လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် နှစ်ဆယ်တုန်းက အီရီထရီးယား အာဏာပိုင်တွေက လူငယ်သုံးဦးကို ဖမ်းဆီးပြီး အခြေအနေ ဆိုးရွားတဲ့ စာဝါ အကျဉ်းထောင်မှာ ချုပ်ထားတာ အခုထိပါပဲ။ ပြစ်မှုတစ်ခုခုနဲ့ စွဲချက် တင်ခံရတာ မရှိသလို တရားရုံးမှာ ထုချေပြောဆိုခွင့်လည်း မရဘူး။

ပေါ်လိုစ် အီယာဆူ၊ နိဂီဒီ တက်ကလီမာရီယမ်၊ အိုင်းဇက် မိုဂိုစ်တို့ဟာ ယေဟောဝါသက်သေတွေ ဖြစ်ပြီး ဘာသာရေး ယုံကြည်ချက်ကြောင့် ထောင်ကျနေကြတာပါ။ အခုဆိုရင် အသက် ၄၁၊ ၄၀၊ ၃၈ နှစ် အသီးသီး ရှိနေကြပါပြီ။ သူတို့ရဲ့ လူငယ့်ဘဝဟာ ထောင်ထဲမှာပဲ ကုန်ဆုံးသွားတယ်။ အိမ်ထောင်သားမွေး ပြုခွင့်၊ သက်ကြီးမိဘတွေကို ထောက်ပံ့ခွင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ဘဝနဲ့ ရပ်တည်ခွင့်၊ ယုံကြည်သူချင်းတွေနဲ့အတူ စုဝေးဝတ်ပြုခွင့် မရကြဘူး။

၁၉၉၄၊ စက်တင်ဘာ ၁၇ မှာ ပေါ်လိုစ်၊ နိဂီဒီ၊ အိုင်းဇက်တို့ကို ဖမ်းဆီးပြီးနောက် စာဝါ အကျဉ်းထောင် အာဏာပိုင်တွေက ရက်ရက်စက်စက် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ မကြာသေးခင် နှစ်တွေမှာ အပြင်းအထန် နှိပ်စက်တာတွေ မလုပ်တော့ဘူး။ ဘာသာရေး ယုံကြည်ချက်ကို အခိုင်အမာ ဆက်စွဲကိုင်ထားကြတဲ့ သူတို့ကို ထောင်စောင့်တွေ လေးစားလာကြတယ်။

ကမ္ဘာပေါ်က ဘယ်နိုင်ငံထက်မဆို အီရီထရီးယားမှာ ယေဟောဝါသက်သေတွေ အပြင်းထန်ဆုံး အတိုင်းအတာနဲ့ နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲခံနေကြရတယ်။ အခုအချိန်ထိ အမျိုးသမီး၊ ကလေး၊ သက်ကြီးပိုင်းတွေ အပါအဝင် သက်သေခံ ၇၃ ယောက် ထောင်ကျနေတယ်။ အများစုဟာ ပြင်းထန်တဲ့ ကန္တာရ အပူဒဏ် ခံရတယ်။ ထောင်အာဏာပိုင်တွေ နှိပ်စက်တာ ခံရတယ်။ ဒါ့အပြင် မဝရေစာ စားသောက်ရတယ်။ စာဝါ အကျဉ်းထောင်မှာ ထောင်သက် ဆယ်နှစ်ကျော်နေပြီ ဖြစ်တဲ့ နောက်ထပ် သက်သေခံ အမျိုးသား သုံးယောက် ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပေါ်လိုစ်၊ နိဂီဒီ၊ အိုင်းဇက်တို့ကတော့ အီရီထရီးယားမှာ ထောင်ကျနေတဲ့ သက်သေခံတွေထဲမှာ နှစ်အကြာဆုံးပဲ။

အီရီထရီးယားမှာ ယေဟောဝါသက်သေတွေနဲ့ တခြားဘာသာရေး အုပ်စုတွေကို ဖိနှိပ်နေတာ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတွေ သိကြတယ်။

• ၂၀၀၄ ခုနှစ်ကစပြီး အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက အီရီထရီးယားကို “အထူး အာရုံစိုက်ရမယ့် နိုင်ငံ၊” “ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့်ကို အကွက်ကျကျ၊ ဆက်တိုက်၊ ကမ်းကုန်အောင် ချိုးဖောက်မှုမှာ ပါဝင်တဲ့၊ လက်သင့်ခံတဲ့ အစိုးရ” အဖြစ် သတ်မှတ်ထားတယ်။

• ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီကလည်း “နိုင်ငံသား၊ ပြည်သူပြည်သားတွေရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို အီရီထရီးယား အာဏာပိုင်တွေ ကမ်းကုန်အောင် ချိုးဖောက်နေမှု” နဲ့ပတ်သက်ပြီး အလွန် စိုးရိမ်မိကြောင်း ဖော်ပြတယ်။ “အတွေးအခေါ်၊ သိစိတ်၊ ဘာသာရေး ယုံကြည်ချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး လူတိုင်းရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို လေးစားဖို့” အီရီထရီးယား အစိုးရကို ပန်ကြားထားတယ်။

• နိုင်ငံတကာ ဘာသာရေး လွတ်လပ်မှုဆိုင်ရာ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ကော်မရှင်က ၂၀၁၄ နှစ်ချုပ် အစီရင်ခံစာမှာ “ယေဟောဝါသက်သေတွေ . . . ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် အကြီးအကျယ် ချိုးဖောက်ခံရတယ်” လို့ ဖော်ပြထားတယ်။

• ၂၀၁၃ ကမ္ဘာ့အစီရင်ခံစာမှာလည်း အီရီထရီးယား အစိုးရက “အသိအမှတ် မပြုထားတဲ့” ဘာသာထဲက အသင်းသားတွေကို ဖမ်းဆီး၊ ထိန်းသိမ်း၊ နှိပ်စက်မှုတွေ ဆက်လုပ်ဆောင်နေပြီး “ယေဟောဝါသက်သေတွေကို အထူး ပစ်မှတ်ထားနေကြောင်း” လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ ဆိုတယ်။

• ၂၀၀၅၊ ဒီဇင်ဘာမှာ လူသားများနဲ့ လူအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဖရိကန် ကော်မရှင်က “တရားမျှတတဲ့ အမှုစစ်ဆေးကြားနာခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ သဘောထား ဖော်ထုတ်ခွင့်၊ ငြိမ်းချမ်းစွာ စုဝေးခွင့် ပေးသင့်ကြောင်း” အီရီထရီးယားနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက် မှာ ဖော်ပြတယ်။

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ယေဟောဝါသက်သေတွေကိုယ်စား ယေဟောဝါသက်သေများရဲ့ အထွေထွေ အကြံပေး ဖိလစ် ဘရမ်လီ ဒီလိုပြောတယ်- “အနှစ် ၂၀ ကြာ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရတဲ့ ညီအစ်ကို သုံးယောက် အပါအဝင် သက်သေခံ အကျဉ်းသားအားလုံးကို အီရီထရီးယား အစိုးရ လွှတ်ပေးဖို့၊ သက်သေခံတွေကို နှိပ်စက်တာတွေ ရပ်တန်းက ရပ်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ စိတ်ထက်သန်စွာ မျှော်လင့်နေပါတယ်။”