34ǁÎ ǁKHĀǁKHĀǃÂS
Elobmîs Kēbode xu ǁkhāǁkhāsen
‘ǂAnsa ūhân ǀguin ge nî ǁnâuǃā.’—DAN. 12:10.
98ǁÎ ǁNAETSANAS Xoas hoas ge Elob xa ǃgomǂgāǃnâhe hâ
ǃKHŌǀHAOS a
1. Mati du ra tsâ Elobmîs kēbode ǁkhāǁkhāsens xa?
ǂKHAM ǃgâsab Benni ge ra mî: “Elobmîs kēbodi xa ǁkhāǁkhāsensa ta ge a ǀnam.” ǃKhō-am î du ra? Tamas ka io du ra ǂâi Elobmîs kēbode ǁnâuǃās kaise a ǃgomsa? Tamas ka io du ǀnîsi ra ǂâi Elobmîs kēbode ǁkhāǁkhāsens ǁkhoa-osa? Xawe du ga ǃnāsase ǁkhāǁkhāsen tsî tae-i ǃaromab Jehovaba kēbode ǁîb mîs ǃnâ ǃkhōǂgā hâsa mû, o du ge ǀnîsi sadu ǂâi ǀgauba a dawa ǁkhā.
2. Tae-e da nē ǁkhāǁkhāǃâs ǃnâ nî ǃhoaǃgao?
2 Nē ǁkhāǁkhāǃâs ǃnâ da ge nî ǃhoaǃgao, tae-i ǃaroma da Elobmîs kēbodi xa nî ǁkhāǁkhāsensa. Tsî mati da ǁîde ǁkhāǁkhāsen ǁkhā ǀgaus tsîna. ǀGam kēbora da ge Danieli ǂkhanis ǃnâ nî ôaǃnâ, î da mû ǁîra ǁnâuǃāsa mati nēsi nî hui dasa.
TAE-I ǃAROMA DA ELOBMÎS KĒBODE NÎ ǁKHĀǁKHĀSEN?
3. Elobmîs kēbode da ga ǁnâuǃā ǂgao, o da tae-e nî dī?
3 Elobmîs kēbode da ga ǁnâuǃā ǂgao, o da ge huiba nî ǂgan. Nē aiǁgausa kō re. ǀNîsi du sadu ǀhōsa-i ǀkha ǀū du a ǃkhaisa sī ra sari. Xawe î ge sadu ǀhōsa-e ǁnā ǃkhaisa ǃgâise a ǂan. ǁÎb ge a ǂan mâpa du hâsa tsî mâ daob hoab mapa ra īsa. Amase du ge nî ǂkhî sadu ǀhōsab go hâ i ǃkhaisa. ǁNās ǁkhās khamib ge Jehovaba ǁnā huiǃnâxa ǀhōsa-i khami ī. ǁÎb ge sada hānîǁaeb xa ǃamkuse ǂan. ǁNā-amaga da ga Elobmîs kēbode ǁnâuǃā ǂgao, o da ge ǃgamǃgamxase Jehovab ai huiba nî ǂgan.—Dan. 2:28; 2Pet. 1:19, 20.
4. Tae-i ǃaromab ge Jehovaba kēbode ǁîb di Mîs ǃnâ xoa kai? (Jeremiab 29:11)
4 ǃGâi ǁgû-i khamib ge Jehovaba, ǁîb di ǀgôana ǃgâiaǂgaoxa hānîǁaeba ra ǂhâbaba. (Khomai re Jeremiab 29:11 sa.) Khoesi ǁgûn khamis oseb ge Jehovaba hānîǁaeb xa mîba da ǁkhā tsîb ge hoaǁae ǂhanu. ǁÎb ge kēbode ǁîb Mîs ǃnâ ge xoamâi kai, î da ǂhâǂhâsa xūn ǀgūǁae nî īn xa ǂan tsoatsoa-i nîs aiǃâ. (Jes. 46:10) Elobmîs kēbodi ge sida ǀhomsi ǁGûb ra māda ǀnamǀnamsa ǀkhaega. Xawe mati du ǂan ǁkhā Elobmîs ta kēbo xūn nî ama kaisa?
5. ǂKhamkhoena tae-e Maxsi aiǁgausa xu a ǁkhāǁkhāsen ǁkhā?
5 Skoli ain ge ǂkham ǃgâsana, Elobmîsa ǃgôaǃgâsiba ūhâba tama hâ khoen ǀkha ǀguiba ra ǂgâ. ǁÎn ra mî xūn ge sida ǂkham ǃgâsana, ǁîn di ǂgoms xa îganǀgē kai ǁkhā. Maxs ti ǀon hâ ǃgâsab aiǁgausa kō re. ǁÎb ge ra mî: “Ti ǂkham kurigu ǃnâ ta ge ge dîsen tsoatsoa, ti ǁgûn ge ama ǂgoms xa ǁkhāǁkhātesa. Tsîs Elobmîsa amabes ǃnâ Eloba xu ra hāsa.” ǁÎb ǁgûra tae-e ge dī? ǁîb ge ra mî: “ǁÎra ge ǃnomsase ge tanisen. Xawe ta ge ge ǂan-i ǁîra ra ǂâiǂhansensa.” Maxsi di ǁgûra ge ǁîb di dîde Elobmîsa xu ge ǃeream. Xaweb ge Maxsi tsîna xū-e ge dī. ǁÎb ge ra mî: “Elobmîs di Kēbode ta ge aitsama ge ǁkhāǁkhāsen. Tsî ta ge ǁkhāǁkhāsen ta ge xūna nau ǂkham khoen ǀkha gere ǀgoragu.” ǀAmǂoasa ge tae-i? Maxsi ge ra mî: “ǁNās khaoǃgâ ta ge ǂgomǃgâsiba ge ūhâ-i, Elobmîs amabes ǃnâ Eloba xu ra hāsa.”
6. Îganǀgē du ga, o du tae-e nî dī? Tsî tae-i ǃaroma?
6 Maxsi khami du ga Elobmîs amab xa îganǀgē o, tā ǁgaise tsâ. Xawe du ge ǁî-i xa xū-e nî dī. Îganǀgēs ge rūsib khami ī. ǁÎ-i xa da ga xū-e dī tama io, o î ge ǃkhaese ǃgâi xū-e a ǁgaiǁgai ǁkhā. Sadu ǂgomsa xu du ga ‘rūsiba’ ūbe ǂgao, o du ge nî dîsen: ‘Elobmîs hānîǁaeb xa ra mî xū-e ta ra ǂgom?’ ǀŪ du ga o du ge ǀnai ge dīǀoaǀoahe Elobmîs kēbodi di xa nî ǁkhāǁkhāsen. Mati du ǁnāsa a dī ǁkhā?
MATI DU ELOBMÎS KĒBODI XA NÎ ǁKHĀǁKHĀSENS
7. Tae-e Daniela ge hui îb Elobmîs kēbodi xa ǁkhāǁkhāsen? (Danieli 12:10)
7 Danieli ge ǃgâi aiǁgausa, sida hoada ge mā mati da Elobmîs kēbode nî ǁkhāǁkhāsensa. Danieli ge Elobmîs kēbode ǂhanu ǃaromas ǀkha ge ǁkhāǁkhāsen, amabab gere ǂan ǂgao amaga. Danieli ge ge ǃgamǃgamsenxa-i. ǁÎb ge ge ǂan-i Jehovab nî hui bisa îb kēbode ǁnâuǃā, ǁîb ǀgūse hâ tsîb ga ǁnâuǀnambi o. (Dan. 2:27, 28; khomai re Danieli 12:10 sa.) ǁGaub ge ge ǃgamǃgamsenxab asa, Jehovab huib ai ǂgomaiǂnûis ǃnâ-ū. (Dan. 2:18) Danieli ge ǂōrisase gere ǁkhāǁkhāsen, ǁîb ge ǁnā ǁaeb aib ge ūhâ i Elobmîs ǂkhinidi ǃnâ ǃereamde gere ôa. (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Sado mati Daniela ǁgae ǁkhā?
8. Tae-i ǃaroman ǀnîna ǂgomǂgao tama Elobmîs kēbodi ge ama īsa? Xawe sida tae-e nî dī?
8 Tae-i ǃaroma du Elobmîs kēbodi xa ra ǁkhāǁkhāsens xa ǂâi re. Elobmîs kēbode du ra ǁkhāǁkhāsen, ǀgaisa turaba du ūhâ amaba ǂans diba? Ti i ga i, ob ge Jehovaba nî huidu. (Jhn. 4:23, 24; 14:16, 17) Mâ ǀkhara ǃaromasa hâ khoe-i kēbodi xa nî ǁkhāǁkhāsen ǂgaosa? ǀNîn ge ǁnāsa ra dī ǁgau ǂgaon ra amaga, Elobmîs Eloba xu hā tama hâsa. ǁÎn ge ra ǂâi ǁgau ǁkhān ga o, Elobmîs Eloba xu hā tama hâsa on tae-i a ǂhanu tsî tae-i ǂhanu tama hâsa aitsama ǁhûibasen ǁkhāsa. Xawe sida ge ǃgâi ǃaromas ǃgao nî ǁkhāǁkhāsen. ǁNās xōǀkhā î ge ǂhâǂhâsa ǀgauba ǁgausa ǂhâbasa, Elobmîs kēbode ǁnâuǃāsa.
9. Mâ ǀgauga ǂhâbasa Elobmîs kēbode da ga ǁnâuǃā ǂgao o? ǁGuiǃā re.
9 ǃGamǃgamsenxa re. Jehovab ge ra mîmâi ǃgamǃgamsenxanab nî huisa. (Jak. 4:6) ǁNā-amaga î ge a ǂhâbasa ǁîb di huiba da nî ǀgorebasa, î da Elobmîs kēbode ǁnâuǃā. ǃGamǃgamsenxa da ga, o da ge Jehovab ra sîsenū ǂgomǂgomsa ǃgāb ǂhanu ǁaeb ai ra māda ǂûn tsîna ūǃoa ǁkhā. (Luk. 12:42) Jehovab ge ǀhomaxasib di Elo tama hâ, ǁnā-amaga î ge ǁnâuǃāxa ǁîb ǂgomǂgomsa ǃgāba nî sîsenūsa. Î gu Elobmîs ǃnâ hâ amaba ǁnâuǃās ǀkha hui da.—1Kor. 14:33; Efe. 4:4-6.
10. Tae-e da Esters di aiǁgausa xu ra ǁkhāǁkhāsen?
10 ǂŌrisase ǁkhāǁkhāsen re. Sado a ǃgâiba kēbosa ǁhûi tsî ǁîsa ǂgurose ôaǃnâ tsoatsoa re. Ester ti ǀon hâ ǃgâsas ge ǁnā-e ge dī. ǁÎs ge Mesiab di hāsa gere aimûǀgaru kēbodi xa ge ǃgâibahe-i. ǁÎs ge ra mî: “Tita ge 15 kurixa ta a hîna ôaǃnâsa ge dī tsoatsoa. Nē xoahe hâ kēbodi ge Jesub nî ǃnaehes aiǃâ ge xoahe.” Dead Sea Scroli ǂkhanisa xus gere ǁkhāǁkhāsen xūn ge ge ǂgom kaisi. ǁÎs ge ra mî: “ǀNîn ge Jesub nî hās aiǃâ ǀnai ge xoahe. ǁNās ge ra ǂâibasen ǂkhanis ge ūhâ-i kēbodi ge Eloba xu gere hāsa.” Esters ge ra ǂanǃgâ, “ǀnî xūna ta ge ǂguiǃnāde ge khomai, î da ǃgâise ǁnâuǃā ǁkhā.” Xawe nēsis ge a ǂkhî, ǁnātis ge ǁguiǂgāsen amaga. Kēbodes ge ǂōrisase ǁkhāǁkhāsen toas khaoǃgâs ge ǁîsa nēti ra mî, “aitsama ta ge ǃgāsase ge mû ǁkhā-i, Elobmîs a amasa.”
11. Tae-i ǃaroma i a ǃgâi Elobmîs a amasa ǂansa?
11 Mati di ǀnî kēbodi hîna Elobmîs ǃnâ hâde ǀnai ra dīǀoaǀoahesa da ga mû o. O da ge khôahe ǁoasa ǂgomǃgâsiba Jehovab tsî mâ daoǁgau-i hoa-i, hîna da ǁîba xu ra hō-i ǃnâs tsîna nî omkhâi. Elobmîs kēbodi tsîn ge hānîǁaeb di ǃâubasens xa ra mîba da. ǁÎna da ga ǁkhāǁkhāsen, o da ge ǃgomsina da ga hōǃâ ǁaeb ai ǃgâi ǂâisa a ūhâ ǁkhā. Hā re îda ǀgam kēbo ra Danieli xa xoahe hâ ra ǃhoaǃgao, nēsi ra dīǀoaǀoahe ra. ǁÎra ǁnâuǃās ge nî huida îda gā-ai mîǁguiga dī.
ǃKHARESE ǀURI TSÎ ǃKHARESE A ǂGOAXA ǂAIRA MATI RA TSÂǀKHĀ DU?
12. “ǀUrib tsî ǂgoab tsîn a habasa” ǂaira tae-e ra ǂnûǁkhaeba? (Danieli 2:41-43)
12 Khomai re Danieli 2:41-43 sa. ǁHapos Danieli ge Gao-aob Nebukadnesara a ǁguiǃābas ǃnâb ge gao-aoba ge mû, ai-īsib di ǂaira ge “ǀurib tsî ǂgoab” tsîn ǀkha habasa isa. Nē kēbosa nau kēbodi hîna Danieli tsî ǂHaiǂhais ǂkhanis ǃnâ xoasa di ǀkha ǀgopeǀnōs ǃnâ-ū da ge ra ǁnâuǃā, ǂaidi Amerikab tsî Bretanjab hîna ǀguipa ra sîsen ǀhao kha ra ǂnûǁkhaebasa sida ǁaeb ǃnâ ǀgaisa ǂhanuga. Nē ǀgam ǃhūkha xab ge Daniela ra mî, “nē Gaosib ǃkharese ǀgaisa tsî ǃkharese nî ǂkhabusasa.” Tae-i ǃaroma i ǃkharese a ǂkhabusa? ‘Nē Goasib ǃnâ hâ khoen di ǀguisib a mâǁapo ǁoa amaga.’ b
13. Mâ ǂhâǂhâsa amana da nē kēbosa xura ǁkhāǁkhāsen?
13 Danieli ge ǁguiǃā ai-īsiba xu da ge ǂgui amana a ǁkhāǁkhāsen ǁkhā, ǃgōsase ǂaira xu. ǂGurose, î ge Amerikanse ǃhūbaib di ǀgaisa ǂgaeǂguisa ǁîb ǀgaiba ǀnî ǀgaugu ǃnâ ge ǁgau. Aiǁgause, Amerikab tsî Britanjab tsîn ge ǃhūgu di ǀguip hîna ge ǃhūb ǂhawase ge hâ i ǂguro tsî ǀgamǁî torokha a dan ga. Xawe nē ǀgam ǃhūkha ge ge ǂkhâbusa kaihe, tsî di ǀgui nî aiǃgû. ǁÎn di khoen ra ǃkhamgu tsî ǂhanub ǃoagus tsîna ra ǃkham amaga. ǀGamǁîse, Anglo-Amerikab ge nî ǀuni Gaosi-i hîna nî ǂgaeǂguiba. Elob di Gaosib hoa khoesi gaosiga nî hîkākās aiǃâ. Nau ǁaedi ga ǀnî ǁaegu ai Anglo-Amerikaba mâ ǃoa, xawen ge ǁîba ǃkhōǃkhuni tide. Nēsa da ge a ǂan “ǀuis” hîna ǂaira ra hîkākās Elob di Gaosiba ra ǂnûǁkhaebasa. ǁNā ai-īsib hîna Anglo-Amerikaba ra ǁgauǂûiba. —Dan. 2:34, 35, 44, 45.
14. ǂAidi, ǀurib tsî ǂgoab ǀkha hâ kēbosa ǁnâuǃāsa mati a huida ǁkhā, î da gā-ai mîǁguiga dī?
14 ǂGomǃgâ î du ra Danieli di kēbos, ǂaidi ǀurib tsî ǂgoab xa hâs a amasa? ǁNāti i ga io, os ge ǁnāsa sadu ûiba du ra ûi ǀgauba nî tsâǀkhā. ǀGūǁae nî hîkākāhe ǃkhūbaib ǃnâ du ge ǃkhūsiba ôa tide. (Luk. 12:16-21; 1Jhn. 2:15-17) Nē kēbosa ǁnâuǃās tsîn ge nî huida, î da aoǁnâ tsî ǁkhāǁkhās ǂhâǂhâsasiba mû. (Mat. 6:33; 28:18-20) Nē kēbosa du ga ǁkhāǁkhāsen toa o, tae i ǃaroma du dîsen tama hâ: ‘Dī ta ra mîǁgui ga ra ǁgau ǂgomǃgâsiba ta ūhâsa, Elob Gaosib ǀgūǁae khoesi gaosigu hoaga nî dīkākāsa?’
ǀAPAS TSÎ ǃKHAWAGAS GAOB TSÎNA MATI RA TSÂǀKHĀ DU?
15. Ham ga ‘ǀApas tsî ǃkhawagas’ gaoga nētsē? (Danieli 11:40)
15 Khomai re Danieli 11:40 sa. Danieli di 11ǁî danaǃâs ge ǀgam gao-aokha xa ra ǃhoa, ǁîkha ǁaegu ra ǀhûgu kha. Nē kēbosa da ga naudi ǀkha ǀgopeǀnō, o da ge ra mû Russiab tsî ǁîba ra hui ǃhūgu ge a “ǀapas di gao-ao.” Tsî Anglo-Amerikab ge “ǃkhawagas” di gao-ao. c
16. ‘ǀApas di gao-aoba’ nētsē mati Elob di khoena ra hâ-ū?
16 Elob di khoen hîna nētse ‘ǀapas di gao-aob’ ǂgaeǂguis ǃnāga ra hân, ge nē gao-aob xa ra ǃgôaǃgonhe. ǀNî ǃoaba-aon ge ǂnauhe tsî ǁîn ǂgoms ǃaroma ǃkhōsis ǃnâ hâ. ‘ǀApas di gao-aob’ di xūn ge sida di ǃgâsana ǃaoǃao tama hâ xawe ǁîn di ǂgoms ǀguisa ra ǀgaiǀgai. Tae-i ǃaroma? Sida ǃgâsan ge a ǂan Elob di khoen ga ǃgôaǃgonhe, o i Danieli ǃnâ hâ kēbosa ra dīǀoaǀoahesa. d (Dan. 11:41) ǁNāsa ǂans ge sida ǃâubasensa ra ǀgaiǀgai tsî ra huida î da Jehovab ǃoagu ǂgomǂgomsase hâ.
17. ‘ǃKhawagas di gao-aob’ ǂgaeǂguis ǃnaga ra ǁan ǃgâsana, mâ ǃgomsina ra hōǃâ?
17 ǃKharuge ǁaeb ǃnâb ge ‘ǃkhawagas di gao-aoba’ Jehovab di khoen tsîna gere ǃgôaǃgon. ǂGuro tsî ǀgamǁî torob ǁaeb ǃnâ î ge ǂgui ǃgâsana, toroba ǃoan ge ī ǂgao tama hâ i amaga ǃkhōsis ǃnâ gere ǂganamǂgāhe. Tsî Jehovab ǃoaba-aon ǀgôan tsîn ge skolga xu gere ǃhae-e, ǀkhā-en ge ǁhûi tama hâ i amaga. Xawe nē kurigu ǃnâ î ge Jehovab di khoen hîna ǁnā gao-aob ǃnāga ra hâna ǀkhara ǃâitsâna ra hōǃâ. Aiǁgause, î ge ǃgâsa-e ǁhûis ǁaeb ǃnâ ǁhûi tama i hâ xawe ǀnîsi a tsâ ǁkhā ǀgui ǂgīǂgōsi ǃnans naus xa a ǃgâisa. Tsî a ǃâubasen ǁkhā îs ǁnā ǃnansa ǁhûisa dan. Kaise î ge ǂhâǂhâsa î da tā ǂgīǂgōsi xūn ǃnâ ǀkhā-e ǁhûi, sida dīgu ǃnâs ǀguis ose xawe sida ǂâiǀgaugu tsî tsâsigu ǃnâs tsîna.—Jhn. 15:18, 19; 18:36.
18. Mati da ‘ǀapas tsî ǃkhawagas gao-aokha’ ǁaegu hâ ǂhabas ǃoagu ra tanisen?
18 ǁNān hîna Elobmîs di kēbodi ǃnâ ǂgom tama hân ge kaise a ǃao ǁkhā, mûn ga ‘ǀapas di gao-aob’ tsî ‘ǃkhawagas di gao-aob’ ra ǂhāgu ǀgaus xa. (Dan. 11:40) Hoa ǀgam gao-aokha ge ǀgaisa bomde ūhâ, ǃhūbaib ai hâ ûib hoaba dīkākā ǁkhāte. Xawe da ge a ǂan Jehovab mā-am tidesa îs ǁnāsa ī. (Jes. 45:18) Nē gao-aokha ǁaegu ra ī xūn ge hānîǁaeb xa ǂâiǂhansen kai da tama hâ xawe î ge sida di ǂgomsa ra ǀgaiǀgai. ǁGau î ge ra nē ǃhūbaib ǀams ko ǀgūsa.
AIǃGÛ RE KĒBODI AI ǂÂISA ǂNÛISA
19. Tae-e da Elobmîs kēbodi xa nî ǂanǃgâ?
19 ǀNî kēbodi mati nî dīǀoaǀoahesa da ge a ǀū. Kēbo-aob Danieli tsîn ge xoab gere xūn hoana ge ǁnâuǃā tama hâ i. (Dan. 12:8, 9) Xawe mati-i kēbo-e nî dīǀoaǀoahesa da ǀoasase ǂan tama hâs ge ǂâibasensen tama hâ ama kai i tidesa. ǂGom ǁkhā da ge a Jehovab ǂhanu ǁaeb ai, ǂan da nîse ī xūna ǂhanu ǁaeb ai nî mîba dasa nau ǁaeb ǃnâb gere dī khami.—Amo. 3:7.
20. Mâ Elobmîs kēbode da ǀgūǁae nî dīǀoaǀoahe? Tsî tae-e da nî dī ǀgara?
20 ǀGūǁae î ge “ǂKhîb tsî ǃnorasasib ge hâ” ti nî mîhe. (1Tes. 5:3) ǁNāpaxū î ge ǃhūbaib di ǂhanuga, ama tama hâ ǂgomde ǁnā-ǂam tsî nî dīkaka. (J.ǂHa. 17:16, 17) ǁNāpaxūn ge Elob di khoena nî ǁnā-ǂam. (Ese. 38:18, 19) Nē xūn ge Armageddons toroba nî ǃaroma. (J.ǂHa. 16:14, 16) ǂGomǃgâ ǁkhā da ge a, nē xūn ǀgūǁae nî īsa. ǁNās nî īs kōse hā re îda aiǃgû tsî sada ǀhomsi ǁGûba ǃgôaǃgâsiba ǁgau. Elobmîs kēbodi ai sada ǂâisa ǂnûi tsî naun tsîna huis ǃnâ-ū în ǁkhā xū-e dī.
95ǁÎ ǁNAETSANAS ǃNāb ge kaise a ǃgāsa
a Matikōseb ga nē ǃhūbaib mâsiba ǁgaiǂoa xawe da ge ǂgomǃgâsiba ūhâ xūn ǀgūǁae nî ǃgâisa. ǁNā ǂgomǃgâsiba da ge ra hō, Elobmîs kēbode da ga ǁkhāǁkhāsen o. Nē ǁkhāǁkhāǃâs ǃnâ da ge nî ǃhoaǃgao tae-i ǃaroma da Elobmîs kēbode nî ǁkhāǁkhāsensa. ǀGam kēbo ra Danieli xa xoahe hâ ra tsîna da ge nî ôaǃnâ. Tsî da ge nî mû mati da ǁîra da ga ǁnâuǃā o, ǃgâiba nî hōsa.
b “Jehovah Reveals What ‘Must Shortly Take Place,’” ti ǀon hâ khomaiǃâsa Junib 15, 2012 i di ǃKhē xu ǂgō-ommi ǃnâ khomai re 7-9ǁî xoaǀgora ra ǃnâ.
c “Ham-e nētsē a ‘ǀapas di gao-ao?’,” ti hâ khomaiǃâsa Meib 2020 i ǃKhē xu ǂgō-ommi ǃnâ khomai 3-4ǁî xoaǀgora ra ǃnâ.
d “Ham-e nētsē a ‘ǀapas di gao-ao?’,” ti hâ khomaiǃâsa Meib 2020 i di ǃKhē xu ǂgō-ommi ǃnâ khomai 7-9ǁî xoaǀgoradi ǃnâ.