Vutuhu vilongesa vietu viose na viuma vi tua tsiliela via tunda mu Lizi lia Njambi, vunoni vamo ve ku suntsuka muomu nguavo tue ku lemesa mu njila ya ku samuka cikuma, kaha Vindzivo vietu via Vuangana ka via puile via ku komouesa. Cikuavo naua, vilongesa vietu kati vikevio vi va tonda ku halakana. Vati tu hasa ku liniunga ku ku suntsuka? Kapostolo Paulu ua lekele Vakua Kilistu va kele mu Loma, ngueni: “Ku-tsiliela ci fuma ku ku-ivua, na ku-ivua ci fuma ku lizi lia Kilistu.” (Loma 10:17) Ngeci mukemuo, lutsilielo luetu lua hitukila ha ku lilongesa Mbimbiliya, kati ha ku kava vilika via vakua malombelo a makuli, vize ka via tundile mu Mbimbiliya, ambe nga vilika viaco vi soloka cikuma ku vuaha. Tua pande ku kaniamesa lutsilielo luetu mu ku lilongesa vusunga, muomu Mbimbiliya nguayo, “nga ku tsiliela cahi ka tu hasa ku mu ya [Njambi] ku mutima.” (VaHe. 11:1, 6) Ngeci mukemuo, ka ci tondeka tu mone cikomoueso ca ku fuma muilu amba tu tave ngecize tu na uana vusunga. Ca tondeka lika, ku hilula vilongesa via mu Mbimbiliya na civando, muomu nga tu lingamo, tu hasa ku kaniamesa lutsilielo luetu kaha na ku litundisa nkala vimpata vi tua kala navio ku tuala ha vusunga. w21.05 4-5 ¶11-12

Kapostolo Paulu ua hitile mu visoti via ku liseza-seza. Ca ku muenako, ua tondele cikuma ngolo ya ku kolesa mu va mu tinguile, ku muasa mavue, na ku mu haka mu tumenga. (2 Kol. 11:23-25) Cikuavo naua, ua litavelele ngecize vintsimbu vimo, ua kele na ku pinda na visinganieka via ku livua vungoco. (Loma 7:18, 19, 24) Kaha naua, ua kele na cimo citanga ca cihindu, ca mu puililile ngue “lumbimbo mu muvila,” ngeci ua lambelelele Njambi linga a mu tundise co. (2 Kol. 12:7, 8) Yehova ua hanene ngolo kuli Paulu linga a puisemo cipanga ca ku ambulula, vutuhu ua hitile mu visoti via vingi. Tu ci hilulenu via puisilemo Paulu. Ca ku muenako, mua kele mu kamenga ka ku ndzivo ku Loma, Paulu na ntuima yose ua hakuilile muzimbu ua cili, mu ku ambuluila vakuluntu va vaYundeya na vakua nguvulu. (Vili. 28:17; Filp. 4:21, 22) Kaha cikuavo naua, ua kele na ku ambulula ku Tuniungi va ku Nganda vavengi, na ku vose va ile mu ku mu meneka. (Vili. 28:30, 31; Filp. 1:13) Mu ntsimbu yaco, Paulu naua ua sonekele mikanda ya ku huimina ize ye ku kuasa Vakua Kilistu va vusunga na lelo lino. w21.05 21 ¶4-5

Ku lihalesa, ca lingisile Muangana Uziya ua mu Yunda ku ndungula na ku viana vimamuna. Uziya ua puile yala ua ndika-ndika. Ua vulile vindzita via vingi, ku tunga vimbonge via vingi, kaha ua kele na mehia a engi. Mbimbiliya nguayo: “Njambi ua mu vezikisile.” (2 Miz. 26:3-7, 10) Vunoni omo ua kolele, “mutima ueni ua lihakele ku vukama.” Ntsimbu imo ku nima, Yehova ua hele lisiko ngecize vasasendote vakevo lika va pandele ku hana vikombelo ku tembele. Vunoni Muangana Uziya, ua ndunguile na ku kovela mu tembele linga a ka vi linge ikeye. Via lingile ka via ile Yehova ku mutima, ngeci ua vetele uze mukua ku lihalesa na mbumba. (2 Miz. 26:16-21) Vuno ku lihalesa, netu ci hasa ku tu uisila mu ngandzo i ca uisilile Uziya ni? Eyo ci hasa, nga tu singanieka cikuma hali  yetu. Ngeci mukemuo, tu puenu na ku vuluka ngecize nkala vuana vu tua kala navuo ni citeli ci tua tambula mu cikungulukilo via tunda kuli Yehova. (1 Kol. 4:7) Nga tu pua vakua ku lihalesa, Yehova ka tu pangesa. w21.06 16 ¶7-8

Yesu ua tantekeyele ngecize ku ambulula ca vandongesi veni ka ci kenda vuino ntsimbu yose, ngeci mua tangua lize. Ka tu tantekeya nga ha kati ka ava vantu va va ambuluilile ha tundile vamo va tavele ku pua vandongesi. Ngeci mukemuo, ndzolela ya vandongesi va Yesu, ka ya pandele ku hitukila lika ha viuma vi va kele na ku puisamo. Vunoni cikuma-kuma ha ku tantekeya ngecize kapandi kavo ka kele na kuya Yehova ku mutima. Nga tu kolesa mu cipanga ca ku ambulula tu ka uana muono ua yaye. Mu tue ku lihakela kapandi ka ku ambulula muzimbu ua Vuangana na mutima uose, tue ku “kuna ku sipilitu” mu ku tavesa sipilitu ya Njambi i pange mu muono uetu. Kaha nga ka tu likela ni ku katala, Yehova ua tu hana vusunga ngecize tu ka tia muono ka ue kuhua ua ya-ye, ambe nga tua kuasa muntu a hete ku mbatizimu ni kuahi.—Ngal. 6:7-9. w21.10 26 ¶8-9

Tangua limo Yesu na vandongesi veni va honene cikuma mu nima ya ku fuitangana mu cipanga ca ku ambulula. Ngeci va tondele cimo cihela linga va ka huimeko, vunoni civunga ca kama va vantu ca ka liuanene navo. Kaha Yesu ua va vuilile cikeketima na ku putuka ku va longesa “viuma via vingi.” Muomu ua lihakele mu cihela cavo. Cikuavo naua, Yesu ua lingilemo muomu ua muene ngecize vantu vaco va kele na ku yanda kaha va tondekele lulavelelo. Na lelo lino, vutuhu vantu va vengi ve ku soloka ngue va yoya mu ndzolela, va tondeka ku va kuasa, muomu va kala mu lamba ya kama. Va pua ngue vampanga va ku zimbala, ka vesi na kaniungi ua ku va tuamenena. Ku tuala ha vantu vaco kapostolo Paulu ua muesele ngecize, vantu vaco ka va tantekeya Njambi kaha ka va kele na lulavelelo. (Efe. 2:12) Nga tu nongonona ngecize vantu va muimbo lietu va tondeka ku tantekeya Njambi, cilemo na cikeketima vi ka tu vuisa cizango ca ku va kuasa. Kaha njila imo i tu hasa ku va kuaselamo ya pua ku lilongesa navo Mbimbiliya. w21.07 5 ¶8

Mukua ku lihalesa, ue ku limona ku pua ua seho cikuma na ku lituameka ikeye ivene. Mukua cipululu ke ku liveyela lika viuma via vakuavo, vunoni ue ku tonda vene na ku va niekavio. Ku tsiha mpanga, cipululu ca pua cizindo. Vifua via ku viha ngeci mua ku lituameka etu vavene na cipululu, tu hasa ku visetekesa na vantakuizi. Vantakuizi va hasa ku lingisa ambe ciluli ca kola ku sihuka. Na vuno vene, muntu cipue nga ali na lutsilielo lua ku kaniama, vunoni ecelela evi vifua vivali via ku viha vi mu kovele, a ka sihuka. (Visi. 16:18) Ni nguetu a ka likela ku pangela Yehova na ku likokela visoti ikeye ivene na vakuavo. Tu hasa ku vula cipululu mu ku niunga cimamuna ca hele kapostolo Paulu, ngueni: “Na vimo vintsa ka mu ka linga via ku hangunuka, ni ngue ku lipamba enu vavene, vunoni mu ku konkama umo a yongole mukuavo mukua ku hiana ivene.”—Filp. 2:3. w21.07 15-16 ¶6-8

Vamo ve ku singanieka nguavo vulombelo vua vusunga vua pande ku kumbulula vihula viose, cipue vene vize kaya kumbuluile mpundu Mbimbiliya. Vuno ku singanieka ngoco ca pua ku hianesamo ni kuahi? Tu hilulenu lungano lua kapostolo Paulu. Vutuhu ua kaniamesele vakuavo Vakua Kilistu va eseke “viuma viose,” vunoni ua muesele naua ngecize kuli viuma via vingi ikeye mpundu ka vi ivuisisile. (1 Tes. 5:21) Ua handekele ngueni, “etu tua tantekeya ka vundende lika,” na ku vuezako ngueni, “vuovuno tu mona ha katalelo kavuivuivui.” (1 Kol. 13:9, 12) Paulu kevuisisile viose, kaha netu naua. Vunoni Paulu uevuisisile vusunga vua ku puamo ku tuala ha vutumbe vua Yehova vuze vua mu kuasele ku ivuisisa ngecize na uana vusunga! Imo njila i tu hasa ku kaniameselamo lukulahelo luetu ngecize tua uana vusunga, ya pua mu ku setekesa cifua ci ve ku lemeselamo Vakaleho va Yehova lelo, ku cifua ca lemeselelemo Yesu. w21.10 18-19 ¶2-4

Vakulupe, cipue nga mua kala mu cipanga ca ntsimbu yose ni kuahi, kasi kuli via vingi vi mu hasa ku linga mu ku kuasa vamuanetu. Vati mu hasa ku lingamo? Li tombuesenu ku cifua ci u na alulukilamo muono uenu, lihakelenu vizango via viha, na ku tuala mana kuli vize vi mu hasa ku linga kati vize ka mu hasa. Muangana Ndaviti, ua tondele mua kama ku tungila Yehova ndzivo. Vunoni omo Yehova ua mu lekele ngueni civezikiso caco a ka ci hana kuli muana Solomone, Ndaviti ua tavele cihangula ca Yehova na ku kuasa na mutima uose kuli vize viose via hasele ku lingako. (1 Miz. 17:4; 22:5) Ndaviti ka limuene ngecize ikeye na fuila ku puisamo vuino cipanga caco, muomu Solomone “kanda a kole” houe. (1 Miz. 29:1) Ndaviti ua tantekeyele ngecize linga cipanga caco cende vuino, ca hitukilile ha vivezikiso via Yehova, kati ha miaka ni vutongue vua vaze va kele na ku ci tuamenena. Mu ku tambuluisa Ndaviti, vakulupe vavengi lelo lino ve ku tualelelaho ku fuitangana, cipue mu vie ku aluluka viteli viavo. Kaha va tantekeya ngecize Yehova ue ku vezikisa vakuendze ve ku linga cipanga cize ci va kele na ku linga laza. w21.09 9 ¶4; 10 ¶5, 8

Ku kala na vizango via mu lutsilielo, ce ku tu hana vutumbe mu muono na cifua ca cili ca ku yoyelamo. Vunoni lihungu lia ku puisamo vizango vietu, lia pua ku lihakela vizango kuliya na vuhasi vuetu kati vua vakuetu. Muomu nga tu lingamo, tu hasa ku uila mu vusiua na ku lava ku mutima. (Luka 14:28) Mu ku pua ngamba ya Yehova, mua lifuila kaha mua kala na seho ya kama mu vusoko Vueni. Yehova ka mi laniene mu ize mu vusunga muomu mua hianene vakuenu, houe. Ua mi kokele, muomu ua talele mu mutima uenu kaha ua muene ngecize citava ku mi longesa, ku mi munga, na ku mi puisa muntu ue ku muya ku mutima. Kalenu na vusunga ngecize Yehova ue ku ivua ndzolela ya kama mue ku mi mona mu lihakela kapandi ka ku mu pangela na ndzili yose. Lutsilielo na lukakatela luenu, vua pua vukaleho vua muesa ngecize mua pua mukua “mutima ua vusunga ua cili.” (Luka 8:15) Ngeci mukemuo,  tualelelenuho ku pangela Yehova na ndzili yenu yose. Kaha mu ka kala na vusunga vua ku viukilila na viuma vi mue ku puisamo enu vavene.—Ngal. 6:4. w21.07 24 ¶15; 25 ¶20

Tua tondeka ku kala na lukakatela omo tu lavelela va sungamese vumo vuhenge. Ca ku muenako, vakuluntu, mu ve ku tantekeya ngecize kuli umo na lingi vupi vua kama mu cikungulukilo, ve ku vundila na ku lengeya “mangana a fuma muilu” linga va hase ku tantekeya cifua ca ali na ku vi muenamo Yehova. (Tia. 3:17) Vutumbe vuavo, vua pua ku kuasa uze na vulumuna a tunde “ku ku-sevuka ca njila yeni” nga citava. (Tia. 5:19, 20) Kaha naua, ve ku lihakela kapandi ka ku niunga cikungulukilo na ku lembezieka vaze va va na vulumuina. (2 Kol. 1:3, 4) Kaha omo vakuluntu ve ku tantekeya ngecize kuli muntu na lingi vupi vua kama, ha katete ve ku tonda mizimbu yose, kaha ku lingamo ci hasa ku ambata ntsimbu. Mu nima yaco, ve ku vundila na ku pangesa Mbimbiliya mu ku mu “sungamesa mu ku puisamo.” (Yele. 30:11) Vakuluntu ve ku kala na vuasi mu ku kuasa uze na vulumuna, vunoni ka ve ku linga vihangula via vuasi-vuasi. Nga vakuluntu va endesa cimpande ca vupi ngue mua tonda Yehova, cikungulukilo cose ce ku uanamo vukuasi. w21.08 11 ¶12-13

Omo lia ndzala ya kele mu Isaleli, Naomi, yalieni na vana vavo vavali va vamala, va nungulukilile ku Moave. Ku ka heta kuze, yala lia Naomi ua tsile. Vana vavo vavali, va ambatele vampuevo, vunoni ca vusiua mu nima yaco, navo va-tsile. (Lute 1:3-5) Luvinda luaco, lua lingisile Naomi ku uila mu vusiua vua kama. Vusiua vuaco, vua hianene mu njila ya ku linga, vua mu lingisile ku singanieka ngecize Yehova ikeye ali na ku mu luisa. Halakanenu via handekele ku tuala hali Njambi, ngueni: “Livoko lia Yehova lia nji tuhukila. Mukua Ngolo yose na lingi nange via ku sasa.” Kaha naua ngueni: “Yehova na nji vindika na vukaleho vueni, na Mukua Ngolo yose na nji yandesa.” (Lute 1:13, 20, 21) Yehova a tantekeya ngecize ‘mapakeso a hevesa mukua mangana.’ (Ekel. 7:7) Ua lingisile Lute ku kala na cizango ca ku muesa cilemo ca ya-ye kuli Naomi. Lute ua lihanene ku cizango, mu ku muesa cilemo ca ya-ye kuli nayemueno Naomi na ku mu kuasa ku tepulula ku vusiua, kaha na ku mu hana vusunga ngecize Yehova kasi ua mu lemene. w21.11 9 ¶9; 10 ¶10, 13

Vuno ku tuala mana ku vipanga vi tuli navio mu ntsimbu ino, ca lomboloka ngecize ka tua pandele ku tonda vinjila vieka via ku vuezelamo vipanga vietu kuli Yehova ni? Na limo litangua liahi. Vunoni tua pande ku lihakela vizango via mu lutsilielo vize vi tu kuasa ku tualelelaho kuya ku lutue mu ku vueza ku vipanga via ku ambulula na ku kuasa vamuanetu. Vizango vietu via mu lutsilielo vie ku lipuisamo nga tu tuala mana ku ku pangela vakuetu, kati etu vavene. (Visi. 11:2; Vili. 20:35) Vizango vika mu hasa ku lihakela? Vundilenu kuli Yehova a mi kuase ku nongonona vizango vize vi mu hasa ku puisamo kuliya na vuhasi vuenu. (Visi. 16:3) Setekenu ku lihakela vizango ngeci mua ku pua pioneiro ua ku kuasa, pioneiro ua ntsimbu yose, ku ka pangela ku Mbetele, ni mu  vipanga via ku tunga. Ni mu hasa ku lihakela kapandi ka ku lilongesa lilimi lieka linga mu vueze ku cipanga cenu ca ku ambulula ni vene ku ka ambulula ku cihela ca lilimi lieka. w21.08 23 ¶14-15

Yehova ua haka seho ya kama ku cilemo ca ya-ye. (Hoz. 6:6) Ku hitila muli kapolofeto Mika, Njambi yetu ua tu kaniamesa “ku lema ngozi” ni nguetu, cilemo ca ya-ye. (Mika 6:8) Mua vusunga, ntsimbu kanda tu lingemo, tua pande ku tantekeya vika via pua cilemo ca ya-ye. Vika ca lomboloka cilemo ca ya-ye? Lizi “cilemo ca ya-ye” lia soloka lua ku pua 230, mu Mbimbiliya ya Tradução do Novo Mundo. Vimo viMbimbiliya via langulula lizi lia ciHevelu cilemo ka ce ku hua, nguavio, ngozi ni cikeketima. Ngeci mukemuo, vinimbu via mu Mbimbiliya vili mu cilongesa cino neci ci na hatako, via pangesa lizi ngozi ni cikeketima, mu ku imanena cilemo ca ya-ye. Vuno cilemo ca ya-ye, ca pua cika mpundu? Kuliya na “Glossário de Termos Bíblicos” ya kala mu Mbimbiliya yaco, lizi “cilemo ca ya-ye” liemanena cilemo cize ca hitukila ha vifua ngeci mua, ku lihana, vuoloke, lukakatela, na ku likata. Vintsimbu via vingi cifua caco, ve ku ci setekesa ku cilemo ce ku vuila Njambi vantu. Vunoni vintsimbu vikuavo ve ku ci setekesa vene na ku cilemo ci ve ku limuesa vantu. Yehova ikeye lungano lua kama mu ku muesa cilemo ca ya-ye. Ngeci mukemuo, Muangana Ndaviti ua handekele ngueni: “Ngozi yove, A Yehova, i li ku melu . . . Ngozi yove, A Njambi, i li na seho ya kama cikuma, houe vene!” (Visa. 36:5, 7) Vuno tue ku muesa ku santsela na mutima uose ku cilemo ka ce ku hua ca Njambi ni? w21.11 2 ¶1-2; 3 ¶4

Yehova ua kala na vusoko. Kaha mu vusoko vueni, mua kala Yesu uze ua pua “ndala ua ku-tanga cose,” kaha na civunga ca kama-kama ca tungelo. (Kolo. 1:15; Visa. 103:20) Mua kele hano ha mavu, Yesu ua muesele ngecize vantu va ku ononoka citava va mone Yehova ku pua Iseavo. Ntsimbu imo mua handekele na vandongesi veni, Yesu ua tumbuile Yehova ngueni, “kuli Tata” na “kuli Isuenu.” (Yoa. 20:17) Mu tue ku lihana kuli Yehova na ku tu mbatiza, mukemuo mu tue ku pua mutamba ua vusoko vua mu lutsilielo vua vamuanetu na vandumbuetu. (Mako 10:29, 30) Yehova ua pua Tata ua cilemo. Yesu ua tonda tu mone Yehova mu cifua ce ku mu muenamo ikeye, ni nguetu, ku mu mona ku pua Tatetu ua cilemo, ua Ngozi, kaha ua muasi ku likata neni, kati cikolonia. Ua putukile civundilo caco na lizi “Tatetu.” Nga Yesu ua tu longesele ku sana Yehova ku pua “Mukua Ngolo yose,” “Sakatanga,” ni “Njambi ua vanjambi”, nga ka ca puile citanga, muomu vinkumbu viose evi via pua via Yehova kaha Mbimbiliya ya vi pangesa. (Njen. 49:25; Isa. 40:28; 1 Tim. 1:17) Vunoni Yesu ua pangesele lizi lia muesa cilemo, “Tatetu.” w21.09 20 ¶1, 3

Muangana Manase ua kankamesele ntsingo yeni, ni nguetu, ua vianene vimamuna viose via kele na ku mu hana Yehova ku hitila mu vapolofeto. Ngeci “Yehova ua va nehelele tupitau va civunga ca muangana ua Asilia, ua pandekele Manase na malenge, na ku mu kuta na malenge a vunengu, na ku mu tuala ku Mbambilone.” Citava ku kala mu kamenga mu cifuti ceka, ca lingisile  Manase ku hilula vilinga vieni. Ngeci ua putukile “ku likonkeka cikuma ku meso a Njambi ya vaise.” Kaha kati ovio lika. Vunoni “ua lambelele Yehova Njambi yeni.” Kaha naua Manase, “ua vundilile.” (2 Miz. 33:10-12) Mu nima ya ntsimbu, Yehova ua kumbuluile vivundilo via Manase. Yehova ua muene ku aluluka ca mutima ua uze yala ngue mu via muesele vivundilo vieni. Ku lambelela ca Manase, ca kuatele Yehova ku mutima, ngeci ua mu hiluisile ha vuangana. Manase, ua lingile cose mu ku muesa ngecize na aluluka mu vusunga. w21.10 4 ¶10-11

Akuila na Pilisila va pandele ku seza mbonge i va tantekeyele vuino, ku ka putuka vulungi kaha na ku linga mingoso ya ku tunga vilona. Akuila na Pilisila, mu va ka hetele mu mbonge ya iha mu Kolintu, va ka li pandakanene ku cikungulukilo ca kelemo na ku pangela hamo na kapostolo Paulu mu ku kaniamesa vamuanaye. Mu nima ya ntsimbu va nungulukilile ku vimbonge vieka, kua tondekele mua kama vakua ku ambulula. (Vili. 18:18-21; Loma 16:3-5) Mua vusunga, va kele na via vingi via ku linga kaha va yoyele mu ndzolela! Lelo lino, vaze va liambata va hasa ku tambuluisa Pilisila na Akuila, mu ku tuameka Vuangana ku lutue. Ntsimbu ya cili i va hasa ku simutuila vampuevo na yala ku tuala ha vizango viavo mu muono, ya pua ntsimbu ya ku litantekeya. Nga vampuevo na yala va lihakela vizango via mu lutsilielo hamo lika, na ku lihakela kapandi ka ku vi puisamo, va ka kala na vukovelelo vua vuingi vua ku mona vukuasi vua ka va hana Yehova ku hitila mu sipilitu yeni.—Ekel. 4:12. w21.11 17 ¶11-12

Mua vusunga, ca pua ca seho ku ononoka lisiko lia Njambi lia ku singimika visemi. Kaha vulukenu ngecize citume ca ku Levitiku 19:3, ku tuala ha ku singimika visemi, ca kava mpundu mu nima ya mezi: “Enu mu ka lela; muomu ange Yehova Njambi yenu nja lela.” (Levi. 19:2) Omo tu singanieka ha lisiko lia Yehova lia ku singimika visemi, tua pande ku lihula nguetu, ‘Vuno nje ku singimika visemi vange ngue mu ca pande ni?’ Kaha nga mu nima yaco mu mona ngecize kuli hamo ha mua pandele ku pangela laza, kasi citava mu lingemo mu ntsimbu ino. Ka citava mu alulule viuma via hita laza, vunoni citava mu lingeko mumo mu ku vueza ku vukuasi na ntsimbu i mue ku kala na visemi venu. Ca ku muenako, mu hasa ku tonda ntsimbu ya ku puamo ya ku sikama-sikama navo ni ku va kuasa-kuasa na kamo kambongo, mu lutsilielo na mu visinganieka. Nga mu lingamo, muli na ku ononoka Levitiku 19:3. w21.12 4-5 ¶10-12

Muangana Ndaviti ua lingile visevuka via kama. Ca ku muenako, Ndaviti ua lingile vupangala na Mbateseva kaha naua ua kokele kutsa ca yalieni. (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 24) Kaha luvinda luezilemo, ka lua kuatele lika kuli ikeye, vunoni na ku vusoko vueni vuose, hamo lika na vampuevo veni vakuavo. (2 Sam. 12:10, 11) Kaha ntsimbu ikuavo, Ndaviti ua muesele ngecize ka kulahelele muli Yehova mu vutuntu, mu ku sika vantu veni linga va tande civunga ca masualale vaIsaleli. Halumo ua lingilemo, muomu ua tondele ku lihalesa na vukama vua civunga ceni  ca masualale. Vika viezilemo? Ku ndungula ceni ca tsihisile vaIsaleli va ku pua 70.000, ku musongo ua va vetele Yehova! (2 Sam. 24:1-4, 10-15) Nga mu hisa Ndaviti nguenu ka ci tava ku mu ecela kuli Yehova ni? Vunoni Yehova ka lingilemo. Ua tualele mana, ku ku ononoka ca muesele Ndaviti mu muono ueni uose na ku ku liveya ceni. Ngeci Yehova uecelele vipi via kama via lingile Ndaviti. Yehova ua tantekeyele ngecize Ndaviti ua mu lemene cikuma kaha ua tonda ku linga via cili. Nkuma ka ci mi lingisa ku muesa ku santsela, ku tantekeya ngecize Njambi yetu ue ku tuala mana ku vifua vietu via cili ni?—1 Vam. 9:4; 1 Miz. 29:10, 17. w21.12 19 ¶11-13

Yesu ua muesele cikeketima kuli vaze va kele na vumo vulema ha muvila. Mu vuluka muzimbu ua tumine kuli Yoano mukua ku mbatiza ni? Ngueni: “Tupuputa vemuka, vilema venda, vakua mbumba va lela, tusindamatuitui vevua, [kaha] vatsi va sanguka.” Kaha vantu vose omo va muene Yesu a linga vize vikomoueso, “va sangalele Njambi.” (Luka 7:20-22) Vakua Kilistu, va lema ku lihakela kapandi ka ku tambuluisa cikeketima ca Yesu kuli vaze va kala na vumo vulema. Ngeci tue ku muesa ngozi na cikeketima, na lukakatela ku vantu vaco. Vutuhu Yehova ka tu hele ngolo ya ku linga vikomoueso, vunoni tua kala na civezikiso ca ku ambulula muzimbu ua cili ku tupuputa mpundu na ku tupuputa va mu lutsilielo. Muzimbu ua muesa ngecize vantu tangua va ka va kanguisa mu vutuntu ku muvila na mu lutsilielo. (Luka 4:18) Ou muzimbu ua cili, u na putuka laza ku lingisa vavengi ku sangala Njambi. w21.12 9 ¶5

Tiango ua pangesele Visoneka via ku lela ku pua luvula lua vilongesa vieni Ua pangesele Lizi lia Njambi, mu ku kuasa vaze va tandele mukanda ua sonekele ngecize ntsimbu yose Yehova ue ku lunguisa vaze ve ku muesa lukakatela kuli Ikeye ngeci mua Yombi. Tiango ua longesele ovu vusunga vuaco mu mezi a asi. Mu ku lingamo, ua lingisile vantu va tuale mana kati kuli ikeye, vunoni kuli Yehova. Vi tu lilongesaho: Puenu na ku longesa mu njila ya yasi kaha na ku pangesa Lizi lia Njambi. Vutumbe vuetu, ka vua pandele ku pua ku komouesa vakuetu na viuma vi tu tantekeya. Vunoni ku va komouesa na viuma via tantekeya Yehova kaha na seho ya va haka. (Loma 11:33) Tu hasa ku puisamo evi, mu ku pangesa Visoneka via ku lela ku pua luvula lua vilongesa vietu viose. Ca ku muenako, ci li ku lutue ku kuasa vandongesi vetu va lihiluile vakevo vavene mizimbu ya mu Mbimbiliya, linga va limuene cifua ce ku singaniekelamo na ku livuilamo Yehova, ku tuvakana tu va leke vi tu ne ku lingile yetu nga tu na kala mu cihela cavo. Nga tu lingamo, va ka ononoka vi ve ku lilongesa omo lia ku tonda kuya Yehova ku mutima kati yetu. w22.01 10-11 ¶9-10

Njambi ka tu vindikile lika ku linga via ku vihia ku vakuetu, vunoni kuli vikuavo naua. Uose Mukua Kilistu ua tonda kuya Njambi ku mutima, na pande ku puisamo lisiko liaco. Tu talenu vati Yesu ua tsindikile seho ya lisiko lia ku Levitiku 19:18. Umo kaFaliseo uehuile Yesu ngueni: “Lizi lika lia kama ku mezi a Lisiko?” Yesu ua kumbuluile ngueni, “lisiko lia kama” lia pua ku lema Yehova na mutima uetu uose, na muono uetu uose, na mana etu ose. Mu nima  yaco, Yesu ua tumbuile mezi a ku Levitiku 19:18, ngueni: “Kaha lia mu civali lia ku lifua neli naua, likelio U ka lema mukuenu ngue ove ivene.” (Mat. 22:35-40) Kua kala vinjila via vingi via ku mueselamo cilemo ku vakuetu. Imo njila i tu hasa ku mueselamo cilemo ku vakuetu, ya pua mu ku niunga lisiko lia ku Levitiku 19:18. Nguayo: “Kati u ka lingule, cipue ku vuila vana va vantu vove nkulundundu.” w21.12 10-11 ¶11-13

Ngeci Yesu uoluele livoko na ku mu ovola kapostolo Petulu. Ca seho ku vuluka ngecize omo Petulu ua tualele mana kuli Yesu ua hasele ku endela helu lia mema. Vunoni mua talele ku luhundzi ua vuile liova kaha ua putukile ku zivilila. (Mat. 14:24-31) Tu hasa ku lilongesa vimo ku viuma via solokelele Petulu. Mua tundile mu vuato na ku putuka ku endela helu lia mema, Petulu ka singaniekele ngecize amba a tanguka na ku zivilila. Vutumbe vueni tele vua puile kuendela helu lia mema noho a ka hete kuli Yesu. Vunoni ua likelele ku tuala mana ku vutumbe vuaco. Lelo lino ka tue kuendela helu lia mema, vunoni netu tue ku hita mu vieseko via mu lutsilielo. Kaha nga tu likela ku tuala mana kuli Yehova na ku vikulaheso vieni, tu hasa ku putuka ku zivilila mu lutsilielo. Vunoni mu nkala mahundzi a tu hita mu muono, tua pande ku tualelelaho ku tuala mana kuli Yehova na ku tsiliela mu ngolo yeni ya ku tu kuasa. w21.12 17-18 ¶6-7

Ku vundila, ku lilongesa kaha na ku hilula, via pua mutamba ua ku lemesa cetu. Mu tue ku vundila, tue ku simutuila na Tatetu ua muilu uze ua tu lema mua kama. Kaha mu tue ku tanda Mbimbiliya, tue ‘ku uana mana a ku tantekeya Njambi,’ uze ua pua ndundzi ya mana ose. (Visi. 2:1-5) Mu tue ku hilula, tue ku singanieka ha vuntu vua Yehova kaha na ha vutumbe vueni vua ku komouesa ku tuala ha viuma viose via tangele na ha cipanga ci tua kala naco mu vutumbe vueni. Ka kuesi njila yeka ya ku pangeselamo mua cili ntsimbu yetu ya hiana eyi. Vuno vati honi tu hasa ku lingamo? Nga citava hangulenu cihela ca ku holoka. Tu hilulenu malungano a Yesu. Tele kanda a putuke cipanga ceni ca ku ambulula, Yesu ua ka kele matangua 40 mu mpambo. (Luka 4:1, 2) Ku cihela cize ca ku holoka, Yesu ua hasele ku vundila na ku hiluka ha vutumbe vua kele navuo Ise ku tuala hali ikeye. Mua vusunga, ku lingamo ca kuasele Yesu ku liviukisila vieseko via mu lavelelele ku lutue. w22.01 27-28 ¶7-8

Evi via pua vimamuna vi tue ku tambula kuli umo mukuluntu ni umo muanetu ueka ua ku-hia ku tuala ha viuma vi tua pande ku sungamesa mu muono uetu. Kaha nga muntu ua tu lema mu cifua ca ku linga evua na cizango ca ku tu mamuna na Lizi lia Njambi Mbimbiliya, tua pande ku kava vize via tu mamuna. Ku handeka vusunga, vimamuna via ku tu leka mpundu, vikevio via pua via vikalu ku vi tava. Halumo vie ku tu huisa vene na matoto. Omo lia vika? Vutuhu tu tantekeya ngecize ka tua tantulukile, vunoni ci hasa ku tu puila ca cikalu ku tava cimamuna ca muntu a tu leka mpundu cimo cipenga ci tua kala naco. (Ekel. 7:9) Tu hasa ku tonda mua ku sangulukila, ku takania vutumbe vua muntu na tu mamuna, ku ivua matoto omo lia cifua ca na tu mamuinamo, ni vene ku sembulula uze na tu mamuna nguetu: ‘Ikeye iya linga a nji mamune? Ku tuala ku via ku sevuka ni, nange neni tu  vose combo ngulu!’ Kaha mu ku manusuila, nga ka tua lemene cimamuna ci va na tu hana, tu hasa ku ci sembulula ni ku ka tonda cimamuna ceka cize ci tu ya mu mutima. w22.02 8-9 ¶2-4

Vuno citava mu mavu a aha ku ka kale vimo viuma vi keseka lukulahelo luetu ku tuala ha cifua ce ku lingila viuma Yehova ni? Ca ku muenako, aci singaniekenu ha viuma via solokelele va Isaleli mu va patukile mu vundungo ku Ingito. Vamo va putukile ku linienieta mukonda va kele na vusona vua via-ku-lia via mu mehia vi va kele na kulia ku Ingito kaha va putukile ku sembulula mana ize ya va hele Yehova. (Num. 11:4-6; 21:5) Vuno citava netu tu ka hite mu citanga caco mu nima ya lamba ya kama ni? Ka tu tantekeya vipanga vingahi vi ka kalako mu ku lelesa mavu na ku alulula mandende-kamandende ku pua citungu. Halumo ku kala vipanga via vingi kaha muono u ka kaluua kamandende ku vuputukilo. Vuno tu ka ndungula na ku linienga ku tuala ha vukuasi vua ka tu hana Yehova ni? Tu kalenu na vusunga ngecize nga tu lihakela kapandi ka ku santsela mua kama ku vukuasi vue ku tu hana Yehova mu ntsimbu ino, kaha citava na ku lutue vene tu ka lingamo. w22.02 7 ¶18-19

Ku vupolofeto vua ku Zakaliya 8:23, lizi “kaYundeya” na lizi “nove” ose emanena civunga cimo lika, Vakua Kilistu va ku vuavesa. (Loma 2:28, 29) Kaha mezi “likumi lia vamala va ku malimi ose a vakua vifuti,” emanena vampanga veka. Ve ku “kuata” ku Vakua Kilistu va ku vuavesa mu ku lemesa ca ku lela. Ni nguetu ku likuatasana navo ku ku lemesa ca ku lela. Na vuno vene, mu ku puisamo vuplofeto vua ku Ezekiele 37:15-19, 24, 25, Yehova ua pandakana Vakua Kilistu va ku vuavesa na vampanga veka mu lizitiko ka citava ku livatula. Vupolofeto vuaco vua handeka via viti vivali. Lizi citi “ca Yunda” liemanena Vakua Kilistu va ku vuavesa (ku muyati ua Yunda kukekuo ku va kele na ku hangula vamiangana vaIsaleli) kaha lizi citi “ca Efalimi” liemanena vampanga veka. Vupolofeto vua muesele ngecize Yehova a ka pandakana evi vivunga vivali, mu ku pua “citi cimo.” Eci ca muesa ngecize va likuata kumo mu ku pangela Yehova, oku va kava ku tuamenena ca Muangana umo Kilistu Yesu. Nkala muaka, Vakua Kilistu va ku vuavesa na vampanga veka, ve ku kunguluka ku Mulalelo, kati mu ku pua vivunga vivali, vunoni mu ku pua “vutanga vumo lika” muintsi lia “kaniungi umo lika.”—Yoa. 10:16. w22.01 22 ¶9-10

Yesu ua handekele via vaze va kele na ku hana vuana ku vihutu, vunoni va kele na ku linga cose linga mbunga i vi tantekeye na ku va sangala. Vize vilinga viaco vutuhu via cili, vunoni ka via kele na seho kuli Yehova. (Mat. 6:2-4) Tu hasa ku pua vakua vucili mu vusunga nga tu linga via cili na vutumbe vua cili. Ngeci mukemuo mu hasa ku lihula nguenu: ‘Vuno nji tantekeya via cili kaha nje ku vu linga na vutumbe vua cili ni? Vutumbe vuka vue ku nji lingisa ku linga viuma via cili?’ Muomu Yehova ua pua Njambi mukua ku fuitangana kaha sipilitu yeni nayo ye ku panga. (Njen. 1:2) Ngeci mukemuo, nkala muhako ua sipilitu ua tondeka ku u muesa mu vilinga. Ca ku muenako, Tiango ua sonekele ngueni: “Ku-tsiliela nga ka cesi na vilinga ci na tsi.” (Tia. 2:26) Aa mezi citava ku a  tokakana ku mihako yose ya sipilitu. Muomu nkala ntsimbu i tue ku muesa mihako ya sipilitu, tue ku muesa naua ngecize sipilitu santu ili na ku panga mu kati ketu. w22.03 11-12 ¶14-16

Vutuhu tue ku linga viuma via ku liseza-seza via mu lutsilielo, na vipanga via ku liseza-seza, vunoni kapostolo Petulu ua tsindikileho cimo. Ntsimbu kanda a tu kaniamese ku pua va ku lela mu vilinga vietu viose, Petulu ua tu mamuna naua “ku lizitika ku zintungi zia visinganieka vietu.” Ni nguetu, tu vuahese visinganieka vietu ku vipanga. (1 Pet. 1:13) Vipanga vika? Petulu ua handekele ngecize Vakua Kilistu va ku vuavesa, va pande ‘ku tembesa vuviuke vua ku hiana vua uze ua va sanene.’ (1 Pet. 2:9) Lelo lino, Vakua Kilistu vose, va kala na civezikiso ca ku linga eci cipanga ca seho ya kama, ce ku kuasa vantu ku hiana nkala vukuasi vueka vu tu hasa ku va hana. Mua vusunga, ca pua ku vezika ca kama kuli etu vantu va ku lela va Njambi ku ambulula na ku longesa vantu vusunga na ntuima! (Mako 13:10) Mu tue ku lihakela kapandi ka ku lingamo, tue ku muesa ha toma ngecize tua lema Njambi na vakuetu. Kaha tue ku muesa ngecize tu tonda “ku pua va ku lela” mu vilinga vietu viose. w21.12 13 ¶18

Kapostolo Paulu ua kele na ku lihakela kapandi ka ku mona vamuanaye mu njila ya cili. Vunoni ua tantekeyele ngecize ku sevuka ka ca lombolokele ku pua muntu ua ku viha. Ua lemene vamuanaye kaha ua tualele mana ku vifua viavo via cili. Muomu nga va kele na ku lihakela kapandi ka ku linga via cili kaha va kele na vutumbe vua cili, vunoni va tondekele lika vukuasi. Tu hilulenu vati Paulu ua manusuililemo cimo cisoti ca kele ha kati ka vandumbuetu vavali va mu cikungulukilo ca Filipu. (Filp. 4:1-3) Yondiya na Sintike, va kele na ku lipindisa, vutuhu ngoco Paulu ka va payele. Vunoni ua tualele mana ku vifua viavo via cili. Vaze vandumbuetu vaco, va puile va lutsilielo kaha va pangelele Yehova mu miaka ya ingi. Paulu ua tantekeyele ngecize va lema Yehova. Kaha mu ku linga ua va muene mu njila ya cili, ua va kaniamesele linga va lihambe. Kaha cifua ca va muenenemo, ca mu lingisile naua ku niunga ndzolela yeni na ku tualelelaho ku likata na vamuanaye va mu cikungulukilo caco. w22.03 30 ¶16-18

Ciyulo ce ku tu hana Yehova, ce ku lembamesa mitima yetu na ku tu kuasa ku singanieka vuino. Talenu vati evi via solokelele umo ndumbuetu ua lizina Luz. Ivene ngueni: “Nje ku pinda na vulika. Vintsimbu vimo, visinganieka viaco vie ku nji lingisa ku livua ngue Yehova ka nji lemene. Vunoni mu vie ku nji solokela, mu vuasi-vuasi nje ku leka Yehova cifua ci njili na ku livuilamo ku mutima. Ku vundila ce ku nji kuasa ku sungamesa cifua ci njili na ku livuilamo.” Ngue mu tu na mono ku lungano lua ndumbuetu Luz, tu hasa ku uana ciyulo mu ku vundila. (Filp. 4:6, 7) Tua kulahela ngecize Yehova na Yesu va ka tu kuasa nga tu tsisa. Eku tu vuisa cizango ca ku ambulula na ku longesa vakuetu na cikeketima, muomu Yehova Njambi na Yesu Kilistu ve ku muesa eci cifua caco. Kaha ce ku tu lembezieka ku tantekeya ngecize Yehova na Muaneni Yesu ve ku ivuisisa vuzeye vuetu kaha va tonda ku tu kuasa ku kolesa. Ngeci mukemuo, tua lavelela na ndzolela litangua omo Yehova a ka ‘hunda  masozi ose ku meso etu’!—Ku-So. 21:4. w22.01 15 ¶7; 19 ¶19-20

Yesu ua tumbuile vinjila vivali, imo ya ku “zandzavala” kaha ikuavoco “ya lisuata.” (Mat. 7:14) Ka vuezeleko ya mu citatu houe. Yetu vavenia tua pande ku lihanguila mu njila ika tuya. Eci cikeco ci hangula ca seho ya kama mu muono. Muomu muono uetu ua ya-ye, ua hitukila ha cihangula caco. Ya ku “zandzavala” ya tsimana cikuma, muomu ca casi ku endelamo. Ca vusiua ku handeka ngecize vavengi ve ku hangula ku tualelelaho mu njila yaco na ku kava mbunga ye ku endelamo. Ka ve ku nongonona ngecize Satana Ndiavu ikeye ali na ku tembesa njila yaco, kaha njila yaco ya ya ku ku-nonga. (1 Kol. 6:9, 10; 1 Yoa. 5:19) Njila ya ku “zandzavala” ka ya lifuile neyi njila ikuavo, muomu eyi ya “lisuata” kaha Yesu ua handekele ngueni, va vandende ve ku iuana. Omo lia vika? Ha cinimbu ci na hatako, Yesu ua tu vindikile ku kava vapolofeto va makuli.—Mat. 7:15. w21.12 22-23 ¶3-5