၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မေ ၂၅ ရက်ဟာ ကိုကီနာကစ်နှင့် ဂရိနိုင်ငံအမှုရဲ့ အနှစ် ၃၀ ပြည့် နှစ်ပတ်လည်နေ့ပါ။ ဒီအမှုကို လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဥရောပတရားရုံး (ECHR) ချမှတ်ခဲ့တဲ့ အရေးပါဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုအဖြစ် ဥပဒေပညာရှင်တွေ သတ်မှတ်ကြတယ်။ ဥရောပတရားရုံးက နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံကို ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် ချိုးဖောက်တယ်ဆိုပြီး ပထမဆုံးအကြိမ် စီရင်ခဲ့တဲ့အမှုလည်း ဖြစ်တယ်။ ဒီစီရင်ချက်ဟာ ၁၉၉၃ ခုနှစ်ကတည်းက ဥရောပကောင်စီအဖွဲ့ဝင် ၄၆ နိုင်ငံရဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ကို အခိုင်အမာ ကာကွယ်ပေးနေခဲ့တာပါ။ ရုရှားလို အင်အားကြီးနိုင်ငံတချို့က ကျွန်တော်တို့ရဲ့ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်ကို ပိုတိုက်ခိုက်လေ ဥရောပတရားရုံးက ကိုကီနာကစ်အမှု စီရင်ထုံးကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုလေပါပဲ။

ဥရောပကောင်စီရဲ့ တရားဝင်ဝက်ဘ်ဆိုက်မှာ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဥရောပ ပဋိညာဉ်စာတမ်းအကြောင်း ပြောတဲ့အခါလည်း ကိုကီနာကစ်အမှုကို အခုထိ ကိုးကားနေဆဲပါ။ ဒီအမှုကို ဥပဒေကျောင်းတွေမှာ သင်ကြားပို့ချကြတယ်၊ ဥရောပတရားရုံးမှာ အယူခံတင်သွင်းတဲ့အခါ ကိုးကားကြတယ်။

“ဘာသာရေးယုံကြည်ချက်ဟာ အပြော၊ အလုပ်အားဖြင့် သက်သေခံခြင်းနဲ့ အနီးကပ်ဆက်စပ်ကြောင်း၊” “မိမိဘာသာတရားအကြောင်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ခွင့်ထဲမှာ . . . ကိုယ့်ယုံကြည်ချက်ကို တခြားသူတွေ လက်ခံလာအောင်လုပ်ခွင့်၊ ‘သင်ပေး’ ခွင့်လည်းပါကြောင်း” ကိုကီနာကစ်အမှုမှာ ဆုံးဖြတ်ထားတယ်။

ဒီအမှုမှာ ပါဝင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့ ECHR တရားသူကြီး ကိုးပါးအဝင်ဖြစ်သူ တရားသူကြီး ဒီ မေရာက မိမိအမြင်ကို အခုလိုရှင်းပြတယ်– “ဘာသာဆွယ်ခြင်းဟူသည် ‘မိမိယုံကြည်ရာကို ဇွဲလုံ့လရှိရှိ ကြေညာခြင်း’ ဖြစ်သည်ဆိုပြီး အနက်ဖွင့်ထားတယ်။ ဒါကြောင့် ဘာသာဆွယ်တယ်ဆိုတာ ‘ကိုယ့်ဘာသာတရားကို ထုတ်ဖော်ပြောဆို’ တာ ဖြစ်တယ်။ ဥပဒေနဲ့ညီတဲ့ လုပ်ရပ်ဖြစ်လို့ အပြစ်ပေးလို့မရဘူး။”

ဒီသမိုင်းဝင် ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ အနှစ်ငါးဆယ်ကြာ ညီအစ်ကို မီနော့စ် ကိုကီနာကစ် ဆင်နွှဲခဲ့တဲ့ ဥပဒေတိုက်ပွဲရဲ့ အဆုံးသတ်ပါ။ ဂရိအာဏာရှင် အီယွန် မက်တဆပ်က ၁၉၃၈ ခုနှစ်မှာ “ဘာသာဆွယ်ခြင်း” ကို အပြစ်ပေးတဲ့ ဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တယ်။ အဲဒီဥပဒေကို ချိုးဖောက်မှုနဲ့ ညီအစ်ကို ကိုကီနာကစ် အဖမ်းခံရတုန်းက အသက် ၃၀ ပဲရှိသေးတယ်။ သူဟာ ၁၉၃၈ ခုနှစ်ကနေ ၁၉၉၂ ခုနှစ်အတွင်း အဲဒီဥပဒေချိုးဖောက်မှုနဲ့ အဖမ်းခံခဲ့ရတဲ့ ယေဟောဝါသက်သေ ၁၉,၁၄၇ ယောက်ထဲက ဦးဆုံးတစ်ယောက်ပါ။ အဲဒီနှစ်တွေအတွင်း ယေဟောဝါသက်သေတွေဟာ အကြမ်းဖက်နှိပ်စက်တာတွေ ခံခဲ့ရတယ်။

ညီအစ်ကို ကိုကီနာကစ်ဟာ သတ္တိရှိရှိ ဆက်ဟောပြောခဲ့လို့ အကြိမ် ၆၀ ကျော် ဖမ်းဆီးခံရတယ်၊ ဂရိတရားရုံးတွေဆီ ၁၈ ကြိမ် ရောက်တယ်၊ ခြောက်နှစ်ကျော်ကြာ ထောင်ဒဏ်၊ ပြည်နှင်ဒဏ် ခံရတယ်၊ ဒဏ်ငွေတွေလည်း အကြိမ်ကြိမ် ပေးဆောင်ခဲ့ရတယ်။

နောက်ဆုံးတော့ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှာ ဥရောပတရားရုံးက အသက် ၈၄ နှစ်အရွယ် မီနော့စ်ကို အပြစ်မရှိကြောင်း၊ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်ကို ဂရိနိုင်ငံ ချိုးဖောက်ကြောင်း စီရင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။ နှစ်ပေါင်းများစွာ ဒုက္ခခံခဲ့ရတဲ့ မီနော့စ်ကို နစ်နာကြေးနဲ့ တရားရုံး ကုန်ကျစရိတ်တွေပေးဖို့ ဂရိအစိုးရကို အမိန့်ချတယ်။ မီနော့စ်ဟာ ကျန်ရှိတဲ့အသက်တာကို ခရိကျွန်းမှာ ကုန်ဆုံးခဲ့ပြီး အသက် ၉၀ အရွယ် ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ ကွယ်လွန်သွားတယ်။

မီနော့စ်ဟာ ရာဇဝတ်သားမဟုတ်ကြောင်း၊ “အမှားတစ်စုံတစ်ရာ ပြုလုပ်ခဲ့လို့မဟုတ်ဘဲ မိမိရဲ့ စိတ်ထက်သန်မှုကို ဖော်ပြခဲ့လို့ ပြစ်ဒဏ်ခံခဲ့ရတာ ဖြစ်ကြောင်း” တရားသူကြီး ဒီ မေရာ ပြောကြားခဲ့တယ်။

ဒီသမိုင်းဝင်စီရင်ချက်ဟာ လက်ရှိအမှုတွေအပေါ်လည်း များစွာဩဇာသက်ရောက်ကြောင်း ယေဟောဝါသက်သေတွေရဲ့ ဥပဒေအကြံပေး ရှေ့နေ ဖိလစ် ဘရမ်လီ အခုလို ပြောပြတယ်– “တခြားသူတွေကို ကိုယ့်ယုံကြည်ချက် အေးအေးဆေးဆေး ပြောဆိုခွင့်ရှိကြောင်း ကိုကီနာကစ်အမှုမှာ ဆုံးဖြတ်ထားတာပါ။ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်လာရင် ဥရောပတရားရုံး အကိုးကားဆုံး၊ အရေးပါဆုံး စီရင်ထုံးလည်းဖြစ်တယ်။ ဥရောပပြင်ပက နိုင်ငံတွေမှာတောင် ကိုးကားကြတာ။”

ကိုကီနာကစ်အမှု အကြီးအကျယ် အောင်ပွဲရပြီး စီရင်ထုံးအဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့တာ ယေဟောဝါဘုရားရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်ပါ။ “သတင်းကောင်း ဟောပြောခွင့်ကို ခုခံကာကွယ်ပြီး တရားဥပဒေအရ အတည်ဖြစ်အောင်” လုပ်ဆောင်တဲ့အခါ ကျွန်တော်တို့ကို ဉာဏ်ပညာနဲ့ လမ်းပြညွှန်ကြားမှုပေးလို့ ဘုရားသခင်ကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။—ဖိလိပ္ပိ ၁:၇။