ပြုရန် ဤမတော်တဆဖြစ်ရပ်ဆိုးက အထောက်အကူပြုခဲ့သည်ဟု သတင်းစာက ဆို၏။

ပိုးတောင်မာများက ကယ်တင်ပေး!

“ပိုးတောင်မာမျိုးစိတ်နှစ်မျိုးသည် အနောက်အာဖရိကရှိ ဘီနင်နိုင်ငံ၏ ငွေကြေးအကုန်အကျကို အနှစ် ၂၀ ကျော်အတွင်း ဒေါ်လာသန်း ၂၆၀ သက်သာစေခဲ့သည်။ ငါးများကို သေစေပြီး လှေသင်္ဘောသွားလာမှုကို အခက်တွေ့စေကာ ရေကန်များ၏ ဂေဟစနစ်ကို ဗြောင်းဆန်စေသည့် ရေပေါင်းပင် [ဗေဒါ] များကို ပိုးတောင်မာနှစ်မျိုးက နှိမ်နင်းလိုက်ပြီ” ဟု နယူးဆိုင်းယင်းတစ္စမဂ္ဂဇင်းတွင် ဖော်ပြသည်။ “ပေါလောမျောနေသော ဗေဒါဖောင်များသည် နှစ်ပတ်နီးပါးအတွင်း နှစ်ဆဖြစ်လာနိုင်ကာ ပြောင်ချောနေသော ယင်း၏အရွက်ဖားများကျပ်သိပ်နေမှုကြောင့် ငါးဖမ်း၍မရ၊ လှေသင်္ဘောများသွားလာ၍မရ ဖြစ်နေသည်” ဟုထပ်လောင်းဖော်ပြထား၏။ ထိုပေါင်းပင်သည် ရေထဲမှ အောက်ဆီဂျင်ကို ဖယ်ထုတ်ပြီး ရေတွင် အက်စစ်ဓာတ် များလာစေသည့်အပြင် ရေစီးဆင်းမှုကို နှေးကွေးသွားစေသည့်အတွက် အနယ်အနှစ်များ တင်ကျန်မှု များစေသည်။ ဤဗေဒါပင်များသည် မိကျောင်းများကို ဖုံးကွယ်ပေးထားသဖြင့် ရေခပ်လာသူတို့အတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်စေသည်။ ဗေဒါများကိုသာ စားသုံးသည့် ကယ်တင်ရှင် ပိုးတောင်မာနှစ်မျိုးကြောင့် စက်ကိရိယာများ မတတ်နိုင်သည့်နေရာ၊ ဓာတုပစ္စည်းများသုံးလျှင် ရေညစ်ညမ်းမှုဖြစ်စေပြီး အခြားအပင်များကိုပါ သေကျေစေသည့်နေရာတွင် အောင်မြင်စွာ ပေါင်းရှင်းနိုင်လေပြီဟု နယူးဆိုင်းယင်းတစ္စက ရှင်းပြထားသည်။

လောင်းကစားသော အိမ်ရှင်မများ

ဗြိတိန်တွင် “အင်တာနက်လောင်းကစားဆိုဒ်များကို စွဲလမ်းသည့် အိမ်ရှင်မဦးရေ များသည်ထက်များလာနေပြီး နေ့စဉ် နာရီများစွာ အချိန်ကုန်ခံကြကာ ပေါင်ငွေ ထောင်နှင့်ချီ၍ အကြွေးတင်နေကြသည်” ဟုလန်ဒန် ဆန်းဒေးတယ်လီဂရပ်ဖ်တွင် ဖော်ပြထား၏။ လောင်းကစားဝိုင်းများသို့ သွားရန် တွန့်ဆုတ်ကြသည့် အမျိုးသမီးများသည် အင်တာနက်တွင်ဝင်ဖို့ ကြောက်စိတ်မရှိလှကြောင်း တွေ့ရကြသည်။ ထို့အပြင် နေ့တိုင်းလိုလို အိမ်ထဲမှပင် လောင်းကစားနိုင်ကြ၏။ အမျိုးသမီးများစွာသည် လောင်းကစားမှုကို စွဲလမ်းလာကြသော်လည်း အမျိုးသမီးများ လောင်းကစားခြင်းမှာ ရှက်ဖွယ်လိလိဖြစ်သဖြင့် မိမိတို့တွင် လောင်းကစားသည့်ပြဿနာရှိကြောင်းကိုမူ ဝန်ခံလေ့မရှိကြချေ။ သတင်းစာတွင် ဖော်ပြချက်အရ ဤခေတ်ရေစီးကြောင်းသည် “လောင်းကစားခြင်းကို လောင်းကစားရုံမှထုတ်ယူကာ အိမ် သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းခွင်သို့ ရွှေ့ပြောင်းလိုက်သည့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာပြောင်းလဲမှုကြီး” ကို ထင်ဟပ်ပြလိုက်သည်ဟု နော့တင်ဟမ်တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခ မာ့ခ် ဂရိဖိသ်က ဖော်ပြသည်။ သူက ဤသို့လည်း ဆိုလိုက်သေး၏– “သင်သည် ပြဿနာရှာတတ်သော လောင်းကစားသမားဖြစ်မည်ဆိုလျှင် . . . လောင်းကစားရုံ သို့မဟုတ် လောင်းကစားဝိုင်းများတွင် ဟန့်တားခံရဖို့များသည်။ အင်တာနက်တွင်မူ ဂိတ်စောင့်မရှိပါလေ။”

လမ်းပေါ်နေ လူငယ်များ ပိုများလာ

“မက်ဒရစ်လမ်းများပေါ်တွင် နေထိုင်သည့် ဆယ်ကျော်သက်ဦးရေ တိုးများလာနေသည်” ဟုအင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသော စပိန်နေ့စဉ်သတင်းစာ အယ်လ်ပါးရီးစ်တွင် ဖော်ပြထား၏။ တက္ကသိုလ်လေ့လာမှုတစ်ခုအရ “မက်ဒရစ်၏ အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဦးရေ ၅,၀၀၀ အနက် ၁,၂၅၀ ခန့်မှာ ခြေသလုံးအိမ်တိုင်ဘဝရောက်ချိန်တွင် အသက် ၂၀ အောက်သာရှိကြသေးသည်။” “အိုးမဲ့အိမ်မဲ့လူငယ်အများစုသည် အိမ်ထောင်ပြိုကွဲသောမိသားစုများမှဖြစ်ကြပြီး ၎င်းတို့၏ဘဝမှာ အလွန်ဆိုးရွားလှသည်” ဟုလေ့လာချက်က ဖော်ပြသည်။ “လူငယ် သုံးဦးတွင် နှစ်ဦးသည် အရက်စွဲသူ သို့မဟုတ် မူးယစ်ဆေးစွဲသူများ၏ သားသမီးများဖြစ်ကြပြီး ထပ်တူအရေအတွက်မှာ အိမ်တွင် မတော်မတရားခံခဲ့ကြသည်။” သတင်းဆောင်းပါးရှင် မယ်နယူအယ်လ် မူနို့စ်က “မြေထဲပင်လယ်ယဉ်ကျေးမှုများ၏ အစဉ်အလာ စံပြ မိသားစုနှောင်ကြိုးများသည် စတင်ပြိုကွဲနေပြီ” ဟုဆိုသည်။

ကနေဒါတွင် ကာလသားရောဂါဖြစ်မှုနှုန်း တိုးများလာ

“အနှစ် ၂၀ ဆက်တိုက်ကျဆင်းသွားသော ကာလသားရောဂါသည် လွန်ခဲ့သော ငါးနှစ်ကျော်ကထက် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ခုန်တက်သွားခဲ့သည်” ဟု ကနေဒါ ဗန်ကူးဗား ဆန်းက ဖော်ပြသည်။ ကာလသားရောဂါသည် လိင်ဆိုင်ရာကူးစက်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး မြုံစေနိုင်ကာ “သွေးကြောများမှတစ်ဆင့် အရိုးအဆစ်များသို့ ပျံ့နှံ့လျက် ဖောင်းပွရောင်ကိုင်းမှု သို့မဟုတ် ‘ဂနိုဂိုဂါလ် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ’” ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ကာလသားရောဂါဖြစ်စေသည့် ဗက်တီးရီးယားပိုးများသည် “ယင်းကို တိုက်ဖျက်သည့် မည်သည့်ဆေးဝါးကိုမဆို” ခုခံလာနိုင်သည်ဟု ဆန်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ နောက်ထပ်စိုးရိမ်စရာမှာ “ကာလသားရောဂါတိုးပွားမှုကြောင့် အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ တိုးပွားမှုဖြစ်စေနိုင်သည်၊ အကြောင်းမှာ လိင်ဆိုင်ရာကူးစက်ရောဂါရှိထားခြင်းဖြင့် အေအိုင်ဒီအက်စ်နှင့်ဆက်စပ်သော ဗိုင်းရပ်စ်ကို လက်ခံရယူသည့် သို့မဟုတ် ပျံ့နှံ့စေသည့်အန္တရာယ်ကို တိုးပွားစေ၏။” ဆီးပူညောင်းကျရောဂါတိုးပွားမှုက အိပ်ခ်ျအိုင်ဗွီ ကြောက်ရွံ့မှုနည်းလာခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသည်ဟု ဆရာဝန်မျာက ယူဆကြသည်။ “လူတို့သည် မည်သူနှင့်အတူ အိပ်သည်၊ လူမည်မျှနှင့်အတူ အိပ်သည်နှင့်ပတ်သက်၍ သတိထားမှုနည်းလာကြသည်” ဟု လိင်ဆိုင်ရာကူးစက်ရောဂါ ကျွမ်းကျင်သူ ဒေါက်တာ ဒေးဗစ် ဖိရှ်မဲန်းက ဆိုသည်။

အငှား–ဘိုးဘွား

“ကြင်ဖော်မဲ့မိဘ ၁,၀၀၀ ကျော်သည် ဆယ်နှစ်အရွယ်အထိရှိသည့် မိမိတို့၏သားသမီးများအတွက် ဘိုးဘွားများကို ရွေးနိုင်ခဲ့ကြပြီ” ဟုဂျာမနီသတင်းစာ နာဆောအိဆကဲ ဖရက်စ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ “ကျွန်မရဲ့ အဘိုးအဘွားအရင်းတွေက ဘာလင်မြို့ကနေ အတော်ဝေးဝေးမှာ နေထိုင်ကြတယ်” ဟု ခုနစ်နှစ်အရွယ် မယ်လနီက ဆိုသည်။ “အဘွား ကလယ်ရာ,ကတော့ အနီးလေးမှာ နေတယ်။ အဘွားက ကျွန်မကို ကျောင်းကြိုပို့လုပ်ပေးတယ်၊ တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်၊ ကစားကွင်း၊ ပြီးတော့ ရေကူးကန်တွေကို လိုက်ပို့ပေးတယ်။ အဘွားက ကျွန်မရယ်၊ အမေရယ်နဲ့ အိမ်မှာအတူ ချက်ပြုတ်စားသောက်တယ်။” အဘွားကလယ်ရာသည် “ဘိုးဘွား” ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းမှ စေလွှတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ တစ်နာရီလျှင် ၃ ဒေါ်လာမှ ၅ ဒေါ်လာနှုန်းဖြင့် ကြင်ဖော်မဲ့မိဘများအတွက် သက်ကြီးရွယ်အို များကို ရှာဖွေပေးခြင်းဖြစ်သည်။ “ငွေရေးကြေးရေးအခက်အခဲရှိသော ကြင်ဖော်မဲ့မိဘများအတွက် ယင်းစီမံချက်သည် သင့်လျော်သောဖြေရှင်းနည်းဖြစ်သည်” ဟု ဖော်ပြထားသည်။

“ဝဝကစ်ကစ်တို့” အတွက် ပင်လယ်ကမ်းခြေ

ပိန်ပိန်သွယ်သွယ်တို့နှင့်ပြည့်ကြပ်နေသည့် ပင်လယ်ကမ်းခြေသို့ သွားရမည်ကို ရှက်ကြောက်ကြသူတို့အတွက် နေရာတစ်ခုကို မက္ကဆီကိုနိုင်ငံမှ ဟိုတယ်တစ်ခုက စီမံပေးထားသည်ဟု အယ်လ်အီကိုနိုမီစတာ သတင်းစာတွင် ဖော်ပြထား၏။ ကန်ကွန်မှ ကမ်းခြေဟိုတယ်သည် “ဝကစ်တို့သာ စံပျော်မှာ” ဟူသည့်ဆောင်ပုဒ်ကို သွေးထားသည်။ ထိုဟိုတယ်၏ရည်ရွယ်ချက်မှာ “အဝလွန်မှုကြောင့် ရေကူးဝတ်စုံများဖြင့် သဲသောင်ပြင်တွင် သွားလာရန် ရှက်ကြောက်သူတို့အား ဆွဲဆောင်ရေး” ဖြစ်သည်။ ကိုယ်အလေးချိန်အသီးသီးရှိကြသည့် ဟိုတယ်ဝန်ထမ်းများအား အဝလွန်သော အပန်းဖြေလာများကို ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းမပြုရန် လေ့ကျင့်ပေးထားသည်၊ “အကြောင်းမှာ သူတို့သည် မိမိတို့၏နေ့စဉ်အသက်တာတွင် အလွန်တရာ ခွဲခြားဆက်ဆံခံနေကြရသောကြောင့်ဖြစ်သည်” ဟု သတင်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။

မြေထဲပင်လယ် ပူနွေးလာ

“ဆယ်နှစ်တာကာလအတွင်း မြေထဲပင်လယ်ပူနွေးမှုကို . . . ကျွန်ုပ်တို့ မှတ်တမ်းတင်ထားပြီ” ဟု အီတလီနိုင်ငံ၊ ဂျီနိုအာ တက္ကသိုလ်မှ အဏ္ဏဝါသတ္တဗေဒကျွမ်းကျင်သူ မောရိဇီယို ဝါ့သ်က ဆိုသည်။ ရေပူနွေးလာမှုသည် အသစ်သောရေပေါင်းပင်များနှင့် တိရစ္ဆာန်များကို ဆွဲဆောင်လျက်ရှိသည်ဟု အီတာလျံသတင်းစာ လာ ရီပါဘလီကာတွင်ပါရှိသော သတင်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ “မျိုးစိတ်ပေါင်းမြောက်မြားစွာသည် အာဖရိကပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းမှ မြေထဲပင်လယ်မြောက်ပိုင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့လာနေကြသည်” ဟုဝါ့သ်က ဆိုသည်။ ပြောင်းရွှေ့လာသည့်သတ္တဝါများတွင် မူလက ရေနွေးသည့်ဒေသမှ ကြက်တူရွေးနှုတ်သီးငါး၊ အတ္တလန္တိတ် အပူပိုင်းဒေသမှ ဒမ်မဆယ်ငါး၊ အိန္ဒိယနှင့် ပစ္စဖိတ်သမုဒ္ဒရာများတွင် ကျက်စားလေ့ရှိသည့် ထရိဂါးငါးနှင့် အယ်လ်ဂါတို့သည် ဆူးအက်တူးမြောင်းကိုဖြတ်၍ မြေထဲပင်လယ်သို့ ဝင်ရောက်လာကြသည်။