ဝက်စ်ဖာလီယာငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်—ဥရောပ၏ အလှည့်အပြောင်း
ဝက်စ်ဖာလီယာငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်—ဥရောပ၏ အလှည့်အပြောင်း
“ယနေ့ ဤနေရာတွင် စုရုံးခဲ့ကြသည့်အတိုင်း ဤမျှများပြားလှသော ဥရောပခေါင်းဆောင်များ အတူတကွစုဝေးရသည့်အကြောင်းရင်းမှာ ရှားပါးလှသည့် ဖြစ်ရပ်တစ်ခု အမှန်တကယ်ပင်ဖြစ်၏။” ပြည်ထောင်စုသမ္မတဂျာမနီနိုင်ငံ၏ သမ္မတဟောင်း ရိုမန် ဟာစော့ခ်သည် ၁၉၉၈၊ အောက်တိုဘာလတွင် အထက်ပါအတိုင်း မြွက်ကြားခဲ့၏။ သူထိုသို့ပြောဆိုခဲ့ချိန်က သူ၏ပရိသတ်ထဲတွင် ဘုရင်လေးပါး၊ မိဖုရားလေးပါး၊ မင်းသားနှစ်ပါး၊ သူကောင်းမျိုးနွယ်တစ်ဦးနှင့် သမ္မတအများအပြား ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဥရောပကောင်စီမှ ကမကထပြု၍ ကျင်းပပေးခဲ့သည့် အဆိုပါအဖြစ်အပျက်သည် ခေတ်သစ်ဂျာမနီနိုင်ငံ၏ အနှစ် ၅၀ သမိုင်းတွင် အလွန်အရေးပါခဲ့သည်။ အဆိုပါအခါသမယကား အဘယ်နည်း။
၁၉၉၈၊ အောက်တိုဘာလသည် ဝက်စ်ဖာလီယာ ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်၏ အနှစ် ၃၅၀ မြောက် နှစ်ပတ်လည်နေ့ဖြစ်၏။ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်များကြောင့် သမိုင်းလမ်းကြောင်း ပြောင်းသွားလေ့ရှိရာ ဝက်စ်ဖာလီယာစာချုပ်သည်လည်း ဤအပိုင်းတွင် တစ်မျိုးတစ်ဘာသာ ထူးခြားခဲ့သည်။ ၁၆၄၈ ခုနှစ်တွင် ဤသဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးလိုက်ခြင်းကြောင့် အနှစ်သုံးဆယ်စစ်ပွဲ အဆုံးသတ်သွားပြီး တစ်ထီးတစ်နန်းအစိုးရများပေါင်းစုရာ တိုက်ကြီးအဖြစ် မျက်မှောက်ခေတ် ဥရောပ ပေါ်ပေါက်ခြင်း၏ သမိုင်းမှတ်တိုင်ဖြစ်ခဲ့သည်။
ယခင်အဖွဲ့အစည်း လှုပ်ခါခံခဲ့ရ
အလယ်ခေတ်အတွင်း ဥရောပတွင် တန်ခိုးအာဏာအရှိဆုံးအဖွဲ့အစည်းများမှာ ရိုမန်ကက်သလစ်ချာ့ခ်ျနှင့် သာသနာစောင့်ရောမအင်ပါယာတို့ဖြစ်ကြသည်။ ဤအင်ပါယာထဲတွင် အရွယ်အစားအမျိုးမျိုးရှိ ရာနှင့်ချီသော နယ်မြေများပါဝင်ကြပြီး ယခု ဩစတြီးယား၊ ချက်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း၊ ဂျာမနီ၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ ဥရောပအနောက်မြောက်ပိုင်းနိုင်ငံများ (မြေနိမ့်နိုင်ငံများ)နှင့် အီတလီနိုင်ငံ၏အစိတ်အပိုင်းများ တည်ရှိကြသည်အထိ ကျယ်ဝန်းသည်။ ဂျာမနီနိုင်ငံ၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းကြီးများ ပါဝင်နေခြင်းကြောင့် ဤအင်ပါယာကို ဂျာမန်အမျိုးသား သာသနာစောင့်ရောမအင်ပါယာအဖြစ် လူသိများလာခဲ့သည်။ နယ်မြေတစ်ခုစီကို မင်းသားတစ်ဦးစီက တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခဲ့ကြသည်။ ဧကရာဇ်ဘုရင်မှာ ဩစတြီးယန်း ဟပ်စ်ဘာ့ဂ် မိသားစုဝင် ရိုမန်ကက်သလစ်တစ်ဦးဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းအာဏာနှင့် အင်ပါယာ၏တန်ခိုးအာဏာတို့ဖြင့် ဥရောပသည် ရိုမန်ကက်သလစ်လက်ထဲတွင် အခိုင်အမာရှိနေခဲ့၏။
သို့သော် ၁၆ရာစုနှင့် ၁၇ ရာစုများတွင် တည်ရှိပြီး အဖွဲ့အစည်းသည်လှုပ်ခါခံခဲ့ရ၏။ဥရောပတစ်ခွင် ရိုမန်ကက်သလစ်ချာ့ခ်ျ၏အလွဲသုံးစားလုပ်မှုအပေါ်မကျေနပ်မှုများ နှံ့ပြားလာခဲ့သည်။ မာတင်လူသာနှင့် ဂျွန် ကယ်လ်ဗင်ကဲ့သို့သော ဘာသာရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများသည် ကျမ်းစာဆိုင်ရာစံနှုန်းများသို့ ပြန်လှည့်ရန် ဟောကြားခဲ့ကြသည်။ လူသာနှင့် ကယ်လ်ဗင်တို့ကို အများက ထောက်ခံခဲ့ကြရာ ဤလှုပ်ရှားမှုကြောင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုနှင့် ပရိုတက်စတင့်ဘာသာများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ အဆိုပါပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကြောင့် အင်ပါယာသည် ကက်သလစ်၊ လူသာရင်နှင့် ကယ်လ်ဗင်နစ်ဟူ၍ အယူဝါဒသုံးမျိုးကွဲသွားခဲ့၏။
ကက်သလစ်များက ပရိုတက်စတင့်များကို အယုံအကြည်မဲ့ခဲ့ကြပြီး ပရိုတက်စတင့်များကလည်း ကက်သလစ်ပြိုင်ဘက်များကို အထင်အမြင်သေးခဲ့ကြ၏။ ဤအခြေအနေကြောင့် ၁၇ ရာစုအစောပိုင်းတွင် ပရိုတက်စတင့်သမဂ္ဂနှင့် ကက်သလစ်အသင်းချုပ်ဟူ၍ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ အင်ပါယာ၏ တချို့သောမင်းသားများသည် သမဂ္ဂနှင့်ပူးပေါင်းခဲ့ကြပြီး အခြားသူများက အသင်းချုပ်နှင့် ပူးပေါင်းခဲ့ကြလေသည်။ ဥရောပနှင့် အထူးသဖြင့် ထိုအင်ပါယာသည် ရှိရှိသမျှ မီးလောင်ပြာကျသွားရန် မီးပွားတစ်ချက် ချလိုက်ရုံသာလိုသည့် သံသယယမ်းအိုးတစ်အိုး ဖြစ်ခဲ့သည်။ နောက်ဆုံး အဆိုပါမီးပွားကျလာသည့်အခါ အနှစ် ၃၀ ကြာသော စစ်ပွဲတစ်ခု စတင်ခဲ့လေသည်။
အန္တရာယ်မီးပွားက ဥရောပကို မီးဟုန်းဟုန်းတောက်စေ
ပရိုတက်စတင့်ဘာသာဝင် အုပ်စိုးသူများသည် သာ၍ လွတ်လပ်စွာ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်ခွင့်ရရန် ကက်သလစ် ဟပ်စ်ဘာ့ဂ်မိသားစုအား ဩဇာညောင်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။ စိတ်မပါ့တပါနှင့် အခွင့်အရေးများပေးခဲ့ကြသော်လည်း ၁၆၁၇-၁၈ တွင် ဘိုဟီးမီးယား (ချက်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ) ဒေသရှိ လူသာရင်ချာ့ခ်ျနှစ်ခုကို မင်းအာဏာဖြင့် ပိတ်ပစ်လိုက်သည်။ ယင်းက ပရိုတက်စတင့် မင်းညီမင်းသားတို့ကို နစ်နာစေရာ ၎င်းတို့သည် ပရာ့ဂ်မြို့ရှိ နန်းတော်အတွင်းသို့ အလုံးအရင်းဖြင့်ဝင်စီး၍ ကက်သလစ်အရာရှိသုံးဦးကို ဖမ်းဆီးကာ နန်းတော်အထက် ပြတင်းပေါက်မှ ပစ်ချခဲ့ကြသည်။ ယင်းလုပ်ရပ်သည် ဥရောပကို မီးဟုန်းဟုန်း တောက်လောင်စေသည့်မီးပွား ဖြစ်သွားခဲ့သည်။
သူတို့သည် ငြိမ်းချမ်းရေးမင်းသား၊ ယေရှုခရစ်၏ နောက်တော်လိုက်များဖြစ်ကြသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသော်လည်း ဆန့်ကျင်ဘက် ဘာသာရေးအဖွဲ့ဝင်များသည် ယခုအခါ တစ်ဦးကိုတစ်ဦး လည်မျိုညှစ်နေကြသည်။ (ဟေရှာယ ၉:၆) တောင်ဖြူတိုက်ပွဲတွင် ကက်သလစ်အသင်းချုပ်သည် ပရိုတက်စတင့်သမဂ္ဂအား အပြတ်အသတ်အနိုင်ရခဲ့ရာ ၎င်းသမဂ္ဂသည် ဖရိုဖရဲပြိုကွဲသွားခဲ့၏။ ပရိုတက်စတင့်မင်းညီမင်းသားများကို ပရာ့ဂ်မြို့ရှိ ဈေး၌ ကွပ်မျက်လိုက်ကြသည်။ ဘိုဟီးမီးယားဒေသတစ်လျှောက်ရှိ မိမိတို့၏ယုံကြည်မှုကိုမစွန့်ပယ်သော ပရိုတက်စတင့်များ၏ပိုင်ဆိုင်ရာသည် မင်းဘဏ္ဍာအဖြစ်သိမ်းယူခံရကာ ကက်သလစ်များကို ဝေပေးလိုက်လေသည်။ 1648—Krieg und Frieden in Europa (၁၆၄၈—ဥရောပရှိ စစ်နှင့်ငြိမ်းချမ်းရေး) စာအုပ်က ဤမင်းဘဏ္ဍာအဖြစ်သိမ်းယူမှုကို “ဥရောပအလယ်ပိုင်းရှိ ဖြစ်ဖူးခဲ့သမျှတွင် အကြီးမားဆုံးသော ပိုင်ဆိုင်မှုလွှဲပြောင်းခြင်းတစ်ခု” ဟု ဖော်ပြသည်။
ဘိုဟီးမီးယားဒေသတွင် ဘာသာရေးပဋိပက္ခအဖြစ် စတင်ခဲ့သည့်အရာသည် နိုင်ငံတကာတန်ခိုးအာဏာ အားပြိုင်မှုအဖြစ်သို့ ဆိုက်ရောက်သွားလေသည်။ နောက်အနှစ် ၃၀ ကျော်ကြာသော် ဒိန်းမတ်၊ ပြင်သစ်၊ နယ်သာလန်၊ စပိန်နှင့် ဆွီဒင်နိုင်ငံတို့သည် ဤအငြင်းပွားမှုသို့ ဆွဲသွင်းခံလိုက်ရသည်။များသောအားဖြင့် အလိုကြီးမှုနှင့် အာဏာရလိုမှုတို့၏တွန်းအားကြောင့် ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့်အုပ်စိုးရှင်တို့သည် နိုင်ငံရေးအာဏာနှင့် ကုန်သွယ်ရေး အမြတ်အစွန်းတို့ကို ဝင်လုကြလေသည်။ အနှစ်သုံးဆယ်စစ်ပွဲသည် အဆင့်ဆင့် ကွဲပြားသွားခဲ့ပြီး အဆင့်တစ်ဆင့်စီကို ဧကရာဇ်မင်း၏ အဓိကရန်ဘက်များကိုအစွဲပြု၍ ခေါ်တွင်ခဲ့ကြ၏။ ကိုးကားစာပေအတော်များများက ဘိုဟီးမီးယန်းနှင့် ပါလာတိုင်းစစ်ပွဲ၊ ဒေးနစ်ရှ်-လိုဝါ ဆက်ဆွန်နီစစ်ပွဲ၊ ဆွီဒစ်ရှ်စစ်ပွဲနှင့် ပြင်သစ်-ဆွီဒစ်ရှ်စစ်ပွဲဟူ၍ အဆင့်လေးဆင့်ခွဲကာ ဖော်ပြကြသည်။ တိုက်ပွဲအများစုမှာ အင်ပါယာနယ်နိမိတ်အတွင်း ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
၎င်းအချိန်က အသုံးပြုခဲ့ကြသည့် လက်နက်များတွင် ပစ္စတိုများ၊ ပြောင်းချောသေနတ်များ၊ စိန်ပြောင်းများနှင့် အမြောက်များပါဝင်ပြီး အဓိကလက်နက်ထောက်ပံ့သူမှာ ဆွီဒင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့်တို့သည် တိုက်ပွဲတွင် ညှပ်ပူးညှပ်ပိတ်ဖြစ်နေ၏။ စစ်သားများသည် “စဲန်တာ မာရီယာ” ဟူ၍တစ်မျိုး၊ “ဘုရားသခင်သည် ငါတို့နှင့်အတူရှိ၏” ဟူ၍တစ်ဖုံ ကြွေးကြော်ကာ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြသည်။ စစ်ကြောင်းကြီးများသည် ဂျာမန်ပိုင်နက်ကိုဖြတ်ကျော်ကာ တိုက်ခိုက်လုယူခဲ့ကြပြီး ဆန့်ကျင်သူများနှင့် အရပ်သားများကို တိရစ္ဆာန်များကဲ့သို့ ဆက်ဆံကြသည်။ စစ်ပွဲမှာ အင်မတန် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်လှလေသည်။ “တစ်ပြည်ကိုတစ်ပြည် စစ်မတိုက်။ စစ်ရေးကိုလည်း နောက်တစ်ဖန် သင်ကြမည်မဟုတ်” ဟူသော ကျမ်းစာပရောဖက်ပြုချက်နှင့် အလွန်ဆန့်ကျင်နေသည်!—မိက္ခာ ၄:၃၊ သမ္မာ။
ဂျာမန်မျိုးဆက်တစ်ဆက်သည် စစ်မှတစ်ပါး အခြားမသိဘဲ ကြီးပြင်းလာခဲ့ကြရာ အားကုန်ခန်းနေသော တိုင်းသူပြည်သားတို့သည် ငြိမ်းချမ်းရေးကို တောင့်တလာကြတော့သည်။ အုပ်စိုးရှင်များ၏ နိုင်ငံရေးအာဏာ အပြိုင်မလုကြလျှင် ငြိမ်းချမ်းလာမည့်ပုံပေါ်သည်။ စစ်ကြောင့် ဘာသာရေးစရိုက်လက္ခဏာ ကွယ်ပျောက်သွားပြီး လောကရေးရာပိုဆန်လာသည်နှင့်အမျှ နိုင်ငံရေးမှာ ပို၍ပို၍ ရှေ့တန်းရောက်လာခဲ့သည်။ ထူးဆန်းနေသည်မှာ ဤသို့ပြောင်းလဲလာရန် ကမကထပြုခဲ့သူတစ်ဦးမှာ ကက်သလစ်ချာ့ခ်ျ၏ အရာရှိကြီးတစ်ဦးဖြစ်နေခြင်းပင်။
ကာဒီနယ် ရစ်ရှ်လယိုး ရာဇလှံတံ ကိုင်ထားပြီ
အာမန်-ဇန် ဒူ ပလက်စစ္စ၏ ဘွဲ့အမည်မှာ ကာဒီနယ် ဒီ ရစ်ရှ်လယိုးဖြစ်သည်။ သူသည် ၁၆၂၄ ခုနှစ်မှ ၁၆၄၂ ခုနှစ်အထိ ပြင်သစ်နန်းရင်းဝန်လည်းဖြစ်သည်။ ရစ်ရှ်လယိုးသည် ပြင်သစ်နိုင်ငံအား ဥရောပတွင် အင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်စေရန် ကြံရွယ်ထားခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် သူသည် သူ၏ကက်သလစ်ဘာသာဝင်ချင်းများဖြစ်သော ဟပ်စ်ဘာ့ဂ်၏တန်ခိုးအာဏာကို တဖြည်းဖြည်းတိုက်စားရန် ကြိုးစားခဲ့၏။ ယင်းကို သူမည်သို့လုပ်ဆောင်ခဲ့သနည်း။ ဟပ်စ်ဘာ့ဂ်တို့ကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်နေသည့် ဂျာမန်နယ်များ၊ ဒိန်းမတ်၊ နယ်သာလန်နှင့် ဆွီဒင်နိုင်ငံတို့ရှိ ပရိုတက်စတင့်စစ်တပ်များကို ငွေရေးကြေးရေးထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။
၁၆၃၅ ခုနှစ်တွင် ရစ်ရှ်လယိုးသည် ပြင်သစ်တပ်များကို ဦးဆုံးအကြိမ်အနေနှင့် စစ်ဆင်နွှဲရန် စေလွှတ်လိုက်၏။ vivat pax—Es lebe der Friede! (ငြိမ်းချမ်းရေး အဓွန့်ရှည်ပါစေ) စာအုပ်က ၎င်းစစ်ပွဲ၏ နောက်ဆုံးအဆင့်တွင် “အနှစ်သုံးဆယ်စစ်ပွဲသည် ဘာသာရေးအဖွဲ့များအကြားရှိ ပဋိပက္ခကို ရပ်တန့်စေခဲ့သည်။ ... စစ်သည် ဥရောပတွင် နိုင်ငံရေးအာဏာလုပွဲဖြစ်လာတော့သည်” ဟု ရှင်းပြသည်။ ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့်တို့၏ ဘာသာရေးပဋိပက္ခအဖြစ် စခဲ့သည့် တိုက်ပွဲက ကက်သလစ်တို့သည် ပရိုတက်စတင့်တို့နှင့်တွဲကာ အခြားကက်သလစ်များကို ဝိုင်းတိုက်သည့်စစ်ပွဲ ဖြစ်သွားရလေသည်။ အစောပိုင်း ၁၆၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ချည့်နဲ့အားလျော့ပြီးဖြစ်သော ကက်သလစ်အသင်းချုပ်သည် ၁၆၃၅ ခုနှစ်တွင် ဝက်စ်ဖာလီယာငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံပြိုကွဲသွားခဲ့၏။ဥရောပသည် တိုက်ခိုက်လုယက်မှု၊ သတ်ဖြတ်မှု၊ မုဒိမ်းမှုနှင့် ရောဂါတို့ဖြင့် အကြီးအကျယ်ပျက်စီးခဲ့ရသည်။ တဖြည်းဖြည်းနှင့် ယင်းသည် မည်သူမျှအနိုင်မရသည့် စစ်ပွဲတစ်ပွဲဖြစ်ကြောင်း သိရှိလာကာ ငြိမ်းချမ်းရေးကို အလွန်အမင်းတောင့်တခဲ့ကြ၏။ vivat pax—Es lebe der Friede! စာအုပ်က “၁၆၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ အကုန်ပိုင်းရောက်လေသော် တာဝန်ရှိမင်းညီမင်းသားများသည် ၎င်းတို့၏ပန်းတိုင်အောင်မြင်ရန် စစ်အင်အားက ကူညီပေးနိုင်မည်မဟုတ်တော့ကြောင်း နောက်ဆုံးတွင် အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြ” ကြောင်း မှတ်သားဖော်ပြသည်။ သို့သော် ငြိမ်းချမ်းရေးသည် လူတိုင်း အလိုရှိသည့်အရာဖြစ်မည်ဆိုလျှင် ၎င်းကို မည်သို့ကြိုးစားရယူမည်နည်း။
သာသနာစောင့်ရောမအင်ပါယာ၏ တတိယမြောက်ဧကရာဇ် ဖာဒီနန်၊ ပြင်သစ်ဘုရင် လူးဝစ် ၁၃ နှင့် ဆွီဒင်ဘုရင်မ ခရစ္စတီးနားတို့သည် စစ်ပွဲတွင်ပါဝင်သူအားလုံးစုဝေးကာငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် စေ့စပ်ဆွေးနွေးနိုင်မည့်နေရာတွင် ညီလာခံကျင်းပသင့်ကြောင်း သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ စေ့စပ်ဆွေးနွေးမည့်အရပ်အဖြစ် ရွေးချယ်သည့် နေရာနှစ်နေရာမှာ ဂျာမန်ခရိုင် ဝက်စ်ဖာလီယာရှိ အော့စ္စနာဘရွတ်ခ်နှင့် မွန်စတာမြို့တို့ဖြစ်သည်။ ၎င်းမြို့များကိုရွေးချယ်ခဲ့ရခြင်းမှာ ဆွီဒင်နိုင်ငံနှင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံတို့၏ မြို့တော်များအကြား လမ်းခုလတ်တွင်ရှိသောကြောင့်ဖြစ်၏။ ၁၆၄၃ ခုနှစ်တွင် စတင်ကျင်းပ၍ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ ၁၅၀ ခန့်၊ အချို့အဖွဲ့တွင် အကြံပေးသူများပါဝင်သည့် အဖွဲ့ကြီးများနှင့်အတူ မြို့နှစ်မြို့သို့ရောက်ရှိလာခဲ့ကြရာ ပရိုတက်စတင့်ကိုယ်စားလှယ်များက အော့စ္စနာဘရွတ်ခ်မြို့၊ ကက်သလစ်သံတမန်များက မွန်စတာမြို့တွင် စုရုံးကြလေသည်။
ဦးဆုံးအနေနှင့် သံတမန်များ၏ ဘွဲ့ထူးဂုဏ်ထူးအလိုက် ထိုင်ခုံနေရာများနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတို့ကို သတ်မှတ်ကြသည်။ ထို့နောက် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းချက်များကို ကြားဖျန်ပေးသူများမှတစ်ဆင့် ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဖွဲ့မှ တစ်ဖွဲ့သို့ လက်ဆင့်ကမ်းပေးကာ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲကို စတင်ခဲ့ကြသည်။ ငါးနှစ်နီးပါးကြာပြီးနောက် စစ်မှာဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသော်လည်း ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီမှု ရယူခဲ့ကြသည်။ ဝက်စ်ဖာလီယာစာချုပ်တွင် စာချုပ်စာတမ်းတစ်ခုထက်မက ပါဝင်ခဲ့၏။ ဆွီဒင်နိုင်ငံနှင့် ဧကရာဇ် ဖာဒီနန် ၃ တို့က သဘောတူညီချက်တစ်ခု၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံနှင့် ဧကရာဇ်ဘုရင်တို့က အခြားသဘောတူညီချက်တစ်ခုကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။
ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည့်သတင်း ပျံ့နှံ့သွားသည်နှင့် ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲများ ကျင်းပခဲ့ကြ၏။ အန္တရာယ်မီးပွားတစ်ခုကြောင့် စတင်ခဲ့ရသည့် စစ်ပွဲသည် ပကတိမီးရှူးမီးပန်းများဖြင့် အဆုံးသတ်သွားခဲ့လေသည်။ မြို့ကြီးအသီးသီးရှိ ကောင်းကင်ယံတွင် မီးရှူးမီးပန်းများကြောင့် လင်းထိန်နေခဲ့၏။ ချာ့ခ်ျခေါင်းလောင်းများထိုးခဲ့၍ အမြောက်များပစ်ဖောက်ခဲ့ကြကာ လူတို့သည် လမ်းမကြီးများပေါ်တွင် သီချင်းသီဆိုခဲ့ကြသည်။ ယခု ဥရောပသည် တည်မြဲသောငြိမ်းချမ်းရေးကို မျှော်လင့်နိုင်ပါသလော။
တည်မြဲသောငြိမ်းချမ်းရေး ဖြစ်နိုင်သလော
ဝက်စ်ဖာလီယာငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သည် အကြွင်းမဲ့ပိုင်သအုပ်စိုးမှုဆိုင်ရာ မူတစ်ခုကို ပြဋ္ဌာန်းပေးခဲ့၏။ စာချုပ်ပါအဖွဲ့တိုင်းက အခြားသူများ၏ နယ်နိမိတ်ဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများကို လေးစားရန်နှင့် ၎င်းတို့၏ပြည်တွင်းရေးများတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမပြုရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်ဟူသည့် သဘောပင်ဖြစ်သည်။ သို့နှင့် ခေတ်သစ်ဥရောပသည် တစ်ထီးတစ်နန်းအစိုးရများရှိသည့် တိုက်ကြီးတစ်တိုက်အဖြစ် မွေးဖွားလာခဲ့သည်။ အဆိုပါနိုင်ငံများမှ တချို့သည် စာချုပ်အရ အခြားနိုင်ငံများထက် အခွင့်အရေးပိုရရှိခဲ့ကြ၏။
ပြင်သစ်နိုင်ငံကို အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး နယ်သာလန်နိုင်ငံနှင့် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံတို့သည်လည်း လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့ကြသည်။ ဂျာမန်နယ်မြေများအတွက်မူကား နယ်မြေအများစုသည် စစ်ပွဲကြောင့် ပျက်စီးသွားခဲ့ရပြီး စာချုပ်တွင်လည်း ချွတ်ယွင်းချက်များရှိခဲ့၏။ ဂျာမနီနိုင်ငံ၏ကြမ္မာသည် အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ အခြားနိုင်ငံများ၏ ဖန်တီးသတ်မှတ်မှုကို ခံရပေတော့မည်။ ဗြိတဲန်နီကာစွယ်စုံကျမ်းသစ်က “ဂျာမန်မင်းညီမင်းသားများ၏ အကျိုးအမြတ်ရရှိမှုနှင့် ဆုံးရှုံးမှုများကို အဓိကအင်အားကြီးနိုင်ငံများဖြစ်ကြသော ပြင်သစ်၊ ဆွီဒင်နှင့် ဩစတြီးယားနိုင်ငံတို့၏ အဆင်ပြေနေမှုကသာ ဆုံးဖြတ်ပေးသည်” ဟု ဖော်ပြသည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ်သို့ တစုတဝေးတည်း ပေါင်းစည်းသွားမည့်အစား ဂျာမန်နယ်မြေများသည် ယခင်အတိုင်း ကွဲပြားလျက်ပင်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ဂျာမနီနိုင်ငံ၏ အဓိကမြစ်ကြီးများဖြစ်သော ရိုင်းမြစ်၊ အဲလ်ဘ်မြစ်နှင့် အိုဒါမြစ်တို့၏ အစိတ်အပိုင်းများပါဝင်သည့် နယ်မြေတချို့ကို တိုင်းတစ်ပါးသားများအုပ်ချုပ်ရန် လွှဲအပ်လိုက်ရသည်။
ကက်သလစ်၊ လူသာရင်နှင့် ကယ်လ်ဗင်နစ္စ ဘာသာတရားတို့ကို တန်းတူအသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြ၏။ ယင်းကို လူတိုင်းက သဘောမတွေ့ကြချေ။ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး အင်နိုးစင့် ၁၀ သည် အဆိုပါငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်ကို တရားမဝင်ဟု ကြေညာကာ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကန့်ကွက်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ပြီးသား ဘာသာရေးနယ်နိမိတ်များသည် နှစ်ပေါင်းသုံးရာကြာသည်အထိ မပြောင်းမလဲဘဲ တည်ရှိခဲ့ကြသည်။ ဘာသာရေးလွတ်လပ်မှုကို လူတိုင်းမရကြသေးသည့်တိုင် တိုးတက်မှုခြေလှမ်းမှာ တစ်လှမ်းနီးလာခဲ့သည်။
ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သည် အနှစ်သုံးဆယ်စစ်ပွဲနှင့် ၎င်း၏စစ်မက်အင်္ဂါများကို အဆုံးသတ်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းစစ်ပွဲသည် ဥရောပတွင် နောက်ဆုံးသော ဘာသာရေးစစ်ပွဲကြီးဖြစ်၏။ စစ်များ မရပ်တန့်သွားသော်လည်း စစ်ဖြစ်ရသည့် အခြေခံအကြောင်းရင်းမှာ ဘာသာရေးကြောင့်မဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံရေး သို့မဟုတ် စီးပွားရေးကြောင့် ဖြစ်သွားလေပြီ။ ဘာသာတရားသည် ဥရောပစစ်မက်ဖြစ်ပွားမှုများတွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု လုံးဝမရှိတော့ဟု မဆိုလိုချေ။ ပထမနှင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးတို့တွင် ဂျာမန်စစ်သားများသည် ၎င်းတို့၏ခါးပတ်ခေါင်းတွင် “ဘုရားသခင်သည် ငါတို့နှင့်အတူရှိ၏” ဟူသောစာတန်းပါ ကွင်းတစ်ခု တပ်ဆင်ထားခဲ့ကြသည်။ ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အဆိုပါပဋိပက္ခများအတွင်း ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့်တို့သည် ဆန့်ကျင်ဘက် ကက်သလစ်နှင့်ပရိုတက်စတင့်တို့ကို တိုက်ခိုက်ကြရန် နောက်တစ်ဖန် စီစဉ်ခဲ့ကြပြန်သည်။
ဝက်စ်ဖာလီယာငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သည် တည်မြဲသောငြိမ်းချမ်းရေးကို မဆောင်ကြဉ်းပေးသည်မှာ ရှင်းနေပါသည်။ သို့ရာတွင်၊ နာခံမှုရှိလူတို့သည် ဤသို့သောငြိမ်းချမ်းရေးကို မကြာမီ တွေ့ကြုံခံစားရပါလိမ့်မည်။ ယေဟောဝါဘုရားသခင်သည် မိမိ၏သားတော်၊ ယေရှုခရစ်၏ မေရှိယနိုင်ငံတော်အားဖြင့် လူတို့ထံ ထာဝစဉ်တည်မြဲသော ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဆောင်ကြဉ်းပေးတော်မူမည်။ ထိုအစိုးရအောက်တွင် စစ်မှန်သောဘာသာတရားသာ စည်းလုံးမှု၏အင်အားဖြစ်နေမည်၊ ကွဲပြားစေဖို့မဟုတ်ပေ။ ဘာသာရေး သို့မဟုတ် အခြားအဘယ်အကြောင်းနှင့်မျှ စစ်တိုက်ကြမည့်သူမရှိတော့ချေ။ ကမ္ဘာမြေကြီးပေါ် ဘုရားသခင့်နိုင်ငံတော်အုပ်ချုပ်မှုလွှမ်းမိုး၍ ‘ငြိမ်သက်ခြင်းသည် မကုန်မဆုံး အမြဲရှိ’ ချိန်သည် မည်မျှစိတ်သက်သာဖွယ်ပါတကား!—ဟေရှာယ ၉:၆၊ ၇၊ သမ္မာ။
[စာမျက်နှာ ၂၁ ပါ အကျဉ်းဖော်ပြချက်]
ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့်တို့၏ ပဋိပက္ခအဖြစ်စခဲ့သည့် တိုက်ပွဲသည် ကက်သလစ်တို့နှင့် ပရိုတက်စတင့်တို့တွဲကာ အခြားကက်သလစ်များကို ဝိုင်းတိုက်သည့်စစ်ပွဲဖြစ်သွားခဲ့
[စာမျက်နှာ ၂၂ ပါ အကျဉ်းဖော်ပြချက်]
စစ်သားများသည် “စဲန်တာ မာရီယာ” သို့မဟုတ် “ဘုရားသခင်သည် ငါတို့နှင့်အတူရှိ၏” ဟု ကြွေးကြော်ကာ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြ
[စာမျက်နှာ ၂၁ ပါ ရုပ်ပုံ]
ကာဒီနယ် ရစ်ရှ်လယိုး
[စာမျက်နှာ ၂၃ ပါ ရုပ်ပုံ]
လူသာ၊ ကယ်လ်ဗင်နှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းတို့အကြား အလုအယက်ပြိုင်ဆိုင်မှုကို ရေးဆွဲထားသည့် ဆယ့်ခြောက်ရာစုဆေးရေးပန်းချီ
[Picture Credit Line on page 20]
From the book Spamers Illustrierte Weltgeschichte VI
[Picture Credit Lines on page 23]
Religious leaders struggling: From the book Wider die Pfaffenherrschaft; map: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck