အင်္ဂလိပ်ကျမ်းစာ ဘာသာပြန်သူ ကာဗာဒေးလ်

ပထမဆုံးသော အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ကျမ်းထဲမှာ ထုတ်ဝေသူရဲ့ နာမည် မပါဝင်ပါဘူး။ အဲဒီကျမ်းကို ဘာသာပြန်ခဲ့တဲ့သူက မိုင်းလ်စ် ကာဗာဒေးလ်ဖြစ်ပြီး ၁၅၃၅ ခုနှစ်မှာ ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က မိုင်းလ်စ်ရဲ့မိတ်ဆွေဖြစ်သူ ဝီလျံတင်ဒေးလ် ထောင်ကျနေတဲ့အချိန်ဖြစ်ပါတယ်။ သူထောင်ကျရတဲ့အကြောင်းရင်းက ကျမ်းစာဘာသာပြန်လုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်နေလို့ဖြစ်ပါတယ်။ တင်ဒေးလ်ဟာ နောက်တစ်နှစ်မှာ ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရပါတယ်။

ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ ဘာသာပြန်ကျမ်း အပိုင်းတစ်ပိုင်းက တင်ဒေးလ်ရဲ့ဘာသာပြန်ကျမ်းစာအုပ်ကို အခြေခံထားပါတယ်။ ကာဗာဒေးလ်ဟာ သူ့ရဲ့ဘာသာပြန်ကျမ်းကို ဘယ်လိုနည်းနဲ့ အောင်မြင်စွာ ထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့တာလဲ။ တခြားကျမ်းစာဘာသာပြန်သူတွေ အသတ်ခံရချိန်မှာ သူကျတော့ ဘယ်လိုနည်းနဲ့ အသက်ဘေးကနေ လွတ်မြောက်သွားသလဲ။ နောက်ဆုံးမှာ ကာဗာဒေးလ် ဘာကိုဖြစ်မြောက်စေနိုင်ခဲ့သလဲ။

ဘာသာပြန်ဖို့ အစပျိုးလာပြီ

မိုင်းလ်စ် ကာဗာဒေးလ်ကို အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၊ ယော့ရှိုင်းယားနယ်မှာ မွေးဖွားခဲ့ပါတယ်။ သူ့ကိုမွေးဖွားတဲ့နှစ်က ၁၄၈၈ ခုနှစ်လောက်မှာ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ကိမ်းဘရစ်ခ်ျတက္ကသိုလ်မှာ ပညာဆည်းပူးခဲ့ပြီး ၁၅၁၄ ခုနှစ်မှာ ရိုမန်ကက်သလစ်အသင်းရဲ့ ခရစ်ယာန်ဘုန်းတော်ကြီးတစ်ဦးအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရတယ်။ သူ့ဆရာဖြစ်သူ ရောဘတ် ဘားဇ်ကြောင့် ကက်သလစ်အသင်းကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲချင်တဲ့ သူ့ဆန္ဒက ပိုပြင်းပြလာတယ်။ ဘားဇ်ဟာ ၁၅၂၈ ခုနှစ်မှာ အင်္ဂလန်နိုင်ငံကနေ ထွက်ပြေးခဲ့ရတယ်။ နောက်ဆယ့်နှစ်နှစ်အကြာမှာ အဲဒီပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားဟာ ခရစ်ယာန်ဘာသာရေး ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ သစ်တိုင်တင် မီးရှို့သတ်ခံလိုက်ရပါတယ်။

၁၅၂၈ ခုနှစ်လောက်မှာ ကာဗာဒေးလ်ဟာ ကက်သလစ်တွေရဲ့ ဓလေ့ထုံးစံတွေဖြစ်တဲ့ ရုပ်ပုံရုပ်တုတွေကိုးကွယ်တာ၊ အပြစ်ဖြေတာနဲ့ မစ္ဆားပွဲ (ကက်သလစ်တို့ရဲ့ ပွဲနေ့တစ်ခု) တွေက ကျမ်းစာနဲ့ဆန့်ကျင်တဲ့ပွဲတွေဖြစ်တယ်ဆိုပြီး စတင်ဟောပြောတော့တယ်။ အဲဒီအတွက် သူ့အသက်အန္တရာယ် ရှိလာတယ်။ ဒါကြောင့် အင်္ဂလန်နိုင်ငံကနေထွက်ခွာပြီး ဥရောပတိုက်မှာ ခုနစ်နှစ်လောက် သွားနေခဲ့တယ်။

ကာဗာဒေးလ်ဟာ ဂျာမနီနိုင်ငံ၊ ဟမ်းဘက်မြို့မှာ ဝီလျံတင်ဒေးလ်နဲ့အတူ နေထိုင်ခဲ့တယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်စလုံးက အများပြည်သူဖတ်ရှုနိုင်တဲ့ ကျမ်းစာထုတ်ဝေချင်တဲ့အတွက် နှစ်ယောက်အတူတူ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီအတောအတွင်း ကာဗာဒေးလ်ဟာ တင်ဒေးလ်ဆီကနေ ကျမ်းစာဘာသာပြန် နည်းပညာတွေ အများကြီး သင်ယူခွင့်ရခဲ့တယ်။

ပြောင်းလဲချိန် ရောက်လာ

ဒီအတောအတွင်း အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှာ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်ပေါ်နေတယ်။ ၁၅၃၄ ခုနှစ်မှာ၊ ရှစ်ယောက်မြောက် ဟင်နရီဘုရင်က ရောမမြို့မှာရှိတဲ့ ကက်သလစ်ပုပ်ရဟန်းမင်းရဲ့ အခွင့်အာဏာကို ထင်ထင်ပေါ်ပေါ် ဆန့်ကျင်ခဲ့တယ်။ ဒါ့အပြင် အင်္ဂလန်ပြည်သူပြည်သားတွေ အင်္ဂလိပ်ကျမ်းစာ ရရှိနိုင်ဖို့ဆိုတဲ့ အကြံအစည်ကိုလည်း ဘုရင်က ထောက်ခံခဲ့တယ်။ မကြာမီမှာပဲ ကာဗာဒေးလ်က အဲဒီအလုပ်ကို တာဝန်ယူလုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်။ ကာဗာဒေးလ်ဟာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား အသုံးအနှုန်းတွေကို ကျွမ်းကျင်စွာ ဖွဲ့နွဲ့ဖော်ပြတတ်ပေမဲ့ သူ့မိတ်ဆွေလည်းဖြစ် အကြံဉာဏ်ပေးသူလည်းဖြစ်တဲ့ တင်ဒေးလ်လောက်တော့ ဘာသာစကားကျွမ်းကျင်မှုမရှိဘူး။ တင်ဒေးလ်က ဟီဘရူးလိုရော ဂရိလိုပါ ကျွမ်းကျင်ပိုင်နိုင်တဲ့သူ ဖြစ်တယ်။ ဒီအတွက် ကာဗာဒေးလ်ဟာ တင်ဒေးလ် ပြန်ဆိုထားတဲ့ လက်တင်နဲ့ဂျာမန်ဘာသာပြန်ကျမ်းတွေကို ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။

တင်ဒေးလ်ကွပ်မျက်မခံရခင် တစ်နှစ်အလို ၁၅၃၅ ခုနှစ်မှာ ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ဘာသာပြန်ကျမ်းကို ဥရောပတိုက်မှာ ပုံနှိပ်ဖြန့်ချိခဲ့တယ်။ အဲဒီဘာသာပြန်ကျမ်းထဲမှာ ဟင်နရီဘုရင်အတွက် နားဝင်ချိုစေတဲ့ စကားတွေကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြထားတယ်။ ကာဗာဒေးလ်က သူ့ကျမ်းစာမှာ တင်ဒေးလ်ရဲ့ အောက်ခြေမှတ်ချက်တွေကို ထည့်သွင်းထားခြင်းမရှိဘူးလို့ ဘုရင်ကို ပြောပြခဲ့တယ်။ အကြောင်းကတော့ အဲဒါတွေက ကက်သလစ်အသင်းရဲ့ ကျမ်းစာနဲ့မညီတဲ့ သွန်သင်ချက်တွေကို ထောက်ပြထားတဲ့အတွက် အငြင်းပွားစရာ ဖြစ်စေနိုင်လို့ပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဘုရင်ဟင်နရီက ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ကျမ်းစာကို ထုတ်ဝေဖို့ ခွင့်ပြုမိန့်ထုတ်ပေးလိုက်တယ်။ အပြောင်းအလဲတွေကတော့ ဖြစ်လာပါပြီ။

၁၅၃၇ ခုနှစ်မှာ၊ ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်ထားတဲ့ ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ ကျမ်းစာအုပ်ကို ဒုတိယအကြိမ်အနေနဲ့ အင်္ဂလန်မှာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။ တစ်နှစ်တည်းမှာပဲ၊ တင်ဒေးလ်နဲ့ ကာဗာဒေးလ်တို့ ပူးပေါင်းပြန်ဆိုထားတဲ့  ဘာသာပြန်ကျမ်းကို ဘယ်လ်ဂျီယံနိုင်ငံ၊ အန့်တဝပ်မြို့မှာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တယ်၊ အဲဒီကျမ်းကို မဿဲကျမ်းလို့ခေါ်ပြီး ဘုရင်ဟင်နရီကလည်း သဘောကျခဲ့တယ်။

သိပ်မကြာခင်မှာပဲ၊ အင်္ဂလီကန်ခရစ်ယာန်အသင်း ခေါင်းဆောင် ကန်တာဘူရီဂိုဏ်းချုပ် ခရန်မာရဲ့ ကျောထောက်နောက်ခံရထားသူ ဘုရင့်အဓိကအကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် သောမတ်စ် ခရွမ်ဝဲလ်က မဿဲကျမ်းစာကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတာ တွေ့မြင်ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် ပြီးပြည့်စုံတဲ့ လက်ရေးစာမူတွေအဖြစ် တည်းဖြတ်ပေးဖို့ ကာဗာဒေးလ်ကို ပြန်တောင်းဆိုခဲ့တယ်။ ၁၅၃၉ ခုနှစ်မှာ ဘုရင်ဟင်နရီက အဲဒီဘာသာပြန်ကျမ်းအသစ်ကို ထုတ်ဝေဖို့ ခွင့်ပြုလိုက်တယ်။ အဲဒီကျမ်းသစ်ရဲ့အရွယ်အစားကြောင့် ကျမ်းစာအုပ်ကြီး (Great Bible) လို့ခေါ်ပြီး လူတိုင်းဖတ်နိုင်အောင် ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်းတွေမှာ ထားဖို့လည်း အမိန့်ထုတ်ခဲ့တယ်။ အဲဒီကျမ်းစာအုပ်ကို နိုင်ငံတစ်ဝန်း ရရှိနိုင်ပြီဖြစ်လို့ ပြည်သူတွေဟာ ပျော်ရွှင်လို့မဆုံးနိုင်အောင် ဖြစ်ခဲ့ကြရတယ်။

ကာဗာဒေးလ် ထားခဲ့တဲ့ အမွေအနှစ်

ရှစ်ယောက်မြောက် ဟင်နရီဘုရင် သေဆုံးသွားပြီးနောက် သူ့နေရာကို ခြောက်ယောက်မြောက် အက်ဒဝပ်ဘုရင်က ဆက်ခံခဲ့တယ်။ ၁၅၅၁ ခုနှစ်မှာ ကာဗာဒေးလ်ကို အက်စက်တာရဲ့ဂိုဏ်းချုပ်အဖြစ် ခန့်အပ်လိုက်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ၁၅၅၃ ခုနှစ်မှာ အက်ဒဝပ်ဘုရင်ရဲ့နေရာကို ကက်သလစ်ဘာသာဝင် ဘုရင်မ မေရီ ဆက်ခံတဲ့အခါ ကာဗာဒေးလ်ဟာ ဒိန်းမတ်နိုင်ငံကို မဖြစ်မနေ ထွက်ပြေးခဲ့ရပါတော့တယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ ဆွစ်ဇလန်နိုင်ငံကို ပြောင်းရွှေ့သွားပြီး သူ့အလုပ်ကို ဆက်လုပ်ခဲ့တယ်။ ကာဗာဒေးလ်ဟာ ခရစ်ယာန်ဓမ္မဆရာတွေအတွက် လေ့လာမှုအထောက်အကူအဖြစ် လက်တင်ဓမ္မသစ်ကျမ်းလို့ အများခေါ်ဆိုတဲ့ကျမ်းကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားနဲ့ ပြန်ဆိုပြီး တတိယအကြိမ်အထိ ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။

ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ကျမ်းစာမှာ မျှော်လင့်မထားတဲ့အရာတစ်ခုက “ယေဟောဝါ” ဆိုတဲ့ ဘုရားသခင့်နာမည်ကို ချန်လှပ်ထားခဲ့ခြင်းပါပဲ။ ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေကို အခြေခံထားတဲ့ တင်ဒေးရဲ့ ဘာသာပြန်ကျမ်းမှာတော့ ဘုရားသခင့်နာမည်ကို အကြိမ် ၂၀ ကျော် အသုံးပြုထားတယ်။ ဂျေအက်ဖ် မော်ဇလီက သူ့စာအုပ် (Coverdale and His Bibles) မှာ ဒီလိုမှတ်ချက်ချထားတယ်– “၁၅၃၅ ခုနှစ်မှာ ကာဗာဒေးလ်ဟာ [ယေဟောဝါ] ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို ချန်လှပ်ခဲ့တယ်။” ဒါပေမဲ့ ကာဗာဒေးလ်ဟာ ကျမ်းစာအုပ်ကြီး ထဲမှာတော့ ဘုရားသခင့်နာမည်ဖြစ်တဲ့ ယေဟောဝါကို သုံးကြိမ် ထည့်သွင်းထားပါတယ်။

ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ ဘာသာပြန်ကျမ်းဟာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ကျမ်းတွေထဲမှာ တက်တြာဂရမ်မီတန် (ဟီဘရူးအက္ခရာလေးလုံးနဲ့ ဘုရားသခင့်နာမည်) ကို အစောဆုံးဖော်ပြတဲ့ကျမ်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ကျမ်းစာအုပ်ရဲ့ ခေါင်းစီးစာမျက်နှာမှာ တက်တြာဂရမ်မီတန်ကို ဖော်ပြထားတယ်။ ဒါ့အပြင်၊ အဲဒီဘာသာပြန်ကျမ်းက အပေါခရစ်ဖယ်ကျမ်း (ကျမ်းတုများ) တွေကို ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေကြားထဲမှာ ကြားညှပ်မထည့်ဘဲ အားလုံးကို စုစည်းပြီး နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် ဖော်ပြတဲ့ ဦးဆုံးကျမ်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ တစ်မူထူးခြားတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေနဲ့ စကားလုံးများစွာကို နောက်ပိုင်း ဘာသာပြန်သူတွေက ဆက်အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။ ဆာလံ အခန်းကြီး ၂၃၊ အခန်းငယ် ၄ မှာပါတဲ့ “သေမင်း၏အရိပ် လွှမ်းမိုးသောချိုင့်” ဆိုတဲ့ စကားစုက ဥပမာတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ အခန်းငယ် ၆ မှာပါတဲ့ “ကရုဏာ” စကားလုံးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပါမောက္ခ အက်စ် အယ်လ် ဂရင်းစလတ်က “ကရုဏာဆိုတဲ့ စကားလုံးဟာ ဘုရားသခင် သူ့လူမျိုးအပေါ်ထားတဲ့ မေတ္တာကို သာမန်မေတ္တာ၊ သနားကြင်နာမှုတို့နဲ့ ခွဲခြားဖော်ပြပေးတဲ့ အထူးစကားလုံးတစ်လုံး” ဖြစ်တယ်ဆိုပြီး ပြောခဲ့တယ်။ ကမ္ဘာသစ်ဘာသာပြန်သမ္မာကျမ်းစာ—ရည်ညွှန်းချက်များဖြင့် ဆိုတဲ့ သမ္မာကျမ်းစာထဲမှာလည်း အဲဒီစကားလုံးကိုပဲ သုံးထားပြီး အောက်ခြေမှတ်ချက်မှာ “ဒါမှမဟုတ် ‘တည်မြဲသောမေတ္တာ’” ဆိုပြီး ဖြည့်စွက်ဖော်ပြထားတယ်။

ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ ကျမ်းစာအုပ်ကြီးဟာ “ဓမ္မသစ်ကျမ်းကို ဘာသာပြန်ဆိုဖို့ တင်ဒေးလ် အစပြုလုပ်ဆောင်ချိန်ကနေစပြီး . . . ထွက်ပေါ်လာခဲ့သမျှ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ကျမ်းတွေရဲ့ အဆုံးသတ်ရလဒ်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်” ဆိုပြီး စာအုပ်တစ်အုပ် (The Bibles of England) မှာဖော်ပြထားတယ်။ တကယ်တော့ ကာဗာဒေးလ်ရဲ့ဘာသာပြန်ကျမ်းဟာ သူ့ခေတ်အခါက အင်္ဂလိပ်စကားပြောသူတွေ ကျမ်းစာဖတ်ရှုနိုင်အောင် အဓိကထောက်ကူပေးတဲ့ ကျမ်းတစ်ကျမ်းလို့ ဆိုရမှာပါ။

[စာမျက်နှာ ၁၁ ပါ ရုပ်ပုံများ]

ဘယ်ဘက်၊ ၁၅၃၇ ခုနှစ်ထုတ်စာအုပ်ရဲ့ ခေါင်းစီးစာမျက်နှာမှ တက်တြာဂရမ်မီတန်

[Credit Line]

Photo source: From The Holy Scriptures of the Olde and Newe Testamente With the Apocripha by Myles Coverdale

[Picture Credit Line on page 10]

From the book Our English Bible: Its Translations and Translators