Skip to content

Skip to table of contents

KAPITULU 9

Mpuevo ua Muesele Mana

Mpuevo ua Muesele Mana

1-3. (a) Vika via nehele vusonde ha ndzivo ya Avingaile? (b) Vika tu lilongesa kuli ou mpuevo ua mana?

 AVINGAILE ua muene umo ua vakuendze va ku ndzivo yeni eza kuli ikeye na liova lia kama. Kaha ua kele na vusunga vua ku livua ngoco, muomu muono ua vusoko vuose ua kele mu vusonde. Masualale va heta ku 400 va kele na ku-iza na vutenu vua kama mu ku tsiha vamala vose va ku ndzivo ya Navale, yala lia Avingaile. Omo lia vika?

2 Navale ikeye ua puile kavikoka. Fumeko, Navale ua puile cikenia, ka kele na ngozi, kaha mukua kasahuntu. Tangua limo, ua muesele kasahuntu kuli Ndaviti, vunoni ua lisangumuinine vampuka. Muomu Ndaviti ua puile ntuamena ua civunga ca masualale va vutongue ku ndzita, kaha va mu lemene cikuma. Ngeci umo ua vangamba va vakuendze va ku ndzivo ya Navale, halumo ua puile kaniungi, uezile kuli Avingaile mu ku mu lekako via citanga caco. Muomu ua singaniekele ngueni halumo Avingaile a hasa ku lingako mumo ku tuala ha vusonde vuaco. Vuno vika ue ku hasele ku linga mpuevo umo lika ku civunga ca masualale?

Vika ue ku hasele ku linga mpuevo umo lika ku civunga ca masualele?

3 Ha katete, tu ci tantekeyenu vuino ou mpuevo ua mana. Iya ua puile Avingaile? Vati vua putukile vusonde vu tua tumbula helu? Kaha vika tu lilongesa ku lutsilielo lueni?

Mpuevo ua “Mana a Cili, na Cihanga ca ku Viuka”

4. Navale ua puile yala ua cifua cika?

4 Avingaile na Navale ka va lifuililile mu ku liambata. Muomu Avingaile ua puile muntu ua cili, vunoni Navale ua puile cikenia ca ngoco, vutuhu ua puile mpite. Evi via mu lingisile ku limona ngue ua puile yala ua seho. Vunoni vati va kele na ku mu mona vakuavo? Mu Mbimbiliya yose ka mua kele muntu ueka u va tomba mua ku vihia ku tuvakana Navale. Lizina lieni Navale lia lomboloka “Kesi na Mana” ni “Ciheve.” Vuno visemi veni vakevo va mu lukile lizina liaco ni vantu va mu lukilelio omo lia vilinga vieni? Yanini, vunoni lizina liaco lia litombuele na vilinga vieni. Muomu ua puile “ua ku kaluua na mukua vipi ku vilinga vieni.” Ua puile cipenda na cikolonia, kaha vantu vavengi va mu zindile na ku mu vuila liova.​—1 Sam. 25:2, 3, 17, 21, 25.

5, 6. (a) Mu ku mona cenu, vifua vi ka via cili ua kele navio Avingaile? (b) Vika halumo via lingisile Avingaile ku somboka ku yala ua ku vihia mutima?

5 Avingaile ka lifuile cipue kamandende na Navale. Lizina Avingaile lia lomboloka “Tata ue ku Livuisa Ndzolela.” Vutuhu visemi vavengi ve ku viukilila ku sema muana ua ku sungama ku muvila, vunoni cisemi ua mana ue ku viukilila cikuma ku sema muana mukua mutima ua cili. Vintsimbu vimo, nga muntu ua pua ua ku vuaha, ke ku haka seho ku vifua via cili ngeci mua liano, mana, ku simpa, ni lutsilielo. Vunoni Avingaile ka fuilemo. Ngeci Mbimbiliya ya mu sangala omo lia mana a muesele na ku vuaha ceni.​—Tandenu 1 Samuele 25:3.

6 Halumo vamo va hasa ku hula nguavo, omo lia vika mpuevo ua mana ua sombokele ku cilinge ca ngoco. Vulukenu ngecize, ku laza, visemi vakevo va kele na ku viukisa malo a vana, cikumakuma visemi va muana ua yala, vakevo va kele na ku hanguilako muanavo mpuevo. Kaha ambe nga visemi ka va lingilemo, vunoni nguli yavo kasi ya puile ya seho cikuma. Vuno visemi va Avingaile navo mukemuo mu va lingile, mu ku vinga vupite na lutsimo lua Navale ni? Vuno vuhutu vukevuo vua va sindiyile ku lingamo ni? Viose evi yanini. Vunoni muose-omo mu via fuile, vimbongo via Navale ka via mu puisile yala ua cili.

7. (a) Vika ka va pandele ku linga visemi nga va tonda ku longesa vana vavo ku mona vulo mu njila ya cili? (b) Kapandi kaka ua lihakelele Avingaile?

7 Visemi va mana va haka seho ku ku longesa vana vavo ku mona vulo mu njila ya cili. Kaha ka ve ku sindiya vana ku somboka ku muntu omo lia vimbongo, ni ku va sindiya ku somboka cipue ku ambata oku kanda va ci pueho. (1 Kol. 7:36) Vunoni ambe nga Avingaile ua singaniekele hali evi, ka via kele naua na seho muomu tele ua somboka laza. Kaha ambe nga ka sombokele mu njila ya cili, vulo tele vu na hiti laza, ngeci ua tualele lika honi mana ku kapandi ka ku pua mpuevo ua cili ku vulo.

“Ikeye ua va Kuitile Vingamba”

8. Iya ya kuitile Navale vingamba, kaha vika tu hasa ku handekela nguetu ua ka ehelele ku muntu ka pandele?

8 Ntsimbu imo, Navale ua vuezele ku lamba ya kele na ku muesa Avingaile. Mu njila ika? Ua tukile Ndaviti, umo ngamba ua ku ononoka ua Njambi. Cikuavo naua Ndaviti va mu vuavesele kuli Samuele mu ku muesa ngecize, ikeye ya hanguile Njambi mu ku hinga Saulu ha Vuangana. (1 Sam. 16:1, 2, 11-13) Ndaviti ua kele na ku tina Saulu, Muangana ua cipululu na vukenia, kaha ua ka yoyelele mu mpambo, hamo lika na masualele veni va ku pua 600.

9, 10. (a) Muono ua cifua cika ua kele na ku pinda nauo Ndaviti na masualele veni? (b) Omo lia vika Navale tele nga ua pandele ku santsela kuli Ndaviti na masualele veni? (Talenu naua litota ha cinanga 10.)

9 Navale ua yoyelele mu Maone, vunoni citava ua kele na ku pangela ku hiehi na Kalemele. a Vimbonge viaco via kele na vihela via muila ua cili mu ku pita vampanga, kaha Navale ua keleko na vampanga 3.000. Vunoni cihela caco ca kele mu kati ka liunda. Ku mavanda kua kele mpambo ya kama ya Palane, ku vucelo co kua kele cisali ca muongua. Kaha kua kele naua viana na makango a kama a ku sula na vimbongo na mincinda ya kele na vimpako via kama. Ku vihela evi, kukekuo kua kele na ku yandela Ndaviti na masualale veni. Halumo va kele na ku linga vuyambi amba va hase ku lisuka, kaha va hitile mu visoti via vingi cikuma. Vintsimbu via vingi, va kele na ku liuana na tuniungi va vampanga va Navale.

10 Vika va lingile vaze masualele vakua ku fuitangana mu va liuanene na vaze tuniungi va vampanga? Mua vusunga, mu ku pua masualale nga va kele na ku linonela mpanga uose-ouo u va tondele ku lia, vunoni ka va lingilemo. Va kele na ku niunga vangamba va Navale, hamo lika na vampanga veni. (Tandenu 1 Samuele 25:15, 16.) Ku cihela cize vampanga na tuniungi, va kele na ku hita mu vusonde vua kama. Mu musenge uaco mua lanene vikasama, kaha ku vutokelo vua Isaleli, kua kele vivunga via mihuza va kele na ku-iza mu ku punda-punda viuma mu Isaleli. b

11, 12. (a) Vati Ndaviti ua muesele kasingimiko mu muzimbu ua tumine kuli Navale? (b) Vati cifua ca kumbuluililemo Navale muzimbu ua Ndaviti ca muesele ngecize Navale ua puile muntu ua mupi?

11 Mua vusunga halumo ca puile ca cikalu cikuma ku lisa vamala vose vaze mu mpambo. Ngeci tangua limo Ndaviti ua tumine vamala likumi, linga va ka pinge vukuasi kuli Navale. Ntsimbu ya tumine Ndaviti vamala vaco, ya puile ya cili cikuma. Muomu ya puile ntsimbu ya vilika na ku konga vampanga. Mu ntsimbu yaco, vantu va kele na ku limuesa vuhuanga. Cikuavo naua, Ndaviti ua hanguile na mana mezi a sikile tunganda veni, ua hanguile mezi a kasingimiko. Ca ku muenako, ua pangesele mezi ngeci mua, “muanove Ndaviti,” mu ku muesa kasingimiko kuli Navale muomu ua puile mukuluntu. Vunoni vika ua lingile Navale mua vuile muzimbu uaco?​—1 Sam. 25:5-8.

12 Navale ua nienguele cikuma! Mukuendze u va tumbula ku vuputukilo vua muzimbu uaco, mua kele na ku lomboluela Avingaile ku tuala ha vati viendele viuma, ua mu lekele ngueni, “Navale ua va kuitile vingamba.” Navale ua puile cilumbi ua kama, mu cifua ca ku linga, ua lekele vaze vamala va Ndaviti ngueni, ka citava ku pihisa mbolo yeni, mema eni, na ntsitu yeni mu ku hana kuli Ndaviti na masualale veni. Kaha naua, ua sahuile Ndaviti ngueni cilinge ca ngoco na ku mu setekesa ngue ngamba ua tinine kuli kukueni. Navale na Saulu ka va muene Ndaviti ngue mua mu muene Yehova. Yehova ua lemene Ndaviti, kaha ka mu muene ngue ngamba ua tinine kuli kukueni, vunoni ngue muangana ua Isaleli ua ku lutue.​—1 Sam. 25:10, 11, 14.

13. (a) Vika ua tondele ku linga Ndaviti mu va mu sahuile kuli Navale? (b) Vika ci tu longesa citume ca ku Tiango 1:20 ku tuala ha viuma vie ku lingile Ndaviti?

13 Omo tunganda va ka lekele Ndaviti mezi a Navale, Ndaviti ua nienguele cikuma, na ku handeka ngueni, ‘Muntu ku muntu a suele mukuale ueni!’ Ndaviti neni ua suelele mukuale ueni, kaha ua ile na masualale veni va ku pua 400. Ua lisingile ku ka nongesa vamala vose va ku ndzivo ya Navale. (1 Sam. 25:12, 13, 21, 22) Ndaviti ua kele na vusunga vua ku ivua matoto, vunoni cifua ca tondele ku a mueselamo cikeco ca vihile. Mbimbiliya nguayo: “Vutenu vua yala ka vu lingi vuviuke vua Njambi.” (Tia. 1:20) Vika co ue ku lingile Avingaile, mu ku ovola vantu va ku ndzivo yeni?

“A ku Sangaziala Mana Ove”

14. (a) Vika via muesele ngecize Avingaile ua tondele ku sungamesa cisevuka ca Navale? (b) Vika tu hasa ku lilongesa ku tuala ha ku litepa ca Navale na Avingaile? (Talenu naua litota.)

14 Via lingile Avingaile mu ku halakana uze mukuendze, via muesele ngecize ua tondele ku sungamesa viuma via vihisile yalieni. Avingaile ka lifuile na Navale, muomu ikeye ua puile mukua ku halakana vuino. Ku tuala hali Navale, uze mukuendze ua handekele ngueni: “Ikeye cihuolohuohuo, ngoco na umo a hasa ku handeka neni uahi.” c (1 Sam. 25:17) Ca vusiua ku handeka nguetu, Navale ua limuene ngue ua seho cikuma, ngeci ka kele na ku halakana vakuavo. Ku lihalesa caco, ci na lisala cikuma lelo lino. Vunoni uze mukuendze ua tantekeyele ngueni, Avingaile ka fuilemo, ngeci ua hasele ku yako mu ku mu lekesa via cisoti caco.

Avingaile ka lifuile na Navale, muomu ua kele na cizango ca ku halakana vakuavo

15, 16. (a) Vati Avingaile ua muesele ngecize ua puile ngue mpuevo ua mana u va tumbula ku mukanda ua Visimo? (b) Omo lia vika via lingile ka via puile ku muesa lisino kuli yalieni mu ku pua mutue ua ndzivo?

15 Avingaile, ua singaniekele cikuma ha cimpande caco kaha ua muene ngecize na pande ku lingako mumo. Mbimbiliya nguayo: “Avingaile ua zanguile.” Lizi ua zanguile, va litumbuila uze mpuevo luuana mu muzimbu ou lika. Ua vuahesele vumo vuana vua ku hana kuli Ndaviti na masualale veni. Vuana vuaco vua puile mbolo, viniu, vampanga, mbuto ya ku oca, vusuka vua viniu vua kuma na mikamo ya vinkuyu. Evi via muesa ngecize Avingaile ua tantekeyele viuma via kele navio kaha naua ua tantekeyele ku tuamenena vuino vakua ku panga ha ndzivo yeni, ngue uze mpuevo ua mana u va tumbula ku mukanda ua Visimo (Visi. 31:10-31) Ua tumine vamo vangamba veni, va tuame ku lutue na vitenga, kaha ikeye ua va kavele mu nima lika lieni. Mbimbiliya nguayo: “Vunoni ka lekele yalieni Navale.”​—1 Sam. 25:18, 19.

16 Vuno eci ca muesa ngecize Avingaile, ka kele na ku singimika yalieni mu ku pua mutue ua ndzivo ni? Houe, kati mu suve ngecize Navale ua lingile vupi kuli ngamba ua ku vuavesa ua Yehova, kaha cilinga caco ce ku kokele ku-tsa ca vantu va vengi ka va kele na mulonga ku ndzivo ya Navale. Aci singaniekenu hali evi: Nga Avingaile ku lingako mumo kuahi, nga neni ka kele na mutamba ku vupi vua lingile yalieni ni? Ngeci mukemuo mu citanga eci, Avingaile ua pandele ku ononoka Njambi ku hiana yalieni.

17, 18. Vati Avingaile ua ka handekele na Ndaviti, vika ua handekele, kaha omo lia vika mezi eni a kuatele Ndaviti ku mutima?

17 Mu nima ya ntsimbu ya indende, Avingaile ua liuanene na Ndaviti hamo na masualele veni. Ha ntsimbu yaco, Avingaile ua zanguile naua mu ku suluka ha cimulu ceni linga a ka likehese ku meso a Ndaviti. (1 Sam. 25:20, 23) Kaha ua lambelele Ndaviti na mutima uose linga a vuile cikeketima yalieni na vakua ndzivo yeni. Omo lia vika mezi a handekele Avingaile a kuatele Ndaviti ku mutima?

“Ngamba yove ua mpuevo nja ku vundila a handeke mu matuitui ove”

18 Ua nonene mulonga ha mutue ua yalieni na ku lituikauo ikeye, kaha ua vundilile Ndaviti linga a mu ecele. Ua litavelele ngecize yalieni ua puile cilinge ca ngoco ngue mu lia lomboloka lizina lieni, kaha naua ua vundilile Ndaviti linga kati a li tuale ha matunta na cilinge ca ngoco. Avingaile ua muesele ngecize ua kulahelele muli Ndaviti mu ku pua muluua ua Yehova, muomu Ndaviti ua kele na ku lua “zindzita zia Yehova.” Ua muesele naua ngecize ua tantekeyele cikulaheso ca lingile Yehova ku tuala hali Ndaviti na vuangana, muomu ua handekele ngueni: “Yehova [a] ka linga kukuange ngue ku viose vize via cili via na tumbuila kaha na ku tumbula muata ua Isaleli.” Kaha naua, ua lekele Ndaviti kati a linge na vimo viahi vi ka mu kokela mulonga ua maninga ni ku mu sila citaku-taku. (Tandenu 1 Samuele 25:24-31.) Mua vusunga, aa mezi a kuata ku mutima!

19. Vati Ndaviti ua lingile mua vuile mezi a Avingaile, kaha omo lia vika ua mu sangalele?

19 Vati ua lingile Ndaviti? Ua tavele vuana vua Avingaile na ku handeka ngueni: “Ua ku sangaziala Yehova, Njambi ya Isaleli, ua ku tumine ku litangua lia lelo mu ku liuana nange, kaha [a] ku sangaziala mana ove, nove [u] ua ku sangaziala, omo u na nji vindika lelo ku mulonga ua maninga.” Ndaviti ua sangalele Avingaile omo lia ku simpa ceni na kuiza vuasi-vuasi mu ku liuana neni. Kaha naua, ua litavelele ngecize Avingaile ua mu vindikile ku uila mu mulonga ua maninga. Ngeci ua vuezeleko mezi a ku likehesa ngueni: “Kanduka ku ndzivo yove na ciyulo, tala, nji na halakana ku lizi liove.”​—1 Sam. 25:32-35.

“Tala Ngamba Yove ua Mpuevo”

20, 21. (a) Omo lia vika ku tantekeya ngecize Avingaile ua hilukile kuli yalieni ci mi komouesa? (b) Vati Avingaile ua muesele ku simpa na liano mu ku hangula ntsimbu ya ku handeka na Navale?

20 Avingaile mua kele na ku hiluka, halumo ua kele na ku singanieka ha ntsimbu ize ya liuanene na Ndaviti, kaha ua muene ngecize Ndaviti ua puile muntu ua lutsilielo na mutima ua cili, ka fuile na cikenia ca yalieni Navale. Vunoni ka tualeleho ku singanieka ha cimpande caco. Mbimbiliya nguayo: “Kaha Avingaile ua hetele kuli Navale.” Eci ca muesa ngecize Avingaile ua hilukile kuli yalieni, kaha ua lihakelele kapandi ka ku tualelelaho ku panga na ndzili yose ha ndzivo. Vunoni ua tondekele ku lekako yalieni via vuana vua tualele kuli Ndaviti na masualele veni. Muomu yalieni ua kele na mpoko ya ku vi tantekeya. Kaha naua ua pandele ku mu leka, kati ngoco Navale nga ua vuile ntsoni, mue ku vi vuililile ku vantu veka ngecize mpuevo yeni ikeye uohielele limbo. Vunoni evi viose ka mu lekelevio ha ntsimbu ize vene ya hetele. Muomu ua ka mu uanene te a linga cilika ngue muangana, kaha ua pendele cikuma-kuma.​—1 Sam. 25:36.

Na ku simpa cose, Avingaile ua lekele Navale via lingile mu ku ovola muono ueni.

21 Ha ntsimbu yaco eyi, Avingaile ua muesele naua ngecize ua puile ua ku simpa kaha mukua liano, muomu ua vandamenene noho lia mukuavo ku cimene amba a hase ku handeka na yalieni. Ua tantekeyele ngecize yalieni a ka mu halakana vuino nga na penduluka. Vunoni ca ku hona vuala mu meso, Navale ue ku nienguele vuasi. Vutuhu ngoco, Avingaile ua mu suenene na ku mu leka muzimbu uose. Mua vusunga, Avingaile ua lavelele ngueni yalieni a ka niengua cikuma, halumo na ku mu pupa vene. Vunoni ku hetako, yalieni ua kele lika kulu na ku lininganga kuahi.​—1 Sam. 25:37.

22. Vika via solokelele Navale, kaha vika tu lilongesa ha viuma via ku vihia vie ku hita mu malo?

22 Omo lia vika honi Navale ka kele na ku lininganga? Mbimbiliya nguayo: “Mutima ueni ua tsile mu kati keni, kaha ua himpukile ngue livue.” Halumo ca puile ngue natsi cintsima. Vunoni mu nima ya matangua likumi ua tsile, kaha ka tsile omo lia ku vavala houe. Muomu Mbimbiliya nguayo: “Yehova ua vetele Navale ngoco ua tsile.” (1 Sam. 25:38) Ku-tsa ca Navale, ca patuile Avingaile ku vulo vua lamba. Vutuhu Yehova ke ku linga vikomoueso lelo lino, vunoni ou muzimbu ua tu vuluisa ngecize viuma viose via ku vihia vie ku hita mu malo, Yehova ue ku vi mona. Kaha ue ku sungamesa viuma ha ntsimbu i tondeka.​—Tandenu Luka 8:17.

23. Civezikiso cika cikuavo ua tambuile Avingaile, kaha vati ua muesele ngecize civezikiso caco ka ca mu aluluile na ku mu puisa mukua ku lihalesa?

23 Ku tundisako ku patuka ku vulo vua lamba, Avingaile ua tambuile naua civezikiso cikuavo. Ndaviti mua vuile ngecize Navale na tsi, ua tumine miluua veni linga va ka mu handekeyele Avingaile. Kaha Avingaile ua kumbuluile ngueni, “Ngamba yove ua mpuevo, ikeye ngamba mukua ku tanesa viliato via vangamba via kukuange.” Aa mezi a muesa ngecize Avingaile ka lihalesele omo lia ku lavelela ku ka pua mpuevo ya Ndaviti, ua hetele na ha ku lihana linga a ka pue ngamba ya vangamba ya Ndaviti! Kaha Mbimbiliya ya muesa naua ngecize, ua zanguile, vunoni mu ntsimbu eyi, mu ku livuahesela linga aye kuli Ndaviti mu ku somboka.​—1 Sam. 25:39-42.

24. Visoti vika ua lihitile navio Avingaile mu vulo vua vuha, kaha vati yalieni na Njambi va mu muene?

24 Vuno eci ca lomboloka ngecize visoti via Avingaile via huile ni? Houe. Muomu Ndaviti tele ua kala laza na mpuevo ueka ua lizina Ahinoame. Kaha vutuhu ku ntsimbu ize Yehova ua tavesele vamala ku haleka, vunoni vampuevo kasi va kele na ku hita mu visoti via kama mu malo. Cikuavo naua, Ndaviti tele kanda aci pue muangana. Ngeci mukemuo, ua kele na vimo visoti via pandele ku vula ntsimbu kanda a pue muangana. Vunoni Avingaile ua kuasele Ndaviti mu visoti viose noho ha puililile muangana, kaha mu nima ya ntsimbu ua mu semenene muana ua yala. Avingaile neni ua muene ngecize ua sombokele ku yala ua mu hakele seho na ku mu niunga. Tangua limo, ua mu ohielele ku mihuza! (1 Sam. 30:1-19) Mu ku lingamo, Ndaviti ua tambuluisile Yehova Njambi, uze ua lema na ku haka seho ku vampuevo va liano, va ku simpa kaha va lutsilielo, ngeci mua Avingaile.

a Eyi Kalemele ka ya puile uze muncinda ua Kalemele ua tsimana, kuze kua lingilile Eliya cikomoueso na vapolofeto va Mbale. (Talenu Kapitulu 10.) Eyi Kalemele ya puile mbonge ya kele ku hiehi na mpambo ya Palane.

b Citava Ndaviti ua kele na ku singanieka ngecize, ku niunga mehia na vampanga va vampite va mu Isaleli, ca puile mutamba ua vipanga vieni kuli Yehova. Mu ntsimbu ize, ca kele mu vutumbe vua Yehova linga vana va Avilahama, Isake na Yakomba, va yoyele ku cihela cize. Ngeci mukemuo, ku niunga cihela caco ku mihuza, ca puile mutamba ua vipanga via ku lela.

c Lizi lia pangesele uze mukuendze lia lomboloka muana “Mbeleale, (cilinge ca ngoco).” ViMbimbiliya vieka via langulula eci cinimbu nguavio, ka kele na ku halakana ku muntu na umo uahi ni ku handeka neni ka ca puile ku muesa mana.