1-3. (a) Vuana vuka ua tu hana Yehova, kaha vati tu hasa ku vu pangesa mua ku pihia? (b) Linga tu kale mu cilemo ca Njambi, vati tua pande ku pangesa vuana vua ku handeka?

VATI mu ivua ku mutima nga mu hana vuana ku muntu u mua lema, vunoni a vu pangesa mua ku pihia? Halumo mua mu hanene kinga, kaha va mi leka nguavo ue ku hitula vantu mu ku endesa na mpinda. Mua vusunga mu ka liveya ni vati?

² Ku handeka ca pua vuana vua tu hana Yehova, Mukua ku hana “vuana vuose vua ku viuka na vuana vuose vua ku tantuluka.” (Tia. 1:17) Ovu vuana vua tepesa vantu ku tusitu, vue ku tu kuasa ku leka vakuetu visinganieka vietu na mu tue ku ivua. Vunoni ngeci mua kinga, ovu vuana vua ku handeka tu hasa ku vu pangesa mu njila ya ku pihia. Mua vusunga Yehova ue ku ivua vusiua vua kama mu ku mona vantu va pangesa vuana vua ku handeka mu ku vavalesa mitima ya vakuavo!

³ Linga tu kale mu cilemo ca Njambi, tua pande ku pangesa vuana vua ku handeka, ku liya na vutumbe vueni. Yehova ua muesa ha toma vihandeka vika vie ku muya ku mutima. Lizi lieni ngualio: “Lizi lia lipi kati li fume mu tunua tuenu, ku vanga lize lia cili mu ku kolesa ou na li zela, linga li hane kavumbi kuli ava va li ivua.” (Efeso 4:29) Tu simutuilenu omo lia vika tua pande ku niunga vihandeka  vietu, mezi ka a pandele ku tuhuka mu tunua tuetu, na vati tu hasa ku handeka mezi a “cili mu ku kolesa.”

4, 5. Vati vimo visimo via mu Mbimbiliya via muesa ngolo ya mezi?

⁴ Cuma ca ku livanga ca pande ku tu lingisa ku niunga vihandeka vietu, ca pua muomu mezi a kala na ngolo. Visimo 15:4 nguayo: “Lilimi lia ku konkama likelio muti ua muono; vunoni ku-pihilila mu likelio ci vatula cimbembesi.” * Ngeci mua mema eku lingisa muti ua ku uma ku tuikilila, mezi a ku konkama eku kaniamesa vaze va evua. Vunoni mezi a api eku lingisa vakuetu ku livua vungoco. Mua vusunga, mezi etu a kala na ngolo ya ku vulumuna ni ku kanguisa.​—Visimo 18:21.

⁵ Kua kala naua Cisimo cikuavo ca muesa ngolo ya mezi, nguaco mezi a ku pupulula ngoco eku “tuva ngue mukuale; vunoni lilimi lia vakua mangana likelio cihindu.” (Visimo 12:18) Ku handeka ca ku hona ku singanieka ce ku vulumuna vantu ku mitima na ku tsiha vusamba. Nenu va mi vulumunaho laza ku mutima na mukuale ua mezi ni? Cisimo caco ca muesa naua via mezi a cili nguaco: “Lilimi lia vakua mangana likelio cihindu.” Mua vusunga,  mezi a ku singanieka vuino a vaze va kala na mana a ku tunda muilu, eku kanguisa mitima na ku hiluisa vusamba. Mu hasa ku vuluka litangua li mua vuile ngolo ya mezi a cili ni? (Tandenu Visimo 16:24.) Ku tantekeya ngecize mezi a kala na ngolo, ci ka tu kuasa ku pangesa mezi etu mu ku kanguisa kati ku vulumuna.

6. Omo lia vika ku pangesa vuino lilimi lietu ca kaluua?

⁶ Ambe tu linge muose omuo, ca cikalu ku niunga lilimi lietu mu vutantuluke. Cuma ca mu civali ca pande ku tu lingisa ku niunga vihandeka vietu eci:Vupi na ku hona ku tantuluka vie ku tu sindiya ku pangesa lilimi lietu mua ku pihia. Muomu mezi e ku tunda ku mutima, kaha “ciyongola ca mutima ua muntu cikeco ca cipi.” (Njenisisi 8:21; Luka 6:45) Ngeci mukemuo ku ononuesa lilimi ca pua citanga ca kama. (Tandenu Tiango 3:2-4.) Vutuhu ka tu hasa ku niunga lilimi lietu mu vutantuluke, tu hasa ku lihakela kapandi ka ku lipangesa vuino. Ngeci mua mukua ku tana a kanduisa muta, ue ku lua na mema, netu tua pande ku linga cose mu ku pangesa vuino lilimi lietu.

7, 8. Vati vihandeka vietu vie ku kuata ku vusamba vuetu na Yehova?

⁷ Ca mu citatu ca pande ku tu lingisa ku niunga mezi etu, ca pua muomu, tu ka litavela kuli Njambi ku vize vi tue ku handeka. Cifua ci tue ku pangeselamo lilimi lietu ka ca kuatele lika ku vusamba vuetu na vakuetu, vunoni na ku vusamba vuetu na Yehova. Tiango 1:26 nguayo: ‘Nga umo a singanieka ngueni mukua ku lemesa Njambi, vunoni ka pokuesa lilimi lieni, ali na ku onga mutima ueni, ku-lemesa ceni ca ngoco.’ Ngue mu tu na lilongesele mu kapitulu ka na hiti, vihandeka vietu via kuata ku ku lemesa cetu. Nga ka tu pokuesa lilimi lietu​—Ku handeka mezi a ku lunguma ku mutima ngue vusungu​—vipanga vietu viose vi ka pua via ngoco ku meso a Njambi. Tua pande ku niunga mezi etu ni vati?​—Tiango 3:8-10.

 ⁸ Tua limuena vusunga vu tua pande ku niungila mezi etu. Vunoni ntsimbu kanda tu handeke via cifua ca mezi e ku kolesa, tu ci simutuilenu ha cifua ca mezi ka pandele ku tuhuka mu tunua tua Vakua Kilistu.

9, 10. (a) Mezi a cifua cika vantu va lema ku pangesa vakua mavu matangua ano?(b) Vika tua pande ku mbilila kuti mezi a ntsoni? (Talenu ha litota)

⁹ Mezi a ntsoni. Cingi ca vantu lelo lino mu mavu ve ku singa na ku sahula vakuavo. Vamo va lema ku pangesa mezi a kasahuntu linga mu ku hingisa mezi a cili a va pande ku handeka. Vamo va lema ku zolesa vakuavo na mezi a matuka. Vunoni ku tuka ka ca puile vueho. Imo miaka 2.000 ku nima kapostolo Paulu va mu huiminine ku sonekela Cikungulukilo ca ku Kolose va mbile kuti “mezi a ntsoni.” (Kolose 3:8) Paulu ua lekele naua Vakua Efeso ngueni, “ku lisakalala” na matuka ka via pandele ku ‘vi tumbula ha kati’ ka Vakua Kilistu va vusunga.​—Efeso 5:3, 4.

¹⁰ Yehova ua zinda mezi a ntsoni. Kaha ka a puile a cili naua kuli vaze va tua lema. Mua vusunga, ku lema Yehova cihasa ku tu lingisa ku viana mezi a ntsoni. Paulu mua sonekele mukana ua “vilinga via vusitu” ua tumbuileho “mazilo” ambatela kumo na vihandeka via mazilo. (Ngalata 5:19-21) Vihandeka via matuka vi hasa ku uisisa muntu mu cikungulukilo nga cipue va mu mamune, ikeye kasi a tualelaho ku pangesa mezi a ku tuka ha lukeno na ku tomba na kasahuntu. *

11, 12. (a) Ku tuaha cika, kaha haka ca pihila ku handeka via vakuetu? (b) Omo lia vika vakua ku lemesa Yehova va pande ku viana ku handeka visaki?

 ¹¹ Ku tuaha na ku vangeya. Ku tuaha ca pua ku handeka via vantu veka ku mukulo. Vuno ka tua pandele ku handeka via vantu veka ni? Houe nga tu handeka via cili ngeci mua, vantu va va na mbatiza vuovuno ni vaze va tondeka ku va kaniamesa. Vakua Kilistu va ku sekulu ya ku livanga va hakele seho ku ku yoya ca vakuavo na ku lileka mizimbu yavo. (Efeso 6:21, 22; Kolose 4:8, 9) Vunoni ca pua vupi ku handeka via vakuetu mu ku alulula ni ku vuezako mizimbu yeka. Muomu ku lingamo ci ka pua ku vangeya, kaha ku vangeya ce ku neha vitanga ntsimbu yose. Ku vangeya ca pua “ku handeka visaki mu ku sahula vakuetu ni ku pihisa lizina liavo.” VaFaliseo va kele na ku vangeya Yesu linga va sahule vikomoueso vieni. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Ku vangeya ce ku neha vicokota ntsimbu yose.—Visimo 26:20.

¹² Yehova ka leme vakua ku pangesa vuana vua ku handeka mu ku sahula vakuavo ni ku va tepesa. Ua zinda vose ve ku “kuva zimpata ha kati ka vana va naye.” (Visimo 6:16-19) Lizi lia ciNgelengu li va langulula nguavo “mukua visaki” lia pua di·aʹbo·los li va luka na Satana. Va mu luka nguavo “Ndiavu” muomu mukua ku vangeya Njambi. (Ku-Solola 12:9, 10) Mua vusunga, tua pande ku viana nkala vihandeka vi tu lingisa ku pua ngue ndiavu. Mu cikungulukilo ka mua kele cihela ca vantu vakua vihandeka vie ku sambeya vilinga via vusitu ngeci mua, “ku litepesa” ni “ku lihangunuka.” (Ngalata 5:19-21) Ngeci mukemuo, ntsimbu kanda tu handeka vi tu nevu lika ngoco, tua pande ku lihula nguetu: ‘Via vusunga ni’? Ci pua ca cili ku vi leka vantu ni? Ci tondeka ku sanduola muzimbu uaco ni?​—Tandenu 1 Tesalonika 4:11.

13, 14. (a) Vati ku sahula ce ku vuisa vakuetu? (b) Ku tomba ca pua cika, kaha vusonde vuka ue ku lihaka mukua ku tomba?

 ¹³ Ku sahula. Ngue mu tua lilongesa, mezi a kala na ngolo ya ku vulumuna vakuetu ku mitima. Eyo, omo ka tua tantulukile vintsimbu vimo tue ku liveya vi tue ku handeka. Vunoni, Mbimbiliya ya tu mamuna mezi aka ka a pandele ku kala ha vindzivo via Vakua Kilistu ni mu cikungulukilo. Paulu ua lunguile Vakua Kilistu ngueni: “Nianga yose, na vutenu na matoto, na muyoyo, na visaki, vi fume ha kati kenu, na indzi yose.” (Efeso 4:31) Mu viMbimbiliya vimo lizi “visaki” va li langulula nguavo “mezi a api,” “ku singa” na “ku tuka.” Ku sahula ngeci mua, ku luka vakuetu mazina a api na ku va paya ntsimbu yose, ce ku tundisa kasingimiko ku vakuetu na ku va lingisa va livue vungoco. Vanike vakevo ve ku yanda cikuma ku mezi a kasahuntu muomu mitima yavo ya votsika kaha ve ku kulahela mu viose.—Kolose 3:21.

¹⁴ Mbimbiliya ya vindika cikumakuma ku tomba ni nguetu ku tumbuila vakuetu mezi a ku pihia, a kasahuntu. Uose mukua ku pangesa mezi aco ue ku lihaka mu vusonde vua kama, muomu a hasa ku ua mu cikungulukilo nga ka tava ku alulula cifua ca vihandeka vieni. Nga kasi a tualelelaho ku viana ku aluluka, a hasa ku zimbalesa ku vezika ceni ca ku ka kovela mu mavu a aha. (1 Kolintu 5:11-13; 6:9, 10) Ngeci mukemuo, ka tu hasa ku kala mu cilemo ca Njambi nga tu pangesa mezi a ku henga, a makuli ni a api. Mezi aco eku puzula.

15. Mezi a cifua cika a ‘cili mu ku kolesa’?

¹⁵ Vati tu hasa ku pangesa vuana vua ku handeka ngue mua tumbile ivene Njambi? Mu vuluka ngecize lizi lia Njambi ngualio tua pande ku handeka via “cili mu ku kolesa.” (Efeso 4:29) Yehova ci muya ku mutima nga tu  handeka mezi a kolesa, na ku kaniamesa vakuetu. Ca tondeka ku singanieka vuino linga tu handeke mezi a cifua eci. Mbimbiliya ka ya kele na mukana ua mezi a tua pande ku handeka linga tu handeke “via ku sungama.” (Tito 2:8) Linga tu pangesa mezi “a cili mu ku kolesa,” tua pande ku vuluka ha viuma vitatu vi tondeka, vunoni via seho ya kama mu ku handeka mezi a ku kolesa: a ngozi, a vusunga, na cikeketima. Omo tu singanieka ha mezi, tu ci talenu cifua ca mezi amo eku kolesa vakuetu.—Talenu cikasa “ Vuno Vihandeka Viange vie ku Kolesa ni?” ha lifo 140.

16, 17. (a) Vika tua pande ku sangalela vakuetu? (b) Vukovelelo vuka tu hasa ku uana, mu ku sangala vakuetu mu cikungulukilo? Na ha ndzivo?

¹⁶ Ku Sangala mu vusunga. Yehova na Yesu va tantekeya seho ya kala ha ku sangala. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yoano 1:47) Netu Vakua Kilistu, tua pande ku sangala vakuetu na mutima uose. Omo lia vika? Muomu Visimo 15:23 nguayo: “Lizi mu ntsimbu yalio, lia viuka cikuma!” Lihulenu nguenu: ‘Vati nje ku ivua nga muntu a nji sangala na mutima uose? Ka nje ku ivua ndzolela ya kama ni?’ Mua vusunga, visangala vie ku mi kuasa ku mona nguenu nkuma kuli vantu ve ku mona vi mue ku linga na ku mi haka seho, kaha ndzili yenu mu ku linga vipanga viaco ka ya ile mu ngoco. Mezi a cifua eci eku mi kaniamesa na ku mi sindiya ku panga na ndzili yose mu vipanga vikuavo. Nga mue ku viukilila nga muntu a mi sangala, nkuma nenu ka mua pandele ku sangala vakuenu ni?—Tandenu Mateo 7:12.

¹⁷ Lilongesenu ku mona vifua via cili mu vakuenu, na ku va sangala. Mu cikungulukilo, mu hasa ku ivua cimpande ca cili, ni ku mona umo mukuendze ni muana mpuevo ali na ku kola mu lutsilielo, ni ku mona umo  mukuluntu ue ku lihakela kapandi ka ku kunguluka ntsimbu yose vutuhu ce ku mu kaluuila omo lia vukulupe. Visangala vienu vi ka va kuata cikuma ku mitima na ku va kaniamesa mu lutsilielo. Ha ndzivo, vamala na vampuevo va pande ku lisangala na ku lisantsela umo na mukuavo. (Visimo 31:10, 28) Cikumakuma, vanike ve ku vuahelela cikuma nga va mona ngecize vakuluntu va va haka seho. Visangala vie ku sangununa na ku kolesa vanike, ngue mutana mu ue ku sangununa na ku kolesa vintemo. Visemi puenu na ku sangala vifua via cili via vana venu na kapandi ka ve ku lihakela. Ku lingamo ci ka kaniamesa vana venu na ku va sindiya va vueze ku kapandi kavo ka ku linga via cili.

18, 19. Omo lia vika tua pande ku lihakela kapandi mu ku kaniamesa na ku lembezieka vamuanetu mu lutsilielo, kaha vati tu hasa ku lingamo?

¹⁸ Ku kaniamesa na ku lembezieka. Yehova ua haka seho ya kama kuli “vaze va na vatuka ku mitima.” (Visamo 147:3) Lizi lieni lia tu mamuna kuli kaniamesa “umo ku mukuavo” na ku “kolesa vakua ku zeya.” (1 Tesalonika 5:11, 14) Tu hasa ku kala na vusunga nguetu Njambi ue ku mona kaha ua haka seho ku kapandi ka tue ku lihakela mu kaniamesa na ku lembezieka vamuanetu mu lutsilielo vali mu vusiua.

¹⁹ Vika mu hasa ku handeka mu ku kaniamesa umo mukuenu Mukua Kilistu na zeye ni a li mu vusiua? Kati mu livue ngecize mua pande ku manusula cisoti ceni. Vintsimbu via vingi, mezi a cili eku kuasa cikuma. Lekenu vakua ku vatuka mitima nguenu mua va haka seho ya kama. Vundilenu hamo navo; lambelelenu Yehova a va kuase ku mona seho i va va haka kuli vakuavo na Yehova. (Tiango 5:14,15) Va kaniamesenu ngecize va va haka seho mu cikungulukilo. (1 Kolintu 12:12-26) Va  tandelenu cimo cinimbu ca ku kaniamesa mu Mbimbiliya, mu ku va simpisa ngecize Yehova ka va hakele lika seho nga vali ha mbunga vunoni ambe lika liavo. (Visamo 34:18; Mateo 10:29-31) Ku tonda ntsimbu ya ku handeka “lizi lia cili” na vakua ku vatuka mitima na ku va kolesa na mutima uenu uose, ci ka va kuasa ku ivua ngecize vakuavo va va lema na ku va haka seho.—Tandenu Visimo 12:25.

20, 21. Vika vie ku lingisa vihandekela vi hete ku mutima ua muntu?

²⁰ Vihandekela vie ku heta ku mitima. Vintsimbu vimo, tu vose tua tondeka ku tu handekela muomu ka tua tantulukile. Mbimbiliya ya tu mamuna nguayo: “Halakana ku zinguli, kaha tambula via ku longesa, linga u kale na mangana” ku lutue. (Visimo 19:20) Ku handekela ka ca puile lika cipanga ca vakuluntu mu cikungulukilo houe. Muomu visemi ve ku handekela vana. (Efeso 6:4) Kaha vamuanetu va vampuevo va ku kola ve ku handekela vampuevo va vanike mu cikungulukilo. (Tito 2:3-5) Ku lema vakuetu ce ku tu lingisa ku handekela vakuetu na mezi a cili kati aze a va vuisa vusiua. Vika vi hasa ku tu kuasa ku handekela vakuetu mu njila ya cili? Tu talenu viuma vitatu vie ku lingisa vihandekela ku heta ku mutima: cifua ca mukua ku handekela  na vutumbe vueni, luvula lua mezi eni, na cifua ca handekelamo.

²¹ Linga vihandekela vi hete ku mutima ua muntu, mukua ku handekela na pande ku liviukisila. Lihulenu nguenu: ‘Vihandekela via cifua cika vie ku nji asiuila ku vi tava?’ Ca casi ku tava vihandekela nga mu mona nguenu uze a mi handekela ua mi haka seho, kaha kesi na ku handekela omo lia matoto ni vutumbe vueka vua vupi. Ngeci mukemuo, nenu nga mu handekela vakuenu mua pande ku kala na vifua viaco. Kaha Mbimbiliya ya pua luvula lua vihandekela vie ku kuata ku mutima. (2 Timoteo 3:16) Tu linge ya ku tanda mpundu ni ya ku tumbula lika, Mbimbiliya ya pande ku pua luvula lua vihandekela vietu viose. Ngeci mukemuo, vakuluntu navo ve ku linga cose linga kati va kakateye vamuanetu ku tava visinganieka viavo; cipue ku hilimika Visoneka linga vi pue ngue via litombola na visinganieka viavo. Vihandekela vie ku heta naua ku mutima nga tu vi handeka mu njila ya cili. Cimamuna ca ku tova muongua na ngozi ce ku singimika uze a ci tambula na ku mu lingisa a tave cimamuna caco.—Kolose 4:6.

22. Kapandi kaka mua lihakela ku tuala ha ku pangesa vuana vua ku handeka?

²² Mua vusunga, ku handeka ca pua vuana vua seho ya kama vua tu hana Njambi. Kaha ku lema Yehova ca pande ku tu lingisa ku vu pangesa mu njila ya cili kati ya ipi. Vulukenu ngecize mezi etu a kala na ngolo​—ya ku kolesa ni ku puzula vakuetu. Ngeci mukemuo, tu lihakelenu kapandi ka ku pangesa ovu vuana mu ku kaniamesa ngue mua tumbile Uze ua tu hanavuo. Ku lingamo, ci ka lingisa mezi etu a kaniamese vakuetu na ku va kuasa ku kala mu cilemo ca Njambi.