ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်
ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်
ရေခဲမြစ်အရည်ပျော်ခြင်းမှ ရှေးဟောင်းသုတေသန
အရည်ပျော်သွားသည့်ရေခဲမြစ်များသည် သမိုင်းပညာရှင်များ အလွန်စိတ်ဝင်စားသည့် ရုပ်ကြွင်းများစွာကို ဖော်ထုတ်ပေးသည်ဟု ဂျာမန် သတင်းမဂ္ဂဇင်း ဒါ စပိုက်ဂျဲလ် ကဆိုသည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် ကနေဒီယန် ရော့ကီးတောင်တန်းများရှိ အရည်ပျော်သွားသည့်ရေခဲမြစ်တစ်စင်း၌ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၅၅၀ ကသေဆုံးခဲ့သူ အိန္ဒိယအမျိုးသားတစ်ဦးကို တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။ ရုပ်ကြွင်းအများစုကိုကား အဲလ်ပ်တောင်တန်းတွင် တွေ့ ရှိခဲ့သည်။ ဥပမာ၊ ၁၉၄၉ ခုနှစ်က ရည်းစားဖြစ်သူနှင့် တရားမဝင်ကလေးကို အခက်အခဲကြားတွင် မတတ်သာ၍ထားပစ်ခဲ့သူဟု အများယူဆကြသည့် အမျိုးသားတစ်ဦး၏ ရုပ်ကလာပ်ကို မကြာသေးမီက တွေ့ရှိခဲ့သည်။ အမှန်မှာ ထိုသူသည် နက်စောက်သောအက်ကြောင်းတစ်ခုထဲ ပြုတ်ကျသွားခဲ့သည်၊ သူ့အိတ်ထဲမှ စေ့စပ်လက်စွပ်နှစ်ကွင်းကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဩစတြီးယားနိုင်ငံ၊ အင်န်စ်ဘရွတ်ခ်တက္ကသိုလ်မှ ရေခဲမြစ်သုတေသနအဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဟာရယ်လ် စက်ဒလာ၏အဆိုအရ သမိုင်းပညာရှင်များ၏ မျှော်မှန်းချက်မှာ ဆင် ၃၇ ကောင်နှင့် အဲလ်ပ်တောင်တန်းကိုဖြတ်ခဲ့သော ကျော်ကြားသည့် ကားသေ့ခ်ျစစ်ဗိုလ် ဟန်နီဘောလ်နှင့်ပတ်သက်သည့် အကြောင်းအချက်များကို တွေ့ရှိရန်ဖြစ်သည်။ သူက “ဆင်ရိုးတစ်ချောင်းကိုသာတွေ့လိုက်ရင် လူတွေရဲ့အာရုံ စူးစိုက်ဆွဲဆောင်စရာဖြစ်သွားမှာပဲ” ဟုဆို၏။
ဆယ်ကျော်သက်များ လောင်းကစားခြင်း
မဂေးလ်တက္ကသိုလ်ရှိ လူငယ်များလောင်းကစားခြင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗဟိုဌာနအဆိုအရ “အသက် ၁၂ နှစ်မှ ၁၇ နှစ်ရှိ ကနေဒါနိုင်ငံသား လူငယ်တစ်ဝက်ကျော်သည် စိတ်ပြေလက်ပျောက် လောင်းကစားသူများဟု သတ်မှတ်ခံရသည်၊ ၁၀% မှ ၁၅% သည် လောင်းကစားခြင်းပြဿနာ တိုးပွားနေသည့် အန္တရာယ်ရှိပြီး ၄% မှ ၆% သည် ‘အရိုးစွဲနေသော လောင်းကစားသမားများ’ ဖြစ်နေသည်ဟုယူမှတ်ရ” ကြောင်း တိုရွန်တို၏ နေရှင်နယ် ပို့စ် သတင်းစာက အစီရင်ခံသည်။ ကလေးအချို့သည် ထီလက်မှတ်များကို လက်ဆောင်အဖြစ် ရရှိကြသောအခါ သို့မဟုတ် အင်တာနက်ကိုအသုံးပြုပြီး အွန်လိုင်း လောင်းကစားကြသောအခါ ငယ်ငယ်ကတည်းက စွဲသွားလေ့ရှိသည်။ ယင်းကြောင့် ဆယ်ကျော်သက်သာရှိသေးသည့် ကနေဒါနိုင်ငံသားများသည် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း၊ မူးယစ်ဆေးတလွဲသုံးခြင်းကဲ့သို့သော စွဲတတ်သည့်အမူအကျင့်တို့ထက် လောင်းကစားခြင်းကို ပိုစွဲနေကြသည်ဟု သုတေသီများကဆိုသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံ၏ အထက်တန်းကျောင်းများမှ ဆယ်ကျော်သက်များလောင်းကစားခြင်း ကာကွယ်ရေးအစီအစဉ်များက ဤပြဿနာကို တားဆီးပေးနိုင်လိမ့်မည်ဟု ပညာရေးအဖွဲ့က မျှော်လင့်သည်။
ပြင်သစ်နိုင်ငံ အပူဒဏ်ခံရ
၂၀၀၃၊ ဩဂုတ်လ၏ အစပိုင်း ၁၂ ရက်အတွင်း ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ အပူချိန်သည် မကြုံစဖူးသည့်အမှတ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ၁၈၇၃ ခုနှစ်မှစ၍ အပူချိန်ကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ချိန်ကတည်းက ပါရီမြို့တွင် ဤမျှပူပြင်းသောနွေရာသီ မကြုံခဲ့ဖူးချေ။ “[ပြင်သစ် မိုးလေဝသဌာန] အရ ထိုအပူလှိုင်း၏ပြင်းအားနှင့် ယင်း၏ ကြာမြင့်ချိန်သည် ပါရီတွင် ယခင်ရှိခဲ့ဖူးသည့် မည်သည့်အပူချိန်ထက်မဆို သာလွန်သည်” ဟု တဲရ်စိုဗာ့ဂျ် မဂ္ဂဇင်းကဆိုသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ တောင်ဘက်နယ်စပ်ရှိ ပီရနီဇ်ဒေသမှ ရေခဲမြစ်တစ်စင်းသည် နှစ်လအတွင်းပင် ပေ ၁၅၀ အထိ အရည်ပျော်ကျခဲ့သည်။ “နှစ်ပေါင်း ၁၅၀ အတွင်း ပီရနီယန်ရေခဲမြစ်များ၏ မျက်နှာပြင်ဧရိယာစုစုပေါင်းသည် တစ်ဆယ်၊ ဆယ့်တစ်စတုရန်းမိုင်ရှိခဲ့ရာမှ နှစ်စတုရန်းမိုင်အထိ လျော့ကျသွားခဲ့သည်” ဟုရေခဲမြစ်အကြောင်းလေ့လာသူ ပီယာ ရာနာ ကဆိုသည်။ ယင်းသည် ကမ္ဘာချီပူနွေးမှု၏ အထောက်အထားလော။ ကျွမ်းကျင်သူများ သဘောကွဲလွဲနေကြသည်။ သို့ရာတွင် အပူလှိုင်းသည် လာမည့်နှစ်များတွင် အကြိမ်ကြိမ်ဖြစ်လာဖွယ်ရှိသည်ဟု မိုးလေဝသပညာရှင်အချို့ ယူဆကြရာ စိတ်ပူစရာဖြစ်သည်၊ လွန်ခဲ့သော နွေရာသီ၏ ပြင်းထန်သော အပူရှိန်ကြောင့် ပြင်သစ်တွင် လူပေါင်း ၁၅,၀၀၀ နီးပါး သေဆုံးခဲ့၍ဖြစ်သည်။
အမျိုးသား စိတ်ကျဝေဒနာ
“စိတ်ကျဝေဒနာနှင့်ပတ်သက်၍ ဝမ်းနည်းဖွယ်အကောင်းဆုံးအရာတစ်ခုမှာ ‘တကယ့်ယောက်ျား’ များသည် မျိုးရိုး ဗီဇအရ ကာကွယ်ထားခံရရာ ယင်းဝေဒနာသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ‘အမျိုးသမီးစိတ်မူမမှန်ခြင်း’ ဖြစ်သည်ဟူသော စွဲနေသည့် ယုံတမ်းစကားဖြစ်သည်” ဟုဂျိုဟန်နက်စ်ဘာ့ဂ် သည်စတားသတင်းစာက ဖော်ပြသည်။ “ယောက်ျားများသည်
ကျန်းမာရေးပညာရှင်များထံ မိန်းမများလောက် မသွားခြင်း၊ သူတို့၏ပြဿနာများကို ပြောပြရန် အခွင့်အလမ်းမရှိခြင်းနှင့် စိတ်ဝေဒနာကို ရှင်းမပြတတ်ခြင်းကြောင့် အမျိုးသားများ၏စိတ်ကျဝေဒနာကို မသိရှိရခြင်းဖြစ်သည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူများက ဆိုသည်။” ထို့ကြောင့် ဆရာဝန်များသည် အမျိုးသမီးများ၏ စိတ်ကျဝေဒနာ ရောဂါလက္ခဏာကို ပို၍အကျွမ်းတဝင်ရှိကြသည်။ “အမျိုးသမီးများ၏ စိတ်ကျဝေဒနာရောဂါလက္ခဏာသည် အမျိုးသားများ၏လက္ခဏာနှင့် သိသိသာသာ ကွဲပြားခြားနားသည်” ဟု ဂျေအေအမ်အေ ကရှင်းပြသည်။ အမျိုးသားများ၏ စိတ်ကျဝေဒနာ ရောဂါလက္ခဏာ အချို့ကား အဘယ်နည်း။ ဒေါသထွက်ခြင်း၊ ပင်ပန်းခြင်း၊ စိတ်တိုခြင်း၊ ရန်လိုခြင်း၊ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှု ကျဆင်းခြင်း၊ ချစ်မြတ်နိုးသူများ၊ မိတ်ဆွေများနှင့် ကင်းကင်းကွာကွာနေခြင်း တို့ဖြစ်သည်။ “အထူးသဖြင့် အမျိုးသားများ၏ စိတ်ကျဝေဒနာတွင် ဝမ်းနည်းခြင်း အမြဲဖြစ်လေ့မရှိ” ဟု တောင်အာဖရိကထုတ် ရီးဒါး ဒိုင်ဂျက်စ်တစ်စောင်၌ ထပ်ဆင့်ဆိုသည်။
အဝလွန်ခြင်းနှင့်ဆက်စပ်သည့် ပြဿနာများ
အမေရိကန်တွင် အဝလွန်ခြင်းပြဿနာ တိုးများလျက်ရှိသည်။ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးနှင့် ကာကွယ်ရေးအတွက် အမေရိကန်ဗဟိုဌာန၏ ခန့်မှန်းချက်အရ အဝလွန်သော အမေရိကန်လူကြီးများ၏ အရေအတွက်သည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် ၁၂.၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိခဲ့ရာမှ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးများလာပြီဖြစ်သည်။ ဤမျှတိုးများလာခြင်းကြောင့် လုပ်ငန်းအတော်များများ ထိခိုက်ခဲ့သည်။ “ခရီးသည်များသည် ယခင်ကထက် ပို၍လေးလံလာပြီဖြစ်ရာ ခရီးသည် ခန့်မှန်းအလေးချိန်ကို ချိန်ညှိပေးရန် [၂၀၀၃] မေလတွင် လေကြောင်းပို့ဆောင်ရေးလုပ်ငန်းကို သတိပေးခဲ့သည့်နည်းတူ ဝ,ဝလာသော အမေရိကန်သားများ နေရာဆံ့ဖို့အတွက် အသုဘလုပ်ငန်းကလည်း ပြန်ပြုပြင်လုပ်ကိုင်ပေးနေရသည်” ဟု သည်နယူးရောက်တိုင်းမ်က ဖော်ပြသည်။ စံအဖြစ်သတ်မှတ်ထားသောခေါင်းသည် အကျယ် ၂၄ လက်မရှိသော်လည်း ယခုအခါ ခေါင်းများကို အကျယ် ၄၉ လက်မအထိရနိုင်ပြီး ပို၍ခိုင်ခံ့စွာပြုလုပ်ထားသည်။ “မြေအောက်သင်္ချိုင်းဂူများ၊ အုတ်ဂူများ၊ နိဗ္ဗာန်ယာဉ်များနှင့် သင်္ချိုင်းတွင် မြေတူးရန်အသုံးပြုသည့် မြေသယ်စက်၏ရှေ့ပိုင်းဂေါ်ပြားများ” ကိုလည်း အရွယ်အစားကြီးပေးခဲ့ရပြီ။ “လူတို့သည် ရှင်ထွားထွား သေထွားထွားဖြစ်နေကြသောကြောင့် ထိုအခြေအနေနှင့်အညီ လုပ်ငန်းများက အလိုက်သင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲပေးဖို့လိုသည်” ဟု အဝလွန်သူများအတွက် ရှေ့နေအုပ်စုတစ်စု၏ အလုပ်အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ အယ်လန် စတက်ဟမ် ကဆိုသည်။
“ပင်လယ်သေ, သေလုနီးပြီ”
“ပင်လယ်သေ သေလုနီးပြီ၊ စက်မှုပညာဖြင့် အကြီးအကျယ်ကြိုးစားလုပ်ဆောင်ပေးမှသာ ယင်းကိုကာကွယ်နိုင်မည်” ဟုအေပီသတင်းဌာနက အစီရင်ခံတင်ပြသည်။ ဆားပါဝင်မှုနှုန်းမြင့်မား၍ ရေနေသတ္တဝါများ အသက်မရှင်နိုင်ခြင်းကြောင့် ပင်လယ်သေဟုခေါ်သည့် ဤပင်လယ်သည် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အောက် ၁,၃၂၀ ပေရှိ ကမ္ဘာ့အနိမ့်ဆုံး ရေပြင်ကြီးဖြစ်သည်။ “ [မြင့်မားသော ရေငွေ့ပျံမှုနှင့် ပြန်ဝင်လာသောရေအကြား] ဟန်ချက်ညီမှုကို ပင်လယ်သေ၏တစ်ခုတည်းသော ရေရင်းမြစ်ဖြစ်သည့် ယော်ဒန်မြစ်က နှစ်ပေါင်းထောင်ချီ ထိန်းထားပေးခဲ့သည်” ဟုထိုဆောင်းပါးကဆိုသည်။ “သို့ရာတွင် မကြာသေးမီ ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း အစ္စရေးလ်နှင့် ဂျော်ဒန်နိုင်ငံကို ပိုင်းခြားထားသည့် ထိုမြစ်ကျဉ်း၏ကမ်းပါးတစ်လျှောက် စိုက်ပျိုးထားသည့် စိုက်ခင်းကြီးများအတွက် ၎င်းမြစ်မှ ရေသွယ်ယူခဲ့ကြရာ ပင်လယ်သေထဲ ဝင်ရမည့်ရေအား လျော့နည်းသွားသည်။” အဘယ်အရာမျှမလုပ်ဆောင်ကြပါက ရေမျက်နှာပြင်သည် တစ်နှစ်ကို သုံးပေအထိ ဆက်လက်လျော့ကျသွားမည်ဖြစ်ရာ သားရိုင်းတိရစ္ဆာန်များနှင့် သစ်ပင်မြက်ပင်များအပါအဝင် ဝန်းကျင်ရှိမြေရာကို အကြီးအကျယ်ထိခိုက်လိမ့်မည်ဟု အစ္စရေးလ်လေ့လာရေးသမားတစ်ဦးက ဆိုသည်။ ငါးနှစ်တိုင်မိုးခေါင်ခဲ့ခြင်းကလည်း ပင်လယ်သေကို ပို၍ဘေးသင့်နေစေပြီးဖြစ်သည်။