အောက်တိုဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၇
ကာဇက်စတန်
တေမူ အခါမေဒေါ့ဗ်ရဲ့ အမှုမှာ ကာဇက်စတန် အစိုးရဟာ မတရား ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းတဲ့ပြစ်မှု မြောက်ကြောင်း တွေ့ရှိ
တေမူ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို ထောင်ချထားတဲ့အတွက် ကာဇက်စတန်အစိုးကို အပြစ်တင်ထားပြီး ချက်ချင်း လွှတ်ပေးသင့်ကြောင်း မတရားဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုင်ရာ ယူအဲန်လုပ်ငန်းအဖွဲ့ (WGAD) က ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။ a အဲဒီဆုံးဖြတ်ချက်ကို ၂၀၁၇၊ အောက်တိုဘာ ၂ ရက်နေ့မှာ ကြေညာခဲ့တယ်။ တခြားသူတွေကို ဘာသာရေးယုံကြည်ချက်အကြောင်း ငြိမ်သက်အေးချမ်းစွာ ပြောပြလို့ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို ၂၀၁၇၊ ဇန်နဝါရီ ၁၈ ကစပြီး ကာဇက်စတန်အစိုးရက ထောင်ဒဏ် ချမှတ်ထားတဲ့အတွက် မတရားဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်းပြစ်မှု မြောက်ကြောင်း WGAD က ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။
WGAD ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်များ
အဲဒီဆုံးဖြတ်ချက်ထဲမှာ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို ထောင်ချထားတာဟာ မတရားဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်း ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။ ကာဇက်စတန်အစိုးရဟာ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့် မပေးကြောင်း၊ မျှတစွာ ကြားနာစစ်ဆေးမှု ခံစားပိုင်ခွင့် မပေးကြောင်း၊ ယေဟောဝါသက်သေတစ်ဦးအနေနဲ့ ဘာသာရေး လုပ်ဆောင်မှုကြောင့် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းကြောင်း WGAD က တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။
ကာဇက်စတန်ဟာ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို မတရားဖမ်းဆီးတယ်၊ တရားစွဲဆိုခဲ့တယ်ဆိုပြီး WGAD က ထပ်ဆင့် ပြစ်တင်ထားပါတယ်။ ကာဇက်စတန် “‘အစွန်းရောက်ဝါဒ’ အယူအဆနဲ့ပတ်သက်ကြီး ကျယ်ပြန့်တဲ့ ဥပဒေသတ်မှတ်ချက်တွေ၊ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်၊ စည်းဝေးဖွဲ့စည်းခွင့်တို့ကို တရားလွန် ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်ဖို့ အစွန်းရောက်ဝါဒနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဥပဒေကို” ပြစ်တင်ဝေဖန်ထားတဲ့ ယူအဲန် လူ့အခွင့်အရေး ကော်မတီရဲ့ ကနဦး ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကိုးကားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီတရားဥပဒေဟာ “ကာဇက်စတန်မှာ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အဝ မရရှိစေတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှု” ဖြစ်ကြောင်း၊ “လက်ရှိ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ရဲ့ အမှုဟာ အဲဒီခြိမ်းခြောက်မှုရဲ့ ဖြစ်ရပ်မှန် အထောက်အထား” ဖြစ်ကြောင်း WGAD က ဖော်ပြခဲ့တယ်။
မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ရဲ့ ဘာသာရေး လုပ်ဆောင်မှုဟာ “လုံးလုံး အေးချမ်းငြိမ်သက်” ကြောင်း၊ တခြားသူတွေနဲ့ ဘာသာတရားအကြောင်း ဆွေးနွေးမှုမှာ အကြမ်းဖက်မှု၊ ဘာသာရေး မုန်းတီးမှု လှုံ့ဆော်ပေးတာတွေ မပါဝင်ကြောင်း WGAD က အကြိမ်ကြိမ် ဖော်ပြထားတယ်။ ကာဇက်စတန်အစိုးရက “မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ဟာ အကြမ်းဖက်မှု လုပ်ဆောင်တဲ့ အထောက်အထား၊ အကြမ်းဖက်မှုမှာ ပါဝင်လာအောင် တခြားသူတွေကို လှုံ့ဆော်တဲ့ အထောက်အထား တစ်ခုမှ မပြနိုင်ကြောင်း၊ တခြားသူတွေနဲ့ အတူစုဝေးရုံ၊ ငြိမ်သက်အေးဆေးစွာ ဘာသာရေးအကြောင်း ဆွေးနွေးရုံနဲ့ ရာဇဝတ်မှု မြောက်တယ်ဆိုတာကိုလည်း မရှင်းပြနိုင်ကြောင်း” WGAD ကအလေးပေး ဖော်ပြခဲ့တယ်။ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ဟာ လူ့အခွင့်အရေး ပဋိညာဉ်စာတမ်း၊ b အပိုဒ် ၁၈ ပါ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်ကို ကျင့်သုံးတာကလွဲလို့ ဘာမှ မလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ထင်ရှားတယ်” လို့လည်း ထပ်ဆင့် ဖော်ပြထားတယ်။
ဒါ့အပြင် မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်အပေါ် အစိုးရ ဆက်ဆံပုံနဲ့ ယေဟောဝါသက်သေများအပေါ် ကာဇက်စတန်အစိုးရ ချုပ်ချယ်တဲ့ တခြားအထောက်အထားကို WGAD က ဆက်စပ်ဖော်ပြခဲ့တယ်။ အဲဒါကတော့ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ် အဖမ်းခံရတဲ့နေ့မှာပဲ အာဏာပိုင်တွေက ယေဟောဝါသက်သေတွေ ဝတ်ပြုစည်းဝေးတဲ့နေရာကို ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီး ဘာသာရေးစာပေတွေကို သိမ်းဆည်းတဲ့ဖြစ်ရပ် ပါပဲ။
“မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ဟာ လူ့အခွင့်အရေး ပဋိညာဉ်စာတမ်း၊ အပိုဒ် ၁၈ ပါ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ကို ကျင့်သုံးတာကလွဲလို့ ဘာမှ မလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ထင်ရှားတယ်။”—သဘောထား ဖော်ပြချက်၊ အပိုဒ် ၃၉။
ကာဇက်စတန် အာဏာပိုင်တွေ အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်
ကာဇက်စတန်အစိုးရအနေနဲ့ “မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ရဲ့ အခြေအနေကို အချိန်မဆွဲဘဲ ဆောင်ရွက်ပေးဖို့” WGAD က တောင်းဆိုထားပါတယ်။ “မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို ချက်ချင်း လွှတ်ပေးဖို့၊ ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုတွေအတွက် လျော်ကြေး ပေးဖို့” လိုအပ်တယ်လို့ WGAD က ဖော်ပြပါတယ်။ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို မတရားဆက်ဆံသလိုမျိုး ထပ်မဆက်ဆံအောင် အစိုးရရဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကတိကဝတ်နဲ့ညီတဲ့ ဥပဒေ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေ ပြောင်းလဲဖို့လည်း WGAD က ကာဇက်စတန်ကို တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
၂၀၁၇၊ အောက်တိုဘာ ၁၃ ရက်နေ့မှာ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ရဲ့ ရှေ့နေတွေက WGAD ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အကောင်အထည် ဖော်ဖို့၊ စွဲဆိုမှုတွေကို တရားသေ လွှတ်ပေးဖို့၊ ချက်ချင်း လွှတ်ပေးဖို့ ကာဇက်စတန် တရားရုံးချုပ်ကို အယူခံဝင်ကြတယ်။
တေမူ အခါမေဒေါ့ဗ်ရဲ့ အမှုဟာ တရားမျှတမှု မရှိကြောင်း နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုကြတဲ့အတွက်၊ ကာဇက်စတန်မှာ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်ကို ပိုလေးစားဖို့ လိုကြောင်း ထင်ရှားစေတဲ့အတွက် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ယေဟောဝါသက်သေတွေ ကျေးဇူးတင်ကြတယ်။ ကာဇက်စတန်အစိုးရဟာ WGAD ရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အကောင်အထည် ဖော်မယ်၊ မစ္စတာ အခါမေဒေါ့ဗ်ကို ထောင်ကနေ ချက်ချင်း လွတ်ပေးမယ်လို့ သက်သေခံတွေ မျှော်လင့်နေကြပါတယ်။
a ယူအဲန် လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီ၊ ၇၉ ကြိမ်မြောက် မတရား ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းအဖွဲ့ အစည်းအဝေးမှာ လက်ခံအတည်ပြုတဲ့ သဘောထား ဖော်ပြချက်များ– No. 62/2017, Kazakhstan, U.N. Doc. A/HRC/WGAD/2017/62 (ဩဂုတ် ၂၅၊ ၂၀၁၇)။
b နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ်