ယေဇရေလမြို့၌ အဘယ်အရာကို သူတို့ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သနည်း
ယေဇရေလမြို့၌ အဘယ်အရာကို သူတို့ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သနည်း
ရာစုနှစ်များစွာအထိ ရှေးယေဇရေလမြို့သည် လူဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်ဖြစ်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်က ၎င်းမြို့သည် ကျမ်းစာရာဇဝင်တွင် ထင်ပေါ်ကျော်ကြားခဲ့သည်။ ယခု ယင်း၏ယခင်ဂုဏ်ကျက်သရေ ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့ပြီး မြေလွှာဖုံးအုပ်မှုတို့ကြောင့် ကမူ သို့မဟုတ် ပုံပြင်အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့၏။ မကြာသေးမီနှစ်များက ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များသည် ယေဇရေလမြို့၏ရုပ်ကြွင်းများကို စတင်စစ်ဆေးခဲ့၏။ ဤပျက်စီးယိုယွင်းနေသောအဆောက်အအုံများက ကျမ်းစာမှတ်တမ်းများနှင့်ပတ်သက်၍ အဘယ်အရာကိုဖော်ပြသနည်း။
သမ္မာကျမ်းစာမှ ယေဇရေလမြို့
ယေဇရေလမြို့သည် ယေဇရေလချိုင့်ဝှမ်း၏အရှေ့ပိုင်းတွင်တည်ရှိပြီး ရှေးဣသရေလနိုင်ငံ၏ သာ၍ကြီးပွားဖြစ်ထွန်းသောဒေသတစ်ခုဖြစ်သည်။ မိဒျန်လူတို့သည် တရားသူကြီးဂိဒေါင်နှင့်သူ၏စစ်သည်များကို စစ်တိုက်ရန်ပြင်ဆင်နေစဉ် ချိုင့်ဝှမ်းမြောက်ဘက်တည့်တည့်ရှိ မောရေတောင်ခြေတွင် တပ်ချခဲ့ကြသည်။ အရှေ့ဘက်၌ ဂိလဗောတောင်ခြေတွင် ဟာရုတ်ရေတွင်းငယ်ရှိ၏။ ယေဟောဝါသည် အလွန်များပြားသောတပ်အင်အားမပါဘဲ မိမိ၏လူမျိုးတော်ကို ကယ်တင်နိုင်စွမ်းရှိကြောင်းပြသရန် ထောင်ချီရှိသောဂိဒေါင်၏တပ်ကိုလူ ၃၀၀ မျှအထိလျှော့ချခဲ့သည်။ (တရားသူကြီး ၇:၁-၂၅; ဇာခရိ ၄:၆) ဂိလဗောတောင်အနီးတွင် ဣသရေလ၏ပထမဆုံးဘုရင်ရှောလုသည် ကြောက်မက်ဖွယ်တိုက်ပွဲတစ်ခု၌ ဖိလိတ္တိလူတို့ကို စစ်ရှုံးခဲ့ကာ ထိုစစ်ပွဲတွင် ယောနသန်နှင့် ရှောလု၏အခြားသားနှစ်ယောက် အသတ်ခံခဲ့ရသည့်အပြင် ရှောလုလည်း သူ့ကိုယ်သူသတ်သေခဲ့သည်။—၁ ဓမ္မရာဇဝင် ၃၁:၁-၅။
ရှေးယေဇရေလမြို့နှင့်ပတ်သက်၍ သမ္မာကျမ်းစာရည်ညွှန်းချက်များသည် ထူးခြားသောကွဲလွဲချက်များကို ဖော်ပြပေးသည်။ ဣသရေလရှင်ဘုရင်များ၏ အခွင့်အာဏာအလွဲသုံးမှုနှင့် အယူဖောက်ပြန်မှုတို့အပြင် ယေဟောဝါ၏ကျေးကျွန်များ၏သစ္စာရှိမှုနှင့် စိတ်အားထက်သန်မှုတို့ကိုလည်း ဖော်ပြသည်။ ဘီ.စီ.အီး. ဆယ်ရာစုအလယ်လောက်တွင် မြောက်ပိုင်းဣသရေလဆယ်နွယ်နိုင်ငံအုပ်စိုးရှင်ဖြစ်သော ရှင်ဘုရင်အာဟပ်သည် ရုံးစိုက်ရာမြို့တော်မှာ ရှမာရိမြို့ဖြစ်သော်လည်း ယေဇရေလမြို့တွင် နန်းစိုက်ခဲ့၏။ (၃ ဓမ္မရာဇဝင် ၂၁:၁) အာဟပ်၏တိုင်းတစ်ပါးသူဇနီးယေဇဗေလသည် ယေဟောဝါ၏ပရောဖက်ဧလိယကိုသတ်ရန် ယေဇရေလမြို့မှ ခြိမ်းခြောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ကရမေလတောင်ပေါ်တွင် စစ်မှန်သောဘုရားသခင်သည် မည်သူမည်ဝါဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြပြီးနောက် ဗာလ၏ပရောဖက်များကို ဧလိယက ရဲရင့်စွာကွပ်မျက်ခဲ့သောကြောင့် သူအမျက်ထွက်ခဲ့၏။—၃ ဓမ္မရာဇဝင် ၁၈:၃၆–၁၉:၂။
ထို့နောက် ယေဇရေလမြို့တွင် ရာဇဝတ်မှုတစ်ခုကျူးလွန်ခဲ့သည်။ ယေဇရေလမြို့သားနာဗုတ်သည် အသတ်ခံခဲ့ရ၏။ အာဟပ်မင်းသည် နာဗုတ်၏စပျစ်ဥယျာဉ်ကို လိုချင်တပ်မက်ခဲ့သည်။ ထိုမြေကို ဘုရင်တောင်းသောအခါ နာဗုတ်သည် သစ္စာစောင့်သိစွာ ဤသို့ဖြေကြားခဲ့သည်– ‘ဘိုးဘေးပိုင်မြေကိုဆက်သရန် ကျွန်တော်နှင့်ကင်းဝေးပါစေသော၊ ဘိုးဘေးပိုင်မြေကို မဆက်သလိုပါ။’ အခြေခံကျသော ဤအဖြေကြောင့် အာဟပ်သည် အကြီးအကျယ်မကျေမနပ်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ဘုရင်၏ညှိုးငယ်သောစိတ်ကိုတွေ့မြင်၍ မိဖုရားယေဇဗေလသည် ဘုရားသခင်ကိုပြစ်မှားသည်ဟု နာဗုတ်ကိုစွပ်စွဲကာ ဟန်ပြစစ်ဆေးဖို့ စီစဉ်ခဲ့သည်။ အပြစ်မဲ့သူနာဗုတ်ကို အပြစ်ရှာ၍ ခဲနှင့်ပေါက်သတ်ခဲ့ကြပြီးနောက် ဘုရင်သည် သူ၏စပျစ်ဥယျာဉ်ကို သိမ်းပိုက်လိုက်သည်။—၃ ဓမ္မရာဇဝင် ၂၁:၁-၁၆။
အဆိုပါအလွန်ယုတ်မာမှုကြောင့် “ယေဇရေလမြို့ရိုးနားမှခွေးတို့သည် ယေဇဗေလကို စားကြလိမ့်” မည်ဟုဧလိယက ပရောဖက်ပြုခဲ့သည်။ ပရောဖက်က ထပ်ဆင့်ဤသို့ကြေညာခဲ့သည်– “အာဟပ်အမျိုးသည် မြို့ထဲမှာသေလျှင် ခွေးစားလိမ့်မည်။ . . . အာဟပ်နှင့်တူသောသူတစ်ယောက်မျှမရှိ။ ခင်ပွန်းယေဇဗေလသည် တိုက်တွန်းသဖြင့်၊ ထာဝရဘုရားရှေ့တော်၌ ဒုစရိုက်[မကောင်းမှု] ကိုပြုလို၍ ကိုယ်ကိုရောင်းသောသူဖြစ်၏။” သို့သော် ယေဟောဝါ၏တရားစီရင်ချက်ကို ဧလိယကြေညာသောအခါ အာဟပ်သည် စိတ်နှိမ့်ချခဲ့သောကြောင့် အာဟပ်၏အသက်တာတွင် အပြစ်ပေးတော့မည်မဟုတ်ဟု ယေဟောဝါမိန့်တော်မူသည်။ (၃ ဓမ္မရာဇဝင် ၂၁:၂၃-၂၉) ဧလိယကိုဆက်ခံသူ ဧလိရှဲလက်ထက်တွင် ဣသရေလရှင်ဘုရင်အဖြစ် ယေဟုကို ဘိသိက်ပေးခဲ့သည်ဟု သမ္မာကျမ်းစာမှတ်တမ်းက ဆက်ဖော်ပြထားသည်။ ယေဟုသည် ယေဇရေလမြို့သို့ မြင်းစီးဝင်လာသောအခါ ပြတင်းပေါက်မှ ယေဇဗေလကိုတွန်းချရန် အမိန့်ပေးခဲ့ရာ မြင်းများသည် သူ့ကို နင်းခြေပစ်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက်တွင် ခွေးအလေအလွင့်များက သူ၏ဦးခေါင်းခွံ၊ ခြေဖျား၊ လက်ဝါးတို့ကိုသာ ချန်ထားခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရ၏။ (၄ ဓမ္မရာဇဝင် ၉:၃၀-၃၇) ယေဇရေလမြို့နှင့်ပတ်သက်၍ ကျမ်းစာ၌နောက်ဆုံးဖော်ပြချက်က အာဟပ်၏သား ၇၀ ကွပ်မျက်ခံရခြင်းအကြောင်းဖြစ်သည်။ ယေဟုသည် သူတို့၏ခေါင်းများကို ယေဇရေလမြို့ဂိတ်တွင် နှစ်ပုံပုံထားပြီး အာဟပ်၏ဖောက်ပြန်သောနန်းသက်တွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့သော အခြားခေါင်းဆောင်များနှင့် ယဇ်ပုရောဟိတ်များကို သတ်ပစ်ခဲ့သည်။—၄ ဓမ္မရာဇဝင် ၁၀:၆-၁၁။
ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ အဘယ်အရာတွေ့ရှိခဲ့သနည်း
၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တွင် ယေဇရေလမြို့တူးဖော်ခြင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုစီမံကိန်းစတင်ခဲ့၏။ (ဒေးဗစ် အွတ်ရှီခ်ျကင်န်က ကိုယ်စားပြု) တဲလ် အဗစ်တက္ကသိုလ်သုတေသနအဖွဲ့နှင့် (ဂျွန် ဝတ်ဟဲ့ဒ်က ကိုယ်စားပြု) ယေရုရှလင်မှ ဗြိတိသျှသုတေသနကျောင်းတို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၀-၉၆ ခုနှစ်အတွင်း အယောက် ၈၀ နှင့် ၁၀၀ ကြားရှိ စေတနာ့ဝန်ထမ်းများသည် ခုနစ်ရာသီ (ရာသီတစ်ခုစီသည် ခြောက်ပတ်တာရှည်သည်) ကြာထိုနေရာတွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြ၏။
မျက်မှောက်ခေတ်သုတေသနပြုနည်းမှာ ကြိုတင်တွက်ဆထားသော ယူဆချက်များနှင့်သီအိုရီများကို မကိုးကားဘဲ ထိုနေရာ၏သိသာထင်ရှားသော သက်သေအထောက်အထားများကို စစ်ဆေးကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သမ္မာကျမ်းစာပါနိုင်ငံများကို လေ့လာနေသောရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်အတွက် ကျမ်းစာမှတ်တမ်းသည် အကြောင်းအရာပေါ် အာဏာပိုင်မဟုတ်ချေ။ အခြားဇာစ်မြစ်အားလုံးနှင့် ရူပဆိုင်ရာအထောက်အထားကို စဉ်းစားသုံးသပ်ပြီး သေချာစွာချင့်ချိန်ရမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဂျွန် ဝတ်ဟဲ့ဒ်အဆိုအရ ယေဇရေလမြို့နှင့်စပ်လျဉ်း၍ သမ္မာကျမ်းစာ၏ အခန်းကြီးအနည်းငယ်မှလွဲ၍ ရှေးဟောင်းရေးသားထားသော အထောက်အထားမရှိချေ။ ထို့ကြောင့် မည်သည့်ဆန်းစစ်မှုမဆို၌ ကျမ်းစာမှတ်တမ်းများနှင့် သက္ကရာဇ်စဉ်ဖြစ်ရပ်တို့သည် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါဝင်သင့်၏။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ၏ ကြိုးစားအားထုတ်မှုများသည် အဘယ်အရာကိုဖော်ပြခဲ့သနည်း။
ခံစစ်အဆောက်အအုံများနှင့်မြေထည်တို့ကို တူးဖော်တွေ့ရှိသောအခါ သံခေတ်ဟုခေါ်သည့် ကျမ်းဆိုင်ရာယေဇရေလခေတ်နှင့် တစ်ထပ်တည်းဖြစ်သောအချိန်မှ အပျက်အယွင်းများဖြစ်ကြောင်း အစကတည်းကထင်ရှားလာခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုတွင် ဆက်၍တူးဖော်လာသည်နှင့်အမျှ အံ့အားသင့်စရာများစွာတွေ့ရှိနေသည်။ ဦးဆုံးအံ့အားသင့်စရာမှာ နေရာအကျယ်အဝန်းနှင့် ထုထည်ကြီးမားသောခံတပ်အဆောက်အအုံများဖြစ်သည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များသည် ဣသရေလနိုင်ငံ၏မြို့တော် ရှေးယခင်ရှမာရိတွင်ရှိသည့်အရာကဲ့သို့သော ခံတပ်အဆောက်အအုံမြေနေရာကိုတွေ့ရှိဖို့ ခန့်မှန်းခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ဆက်တူးသောအခါ ယေဇရေလမြို့သည် သာ၍ကြီးမားကြောင်း သိရှိလာခဲ့ကြသည်။ ၎င်း၏နံရံမှာပေ ၁,၀၀၀ ရှည်၍ အကျယ်ပေ ၅၀၀ ခန့်ရှိပြီး ခံတပ်အဆောက်အအုံအတွင်းမှ စုစုပေါင်းဧရိယာမှာ ထိုအချိန်က ဣသရေလနိုင်ငံတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော အခြားမည်သည့်မြို့ထက်မဆို သုံးဆမကကြီးသည်။ ခံတပ်အဆောက်အအုံများမှ ၃၅ ပေအနိမ့်တွင် ခြောက်သွေ့သောကျုံးတစ်ခုက ဝိုင်းရံထားသည်။ ပါမောက္ခ အွတ်ရှီခ်ျကင်န်၏အဆိုအရ အဆိုပါကျုံးသည် ကျမ်းစာခေတ်မတိုင်မီအထိ မရှိခဲ့ချေ။ “ခရူးဆိတ်စစ်မတိုင်ခင်အထိ ဣသရေလနိုင်ငံမှာ အဲဒါနဲ့တူတာ ဘာမှမတွေ့ဘူး” ဟုသူကဆိုခဲ့သည်။
မထင်မှတ်သောနောက်ထူးခြားချက်တစ်ခုမှာ မြို့လယ်ခေါင်အတွင်း အဆောက်အအုံကြီးများမရှိခြင်းဖြစ်သည်။ မြို့တော်တည်ဆောက်ချိန်အတွင်း သယ်ဆောင်ခဲ့သော နီညိုရောင်မြေကို မြို့ဝင်းအတွင်း ကုန်းကမူ—ကြီးမားကျယ်ပြန့်သောစင်မြင့်ပုံစံ—အဖြစ် မြေဖို့ထား၏။ ဤထင်ရှားသောစင်မြင့်က ယေဇရေလမြို့သည် နန်းတော်ထက်မကကြောင်း အထောက်အထားဖြစ်နိုင်သည်ဟု တဲလ် ယေဇရေလတူးဖော်ခြင်းနှင့်ပတ်သက်သော ဒုတိယပဏာမအစီရင်ခံစာက ဖော်ပြသည်။ “ယေဇရေလမြို့သည် ဩမရိ [ဩမရိနှင့်သူ၏သားစဉ်မြေးဆက်များ] ဘုရင်များအချိန်က ဘုရင့်စစ်ရထားနှင့်မြင်းတပ်တို့ကို ထားရှိပြီးလေ့ကျင့်ပေးသည့် . . . တော်ဝင်ဣသရေလစစ်တပ်အတွက် ပင်မစစ်ဌာနချုပ်ဖြစ်နိုင်သည်ကို ကျွန်ုပ်တို့ပြောလိုပါသည်” ဟု၎င်းကဆိုခဲ့သည်။ မြို့ဝင်းနှင့်အတူ ကုန်းကမူအရွယ်အစားတို့ကို အကဲဖြတ်ကြည့်ရာ ယင်းသည် ထိုခေတ်ရှိ အရှေ့အလယ်ပိုင်း၌ အကြီးဆုံးမြင်းတပ်ကိုပြသရန် စစ်ရေးပြကွင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု ဝတ်ဟဲ့ဒ်က မှန်းဆ၏။
မြို့ဂိတ်မှတူးဖော်တွေ့ရှိခဲ့သော ရုပ်ကြွင်းများသည် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များအတွက် အထူးစိတ်ဝင်စားစရာ အချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့က အဝင်ဝတွင် အနည်းဆုံး ဂိတ်ပေါက်လေးပေါက်ရှိသည်ကို ဖော်ပြသည်။ သို့သော် ထိုမြေနေရာမှကျောက်တုံးများစွာသည် ရာစုနှစ်များတစ်လျှောက် အခိုးခံခဲ့ရသည့်အတွက် တူးဖော်တွေ့ရှိချက်သည် တိကျခိုင်လုံမှုမရှိတော့ချေ။ ထိုရုပ်ကြွင်းများသည် မေဂိဒ္ဒေါမြို့၊ ဟောဇော်မြို့နှင့် ဂီဇာမြို့တို့တွင်တွေ့ရှိရသော အဆင့်ခြောက်ဆင့်ရှိဂိတ်နှင့် အရွယ်အစားတူသည်ဟု ဝတ်ဟဲ့ဒ်ကယူဆသည်။ *
ရှေးဟောင်းသုတေသနတွေ့ရှိချက်များက စစ်ရေးသာမက ပထဝီအနေအထားအရပါ အလွန်ထူးခြားစွာတည်ရှိခဲ့သောမြို့တစ်မြို့ဖြစ်လျက်နှင့် အံ့အားသင့်ဖွယ်ကောင်းအောင် ခဏတာသာတည်ရှိခဲ့သည်ကို ထောက်ပြ၏။ အလွန်ခိုင်ခံ့သောယေဇရေလမြို့သည် အချိန်တိုအတွင်း—ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်သာ—တည်ရှိခဲ့သည်ကို ဝတ်ဟဲ့ဒ်က အလေးပေးဖော်ပြသည်။ ၎င်းဖြစ်ရပ်သည် အချိန်ကာလအသီးသီးတွင် ထပ်ခါတလဲပြန်တည်ဆောက်၊ တိုးချဲ့ပြီး နေထိုင်ခဲ့ကြသော မေဂိဒ္ဒေါမြို့၊ ဟောဇော်မြို့နှင့် ရှမာရိမြို့တို့ကဲ့သို့သော ဣသရေလနိုင်ငံမှ အခြားအရေးပါသော ကျမ်းဆိုင်ရာမြို့များစွာနှင့် လုံးဝမတူသည်မှာ သိသာထင်ရှားသည်။ ဤထူးခြားသောနေရာသည် ထိုမျှလောက်လျင်မြန်စွာ အဘယ်ကြောင့်ပျက်သွားခဲ့ရသနည်း။ နိုင်ငံ့ဥစ္စာဓနကို အာဟပ်နှင့်သူ၏မင်းဆက်တို့ ဖြုန်းတီးမှုကြောင့် စီးပွားရေးပျက်လုနီးပါးဖြစ်ခဲ့ရသည်ဟု ဝတ်ဟဲ့ဒ်ကမှန်းဆသည်။ ယင်းသည် ယေဇရေလမြို့၏ကြီးမားကျယ်ပြန့်မှုနှင့် ခိုင်ခံ့မှုတို့က ထင်ရှားစေခဲ့၏။ ယေဟုလက်အောက်ရှိ အစိုးရအသစ်သည် အာဟပ်ကိုအမှတ်မရစေလိုသောကြောင့် ထိုမြို့ကို စွန့်ပယ်ခဲ့ပေမည်။
ထိုသို့ဖြင့် တူးဖော်တွေ့ရှိခဲ့သောအထောက်အထားရှိသမျှက သံခေတ်မှ ယေဇရေလမြို့သည် အရေးပါသောဣသရေလနိုင်ငံ၏အချက်အချာတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်ကို အလွန်သေချာစေသည်။ ၎င်း၏အကျယ်အဝန်းနှင့်ခံတပ်အဆောက်အအုံများသည် အာဟပ်နှင့်ယေဇဗေလတို့၏ ကျော်ကြားသောနန်းဂေဟာအဖြစ် သမ္မာကျမ်းစာ၏ဖော်ပြချက်နှင့် တစ်ထပ်တည်းကျသည်။ ယင်းအချိန်အတွင်း တစ်ခဏမျှလူနေထိုင်ရာဖြစ်ခြင်း သာဓကများသည် ထိုမြို့နှင့်ပတ်သက်သော ကျမ်းမှတ်တမ်းများနှင့်ကိုက်ညီသည်– အာဟပ်နန်းသက်အတွင်း တစ်မုဟုတ်ချင်းကျော်ကြားလာပြီးနောက် ယေဟောဝါ၏မိန့်မှာချက်ကြောင့် ယေဟုသည် “ယေဇရေလမြို့၌ ကျန်ကြွင်းသောအာဟပ်အမျိုးသားအပေါင်းတို့နှင့် သူ၏လူကြီးပေါက်ဖော်၊ ယဇ်ပုရောဟိတ်အပေါင်းတို့ကို တစ်ယောက်မျှမကျန်စေဘဲသတ်” ပစ်သောအခါ ဂုဏ်ပျက်ခဲ့ရသည်။—၄ ဓမ္မရာဇဝင် ၁၀:၁၁။
ယေဇရေလ၏သက္ကရာဇ်စဉ်
“ရှေးဟောင်းသုတေသနတွင် ရက်စွဲသတ်မှတ်ရန် တိကျသောအခြေခံရရှိဖို့ အလွန်ခက်ခဲသည်” ဟုဂျွန် ဝတ်ဟဲ့ဒ်ကဝန်ခံသည်။ ထို့ကြောင့် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များသည် ခုနစ်နှစ်တာတူးဖော်တွေ့ရှိချက်များကို ဆန်းစစ်စဉ် အခြားမြေကွက်များမှ ရှေးဟောင်းသုတေသနတွေ့ရှိချက်များနှင့်နှိုင်းယှဉ်သည်။ ယင်းသည် ပြန်လည်အကဲဖြတ်ခြင်းနှင့် အချေအတင်ပွဲကို ဖြစ်စေခဲ့၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်း။ ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များနှင့် ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ၏အစောပိုင်းအတွင်း မေဂိဒ္ဒေါမြို့၌ အစ္စရေးလ်ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင် ရီဂါအဲလ် ယာဒီန်၏တူးဖော်ကတည်းက ဘုရင်ရှောလမုန်ခေတ်မှ ခံတပ်အဆောက်အအုံများနှင့် မြို့ဂိတ်များဖြစ်သည်ဟု ရှေးဟောင်းသုတေသနလောကမှ အများသောသူတို့သဘောတူ အတည်ပြုခဲ့ကြခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ ယခု ယေဇရေလမြို့၌တွေ့ရှိခဲ့သည် ခံတပ်အဆောက်အအုံများ၊ မြေထည်နှင့် ဂိတ်များကြောင့် ဤတွက်ဆချက်အချို့ကို သံသယဖြစ်လျက်ရှိကြသည်။
ဥပမာ၊ ယေဇရေလမြို့တွင် တွေ့ရှိခဲ့သောမြေထည်သည် ရှောလမုန်ခေတ်ကဟု ယာဒီန်ဆိုခဲ့သော မေဂိဒ္ဒေါမှမြေလွှာနှင့်တစ်ထပ်တည်းကျသည်။ ထိုနှစ်နေရာရှိ ဂိတ်တည်ဆောက်ပုံနှင့်အရွယ်တို့သည် တစ်ထပ်တည်းမဖြစ်လျှင်ပင် တူညီကြသည်။ “အထောက်အထားအားလုံးက ယေဇရေလမြို့နေရာကို ရှောလမုန်ခေတ်သို့သော်လည်းကောင်း၊ အခြားနေရာများ [မေဂိဒ္ဒေါမြို့နှင့်ဟောဇော်မြို့] ရှိအသွင်အပြင်များ၏နေ့စွဲကိုလျော့၍ အာဟပ်ခေတ်သို့သော်လည်းကောင်း ညွှန်ပြသည်” ဟုဝတ်ဟဲ့ဒ်ကဆိုသည်။ အာဟပ်ခေတ်နှင့် ယေဇရေလမြို့ကို သမ္မာကျမ်းစာက ရှင်းလင်းစွာဆက်စပ်ဖော်ပြထားသည့်အတွက် ဤမြေလွှာတို့သည် အာဟပ်အုပ်ချုပ်ချိန်ကို ထင်ဟပ်ပြသည်ဟု လက်ခံရန် ပို၍အကျိုးသင့်အကြောင်းသင့်ရှိဟူ၍ သူရှုမြင်သည်။ “သမ္မာကျမ်းစာက ရှောလမုန်သည် မေဂိဒ္ဒေါမြို့ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်ဟုဆိုထား၏၊ အဆိုပါဂိတ်များကို တည်ဆောက်သည်ဟု မပြောထားချေ” ဟုဒေးဗစ် အွတ်ရှီခ်ျကင်န်က ထောက်ခံသည်။
ယေဇရေလ၏သမိုင်းကိုသိနိုင်သလော
ဤရှေးဟောင်းသုတေသနတွေ့ရှိချက်များနှင့် နောက်ဆက်တွဲဝေဖန်ဆွေးနွေးပွဲများသည် ယေဇရေလမြို့ သို့မဟုတ် ရှောလမုန်နှင့်ပတ်သက်သော ကျမ်းစာမှတ်တမ်းအပေါ် သံသယဖြစ်စေသလော။ အမှန်တွင်၊ ရှေးဟောင်းသုတေသနအငြင်းပွားမှုသည် သမ္မာကျမ်းစာမှတ်တမ်းအပေါ် တိုက်ရိုက်သက်ရောက်မှုမရှိသလောက်ဖြစ်သည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနသည် သမိုင်းကို ကျမ်းဆိုင်ရာတင်ပြချက်မှ ခြားနားသောအခြေခံအပေါ် ဆန်းစစ်ကြသည်။ ကွဲပြားခြားနားသည့်မေးခွန်းများကို ထုတ်ပြီး ခြားနားသောအလေးပေးမှုရှိ၏။ ကျမ်းစာကျောင်းသားနှင့် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်တို့ကို ယှဉ်နေသလောက်ဖြစ်သောမျဉ်းပြိုင်လမ်းမများပေါ်တွင် ခရီးသွားသူများအဖြစ် နှိုင်းယှဉ်နိုင်သည်။ တစ်ဦးသည် လမ်းပေါ်တွင် ကားမောင်းနေပြီး နောက်တစ်ဦးသည် လမ်းဘေးတွင် လမ်းလျှောက်နေသည်။ သူတို့၏အာရုံစိုက်အလေးထားမှုများသည် ကွဲပြားခြားနားကြ၏။ သို့တိုင် သူတို့၏မြင်ကွင်းများသည် ဆန့်ကျင်မည့်အစား တူလျက်ရှိကြသည်။ ခရီးသွားသူနှစ်ဦး၏စိတ်စွဲမှတ်မှုများကို နှိုင်းယှဉ်ခြင်းသည် စိတ်ဝင်စားဖွယ်ထိုးထွင်းသိမြင်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။
သမ္မာကျမ်းစာတွင် ရှေးအဖြစ်အပျက်များနှင့်လူတို့အကြောင်း ရေးထားသောမှတ်တမ်းပါရှိသည်; ရှေးဟောင်းသုတေသနသည် မြေကြီးထဲတွင် ကျန်ရှိနေသေးသော တွေ့နိုင်သမျှအစအနများကို စစ်ဆေးခြင်းအားဖြင့် အဆိုပါအဖြစ်အပျက်များ၊ လူတို့နှင့်ပတ်သက်သောအချက်များကိုပြန်ရရန် ကြိုးစားကြ၏။ သို့ရာတွင် ၎င်းရုပ်ကြွင်းများသည် လုံးဝပြည့်စုံမှုမရှိသည့်အပြင် အဓိပ္ပာယ်အမျိုးမျိုးကောက်ချက်ချစေသည်။ ယင်းနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အာမီဟိုက် မာဇာရ်သည် သူ၏ သမ္မာကျမ်းစာနယ်မြေနှင့်ပတ်သက်၍ သုတေသနပြုချက်—ဘီ.စီ.အီး. ၁၀,၀၀၀–၅၈၆—စာအုပ်တွင် ဤသို့ဖော်ပြသည်– “ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ ကွင်းဆင်းလုပ်ငန်းသည် . . . နယ်ပယ်အလွန်ကျယ်ဝန်းသော ဖန်တီးမှုအနုပညာတစ်ရပ်ဖြစ်သည့်အပြင် လေ့ကျင့်မှုနှင့် အတတ်ပညာသည်အရည်အသွေးတို့ ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ တိကျလွန်းသောနည်းပညာသည် အောင်မြင်မှုကို အာမမခံနိုင်သည့်အပြင် နယ်ပယ်ဒါရိုက်တာများ၏ ပြောင်းသာလွှဲသာရှိမှုနှင့် ဖန်တီးယူဆမှုတို့လည်းရှိရပေမည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်၏ ဂုဏ်သိက္ခာ၊ ကျွမ်းကျင်မှုနှင့် စဉ်းစားဉာဏ်တို့သည် သူ၏လေ့ကျင့်မှုနှင့် သူရရှိနိုင်သောအရင်းအမြစ်တမျှပင် အရေးကြီးသည်။”
သမ္မာကျမ်းစာတွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း အာဟပ်အုပ်ချုပ်မှုနှင့်တစ်ထပ်တည်းကျသော သမိုင်းအချိန်အတွင်း အံ့အားသင့်ဖွယ်အချိန်တို၌ ယေဇရေလမြို့တွင် အရေးပါသောနန်းတော်နှင့်စစ်ဌာနချုပ်ရှိခဲ့သည်ကို ရှေးဟောင်းသုတေသနပြုချက်က အတည်ပြုထောက်ခံခဲ့သည်။ လာမည့်နှစ်များတစ်လျှောက် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ လေ့လာရန်လိုဦးမည့် အခြားစိတ်ဝင်စားဖွယ်မေးခွန်းများစွာလည်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ သို့တိုင် ဘုရားသခင့်နှုတ်မြွက်စကားတော် သမ္မာကျမ်းစာက ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ ဘယ်သောအခါမျှမဖော်ပြနိုင်သည့်နည်းဖြင့် အဖြစ်အပျက်အလုံးစုံတို့ကို ရှင်းလင်းစွာ ဆက်၍ဖော်ပြသည်။
[အောက်ခြေမှတ်ချက်များ]
^ အပိုဒ်၊ 13 ၁၉၈၈၊ ဩဂုတ် ၁၅ ရက်ထုတ် ကင်းမျှော်စင် [လိပ်] မှ “ဂိတ်များ၏နက်နဲရာ” ဆောင်းပါးရှု။
[စာမျက်နှာ ၂၆ ပါ ရုပ်ပုံ]
ယေဇရေလမြို့တွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ တူးဖော်တွေ့ ရှိချက်များ
[စာမျက်နှာ ၂၈ ပါ ရုပ်ပုံ]
ယေဇရေလမြို့တွင် တွေ့ ရှိခဲ့သော ခါနာန်ရုပ်ပုံ