1-3. (a) Vuana vuka ua tu hana Yehova kaha vati tu hasa ku vu pangesa mu njila ya ku pihia? (b) Vati tua pande ku pangesa vuana vua ku handeka?

ACI SINGANIEKENU nga cisemi ua yala a landela muaneni kinga. Cisemi na viukilila ku hana vuana vuaco kuli muaneni. Vunoni vati a ka livua nga muaneni endesa kinga na mbuanja kaha na hitula muntu na ku mu vulumuna?

² Yehova ikeye Mukua ku hana “vuana vuose vua ku viuka na vuana vuose vua ku tantuluka.” (Tiango 1:17) Ku handeka ca pua vuana vua tu hana Yehova. Ku handeka ce ku tu kuasa ku lombolola visinganieka vietu na vati tue ku livua. Tue ku hasa naua ku pangesa vuana vuaco mu ku kaniamesa vakuetu na mezi. Vunoni vihandeka vietu vi hasa naua ku yandesesako vakuetu na ku va vavalesa ku mitima.

³ Mezi a kala na ngolo ya kama, kaha Yehova ue ku tu longesa mua ku pangesa vuino vuana vuaco. Ngueni: “Lizi lia lipi kati li fume mu tunua tuenu, ku vanga lize lia cili mu ku kolesa ou na li zela, linga li hane kavumbi kuli ava va li ivua.” (Efeso 4:29) Tu simutuilenu vati tu  hasa ku pangesa ovu vuana vuaco mu cifua ci ya Njambi ku mutima na ku kaniamesa vakuetu.

4, 5. Vika tu hasa ku lilongesa ku visimo via mu Mbimbiliya ku tuala ha ngolo ya mezi?

⁴ Mezi a kala na ngolo, ngeci mukemuo tua pande ku zangama na viuma vi tue ku handeka na cifua ci tue ku vi handekelamo. Visimo 15:4 nguayo: ‘Lilimi lia ku konkama likelio muti ua muono; vunoni vihandeka via ku pihia vie ku vuisa vusiua vua kama.’ Ngeci mua muti ua cili ue ku vuisa ndzolela, mezi a cili eku kaniamesa uze a evua. Vunoni mezi a api eku vulumuna vakuetu ku mitima na ku va vuisa ngue ka va kele na seho.​—Visimo 18:21.

⁵ Visimo 12:18 nguayo, ku handeka ca ku hona ku singanieka ce ku “tuva ngue mukuale.” Mua vusunga mezi a api eku vavala vakuetu ku mitima na ku tsiha vusamba. Halumo nenu mu na vuluka litangua li va mi handekele mezi a ku pihia kaha a mi vavalele cikuma ku mutima. Vunoni cize cisimo ca tualelaho nguaco: “Vunoni lilimi lia vakua mangana likelio cihindu.” Cili vene, mezi a ku singanieka vuino a hasa ku kanguisa mutima na ku hiluisa vusamba vua tsa omo lia ku hona ku livuisisa. (Tandenu Visimo 16:24.) Nga tu vuluka ngecize mezi etu a hasa ku kuasa ni ku vulumuna vakuetu, tu ka zangama na vihandeka vietu.

6. Vika ce ku puila ca cikalu ku niunga mezi etu?

⁶ Cuma cikuavo naua ce ku tu lingisa ku zangama na vihandeka vietu ca pua muomu tu vose ka tua tantulukile. Mbimbiliya nguayo “ciyongola ca mutima ua muntu cikeco ca cipi fume ku vunike vueni,” kaha vintsimbu  via vingi mezi etu eku solola vize vili mu mitima yetu. (Njenisisi 8:21; Luka 6:45) Ku niunga mezi etu ca cikalu cikuma. (Tandenu Tiango 3:2-4.) Vunoni tua pande ku lihakela kapandi ka ku niunga mezi a tue ku handeka ku vakuetu.

7, 8. Vati vihandeka vietu vi hasa ku kuata ku vusamba vuetu na Yehova?

⁷ Kaha tua pande naua ku zangama na vihandeka vietu muomu tangua tu ka litavela ku meso a Yehova ku vize vi tue ku handeka na cifua ci tue ku vi handekelamo. Tiango 1:26 Nguayo: “Umo nga na singanieka ngecize ikeye mukua ku lemesa, vunoni ka pokuesa lilimi lieni, vunoni onga mutima ueni, ku-lemesa ceni ni ca ngoco.” Nga tu handeka ngoco, tu hasa ku pihisa ni vene ku-tsiha vusamba vuetu na Yehova.​—Tiango 3:8-10.

⁸ Ngue mu tua mono, tuli na vusunga vua kama vua pande ku tu lingisa ku zangama ku vize vi tue ku  handeka na vati tue ku vi handeka. Linga tu hase ku pangesa vuino vuana vua ku handeka mu njila ya tonda Yehova, tua pande ku tantekeya vihandeka vika ka via pandele ku tuhuka mu kanua ketu.

9, 10. (a) Vihandeka vika vi na lana cikuma ku vantu lelo? (b) Vika ka tue ku handekela mezi a ntsoni?

⁹ Vihandeka via ntsuamua ni via mazilo vi na lana cikuma lelo lino. Vavengi ve ku singanieka nguavo nga muntu kesi na ku ivua via ku mu leka, noho ku mu tuka linga evueko. Kaha vakua vueho ve ku pangesa cikuma mezi a mazilo ni matuka vene linga va zolese vantu. Vunoni kapostolo Paulu ngueni: “Mbilenu kuti ovio viose: vutenu, matoto, indzi, visaki, mezi a ntsoni a ku tunua tuenu.” (Kolose 3:8) Ua handekele naua ngueni, “ku handeka sanda cipue ku lisakalala” na matuka ka via pandele ‘ku vi tumbula’ kuli Vakua Kilistu.​—Efeso 5:3, 4.

¹⁰ Mezi a ntsoni ni a mazilo ka eku ya Yehova ni vangamba veni ku mutima. Mu Mbimbiliya lizi “mazilo” va lihaka ha “vilinga via vusitu.” (Ngalata 5:19-21) Lizi “mazilo” liemanena vipi via vingi, kaha cilinga cimo ca mazilo ci hasa ku tuala ku cikuavo. Nga Mukua Kilistu na liizilisa ku tuka ni handekesi ya mazilo kaha a viana ku alulula cifua ceni, ali na ku muesa ngecize ka pandele naua ku pua mutamba ua cikungulukilo.​—2 Kolintu 12:21; Efeso 4:19 talenu Litota 23 ku ntsongo ya livulu.

11, 12. (a) Vati vihandeka vietu vi hasa ku uila mu ku tuaha? (b) Omo lia vika ka tua pandele ku tuaha muntu?

¹¹ Ka tua pandele naua fueya ni ku tuombuola mua ku vihia vakuetu. Tua lema vakuetu kaha tua lema ku simutuila viavo hamo na vavusamba ni vavusoko vetu.  Ambe Vakua Kilistu va ku livanga va lihakele seho umo na mukuavo kaha va tondele ku tantekeya vati va likuasa umo na mukuavo. (Efeso 6:21, 22; Kolose 4:8, 9) Vunoni ku handeka via vakuetu ci hasa ku aluluka vuasi na ku uila mu ku tuaha. Nga tu leka vantu viuma vi tu nevu lika, tu hasa ku sanduola linguavo ni ku handeka vize via pande ku vi holoka. Kaha nga ka tua zangemene, vihandeka viaco vi hasa ku pua honi visaki. VaFaliseo va vangeyele Yesu viuma ka lingile. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Ku vangeya muntu ce ku pihisa lizina lieni, ku koka hoi-hoi, ku vavalesa vantu ku mitima na ku tsiha vusamba.​—Visimo 26:20.

¹² Yehova ua tonda tu pangese mezi etu mu ku kuasa na ku kaniamesa vakuetu, kati ku tsiha vusamba. Ngeci ua zinda vaze ve “ku kuva zimpata ha kati ka” vamuanaye. (Visimo 6:16-19) Satana Ndiavu ikeye mukua ku vangeya ua katete muomu ua vangeyele Njambi. (Ku-Solola 12:9, 10) Lelo lino vantu vavengi ve ku lionga umo na mukuavo. Vunoni evi ka via pandele ku kala mu cikungulukilo ca Vakua Kilistu. (Ngalata 5:19-21) Ngeci mukemuo tua pande ku zangama ku viuma vi tue ku handeka kaha na ku singanieka vuino ntsimbu kanda tu handeke. Kaha ntsimbu kanda tu leke vantu veka vi tu nevu hali muntu, tua pande ku lihula nguetu: ‘Vuno muzimbu uaco ua vusunga ni? Ua cili? U mu kuasa? Vuno nji hasa ku tualelelaho ku handeka, nga muntu u nji li na ku handeka a tu uana ni? Nga yange nji ne ku uanene muntu a handeka evi hali ange, vati nji ne ku livua?’​—Tandenu 1 Tesalonika 4:11.

13, 14. (a) Ku sahula ce ku linga vika ku muntu? (b) Ku tuka ca pua cika? (c) Omo lia vika Vakua Kilistu ka va pandele ku tuka?

¹³ Tu vose vintsimbu vimo tue ku handeka viuma vi  tue ku liveya mu nima ya ntsimbu. Vunoni ka tu tondo ku uila mu ciizilila ca ku paya vakuetu ni ku va handeka mua ku pihia. Ku sahula ka ca pandele ku kala na cihela mu miono yetu. Mbimbiliya nguayo “nianga yose, na vutenu na matoto, na muyoyo, na visaki, vi fume ha kati kenu, na indzi yose.” (Efeso 4:31) Mu viMbimbiliya vikuavo lizi “indzi” va li langulula nguavo “mezi a api” “ku tomba” na “ku sahula.” Ku sahula ce ku tundisa kasingimiko na ku lingisa muntu ku livua ngue ka kele na seho. Mezi a api eku vulumuna mitima, cikuma-kuma mitima ya vanike, ngeci mukemuo tua pande ku zangama linga kati tu sanione mitima yavo na mezi.​—Kolose 3:21.

¹⁴ Mbimbiliya ya tu vindika cimo cifua ca ku sahula ca cipi cikuma-kuma. Cifua cika? Ku tuka. Ku tuka ca pua ku tomba vakuetu linga vevue ku vavala ku mutima. Ce ku vuisa vusiua vua kama nga muntu a tuka mukua ndzivo yeni ni vana! Mua vusunga nga muntu a viana ku likela ku tuka ka ci tava a kale mu cikungulukilo. (1 Kolintu 5:11-13; 6:9, 10) Ngue mu tu na lilongesa laza, nga tu handeka mezi a ntsuamua, a visaki ni a ku pihia, tu ka pihisa vusamba vuetu na Yehova kaha na vakuetu.

15. Vika vie ku kaniamesa vusamba?

¹⁵ Vati tu hasa ku pangesa vuana vua ku handeka mu cifua ca tonda Yehova? Vutuhu Mbimbilya ka ya tu lekele mpundu vi tua pande ku handeka na vize ka tua pandele ku handeka, vunoni ya tu leka ku handeka lika mezi a “cili mu ku kolesa.” (Efeso 4:29) Mezi eku kolesa a pua a cili, a ngozi kaha a vusunga. Yehova a tonda tu pangese mezi etu mu ku kaniamesa na ku kuasa vakuetu.  Ku handeka via cili ca tondeka ku lihakela kapandi ka kama, vunoni ku handeka via vipi ca casi cikuma-kuma. (Tito 2:8) Tu simutuilenu vimo vinjila vi tu hasa ku koleselamo vakuetu na mezi etu.

16, 17. (a) Vika tua pande ku sangalela vakuetu? (b) Veya tu hasa ku sangala?

¹⁶ Yehova na Yesu ve ku sangala vakuavo. Netu tu lihakelenu kapandi ka ku va tambuluisa. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yoano 1:47) Linga ku sangala ci kaniamese mpundu muntu, ha katete tua pande ku mu singanieka na ku mu muesa seho. Visimo 15:23 nguayo: “Lizi [lia ku handeka] mu ntsimbu yalio, lia viuka cikuma!” Mua vusunga, nga muntu a tu sangala omo lia ku fuitangana cetu ni a muesa seho ku viuma vi tua lingi, ce ku tu kaniamesa.​—Tandenu Mateo 7:12; talenu Litota 27 ku ntsongo ya livulu.

¹⁷ Lihakelenu kapandi ka ku tonda viuma via cili mu vakuenu, kaha ci ka mi puila ca casi ku va sangala mu vusunga. Ca ku muenako, halumo mue ku mona umo muanetu mu cikungulukilo ue ku liviukisila vuino vimpande vieni ni ue ku lihakela kapandi ka ku kumbulula ku viuano. Ni halumo umo mukuendze cipue muana mpuevo ue ku hakuila vusunga ku sikola, ni umo kasinakazi ue ku lihakela kapandi ka ku tuhuka ku sua kumo mu lihia. Nga mu va santsela, mu ka va kaniamesa cikuma. (Visimo 31:10, 28) Ngeci mua miti ya tondeka ceke na mema, vantu navo va tondeka ku ivua ngecize va kala na seho ku vakuavo, cikuma-kuma vanike. Ngeci mukemuo puenu na ku tonda vukovelelo vua ku va sangala ku vifua viavo via cili na kapandi ka ve ku lihakela. Ku va sangala ci hasa ku va kaniamesa na ku va lingisa va vueze ku kapandi kavo ka ku linga via cili.

18, 19. Omo lia vika tua pande ku lihakela kapandi ka ku kaniamesa na ku lembezieka vakuetu? Vati tu hasa ku lingamo?

 ¹⁸ Mu tue ku kaniamesa na ku lembezieka vakuetu, tue ku tambuluisa Yehova. Ikeye ua haka seho ya kama kuli “vaze va na vatuka ku mitima.” (Visamo 147:3) Kaha ua tonda tu likaniamese “umo ku mukuavo” na ku “kolesa vakua ku zeya.” (1 Tesalonika 5:11, 14) Yehova ue ku mona kaha ua haka seho ku kapandi ka tue ku lihakela mu ku lingamo.

¹⁹ Halumo mua muene umo muanetu ali mu vusiua. Nga mukemuo, vika mu hasa ku handeka linga mu mu lembezieke? Citava ka mu hasa ku manusula citanga  ceni, vunoni mu hasa ku muesa ngecize mua mu haka seho. Halumo mu ku tonda ntsimbu ya ku sikama neni, ku mu tandela cimo cinimbu ca mu Mbimbiliya ci mu kaniamesa ni vene ku vundila neni. (Visamo 34:18; Mateo 10:29-31) Puenu na ku vuluisa vamuanetu vaco ngecize vamuanetu mu cikungulukilo va va lema. (1 Kolintu 12:12-26; Tiango 5:14, 15) Kaha handekenu mu cifua cize ci muesa ngecize vi muli na ku handeka vili na ku tundilila mpundu ku mutima.​—Tandenu Visimo 12:25.

20, 21. Vika vie ku lingisa muntu ku tava cimamuna?

²⁰ Kaha naua tue ku lembezieka vakuetu mu ku va hana vimamuna via cili. Mu ku linga ka tua tantulukile,  vintsimbu vimo tu vose tua tondeka ku tu mamuna. Visimo 19:20, nguayo: “Halakana ku zinguli, kaha tambula via ku longesa, linga u kale na mangana ku matangua ove a ku sulumuina.” Ku mamuna ni ku handekela ka ca puile lika cipanga ca vakuluntu mu cikungulukilo. Ca ku muenako, visemi va pande ku mamuna vana. (Efeso 6:4) Vandokazi navo va hasa ku limamuna umo na mukuavo. (Tito 2:3-5) Kaha mu ku linga tua lema vamuanetu, tua pande ku lihakela kapandi ka ku va mamuna mu njila ya cili, kati ize i va vuisa ku pihia ku mutima. Vati tu hasa ku lingamo?

²¹ Halumo mu vuluka imo ntsimbu i va mi hele cimamuna mu njila ya mi asiuilile ku ci tava. Vika mua lemenene cimamuna caco? Halumo muomu mua muene ngecize muntu uaco ua mi haka seho mpundu. Ni halumo ua handekele nenu na ngozi na cilemo. (Kolose 4:6) Kaha citava naua cimamuna caco ua ci tundisile mu Mbimbiliya. (2 Timoteo 3:16) Ambe nga tua tundisa mezi aco mu Mbimbiliya mpundu ni kuahi, luvula lua kala vimamuna vietu lua pande ku pua Mbimbiliya. Na umo uahi na pande ku kakateya vakuavo ku tava visiganieka vieni ni ku pangesa vinimbu via mu Mbimbiliya mu njila ya ku pihia linga a hakuile visinganieka vieni. Mua vusunga ku vuluka cifua ci va mi mamuininemo yenu, ci hasa ku mi kuasa ku mamuna vakuenu mu njila ya cili.

22. Vati mu tonda ku pangesa vuana vuenu vua ku handeka?

²² Ku handeka ca pua vuana vua tu hana Njambi. Kaha cilemo cetu kuli ikeye, ca pande ku tu lingisa ku pangesa vuino vuana vuaco. Vulukenu ngecize mezi a kala na ngolo ya ku kolesa ni ku puzula muntu. Ngeci mukemuo, tu vose tu lihakelenu kapandi ka ku pangesa mezi etu mu ku kaniamesa na ku lembezieka vakuetu.