1, 2. Vati ue ku livua Yehova mue ku mona kapandi ka tue ku lihakela mu ku pua vakua vusunga?

TANGUA limo umo kanike ua kele na ku tunda ku sikola, kaha ua uanene cipete ca ku sula ca vimbongo. Vati ua lingile? Nga ua yonguele, nga ua ci suekele. Vunoni ua lingile cose mu ku tonda iveneco na ku mu hanaco. Omo naye ua vuile via lingile muaneni vua vuile ndzolela ya kama.

² Mua vusunga visemi vavengi ve ku viukilila nga vana vavo va pua vakua vusunga. Na vuno vene Tatetu ua muilu Yehova ua pua “Njambi ua vusunga,” ngeci ue ku viukilila cikuma nga netu tu pua vakua vusunga. (Visamo 31:5) Mu ku linga tua tonda ku mu vuisa ndzolela, tua pande ku “yoya na vusunga mu viuma viose.” (VaHevelu 13:18) Tu simutuilenu viuma viuana vi ci hasa ku puila ca cikalu ku pua vakua vusunga. Kaha tu ka tantekeya naua vivezikiso vie ku izamo.

3-5. (a) Vati tu hasa ku lionga etu vavene? (b) Vika vi hasa ku tu kuasa ku pua vakua vusunga kuli etu vavene?

³ Linga tu pue vakua vusunga ku vakuetu, ha katete tua pande ku pua vakua vusunga kuli etu vavene. Ku lingamo ci hasa ku pua ca cikalu. Ca ku muenako, vamuanetu va ku cikungulukilo ca ku Laondisiya ya  ku laza, va likuisile vavene mu ku singanieka nguavo vilinga viavo via kele na kuya Njambi ku mutima nkuma kuahi. (Ku-Solola 3:17) Netu tu hasa ku lionga etu vavene ku tuala ha cifua ca vuntu vuetu mpundu.

⁴ Mbimbiliya nguayo: “Umo nga na singanieka ngecize ikeye mukua ku lemesa, vunoni ka pokuesa lilimi lieni, vunoni onga mutima ueni, ku-lemesa ceni ni ca ngoco.” (Tiango 1:26) Nga tu singanieka nguetu Njambi a ka tava ku lemesa cetu cipue nga tu vakua kasahuntu ni vakua visaki, ca kama lika nga tu linga via cili, kaha tuli na ku lionga etu vavene. Vika vi hasa ku tu kuasa linga kati tu lionge etu vavene?

⁵ Nga tu litala ha katalelo, tu hasa ku mona cifua cetu ca ha mbandza. Vunoni nga tu tanda Mbimbiliya tu hasa ku limona muntima. Mbimbiliya i hasa ku tu kuasa ku tantekeya vuhasi na vuzeye vuetu. Tu hasa ku lilongesa ku sungamesa visinganieka, vilinga na vihandeka vietu. (Tandenu Tiango 1:23-25.) Vunoni nga tu livua nguetu ka tua kele na vipenga, kaha ka tu hasa ku alulula vize vi tondeka mu muono uetu. Ngeci mukemuo tua pande ku pangesa Mbimbiliya tu pue na ku litala etu vavene mu vusunga. (Viniengo 3:40; Hangai 1:5) Ku vundila naco ci ka tu kuasa ku hilula vuino vuntu vuetu. Tu hasa ku vundila Yehova a tu hilule na ku tu kuasa ku mona vipenga vietu linga tu vi sungamese. (Visamo 139:23, 24) Muomu “mukua vuhuke ikeye cizila kuli Yehova; vunoni vusamba vueni vu li kuli vakua vuoloke.”—Visimo 3:32.

6. Omo lia vika va yala na mpuevo va liambata va pande ku pua vakua vusunga ku umo na mukuavo?

⁶ Vusunga vua tondeka cikuma-kuma mu vusoko.  Nga va yala na mpuevo ka ve ku lisuekela na vimo viahi kuli umo na mukuavo, ve ku likulahela umo na mukuavo na ku yoya ca ku hona ku lisosomua. Mu vusoko, vantu va hasa ku pua vakua makuli mu vinjila via ku liseza-seza. Ca ku muenako, yala ni mpuevo a hasa ku putuka ku heha via masungu na muntu ueka, ku tala via vuntselentsele ni ku likuata vusamba vua mu vusueke na muntu ueka. Talenu via handekele mukua visamo ngueni: “Ka nja tumamene hamo na vamala vakua makuli; Cipue ka nji ka kovela hamo na vakua civembulu.” (Visamo 26:4) Nga ka mua puile vakua vusunga kuli mukua ndzivo yenu ambe mu visinganieka lika, mu hasa ku pihisa vulo vuenu.

7, 8. Vati mu hasa ku pangesa Mbimbiliya mu ku longesa vanike ku pua vakua vusunga?

 ⁷ Vanike navo va pande ku lilongesa ngecize ca pua ca seho ku pua vakua vusunga. Visemi va hasa ku pangesa Mbimbiliya mu ku longesa vana seho yaco. Muomu mu Mbimbiliya mua kala malungano a api a vantu va puile vakua visaki: ngeci mua Akane uze ua pundile; Ngehazi uze ua kuisile linga a tambule vimbongo, na Yundasa uze ua kele na ku punda vimbongo kaha naua uendele Yesu vungungu linga va mu fuete vimbongo 30 via palata.—Yehosua 6:17-19; 7:11-25; 2 Vamiangana 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yoano 12:6.

⁸ Kaha mua kala naua malungano a cili a vantu va puile vakua vusunga: Yakomba, uze ua mamuine vana veni va hiluise vimbongo vi va uanene mu vinjeke viavo kuli ivenevio; Yefeta na muaneni vaze va puisilemo vi va likuminyine kuli Njambi; na Yesu uze ua puile mukua vusunga cipue ha vintsimbu via vikalu. (Njenisisi 43:12; Vangazi 11:30-40; Yoano 18:3-11) Eyi mizimbu i hasa ku kuasa vanike vevuisise seho ya ku pua vakua vusunga.

9. Vika va hasa ku lilongesa vana nga visemi vavo va pua vakua vusunga?

⁹ Vunoni visemi va hasa ku lilongesa cuma ca kama ku citume eci ca mu Mbimbiliya: “Ove u li na ku longesa vakuenu, vikandzo nove ivene ka u lilongesela? ove, u li na ku ambulula, nguove kati mu ive, nkuma ove u li na ku iva, ni?” (Loma 2:21) Nga cisemi a handeka vieka vunoni a linga vieka, vanike ve ku monako. Ngeci mukemuo nga cisemi a leka vana ku pua vakua vusunga vunoni ikeye ka puile mukua vusunga, a tanganesa vana veni. Mua vusunga nga vanike va mona ngecize visemi vavo ve ku kuisa cipue mu viuma via vindende, citava navo va  ka lingamo. (Tandenu Luka 16:10.) Vunoni nga vana va mona ngecize visemi vavo va pua vakua vusunga, navo mu va ka kola va ka pua vakua vusunga ku vana vavo.—Visimo 22:6; Efeso 6:4.

10. Vati tu hasa ku pua vukua vusunga ku vamuanetu?

¹⁰ Tua pande naua ku pua vakua vusunga ku vamuanetu mu lutsilielo. Mu vihandeka vietu via tangua na tangua ca casi ku fueya, ni vene ku vangeya vakuetu. Ca ku muenako, nga tu leka vakuetu umo muzimbu u tu nevu lika mu linguavo, tu hasa ku sanduola visaki. Ngeci mukemuo ca pua ca seho ya kama ku ‘niunga milungu’ yetu. (Visimo 10:19) Ku pua vakua vusunga ka ca lombolokele ku handeka viose vi tuli na ku singanieka, cipue vi tua tantekeya ni vi tu nevu houe. Ambe nga vi tu tonda ku handeka via vusunga, halumo ka via tu pandele, ni ka vi tondeka ku vi leka vantu. (1 Tesalonika 4:11) Vamo ve ku handeka cipue vene mezi a kasahuntu nguavo muomu “vusunga vua pande ku vu handeka.” Vunoni etu vangamba va Yehova tua tonda ku handeka na kasingimiko na ngozi ntsimbu yose.—Tandenu Kolose 4:6.

11, 12. (a) Vati muntu na vulumuna a hasa ku vueza ku vupi vueni? (b) Vihula vika tu hasa ku kala navio? (c) Vati tu hasa ku pua vakua vusunga ku lungulukilo lua Yehova?

¹¹ Yehova ua hana vakuluntu kapandi ka ku kuasa cikungulukilo. Kaha ce ku va puila ca casi ku tu kuasa nga tu va leka vusunga. Omo lia vika? Aci singaniekenu nga muli na ku vavala kaha muya ku sipitali. Mu ka sueka vimo kuli Ndotolo ku tuala ha vuvezi vuenu ni? Nga mu lingamo, kaha a ka mi kuasa vati? Na vuno vene nga tu na lingi cisevuka ca kama, ka tua pandele ku ci sueka. Vunoni tua pande kuya ku vakuluntu na ku va leka  vusunga vuose. (Visamo 12:2; Vilinga 5:1-11) Aci singaniekenu naua ha cisoti cikuavo: Nga kavusamba kenu na lingi cisevuka ca kama. Vati mu linga? (Levitiku 5:1) Vuno mu ka singanieka nguenu: “Noho nji vi sueke, muomu vavusamba va vusunga ka ve ku lienda vungungu ni?” Houe, ovu kati vungungu. Muomu mua tantekeya nguenu vakuluntu vakevo va hasa ku mu kuasa ku sungamesa na ku kolesa vusamba vueni na Yehova.—VaHevelu 13:17; Tiango 5:14, 15.

¹² Tua pande naua ku pua vakua vusunga ku lukungulukilo lua Yehova nga tu hana mizimbu, ngeci mua mizimbu ya ku ambulula cetu. Kaha naua tua pande ku handeka vusunga nga tu lisonekesa vupioneiro ni nkala cipanga ceka ca mu lukungulukilo.—Tandenu Visimo 6:16-19.

13. Vati tu hasa ku pua vakua vusunga nga tu linga mingoso na umo muanetu mu lutsilielo?

¹³ Vakua Kilistu va pande ku tepesa via mingoso ku via lutsilielo. Ca ku muenako, ka tue ku linga via mingoso nga tuli mu lihia ni ku Ndzivo ya Vuangana. Kaha ka tue ku zangamena vamuanetu. Nga mua kovelesa vakuenu Vakaleho ha cipanga, puenu na ku va fueta ha ntsimbu, ku va hana fueto i mua likuminyine mpundu na ku va hana viuma vikuavo viose vi lia tumbika lisiko lia cifuti. Ngeci mua seguro ya cihindu ni ku va fueta ambe nga va na nono matangua a ku huima. (1 Timoteo 5:18; Tiango 5:1-4) Kaha co nga mua kovela ku cipanga ca umo mukuenu Mukaleho, kati mu lavelele ku mi lingila viuma via ku lifuila ku hiana vakuenu vakua vipanga. (Efeso 6:5-8) Puenu na ku panga ntsimbu yose i mua likuminyine na ku linga mpundu cipanga ci mua likuminyine.—2 Tesalonika 3:10.

14. Vika va na pande ku linga Vakua Kilistu nga va tonda ku lingila mingoso hamo lika?

 ¹⁴ Vati co nga tu linga mingoso na umo muanetu? Halumo mu ku pandakana vimbongo ni ku ka tambula vimbongo via mbala tu vi lingise mingoso amba tu ka vi hiluise. Mbimbiliya ya kala na cimo citume ca seho mu vimpande via cifua eci: Ku soneka viose! Omo kapolofeto Yelemiya ua landele limo lihia, ua sonekele vikopia vivali via mukanda ua ndando yaco. Imo ua i hanene kuli vamo vakaleho linga va i sinale kaha ua tulikile mikanda yose ivali. (Yelemiya 32:9-12; talenu naua Njenisisi 23:16-20.) Vamo vamuanetu ve ku singanieka nguavo ku soneka viuma ce ku muesa ngue ka va tsilielele muanaye. Vunoni ku soneka litavasiano lia mingoso ci ka tu niunga ku mbuanja, ku ku lisompa na ku vizindo, nga mingoso ka yendele vuino. Cipue ku via mingoso, vulukenu ngecize ciyulo ca cikungulukilo ca hiana nkala vimpande via mingoso.—1 Kolintu 6:1-8; talenu Litota 30 ku ntsongo ya livulu.

15. Vati Yehova ue ku livua ku tuala ha ku punda mu mingoso?

¹⁵ Tua pande ku pua vakua vusunga kuli vose, cipue kuli vaze ka va puile Vakaleho va Yehova. Ku pua vakua vusunga ca pua ca seho ku meso a Yehova. Muomu “cipeseleso ca makuli cikeco cizila kuli Yehova vunoni ku peselesa mua vusunga cikeco ci mu ya ku mutima.” (Visimo 11:1; 20:10, 23) Ku laza, vipeseleso va kele na ku vi pangesa cikuma mu mingoso. Vunoni vamo vakua ku landesa va kele na ku zangamena vantu mu ku tepulula ku viuma vi va kele na ku landesa ni ku londeka cikuma-kuma ndando. Vunoni na lelo lino, ku punda ca lana cikuma mu mingoso. Kaha Yehova, ngue mua zindile ku punda laza, na lelo lino kasi ua vu zinda.

16, 17. Vifua vika via makuli tua pande ku viana vutuhu via lana cikuma ku vantu?

 ¹⁶ Tu vose tue ku hita mu vimo vi hasa ku tu kaluuisa ku pua vakua vusunga—ngeci mua ku lisonekesa vipanga, ku sonekesa vimo ku nguvulu ni ku soneka vieseko via ku sikola. Vantu vavengi ve ku singanieka nguavo ku handeka makuli ni ku vuezelela ku mizimbu ka ca puile vuhenge. Evi ka vie ku tu komouesa. Muomu Mbimbiliya nguayo kuno ku matangua a ku kotokela vantu va ka pua “vakua ku lilema vavene, vakua ku lema zimbongo” kaha ka va lemene viuma via cili.—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Vintsimbu vimo ci hasa ku soloka ngue miono ya vakua visaki ili na kuya ku lutue. (Visamo 73:1-8) Kaha Mukua Kilistu va hasa ku mu pindisa ku vakuavo ku vipanga, ku mu zangamena vimbongo ni vene ku mu tundisa ha vipanga omo lia ku pua mukua vusunga. Vunoni ku pua mukua vusunga ca kala na seho ya kama cikuma. Omo lia vika?

18. Omo lia vika lutsimo lua cili lua kala na seho ya kama?

¹⁸ Ku kala na lutsimo lua ku pua mukua vusunga, uze u va hasa ku kulahela vantu, ca pua ca seho ya kama, kaha ca cikalu ku uana muntu ua cifua eci mu mavu ano. Vunoni muntu uose-ouo a hasa ku kala na lutsimo luaco. (Mika 7:2) Vutuhu vamo va hasa ku mi zola ni ku mi mona vuheve omo lia ku pua mukua vusunga, vunoni vamo vusunga vuenu vu ka vaya ku mutima kaha va ka mi kulahela. Mu mavu ose, Vakaleho va Yehova va tsimana omo lia ku pua vakua vusunga. Vamo vakua vipanga va lema ku kovelesa Vakaleho ha vipanga muomu va tantekeya ngecize va pua vakua vusunga. Kaha mu ve  ku tundisa vantu vavengi ha vipanga omo lia visaki ni ku punda, Vakaleho ka ve ku va tundisa.

19. Vati ku pua vakua vusunga ca kuata ku vusamba vuenu na Yehova?

¹⁹ Ku pua vakua vusunga mu viuma viose ci ka mi kuasa ku kala na mutima ua ku lela na ciyulo mu visinganieka. Mu ka pua ngeci mua Paulu, uze ua sonekele ngueni: “Tua tsiliela ngecize tuli na mutima ua cili.” (VaHevelu 13:18) Vunoni ca seho ya kama, Isuenu ua muilu Yehova, a ka mona na ku vezikisa kapandi kenu ka ku pua vakua vusunga mu viuma viose.—Tandenu Visamo 15:1, 2; Visimo 22:1.