Njambi ue ku tundisa masiko eni ha vitume. Vitume via pua vusunga vua seho vua kala mu Mbimbiliya. Kaha vie ku tu kuasa ku tantekeya cifua ce ku muenamo Njambi viuma via ku liseza-seza. Vie ku tu kuasa naua ku linga vihangula via mana na ku linga via cili. Kaha vie ku tu kuasa cikuma-kuma mu viuma ka via kele mpundu na masiko mu Mbimbiliya.

▸ Kapitulu 1, cinanga 8

Ku ononoka Yehova ca lomboloka ku tava na cizango viose via tu tuma. Yehova ua tonda tu mu ononoke omo lia ku mu lema. (1 Yoano 5:3) Nga tu lema na ku kulahela Njambi, tu ka kava vimamuna vieni mu viuma viose. Tue ku mu ononoka ambe ha vintsimbu via vikalu. Ku ononoka Yehova ce ku tu kuasa, muomu ue ku tu longesa mua ku yoyela vuino ntsimbu ino kaha ua tu kulahesa vivezikiso via vingi ku lutue.—Isaya 48:17.

▸ Kapitulu 1, cinanga 10

Yehova ua hana nkala muntu vuana vua ku lihanguila vize via na zange. Ka tu tangele ngue makina houe. (Ndeutelonomi 30:19; Yehosua 24:15) Tu hasa ku pangesa vuana viaco mu ku linga vihangula via cili. Vunoni nga ka tua zangemene tu hasa ku linga vihangula via ku pihia. Mu ku linga tua kala na vuana vua ku lihanguila viuma, tua pande ku hangula nga tu tonda ku muesa cilemo na lukakatela kuli Yehova ni kuahi.

▸ Kapitulu 1, cinanga 12

Yehova ua tumbika vitume vie ku tu tuamenena ku tuala ha vilinga. Tu hasa ku vi uana mu Mbimbiliya na ku tantekeya vati vi hasa ku tu kuasa ku yoya vuino. (Visimo 6:16-19; 1 Kolintu 6:9-11) Vitume viaco  vie ku tu kuasa ku tantekeya viuma vie ku mona Njambi ku pua via cili ni via vipi. Vie ku tu kuasa naua ku tantekeya mua ku muesela cilemo, ku linga vihangula via mana, na ku muesa ngozi ku vakuetu. Vutuhu masiko a vantu ku tuala ha vilinga ali na ku tualelelaho ku tepuluka, vitume via Yehova ka vie ku aluluka. (Ndeutelonomi 32:4-6; Malakiya 3:6) Ku niunga vitume Vieni ce ku niunga mivila na visinganieka vietu.

▸ Kapitulu 1, cinanga 17

Mutima ua pua ngazi ua mu kati uze ue ku tu leka nga vi tu na lingi via cili ni via vipi. Tu vose Yehova ua tu hana mutima uaco. (Loma 2:14, 15) Linga mutima uetu u pange vuino tua pande ku u longesa ku liya na vitume via Yehova. Ku u longesa ci ka tu kuasa ku linga vihangula vie kuya Njambi ku mutima. (1 Petulu 3:16) Mutima uetu u hasa ku tu lungula nga cihangula ci tu tonda ku linga ca ku pihia, kaha u hasa ku tu vuisa ku vavala ca kama nga tu na lingi vupi. Mutima uetu u hasa ku pihia, vunoni na vukuasi vua Yehova tu hasa ku sungamesa. Mutima ua cili ue ku tu kuasa ku yoya mu ciyulo na ku tu vuisa ngecize ka tua puile vilinge via ngoco.

▸ Kapitulu 2, cinanga 3

Ku vuila Njambi liova, ca pua ku mu lema na ku mu singimika mu njila ya ku linga ka tu ka tondo ku linga vimo vi mu vuisa ku pihia ku mutima. Ku vuila Njambi liova ce ku tu kuasa ku linga via cili na ku viana ku linga via vipi. (Visamo 111:10) Ce ku tu lingisa ku halakana vuino viose vie ku tu leka Yehova. Ce ku tu kuasa naua ku puisamo vi tua likuminia kuli ikeye muomu tua mu singimika cikuma. Ku vuila Njambi vuoma ce ku kuata ku visinganieka vietu, cifua ci tue ku yoyelamo na vakuetu, na vihangula vi tue ku linga nkala litangua.

▸ Kapitulu 2, cinanga 9

Ku liveya ca ambatesela kumo na ku ivua vusiua vua kama nga tu na lingi vumo vupi. Vaze va lema Njambi ve ku ivua vusiua vua kama mu  ve ku nongonona ngecize va na lingi vimo ka via litombuele na vitume vieni. Nga tua lingi cimo cisevuka tua pande ku lambelela Yehova linga a tu ecele ku hitila mu cikombelo ca Yesu. (Mateo 26:28; 1 Yoano 2:1, 2) Nga tu liveya mu vusunga na ku likela ku linga vupi, tu hasa ku kala na vusunga ngecize Yehova a tu ecela. Ngeci mukemuo, ka ci tondeka naua ku livua mulonga ku tuala ha vupi vuaco. (Visamo 103:10-14; 1 Yoano 1:9; 3:19-22) Tua pande ku linga cose tu lilongesele ku visevuka vietu, ku alulula visinganieka via ku pihia, na ku yoya muaya vitume via Yehova.

▸ Kapitulu 2, cinanga 18

Nga muntu na vulumuna mulonga ua kama vunoni ka liveyele kaha naua a viana ku kava vitume via Yehova, ka citava a kale mu cikungulukilo. Na pande ku mu uisa mu cikungulukilo. Kaha nga va na mu uisa, tue ku likela ku likata na ku handeka neni. (1 Kolintu 5:11; 2 Yoano 9-11) Muomu ku uisa muntu mu cikungulukilo, ce ku niunga lizina lia Yehova na lia cikungulukilo. (1 Kolintu 5:6) Ca pua naua ku sungamesa uze na vulumuna a liveye na ku hiluka kuli Yehova.—Luka 15:17.

▸ Kapitulu 3, cinanga 19

Yehova ua tu lema kaha a tonda ku tu kuasa. Ngeci ue ku tu tuamenena na ku tu mamuna ku hitila mu Mbimbiliya na mu vantu va lema Njambi. Mu ku linga ka tua tantulukile, ka tu hasa ku yoya ca ku hona vukuasi vuaco. (Yelemiya 17:9) Mu tue ku muesa kasingimiko na ku halakana vaze ve ku pangesa Yehova mu ku tu tuamenena, tue ku muesa ngecize tua mu singimika kaha tu tonda ku mu ononoka.—VaHevelu 13:7.

▸ Kapitulu 4, cinanga 2

Mu ku linga ka tua tantulukile, ca casi ku lihalesa na ku lituameka mu viose. Vunoni Yehova ua tonda tu pue va ku likehesa. Vintsimbu via vingi, tue ku lilongesa ku likehesa nga tu lisetekesa na Yehova na ku mona vundende vuetu. (Yombi 38:1-4) Ku tuala ha ku likehesa, cuma cikuavo ca tondeka ca pua ku lilongesa ku tuala cikuma mana ku vize vi va tonda vakuetu na vize vi hasa ku va kuasa, kati ku tuameka lika vietu. Vintsimbu via vingi ku lihalesa ce ku lingisa muntu ku limona ngue ua hiana vakuavo. Vunoni mukua ku likehesa ue ku litala mu vusunga ikeye vene kaha ke ku mona lika ku vuhasi vueni vunoni ue mona na vuzeye vueni. Ke ku ivua liova lia ku tava visevuka vieni ni ku vundila ku ecela, kaha naua ue ku tava vinguli na vimamuna via vakuavo. Mukua ku likehesa ua kulahela muli Yehova kaha ue ku kava ku tuamenena ceni.—1 Petulu 5:5.

▸ Kapitulu 4, cinanga 4

Mpoko ya pua lisesa lia ku tumina vakuetu na ku linga vihangula. Yehova ikeye ua kala na mpoko ya kama ku hiana vose, cipue muilu ni ha mavu. Muomu ikeye ua tangele viuma viose kaha Mukua ngolo yose. Ntsimbu yose ue ku pangesa mpoko yeni mu ku kuasa vakuavo. Yehova ua hana vamo vantu citeli ca ku tu niunga. Ca ku muenako, visemi vetu, vakuluntu va cikungulukilo na vanguvulu va kala na ngolo ya ku tuamenena kaha Yehova ua tonda tu vononoke. (Loma 13:1-5; 1 Timoteo 5:17) Vunoni nga masiko a vantu a liluisa na masiko a Njambi, tue ku ononoka Njambi ku hiana vantu. (Vilinga 5:29) Nga tu tava ku tuamenena ca vaze ve ku pangesa Yehova, tue ku muesa ngecize tua singimika vihangula vieni.

▸ Kapitulu 4, cinanga 7

Yehova ue ku pangesa vakuluntu, ni nguetu vamuanetu va vamala vaze vakala na vutongue, va niunge cikungulukilo. (Ndeutelonomi 1:13; Vilinga 20:28) Ava vamala ve ku tu kuasa ku kolesa vusamba vuetu na Yehova kaha na ku mu pangela mu njila ya ku sungama kaha mu ciyulo. (1 Kolintu 14:33, 40) Linga sipilitu santu i hangule  muntu ku pua vakuluntu, va na pande ku puisamo vimo vinanga vi ya tumbika Mbimbiliya. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Petulu 5:2, 3) Mu ku linga tua kulahela mu lukungulukilo lua Yehova na ku lu kuasa, tue ku ononoka na ku kuasa vakuluntu na mutima uose.—Visamo 138:6; VaHevelu 13:17.

▸ Kapitulu 4, cinanga 8

Yehova ua hana visemi kapandi ka ku niunga vana vavo na ku neha vize via tondeka ha ndzivo. Vunoni, Mbimbiliya ya muesa ngecize yala ikeye mutue ua ndzivo. Vunoni nga vana va yoya lika na cisemi ua mpuevo, ikeye ue ku pua mutue ua ndzivo. Viteli via kala navio mutue ua ndzivo via pua ku tondela vusoko via ku lisuka, vizalo kaha na cihela ca ku kala. Citeli ca seho ya kama ca kala naco mutue ua ndzivo ca pua ku tuamenena vusoko vueni mu ku lemesa Yehova. Ca ku muenako, ue ku linga cose mu ku kuasa vusoko vueni va kunguluke ntsimbu yose, va ye mu ku ambulula, na ku lilongesa Mbimbiliya hamo lika. Mute ua ndzivo ikeye ue ku tuamenena vusoko ku tuala ha ku linga vihangula, kaha ue ku tambuluisa Yesu mu pua mukua ngozi na ku votsika, kati cikenia ni ua ku kaluua mutima. Eci ce ku kuasa vusoko ku lilema umo na mukuavo, ku livua ku zituka kaha ku kolesa vusamba vuavo na Yehova.

▸ Kapitulu 4, cinanga 12

Civunga ca Vantuamena ca pua civunga ca vamala va lavelela ku ka yoyela muilu, vaze ve ku pangesa Njambi muku tuamena cipanga ca vangamba veni. Ku sekulu ya ku livanga, Yehova ua pangesele civunga ca vantuamena mu ku tuamenena cikungulukilo ca katete mu ku lemesa na ku ambulula. (Vilinga 15:2) Lelo lino, vamuanetu va vamala va kala mu Civunga ca Vantuamena ve ku tuamenena na ku niunga vangamba va Njambi. Mu ve ku linga vihangula ve ku kava Lizi lia Njambi na sipilitu santu. Yesu ua lukile eci civunga ca vamuanetu va ku vuavesa ngueni “mukuamanda ua cili mukua mana.”—Mateo 24:45-47.

▸ Kapitulu 4, cinanga 15

Vintsimbu vimo ce ku tondeka ndokazi alinge vimo mu cikungulukilo via pande vamala. Mue ku linga vipanga viaco ue ku fuika ku mutue, mu ku muesa kasingimiko ku cifua ca tumbikilamo viuma Yehova. Vunoni ku fuika ku mutue ka ca tondekele ha vintsimbu viose. Vimo via vintsimbu via hasa ku fuika ku mutue via pua, nga endesa cilongesa ca Mbimbiliya oku yalieni ha ali ni nga hali muanetu ua yala ua ku mbatiza.—1 Kolintu 11:11-15.

▸ Kapitulu 4, cinanga 17

Ku litepa ku via mavu ca lomboloka ku viana ku lihaka mu vimpande via pulitika. (Yoano 17:16.) Vangamba va Yehova ve ku hakuila Vuangana vua Njambi. Tue ku litepa mu vutuntu mu vimpande via mavu, ngue mua lingile Yesu.

Yehova ua tu tuma tu “tamunuke kuli vakua ku sika, na kuli vakua mpoko.” (Tito 3:1, 2; Loma 13:1-7) Vunoni masiko a Njambi a vindika ku tsiha muntu. Ngeci mukemuo mitima ya Vakua Kilistu ka ye ku va tavesa ku pua masualale ni vene kuya ku ndzita. Nga Mukua Kilistu va mu leka ku hangula vipanga vieka via ku sintsa mu vusualale, na pande ku hilula nga mutima ueni u mu tavesa ku linga cifua ca vipanga viaco ni kuahi.

Tue ku lemesa lika Yehova, muomu ikeye Sakatanga uetu. Vutuhu tua singimika vitantekeyeso via cifuti, ka tue ku lemesa pandela cipue kuimba muaso ua cifuti. (Isaya 43:11; Ndaniele 3:1-30; 1 Kolintu 10:14) Kaha naua nkala ngamba ya Yehova ue ku viana ku hangula cikota ca pulitika ni ntuamena ua cifuti. Muomu tua hangula laza ku pua vantu va nguvulu ya Njambi.—Mateo 22:21; Yoano 15:19; 18:36.

▸ Kapitulu 5, cinanga 2

Mavu eku sambeya vantu ku kava visinganieka via Satana. Kaha visinganieka viaco via lana mu vantu vaze ka va lemene Yehova kaha ve ku sembulula vitume vieni. (1 Yoano 5:19) Visinganieka viaco na vilinga  vie ku izamo Mbimbiliya ya vi luka nguayo cimbembesi ca mavu. (Efeso 2:2) Vangamba va Yehova ve ku linga cose linga cimbembesi caco kati ci va sambukile. (Efeso 6:10-18) Vunoni tua lema vinjila via Yehova, kaha tue ku linga cose mu ku kava visinganieka vieni.

▸ Kapitulu 5, cinanga 7

Ku alulukila vusunga ca pua ku luisa vusunga vua mu Mbimbiliya. Vakua ku alulukila vusunga ve ku alulukila Yehova na Yesu, Muangana ua Vuangana vua Njambi, kaha ve ku seteka ku kokueya vakuavo navo va lipandakane kuli vakevo. (Loma 1:25) Ve ku tonda ku kuva vimpata mu mitue ya vangamba va Yehova. Ku Sekulu ya ku livanga, vamo Vakua Kilistu va hetele ha ku alulukila vusunga, kaha na lelo lino vamo ve ku lingamo. (2 Tesalonika 2:3) Vunoni vaze va kakatela kuli Yehova ka ve ku likata cipue kamandende na vakua ku alulukila vusunga. Ka tua pandele ku tavesa vuhuka ni ntsindiye ya vakuetu vi tu lingise ku tanda, ku tala ni ku halakana ku vihandeka via vakua ku alulukila vusunga. Tua tsiliela muli Yehova na ku lemesa lika ikeye.

▸ Kapitulu 5, cinanga 9

Kuliya na Masiko a Mosesa, cifuti ca Isaleli ca kele na ku vundila Yehova linga ecele vivulumuna viavo. Ngeci va kele na ku neha vunga, mazi, na tusitu ku pua vikombelo ku tembele. Ku lingamo, ca vuluisile vaIsaleli ngecize Yehova ua kele na cizango ca ku ecela vivulumuna viavo, cipue cifuti cose ni muntu ku muntu. Mu nima ya ntsimbu, Yesu ua hanene muono ueni ku pua cikombelo ca ku fuika vupi vuetu, ngeci mukemuo vikombelo via ku minima mata ni via ku lisambuesa ka via tondekele naua. Yesu ua hanene cikombelo ca ku tantuluka “lumo ku ntsimbu yose.”—VaHevelu 10:1, 4, 10.

▸ Kapitulu 7, cinanga 6

Masiko a Mosesa a tavesele vantu ku lia tusitu. Kaha va va sikile naua ku hana tusitu ku pua vikombelo. (Levitiku 1:5, 6) Vunoni Yehova ka  tavesele vantu va yandese tusitu. (Visimo 12:10) Mua vusunga kua kele masiko a niungile tusitu ku vukenia vua vantu. VaIsaleli va va sikile ku niunga vuino tusitu.—Ndeutelonomi 22:6, 7.

▸ Kapitulu 7, cinanga 6

Tumitamba tua maninga. Maninga a litepa mu mitamba iuana ya kama: viselula via ku venga, viselula via ku toka, viplaketa na plasma. Kaha eyi mitamba iuana citava naua ku i tepa mu tumitamba tua tundende. *

Vakua Kilistu ve ku viana ku va haka maninga ose ni nkala umo ua mitamba yao iuana. Amba tumitamba tua tundende co? Citava Mukua Kilistu a tave ku mu saka natuo ni? Mbimbiliya ka ya tumbuile mpundu vi a na pande ku tava ni ku viana Mukua Kilistu ha cimpande caco. Ngeci mukemuo, nkala Mukua Kilistu na pande ku lihanguila kuliya na mutima ueni ua ku longesa ku Mbimbiliya.

Vamo Vakua Kilistu ve ku viana tumitamba tua tundende tuose, nguavo muomu lisiko lia hanene Njambi ku vaIsaleli lia muesele ngecize maninga va pandele ku “a muaniena ha mavu.”—Ndeutelonomi 12:22-24.

Vunoni vamo ve ku mona cimpande caco mu njila yeka. Mitima yavo ye ku va tavesa ku tava tumo tumitamba tua tua maninga. Muomu nguavo tumitamba tuaco ka tuemanenene mpundu muono ua uze u va na tu tundisa.

Omo mu linga vihangula via tumitamba tua maninga, singaniekenu ha vihula evi:

• Vuno ca nji lomboloka ngecize ku viana tumitamba tua maninga tuose ca lomboloka ku viana vimo vihemba vie ku luisa mavezi ni vie ku kuasa maninga ku konda linga a likele ku hita nga va nji tavula ni?

•   Nji hasa ku lomboluela ndotolo omo lia vika nje ku viana ni ku tava tumo tumitamba tua maninga ni?

Ku saka. Etu Vakua Kilistu ka tue ku hana maninga ni ku tulikisa maninga etu vavene linga va ka a pangese nga va ka tu tavula. Vunoni kua kala ku saka cikuavo ce ku pangesa maninga a ivene muvezi. Nkala Mukua Kilistu na pande ku lihanguila vati va ka pangesa maninga eni nga va mu tavula, va mu pima ni ku mu seteka maninga, ni ku saka ceka. Mu ku saka ca cifua eci, maninga a muvezi ve ku a tundisa mu muvila ueni mu imo ntsimbu.—Nga mu tonda mizimbu ikuavo, talenu mu A Sentinela ya 15 ya Outubro ya 2000, mafo 30-31.

Ca ku muenako, kua kala njila ya ku tavuilamo muntu i va luka nguavo Hemodiluição kaha ya pua ku tundisa amo maninga mu muvila ua muntu nga va mu tavula, na ku pangesa mema a vihemba mu cihela cao. Kaha mu nima ya ntsimbu, nga va ci tavula ni va na mane ve ku a hiluisilamo naua.

 Njila ikuavo ya pua recuperação intra-operatória de células, ize ya pua ku kunguiya maninga eku muania nga muntu vali na ku mu tavula, ku a lelesa kaha ku a hiluisa mu muvila ueni mu ntsimbu i vali na ku mu tavula ni nga va na mane.

Vandotolo ve ku pangesa evi vinjila mua ku liseza-seza. Ngeci mukemuo ntsimbu kanda Mukua Kilistu a tave nkala ku saka, ku seteka maninga na vifua vikuavo via ku pangesa maninga eni, na pande ku tantekeya mpundu vati maninga eni va ka a pangesa.

Omo mu linga vihangula ku tuala ha ku saka ce ku pangesa maninga enu, singaniekenu ha vihula evi:

• Nga mu ku nji saka va tundisa maninga ange na ku a tulikila kumo mu kantsimbu ka kandende, mutima uange u nji tavesa ku a hiluisila mu muvila uange, kati ku ‘a muania’ ni?—Ndeutelonomi 12:23, 24.

• Vuno mutima uange ua ku longesa ku Mbimbiliya u nji tavesa, nga va nji fumisa maninga va a pesula na vihemba kaha va a hiluisila mu muvila uange ni?

• Nja tantekeya nguange nga nji viana ku saka cose ce ku pangesa maninga ange, nji li na ku viana ku seteka maninga ange, ku pangesa likina lia ku a lelesa ni likina lie ku panga na mutima na mampunga ni?

Ntsimbu kanda tu hangule via tumitamba tua maninga na ku saka cikuavo ce ku pangesa maninga etu, tua pande ku vundila Yehova a tu  tuamenene kaha na ku tondesesa mu mikanda yetu. (Tiango 1:5, 6) Mu nima yaco, tua pande ku linga cihangula cetu kuliya na mutima uetu ua ku longesa ku Mbimbiliya. Ka tua pandele ku ihula vakuetu va tu leke vati va ne ku linga nga va na kele mu cihela cetu, kaha vakuetu ka va pandele ku suangeleya cihangula cetu.—Loma 14:12; Ngalata 6:5.

▸ Kapitulu 7, cinanga 11

Ku pua va ku lela mu vilinga ca lomboloka ku linga viuma via ku lela ku meso a Njambi. Kaha via ambatesela kumo na visinganieka, vihandeka, na vilinga vietu. Yehova ua tu sika ku lela ku mazilo ose na ku vupangala. (Visimo 1:10; 3:1) Tua pande ku lihanguila ngecize tu kononoka vitume via ku lela via Yehova, ntsimbu kanda vene tu kovele mu ceseko ca ku linga vupi. Tua pande ku tualelelaho ku vundila Njambi a tu kuase ku kala na visinganieka via ku lela, kaha tua pande ku lihakela kapandi ka ku viana vieseko via ku linga vilinga via mazilo.—1 Kolintu 6:9, 10, 18; Efeso 5:5.

▸ Kapitulu 8, cinanga 11

Vilinga via ku vihia via pua ku handeka ni ku linga viuma vi liluisa ha toma na masiko a Njambi kaha via muesa ku honoua ntsoni. Muntu ue ku vi linga ue ku muesa ngecize ka singimikile masiko a Njambi. Nga Mukua Kilistu a vi linga ue ku hita mu ndzango ya vakua ku sompesa mu cikungulukilo. Kaha mazilo emanena vuvi vua kama vua ku liseza-seza. Ku liya na ku vihia ca mazilo a na lingi muntu citava neni a hite mu ndzango ya vakua ku sompesa.—Ngalata 5:19-21; Efeso 4:19; linga mu uane mizimbu ikuavo talenu mu “Perguntas dos Leitores” ya mu Vutala vua Kaniungi vua 15 ya Julho ya 2006.

▸ Kapitulu 9, cinanga 7; Kapitulu 12, cinanga 10

Yehova ua tumbikile ku limona ku mivila ku pua njila ya cili ya ku limueselamo cilemo ha kati ka yala na mpuevo va liambata muaya masiko. Vunoni nga muntu a linga mututa ni nguetu ku hehesa vilio vieni via lusemo mu ku livuisa masungu, ali na ku pangesa vuana vua Yehova ua ku limona ku mivila mu njila ya mazilo. Cilinga caco ci hasa ku tsiha vusamba vua muntu na Yehova. Ci hasa ku lingisa muntu ku kala na cizango ca ku limona ku mivila mu vinjila via ku vihia. (Kolose 3:5) Uose ua kala neci cilinga ca mazilo, kaha ce ku mu kaluuila ku seza ka pandele ku likela ku ciluisa. (Visamo 86:5; 1 Yoano 3:20) Nga muli na ku hita mu cisoti caco, vundilenu mu vusunga kuli Yehova na ku mu vundila a mi kuase. Liniungenu ku via vuntselentsele muomu vi ka mi haka visinganieka via mazilo mu mutue. Nga mua kala na cisemi Mukua Kilistu handekenu neni na kavusamba ueka ua ku-hia uze ua singimika masiko a Yehova. (Visimo 1:8, 9; 1 Tesalonika 5:14; Tito 2:3-5) Mu hasa ku kala na vusunga ngecize Yehova ue ku mona kaha ua singimika kapandi ka mue ku lihakela mu pue va ku lela mu vilinga.—Visamo 51:17; Isaya 1:18.

▸ Kapitulu 9, cinanga 9

Ku haleka ca pua ku kala na vampuevo ni vamala va tuvakana umo lika. Yehova ua tumbikile vulo ku pua vua yala na mpuevo umo lika. Mu Isaleli ya laza, Njambi ua tavele vamala ku haleka, vunoni ovu ka vua puile vutumbe vueni vua katete. Ngeci lelo lino Yehova ke ku tavesa naua vangamba veni va haleke vampuevo. Yala na pande ku ambata mpuevo umo lika, kaha mpuevo neni na pande ku somboka kuli yala umo lika.—Mateo 19:9; 1 Timoteo 3:2.

▸ Kapitulu 10, cinanga 12

Yehova ua tonda vaze va liambata va kale hamo lika mu muono uavo uose. (Njenisisi 2:24; Malakiya 2:15, 16; Mateo 19:3-6; 1 Kolintu 7:39) Ue ku tavesa lika vaze va liambata va tsihe vulo, nga umo uavo a linga vupangala. Kaha nga via cifua eci via soloka, Yehova ue ku hana  uze kesi na mulonga mpoko ya ku hangula nga a tsiha vulo ni kuahi.—Mateo 19:9.

Vunoni vintsimbu vimo, Vakua Kilistu va hangula ku litepa na mukua ndzivo yavo vutuhu ka lingile vupangala. (1 Kolintu 7:11) Mukua Kilistu a hasa ku litepa na mukua ndzivo yeni nga kua soloka visoti evi:

• Ku viana ku kuasa vusoko: Yala a viana ku tondela vusoko vueni vize via va kambela ku muvila, kaha vusoko vueni vu kovela mu vuhutu vua ku linga ka vesi na kambongo cipue ka ku-lia na kamo kahi.—1 Timoteo 5:8.

• Mbuanja: Yala ni mpuevo a tingula mukuavo mu njila ya ku linga cihindu ceni ni vene muono ueni u kovela mu vusonde.—Ngalata 5:19-21.

• Ku haka mu vusonde vusamba vua muntu na Yehova: Yala ni mpuevo a linga cose mu ku vindika mu vutuntu mukuavo linga kati a pangele Yehova.—Vilinga 5:29.

▸ Kapitulu 11, cinanga 19

Tu vose tua tondeka ku tu sangala na ku tu kaniamesa. (Visimo 12:25; 16:24) Tu hasa ku lilembezieka umo na mukuavo na mezi a cilemo kaha a ngozi. Mezi aco a hasa ku kuasa vamuanetu ku kolesa na ku tualelaho ku pangela Yehova ambe nga va hita mu visoti via kama. (Visimo 12:18; Filipu 2:1-4) Nga umo a uila mu vusiua omo vimo visoti, tua pande ku mu hakalana na kasingimiko na ku seteka ku ivuisisa vati ali na ku livua ku mutima. (Tiango 1:19) Lihakelenu kapandi ka ku tantekeya vuino vamuanoko mu cikungulukilo linga mu ivuisise vuino viuma via tondela kuli vakevo. Kaha mua pande ku va kuasa va tinine kuli Yehova Njambi ua ku lembezieka na ku kaniamesa cose, muomu ikeye a hasa ku va huimisa mutima mu vutuntu.—2 Kolintu 1:3, 4; 1 Tesalonika 5:11.

▸ Kapitulu 12, cinanga 16

Mbimbiliya ka ya tumbikile masiko a vati vi na pande ku enda vilika via malo. Kaha naua visemua via vantu na masiko a nguvulu ku tuala  ha vulo a liseza-seza. (Njenisisi 24:67; Mateo 1:24; 25:10; Luka 14:8) Cuma ca seho ya kama ha cilika ca vulo ca pua litavasiano li ve ku linga va yala na mpuevo ku meso a Yehova. Cingi ca vakua ku liambata mu ve ku linga litavasiano liavo ve ku lania vavusoko na vavusamba vuavo na umo mukuluntu mu cikungulukilo a ka linge cimpande ca vulo vuavo. Kaha nga va tonda ku linga cilika ca vulo, vakevo vavene va pande ku hangula cilika ca cifua cika va linga. (Luka 14:28; Yoano 2:1-11) Vunoni nkala cifua ca cilika ci va hangula, va pandele ku kala na vusunga ngecize cilika caco ci ka hana vumpahu kuli Yehova. (Njenisisi 2:18-24; Mateo 19:5, 6) Vitume via mu Mbimbiliya vi hasa ku va kuasa ku linga vihangula via cili. (1 Yoano 2:16, 17) Nga vaze va liambata va tonda ku cilika cavo ku ka kale vuala, va na pande ku linga cose linga cilika caco kati ci ka uile mu liuayanga. (Visimo 20:1; Efeso 5:18) Nga va tonda ku ka kale miaso ni vueho vueka, va na pande ku kala na vusunga ngecize vueho na miaso i va hangula i ka hana vumpahu kuli Yehova. Vakua Kilistu nga va tonda ku liambata, va na pande ku tuala mana ku vusamba vuavo na Yehova kaha na kuli umo na mukuavo, kati ku tala lika ku cilika cavo ca vulo.—Visimo 18:22; nga mu tonda vimamuna vikuavo talenu A Sentinela ya 15 ya Outubro ya 2006, mafo 18-31.

▸ Kapitulu 13, cinanga 18

Tua tonda ku linga vihangula via cili vize via likuata na vitume via mu Lizi lia Njambi. Ca ku muenako, aci singaniekenu hali Mukua Kilistu ua liambata na muntu ka puile Mukaleho ua Yehova, kaha mukua ndzivo yeni a mu lania ku vimo via-ku-lia na vavusoko vueni ha litangua lia cimo cilika ca vakua mavu. Nga yenu muli mu citanga caco, vati mu linga? Ha katete, nga mutima uenu u mi tavesa ku yako, kaha lomboluelenu mukua ndzivo yenu nguenu nga ku via-ku-lia viaco vantu va ka linga vimo ka via litombuele na Mbimbiliya, enu ka mu ka lingi viuma viaco. Cikuavo naua, mua pande ku hilula nga ku yako ci ka suntsuisa vakuenu ni kuahi.—1 Kolintu 8:9; 10:23, 24.

Ni halumo mukuluntu uenu ku vipanga a mi hana vuana ku ku-hua ca muaka. Vuno mua pande ku viana ni? Mu hasa ku viana ni ku tava  kuliya na cifua ca ali na ku muenamo ikeye vuana vuaco. Vuno na mi hana vuana vuaco ku pua mutamba ua cilika ni? Ni na mi hanavuo lika mu ku mi santsela ku vipanga vienu? Ku singanieka hali evi na vikuavo, ci hasa ku mi kuasa ku hangula ku tava ni ku viana vuana vuaco.

Citanga cikuavo ci hasa ku soloka, nga muntu a mi hana vuana ha matangua a cilika, ngueni: “Nja tantekeya ngecize ka mue ku linga cilika caco, vunoni nji tonda ku mi hana evi.” Eyo, halumo muntu uaco a tonda lika ku mi muesa vuhuanga. Vunoni, citava naua a hasa ku lingilamo indzi, mu ku eseka lutsilielo luenu ni linga a mi tokakanese ku cilika caco. Mu nima ya ku hilulaho, yenu vavene muli na mpoko ya ku hangula ku tava ni ku viana vuana vuaco. Tua tonda vihangula vietu viose vi tu seze na mutima ua ku lela, na ku tu kuasa ku kakatela kuli Yehova.—Vilinga 23:1.

▸ Kapitulu 13, cinanga 22

Vintsimbu via vingi, nga ka tu na kala na hoi-hoi na umo muanetu vunoni tu lihamba vuasi kaha tu lingamo mu ciyulo, visoti viaco vie ku huila mu hiehi, ka he ku nguenduka vimpande via kama. (Mateo 5:23-26) Vutumbe vua katete kuli Mukua Kilistu uose, vua pande ku pua ku hana vumpahu kuli Yehova na ku niunga ku likata ca cikungulukilo.—Yoano 13:34, 35; 1 Kolintu 13:4, 5.

Nga Vakua Kilistu va lizunga via mingoso, va pande ku linga cose mu ku manusula vimpande viaco ca ku hona ku lituala muaya vindzango. Ku 1 Kolintu 6:1-8, Paulu ua hana cimamuna ca vati va na pande ku lisompa Vakua Kilistu. Ku tuala muanetu mu ndzango ni ku tribunale ci hasa ku lingisa vantu ku sahula Yehova na cikungulukilo. Ku Mateo 18:15-17, va tumbulako vinanga vitatu vi va na pande ku kava Vakua Kilistu ku tuala ha vimpande via kama ngeci mua, ku vangeya muntu via kama ni ku mu zangamena vimbongo via vingi: (1) Va pande ku seteka ku manusula cimpande caco kua lika liavo. (2) Nga ka va hasele, va hasa ku vundila vukuasi vua muanetu umo ni vavali va ku hia mu cikungulukilo. (3) Nga ci tondeka va hasa ku tuala  cimpande caco ku vakuluntu mu cikungulukilo. Nga cimpande ci heta aha, vakuluntu va pande ku pangesa vitume via mu Mbimbiliya mu ku seteka ku kuasa vose vali mu cimpande caco va lihambe mu ciyulo. Nga vamo ha kati ka vaze vali mu cimpande caco kasi ka va tondo ku kava vitume via mu Mbimbiliya, citava vakuluntu va va pangele ndzango ya vakua ku sompesa.

Vunoni kuli vimo vimpande vi hasa ku tondeka mpundu ku vi tuala ku masiko, vimpande ngeci mua ku tsiha vulo, iya a kala na vana nga vulo vu tsa, vimbongo via na pande ku hana-hana yala kuli mpuevo mu nima ya ku tsa ca vulo, ku tambula vimbongo via seguro, ku lisonekesa ku ku tambula vimbongo nga impreza ya pangela muntu i ua, ni ku tuala ha vitenga vie ku sala nga umo uavo a tsa. Nga Mukua Kilistu a tuala viuma via cifua eci ku masiko na ku linga cose mu ku manusula cimpande mu ciyulo, kesi na ku tsiha cimamuna ca Paulu.

Kua kala milonga ikuavo ya kama, ngeci mua, ku limona na muntu ku muvila ku ndzili, ku yandesa ni ku limona na vanike ku mivila, ku tingula ni ku tsiha muntu, ni ku punda. Nga via cifua eci vi soloka, Mukua Kilistu kesi na ku tsiha cimamuna ca Paulu nga a ka ambulula kuli vakua masiko.

▸ Kapitulu 14, cinanga 14

Tunde mu citungu ca Endene, Satana ue ku linga cose mu ku sevuisa vantu. (Njenisisi 3:1-6; Ku-Solola 12:9) A tantekeya ngecize nga a tanganesa visinganieka vietu, a hasa ku tu kokela ku ku linga vupi. (2 Kolintu 4:4; Tiango 1:14, 15) Ue ku pangesa pulitika, malombelo a makuli, mingoso, vueho, ku lilongesa na vikuavo via vingi mu ku lingisa vantu va kave visinganieka vieni na ku vimona ngue via cili.—Yoano 14:30; 1 Yoano 5:19.

Satana a tantekeya ngecize ntsimbu ya na lisupu nayo mu ku sevuisa vantu ya ndende cikuma-kuma. Ngeci ue ku linga cose linga a sevuise vantu vavengi, cikuma-kuma vaze ve ku pangela Yehova. (Ku-Solola 12:12) Nga ka tua zangamene Satana a hasa ku pikula visinganieka vietu kamandende kamandende. (1 Kolintu 10:12) Ca ku muenako, Yehova ua tonda vulo vu tualeleho ntsimbu yose. (Mateo 19:5, 6, 9) Vunoni vantu vavengi ve ku mona vulo ku pua litavasiano lia seho ya  indende citava ku vu tsiha ntsimbu yose-oyo. Vifilme na vitelevisau navio vie ku sambeya evi visinganieka viaco. Tua pande ku linga cose linga visinganieka via vakua mavu ku tuala ha vulo kati vi tu sambukile.

Muheto ukuavo ue ku pangesa Satana mu tu sevuisa ua pua mu ku sambeya cimbembesi ca ku liimanena. (2 Timoteo 3:4) Nga ka tua zangemene tu hasa ku likela ku singimika vaze va hana Yehova mpoko. Ca ku muenako, umo muanetu ua yala a hasa ku putuka ku viana ku tuamenena ca vakuluntu mu cikungulukilo. (VaHevelu 12:5) Ni umo muanetu ua mpuevo a hasa ku putuka ku zinda lisiko lia tumbika Yehova ngecize yalieni ikeye na pande ku pua mutue ua ndzivo.—1 Kolintu 11:3.

Tua pande ku lihakela kapandi ka ku viana Satana linga kati a hungumuise visinganieka vietu. Vunoni tua pande ku linga cose tu tambuluise cifua ce ku singaniekelamo Yehova na ku haka ‘mitima yetu ku vize vi li muilu.’—Kolose 3:2; 2 Kolintu 2:11.

▸ Kapitulu 16, cinanga 9

Tu vose tua tonda ku kala na cihindu ca cili, kaha nga tu vavala tue ku tonda va tu sake ku vandotolo va cili. (Isaya 38:21; Mako 5:25, 26; Luka 10:34) Matangua ano, kua kala vinjila via vingi vi ve pangesa vandotolo na vantu veka mu ku saka. Ngeci mukemuo ca pua ca seho ku kava vitume via mu Mbimbiliya nga tu hangula cifua ca ku tu sakelamo. Kaha ka tue ku suva ngecize Vuangana vua Njambi vukevuo lika vu ka hasa ku tu saka mu vutuntu. Ka tu tondo ku tuala cikuma mana ku cihindu mu njila i tu lingisa ku haka ku mukulo ku lemesa Yehova.—Isaya 33:24; 1 Timoteo 4:16.

Tua pande ku zangama linga kati tu tave ku saka ca likuata na vandemone. (Ndeutelonomi 18:10-12; Isaya 1:13) Ngeci mukemuo ntsimbu kanda tu tave cimo ku saka ni vihemba, tua pande ku tondesesa vati ce ku panga na ku kala na vusunga ngecize ka ca likuatele na mahamba. (Visimo 14:15) Kati tu suve ngecize Satana a tonda ku tu lingisa viuma via likuata na mahamba. Nga tu tonda ku tu saka, vunoni tuli na vimo vimpata nga sakesi yaco ya likuata na vandemone ni kuahi, ca cili ku i viana.—1 Petulu 5:8.

▸ Kapitulu 16, cinanga 18