1. Vika ua vundilile Yesu ku vutsiki vua ku manusuila vua kele ha mavu mu vuntu?

VUTSIKI vua ku manusuila vua kele ha mavu mu vuntu, Yesu uomine cikuma mutima ku vandongesi veni. Ngeci ua vundilile kuli Ise, ngueni: ‘Ka nji vundila ngecize u va fumise hano ha mavu, vunoni linga u va niunge kuli uze mukua vupi. Vakevo kati vakua mavu, ngue omo yange kati nji mukua mavu.’ (Yoano 17:15, 16) Mu civundilo eci, Yesu ua muesele cilemo ku vandongesi veni na seho ya mezi a livangele ku leka vamo vandongesi ku vutsiki vuze ngueni: “Enu kati mu vakua mavu.” (Yoano 15:19) Mua vusunga, kuli Yesu ca puile ca seho ku vandongesi veni va litepe ku mavu.

2. “Mavu” aka ua tumbuile Yesu?

² “Mavu” a tumbuile Yesu a pua vantu vose va hangunuka kuli Njambi, ve ku va sika kuli Satana, kaha va kala mu vundungo vua cipululu na cimbembesi ca ku lifutunuisa via tunda kuli Satana. (Yoano 14:30; Efeso 2:2; 1 Yoano 5:19) Mua vusunga, ku likuata ‘vusamba na mavu ca pua vutozi kuli Njambi.’ (Tiango 4:4) Vantu vakua ku tonda ku kala mu cilemo ca Njambi va kala ha mavu. Vati co va hasa ku litepa ku mavu? Ku hitila mu vinjila vitanu: ku kakatela ku Vuangana vua Njambi vua hana kuli Kilistu na ku litepa ku pulitika, mu ku viana cimbembesi ca mavu, mu ku zala vuino, mu ku asiuisa muono na mu ku tambula vitua viose via Njambi.

3. (a) Vati Yesu ua muene pulitika mua kele ha mavu? (b)  Vika tu hasa ku handekela nguetu vandongesi va ku vuavesa va Yesu va pua miluua? (Talenu na ha litota.)

³ Yesu ka lihakele mu pulitika ya ku ntsimbu ize, vunoni ua tualele mana ku ku ambulula via Vuangana vua Njambi, vuze vu va mu kulahesele ku pua Muangana. (Ndaniele 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Ngeci mukemuo, omo va mu tualele kuli Muangana ua Loma, Pontiu Pilato, Yesu ua handekele ngueni: “Vuangana vuange kati vua hano ha mavu.” (Yoano 18:36) Vose vakua ku mu ononoka, navo ve ku kava lungano lueni mu ku kakatela kuli ikeye na ku Vuangana vueni, kaha na ku vu ambulula ku vakua mavu. (Mateo 24:14) Ngeci kapostolo Paulu ua sonekele ngueni: “Etu tu miluua va Kilistu. . .  tu mi lambelela omo Kilistu, nguetu: ‘Lihambienu na Njambi.’” *—2 Kolintu 5:20.

4. Vati Vakua Kilistu vose ve ku muesa ngecize va kakatela ku vuangana vua Njambi? (Talenu cikasa ha  lifo 52.)

⁴ Miluua ve ku imanena cifuti ceka, ngeci ka ve ku likovelesa mu vimpande via cifuti ci va va tuma; cipue ku hangula mutamba umo. Vunoni miluua ve ku hakuila nguvulu ya cifuti ci vemanena. Na Vakua Kilistu va ku vuavesa navo mukemuo mu va fua, ‘muomu vundambo vuavo vua kala muilu.’ (Filipu 3:20) Mua vusunga, omo lia ntuima yavo mu ku ambulula Vuangana, va na kuasa makulukazi a “vampanga veka” va “lihambe na Njambi.” (Yoano 10:16; Mateo 25:31-40) Ava vampanga navo, ve ku kuasa vamuanaye ya Yesu va ku vuavesa. Mu ku linga evi vivunga  vivali vie ku hakuila Vuangana vua Mesiya, via pua ngue vutanga vumo lika ka vie ku lihaka mu pulitika.—Tandenu Isaya 2:2-4.

5. Vati Vakua Kilistu va litepa na VaIsaleli va ku laza, kaha mu njila ika Vakua Kilistu ve ku muesa eci ku litepa?

 ⁵ Ku ononoka Yesu kati cikeco lika ce ku lingisa Vakua Kilistu ku viana via mavu. VaIsaleli va ku laza, va tambuile mpundu cifuti ca ku tunga, vunoni etu tua pua civunga ca Vakua Kilistu ca lisanduoka mu mavu ose. (Mateo 28:19; 1 Petulu 2:9) Ngeci mukemuo, nga tu lihaka mu pulitika, ka tu ka hasa ku ambulula muzimbu ua Vuangana na ku simpa, kaha ka tu ka hasa ku likuata kumo mu ku pua Vakua Kilistu. (1 Kolintu 1:10) Cikuavo naua, nga ndzita i katuka tu ka luisa vakuetu Vakua Kilistu, vaze va tua pande ku lema. (Yoano 13:34, 35; 1 Yoano 3:10-12) Vikevio via lingisile Yesu ku vindika vandongesi veni ku lua. Kaha naua ua va lekele ku lema vitozi viavo.—Mateo 5:44; 26:52; Talenu cikasa “ Vuno Nje ku Lihakela Kapandi ka ku Viana via Mavu Ntsimbu Yose ni?” ha lifo 55.”

6. Vati mua pande ku muenamo Sezale omo lia ku lihana cenu kuli Njambi?

⁶ Mu ku pua Vakua Kilistu va vusunga, tua lihana na miono yetu kuli Njambi, kati kuli muntu nkala ni ku cifuti. Muomu va soneka ku 1  Kolintu 6:19, 20 nguavo: “Enu kati mu venu; muomu va mi kulile na ndando.” Vutuhu ve ku hana via “Sezale” kuli Sezale mu ku muesa kasingimiko, ku fueta lizimu na vikuavo, Vakua Kilistu ve ku hana “Njambi viuma via Njambi.” (Mako 12:17; Loma 13:1-7) Eci ca ambatela kumo na ku mu lemesa na muono uavo uose na cilemo, kaha na ku mu ononoka na lukakatela. Nga citava va hasa ku zimbalesa miono yavo omo lia ku ononoka Njambi.—Luka 4:8; 10:27; tandenu Vilinga 5:29; Loma 14:8.

7, 8. Vika “Cimbembesi ca mavu” na vati ce ku “panga” mu muntu?

⁷ Njila ikuavo i ve ku litepa Vakua Kilistu na mavu ya pua ku viana cimbembesi cao ca ku pihia. Paulu ua  sonekele ngueni: “Etu ka tua tambuile cimbembesi ca ha mavu, houe, vunoni, cimbembesi cize ca fuma kuli Njambi.” (1 Kolintu 2:12) Kaha naua ua lekele vakua Efeso ngueni: “Mua kele na ku enda. . .ngue ku cilika ca mavu ano, ngue ku cizango ca muangana ua vusuana vua luhundzi, ca cimbembesi cize ci li na ku panga mu vana va lisino.”—Efeso 2:2, 3.

⁸ “Luhundzi” ni nguetu cimbembesi ca mavu ano, ya pua ngolo ka tu hasa ku mona ye ku hungumuna vantu va muese lisino kuli Njambi, kaha ye ku sambeya “lisungu lia ntsitu na lisungu lia meso.” (1 Yoano 2:16; 1 Timoteo 6:9, 10) Eyi “ngolo” ya cimbembesi ye ku kokueya cikuma muvila ua ntsitu, kaha ca cikalu ku i nongonona ngeci mua luhundzi. Eci cimbembesi ce ku “panga” mu muntu, mu ku mu kuna kamandende kamandende vifua via zinda Njambi ngeci mua, ku lilema ivene, ku lihalesa, ku tonda lutsimo, na ku tonda ku litumina na lisino. * Mu vuihi tu hasa ku handeka nguetu, cimbembesi ca mavu ano ce ku kolesa vifua via Satana mu mutima ua muntu.—Yoano 8:44; Vilinga 13:10; 1 Yoano 3:8, 10.

9. Mu vinjila vika cimbembesi ca mavu ci hasa ku tu kovela mu visinganieka na mu mutima?

⁹ Vuno cimbembesi ca mavu ci hasa ku soka mizi mu mutima uenu na visinganieka ni? Eyo, nga mu liecelela kaha ci mi kovela. (Tandenu Visimo 4:23.) Ci hasa ku mi sambukila ku ndzimba, halumo ku hitila mu vavusamba ve ku soloka ngue vantu va cili, vunoni ka va lemene Yehova. (Visimo 13:20; 1 Kolintu 15:33) Mu hasa naua ku tambula eci cimbembesi ca ku pihia, ku hitila mu mikanda ya ku pihia, mu ku tala via vuntselentsele ni ku tala via vakua ku alulukila Njambi mu Internete, mu ku livuisa ndzolela mu njila ya ku pihia na mu vueho vue ku lingisa  ku lihalesa,—mua vusunga, ci hasa ku mi sambukila ku hitila mu njila yose-oyo ni mu nkala cuma ca kala na visinganieka via Satana na mavu eni.

10. Vati tu hasa ku viana cimbembesi ca mavu?

¹⁰ Vati tu hasa ku viana eci cimbembesi ca cipi na ku kala mu cilemo ca Njambi? Mu ku pangesa vuino vukuasi vue ku tu hana Yehova vua ku kolesa vusamba vuetu neni na ku vundila sipilitu santu ntsimbu yose. Yehova ua  hiana cikumakuma Satana na cimbembesi ca mavu eni. (1 Yoano 4:4) Ngeci mukemuo, ca pua ca seho ku vundila ntsimbu yose linga tu kale mu hiehi na Yehova.

11. Vati cimbembesi ca mavu ca kuata ku vifua via ku zala?

¹¹ Cuma cikuavo ce ku solola cimbembesi cili na ku endesa muntu ca pua cifua ceni ca ku zala na ku livuahesa. Mu vifuti via vingi, cifua ca ku zala ci na sahuka cikuma, ngeci ca lingisile umo mukua ku handeka ha TV ua ku handekekele ngueni vuovuno ci ka kaluua ku tantekeya vikoyi ku vuzalo. Umo mukanda ua mizimbu nguauo, ambe vanike va vampuevo kanda va puise miaka 13 navo va na uilamo laza. Ve ku handeka nguavo: “Matangua ano ku fuila ca pua ku zala tua tuihi, kati via laha.” Vakuavo vali na ku zala ku lifuanieka. Vunoni eci ku zala ce ku muesa cimbembesi ca lisino, kaha ce ku muesa ngecize muntu ka kele na kasingimiko muomu ke ku lisingimika ivene.

12, 13. Vitume vika via pande ku tuamenena ku zala na ku livuahesa cetu?

¹² Vunoni etu vangamba va Yehova tua pande ku soloka vuino, mu ku zala na vutongue, vuzalo vua cili, vua ku lela, kaha vua litombola na ntsimbu yaco. Ntsimbu yose, ku zala cetu ca pande ku muesa ngecize tua kala na “ntsoni na ku lipokuesa” hamo “na vilinga via cili” via fuila uose—a pue mpuevo ni yala—ua litumbula ngueni mukua “ku lemesa Njambi.” Vutumbe vuetu kati ku limuesa, vunoni ku kala mu “cilemo ca Njambi.” (1 Timoteo 2:9, 10; Yunda 21) Mua vusunga, tu tonda ku fuila cetu “cipue ca vuntu vua mutima . . .  cikeco ca seho ya kama-kama ku meso a Njambi.”—1 Petulu 3:3, 4.

¹³ Vulukenu naua ngecize vifua vietu via ku zala na ku livuahesa vie ku kuata na ku cifua ci ve ku muenamo vantu ku lemesa ca vusunga. Lizi lia ciNgelengu li va tumbula  “ntsoni” lia lomboloka ku muesa kavumbi na kasingimiko ku visinganieka via vakuetu. Ngeci mukemuo, vutumbe vuetu vua pua ku ononuesa vizango vietu ku visinganieka via vakuetu. Kaha kuilu lia viose evi, tua tonda ku singimika Yehova na vantu veni na ku pua vangamba va Njambi mu ku linga viose vi nehela “Njambi vumpahu.”—1 Kolintu 4:9; 10:31; 2 Kolintu 6:3, 4; 7:1.

14. Vihula vika tua pande ku lihula ku tuala ha ku zala cetu?

¹⁴ Nga tuya mu ku ambulula ni mu ku kunguluka, tua pande ku livuahesa, ku zala vuino na ku lela. Lihulenu nguenu: ‘Vuno ku zala cange na ku livuahesa ce ku suntsuisa vakuetu ni? Ce ku va vuisa ntsoni ni? Nja haka seho ku vizango viange ku tuvakana ku puisamo vi tondeka linga nji tambule viteli mu cikungulukilo?’—Visamo 68:6; Filipu 4:5; 1 Petulu 5:6.

15. Omo lia vika mu Lizi lia Njambi ka mua kele mukana ua masiko a ku zala na ku livuahesa?

¹⁵ Mu Mbimbiliya ka mua kele mukana ua masiko ku tuala ha ku zala na ku livuahesa cetu. Yehova ka tondele ku tu tambula mpoko yetu ya ku lihanguila viuma ni ku tu vindika ku lisinganiekela etu vavene. Vunoni ua tonda tu pue vantu va ku hia mu lutsilielo, vaze va hasa ku hilula ha vitume via mu Mbimbiliya kaha “va li na mavuilo avo a ku zangama, va hasa ku hangununa via cili ku  via vipi.” (VaHevelu 5:14) Cikumakuma, ua tonda cilemo ci tu tuamenene—cilemo ca Njambi na vakuetu. (Tandenu Mako 12:30, 31.) Vunoni mu kati kevi vinginga, kasi tu hasa ku hangula vuzalo vua vuingi na ku zala mua ku liseza-seza. Eci tue ku ci muena ku ku fuila na ku liseza-seza ca vuzalo vua vangamba va Yehova nga va na likungulula kuose ku va li.

16. Vati cimbembesi ca mavu ca liseza na vilongesa via Yesu, kaha vika tua pande ku lihula?

¹⁶ Cimbembesi ca mavu ce ku kokueya na ku sindiya makulukazi a vantu mu ku lengeya vimbongo na vufuko linga va uane ndzolela. Ngeci mukemuo, Yesu ua handekele ngueni: “Muono ua muntu ka ua kundamene ku ku-lana ca vize via na fuku.” (Luka 12:15) Yesu ka longesele  vantu ku linga vize vi va vuisa ndzolela, vunoni ua va longesele ngecize muono na ndzolela ya vusunga via pua via vaze va “hutua mu cimbembesi” na vaze va yoya “muono ua uasi” linga va kaniamesa vusamba vuavo na Njambi. (Mateo 5:3; 6:22, 23) Lihulenu nguenu: ‘Vuno nja tsiliela mpundu via longesele Yesu, ni nje ku kava “mukua makuli na ise yao”? (Yoano 8:44) Mezi ange, vutumbe vuange, viuma vi nja tuameka na muono uange via muesa vika?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Yoano 6.

17. Vivezikiso vika ve ku uana vaze va yoya muono ua uasi?

¹⁷ Yesu ua handekele ngueni: “mangana a sambua ha vipanga viao.” (Mateo 11:19) Talenu ha vivezikiso vi ve ku uana vaze va yoya muono ua uasi. Ve ku ivua ndzolela ya vusunga mu Cipanga ca ku ambulula. (Mateo 11:29, 30) Eci ce ku va kuasa ku lihenga mu ku yanda ngoco na ku vavalesa mutima. (Tandenu 1 Timoteo 6:9, 10.) Ve ku viukilila na vize vi va kala navio, muomu vali na ntsimbu ya ku tala vakua ndzivo yavo na ku kala hamo na vakuavo Vakua Kilistu. Eci ce ku va lingisa ku kosa tulo tua ku tovala. (Ekelesiaste 5:12) Ve ku ivua ndzolela ye ku iza mu ku hana, nkala viuma vi vali navio. (Vilinga 20:35) Ve ku ‘sumpuoka na luvelelelo,’ kaha va kala na ciyulo mu visinganieka. (Loma 15:13; Mateo 6:31, 32) Mua vusunga mue ku iza viveziso via vingi!

18. Vati Mbimbiliya ya tu lombouelela via citozi cetu na ndzita ya cifua cika tuli na ku lua?

¹⁸ Vose va kala mu cilemo ca Njambi, ve ku vohiela ku citozi Satana linga kati a va tangule ku pangela Njambi. Vutumbe vua Satana kati lika ku vuisa Vakua Kilistu vusiua, vunoni na ku va tangula ku muono ua ya-ye. (1 Petulu 5:8) Paulu ngueni, “Muomu ku-lua cetu cikeco kati na vusitu ni na maninga, vunoni na vusuana, na vukama, na vakua ku suana va hano ha mavu vakua milima ino, na  zimbunga zia vimbembesi via vipi via kuilu.” (Efeso 6:12) Aa mezi “ku-lua” mu ciNgelengu a lomboloka ku liveta ni ku litingula na mukuenu muntu. Cikuavo naua aa mezi “vusuana”, “na vukama,” na “vakua ku suana”, va hano ha mavu” a tu muesa ngecize vimbembesi via vipi via liviukisila na ku likuminia ku tu luisa.

19. Lombololenu vati via fua vitua via Vakua Kilistu.

¹⁹ Vutuhu tua pua vantu va ku zeya, kasi tu hasa ku vula ndzita yaco. Mu njila ika? Mu ku “tambula vitua viose via Njambi.” (Efeso 6:13) Va vi lombolola vuino ku Efeso 6:14-18 nguayo: “manenu, na vusunga mu na vu zitika mu zimbunda zienu ngue muiva, vuviuke mu na vuhake ngue ntelo ya ku ntulo, Kaha ku viliato vienu mu na zala na ku liviukisa na zimpande zia cili zia ciyulo; Kuli evi tambulenu ntelo ya ku tsiliela, i mu hasa ku zima nayo mivi yose ya tuhia ize ya mukua vupi. Kaha tambulenu sapeu ya vuovoke na mukuale ua sipilitu, ukeuo lizi lia Njambi: Hamo na vivundilo viose na ku lambelela cose, mu ku vundila ntsimbu yose muli sipilitu.”

20. Haka vua litepela vusualale vua cintu na vua Mukua Kilistu?

²⁰ Mu ku linga Njambi ikeye ua tu hana evi vitua viaco, vi ka tu ohiela mpundu, ca kama ku tu na vipangesa lika mu ntsimbu yose. Ndzita ya Vakua Kilistu ka ya puile ngeci mua masualele, muomu vakevo ve ku huima. Ndzita ya Vakua Kilistu ka kua kele ku huima, ku ku lua, ku vanga noho Njambi aka nongesa mavu a Satana na ku mu mbila mu cina ka cesi na masima. (Ku-Solola 12:17; 20:1-3) Kati mu hone nga muli na ku lua na vumo vuhenge, tua pande ku “pokuesa” mivila yetu linga tu ononoke Yehova. (1 Kolintu 9:27) Mua vusunga nga ka tuesi na ku lua tua pande ku uma mutima!

21. Mu njila ika tu hasa ku vula ndzita yetu ya lutsilielo?

²¹ Vutuhu ka tu hasa ku vula ndzita ku ngolo yetu. Paulu ua tu vuluisa ngueni tua pande ku vundila kuli Yehova  “mu ntsimbu yose na sipilitu.” Mu ntsimbu yaco naua, tua pande ku halakana kuli Yehova mu ku lilongesa lizi lieni na ku pangela hamo na vakuetu “masualale” mu ntsimbu yose oyo, muomu ka tuesi lika lietu! (Filemone 2; VaHevelu 10:24, 25) Vose ve ku lihakela kapandi ka ku vi puisamo va ka vula kaha va ka hasa naua ku hakuila lutsilielo luavo nga va kovela mu visoti.

22, 23. (a) Omo lia vika tua pande ku liviukisila ntsimbu yose tu hakuile lutsilielo luetu, kaha vihula vika tua pande ku lihula? (b)  Cimpande cika tu ka lilongesa mu kapitulu ka na hatako?

²² Yesu ua handekele ngueni, “kati mu vakua mavu, ngoco vene vakua mavu va mi zinda.” (Yoano 15:19) Ngeci mukemuo, Vakua Kilistu va na pande ku liviukisila ntsimbu yose linga va ka hakuile lutsilielo luavo, mu ka singimiko na ku konkama. (Tandenu 1 Petulu 3:15.) Aci lihulenu nguenu: ‘Nja tantekeya omo lia vika Vakaleho va Yehova vintsimbu vimo ka ve ku tava nkala viuma vi va tsiliela vantu ni? Tangua nji ka hita mu viuma viaco, nja tsiliela mpundu mu Mbimbiliya na Civunga ca Vantuamena ni? (Mateo 24:45; Yoano 17:17) Mu ye ku heta ntsimbu ya ku panga via cili ku meso a Yehova, nja liviukisila ku vi linga na ku ivua ndzolela ye ku izamo ni?’—Visamo 34:2; Mateo 10:32, 33.

²³ Lelo lino ntsintsa yetu ya ku tonda ku litepa na vakua mavu ye ku hita mu vieseko via ku liseza-seza. Ca ku muenako, ngue mu tua handekele, Satana a hasa ku seteka ku hungumuna vangamba va Yehova ku hitila mu vueho vua mavu. Vati tu hasa ku hangula vueho vu ka tu seza na mutima ua ku tantuluka? Eci cikeco cimpande ci tu ka lilongesa mu kapitulu kana hatako.