1, 2. (a) Omo lia vika Hana ua kele na ku ivua vusiua ha ku liviukisila vungendzi vua ndzolela ku Silo? (b) Vika tu hasa ku lilongesa ku muzimbu ua Hana?

 TANGUA limo Hana ua kele na ku liviukisila vungendzi, kaha eci ca mu kuasele ku suva visoti vieni. Ovu vungendzi vua puile vua ndzolela ya kama. Muomu nkala muaka, Elekana yala lia Hana ua kele na ku tuala vusoko vueni vuose mu ku lemesa Yehova ku tavenakulu ku Silo. Yehova ua tondele vintsimbu via mangendzi aco vi pue via ndzolela. (Tandenu Ndeutelonomi 16:15.) Kaha mua vusunga, Hana ua lemene cikuma evi vintsimbu viaco tunde ku vunike vueni. Vunoni mu nima ya ntsimbu viuma via alulukile kuli ikeye.

² Hana ua vezikile ku somboka kuli yala ua mu lemene cikuma. Vunoni Elekana ua kele na mpuevo ua mu civali, lizina lieni Penina. Ou mpuevo ua tondele ku kaluuisa cikuma muono ua kavuhale keni Hana, ntsimbu yose. Ua uanene na njila ya ku mu vuisilamo vusiua vua kama, cipue vene ha ntsimbu eyi ya viuano via ku lifuila. Mu njila ika? Kaha cihula cikuavo ca seho eci: Vati ku tsiliela muli Yehova ca kuasele Hana ku pinda neci cisoti ca solokele ngue nomu mua ku ci lingila muahi? Mua vusunga, nga nenu muli na ku hita mu visoti vie ku zima ndzolela yenu mu muono, muzimbu ua Hana u hasa ku mi kuasa cikuma.

3, 4. Visoti vika vivali via lihitile navio Hana, kaha omo lia vika nkala cisoti ca puile ca cikalu cikuma?

³ Mbimbiliya ya muesa visoti vivali via kama via pindile navio Hana mu muono. Ku tuala ha cisoti ca katete, ambe nga Hana ua tondele ku lingako mumo, nga mua mundende lika ue ku hasele. Cisoti ca mu civali ni, ka kele nomu mua ku ci lingila muahi. Visoti viaco via puile vika? Ca katete Hana ua kele ku vulo vua luhale, kaha kavuhale keni mueka ua mu zindile.  Ca mu civali, ua puile ntsimpi. Vutuhu eci cisoti ca pua ca cikalu ku mpuevo uose ua tonda ku sema, vunoni kuli Hana ca kaluuile cikuma. Muomu ku ntsimbu ize kaha na ku cisemua cavo naua, nkala vusoko vua hakele seho ya kama ku ku sema, linga lizina lia vusoko kati li tse. Ngeci mukemuo, ku pua ntsimpi ca kokele ntsoni ya kama, kaha vantu va kele na ku tsopa cikuma vantsimpi.

⁴ Nga Penina kuahi, Hana nga ua hasele ku kolesa na ndzolela mu cisoti eci. Luhale ka lua puile lua cili, muomu hembo he ku kala vizindo, hoi-hoi na vusiua ntsimbu yose. Ngeci mukemuo, luhale ka lua kele mu vutumbe vua Njambi mua lingile vulo vua katete mu citungu ca Endene. (Njen. 2:24) Mbimbiliya ya muesa ngecize luhale kati lua cili, kaha vukaleho vuevi, tua vu muena ku vusoko vua Elekana.

5. Omo lia vika Penina ua tondele linga Hana a yande, kaha vati ua kele na ku mu vavalesa ha mutima?

⁵ Elekana ua lemene cikuma Hana ku hiana Penina. Cisemua ca vaYundeya ca muesa ngecize Elekana ua livangele ku ambata Hana, amba vuose ua ambatele Penina mu nima ya imo miaka. Cipue nga mukemuo mu via fuile ni kuahi, vunoni Penina ua uanene vinjila via vingi via ku yandeselamo Hana, omo lia lifuua. Vunoni njila ya kama ya kele na ku mu yandeselamo cikuma ya puile ku hona ku sema. Muomu Penina ua kele na ku sema vana va vengi, kaha nkala muana ya semene ua kele na ku vueza ku ku lihalesa ceni. Tele nga ue ku vuile ngozi na ku lembezieka Hana omo lia ku hona ku sema, vunoni houe, ha vuntsimpi vua mukuavo hakeho ha kele na ku talakana cikuma. Mbimbiliya nguayo Penina ua kele na ku sangumuna Hana na vutumbe vua ku “mu katiesa” lika. (1 Sam. 1:6) Penina ua kele na ku lingamo omo lia indzi. Ua tondele mpundu ku vuisa mukuavo ha mutima ku vavala, kaha vutumbe vueni vua lipuisamo vene.

6, 7. (a) Vutuhu Elekana ua lembeziekele Hana, vunoni omo lia vika Hana ka ambuluile Penina? (b) Vuno vuntsimpi vua Hana vua lombolokele ngecize Hana ka kele na kuya Yehova ku mutima ni? Lombololenu. (Talenu litota.)

⁶ Kaha ci soloka ngue Penina ua lemene ku yandesa cikuma  Hana, ha ntsimbu ya mangendzi a kuya ku Silo. Mu ya kele na ku heta ntsimbu yaco, Elekana ua kele na ku hana mitamba ya vikombelo ku vana va Penina vose “va vamala na ava va vampuevo,” kaha vana vaco va puile vavengi. Vunoni mu ku linga Elekana ua lemene cikuma Hana ua kele na ku mu hana mutamba ua ku lifuila. Ngeci Penina ua kele na ku mu tsopa omo lia ku pua ntsimpi. Evi via kele na ku lingisa Hana ku lila cikuma, ka vuile vene na cizango ca ku lia. Elekana ua nongonuene ngecize mpueyeni ya lema cikuma ali mu vusiua kaha kesi na ku lia. Ngeci ua mu ihuile vika ua kele na ku lila, nomo lia vika ua likelele ku-lia. Ua mu ihuile naua ngueni “Vika mutima uove u ku vavala?” Mu nima yaco, ua setekele ku mu lembezieka mu ku mu ihula ngueni “Kati ange nja hiana vana va vamala likumi kuli ove, ni?”​—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Elekana ua nongonuene ngecize Hana ali mu vusiua omo lia ku hona ku sema. Kaha mua vusunga, Hana ua lemene ku lembezieka ca kele na ku tambula kuli yalieni. a Vunoni Elekana ka tumbuile via vupi vua kele na ku linga Penina kuli Hana, kaha Mbimbiliya nayo ka ya muesele ngecize Hana ua ambuluile Penina kuli Elekana, houe. Halumo ua nongonuene ngecize ku ambulula Penina ci vueza lika ku ku lipindisa ca kele ha kati kavo. Kaha halumo Hana ua muene naua ngecize, ambe nga a leka Elekana ni kuahi, na vimo vi ci kuasako viahi. Penina lika a vuezelela ku cizindo ceni, na ku lingisa vana na vangamba veni ku mu kuasa ku pindisa Hana. Kaha evi nga vie ku mu lingisile a livue ngue mukua ku tina, vutuhu ali ha ndzivo yeni mpundu.

8. Nga va mi yandesa ni ku mi linga vumo vuhenge vueka, omo lia vika ku vuluka ngecize Yehova ua pua mukua vuoloke ci hasa ku mi lembezieka?

⁸ Ambe nga Elekana ua tantekeyele viose via kele na ku linga Penina ni kuahi, Yehova Njambi ua vi muene viose. Ngeci Mbimbiliya ya vi lombolola viose. Mua vusunga eci ca pua cimamuna kuli vaze vose va zinda vakuavo na ku va vuila cipululu, cipue mu vundende lika. Kaha co kuli vaze vakua ciyulo vunoni ve ku yanda, ngeci mua Hana, ve ku uana ku lembezieka ca kama mu ku tantekeya ngecize Njambi ua vuoloke Yehova, ue ku sungamesa vuhenge vuose, mu ntsimbu na   njila ye ku hangula ivene. (Tandenu Ndeutelonomi 32:4.) Citava Hana neni ua tantekeyele evi, muomu ua tininine kuli Yehova a mu kuase.

9. Vika tu lilongesa ku cizango ca Hana ca ku ya ku Silo vutuhu ua tantekeyele vie ku mu lingile kavuhale keni?

⁹ Cimenemene, ha litangua lia vungendzi, vusoko vuose vua Elekana vua putukile ku liviukisila. Vanike navo va kele na ku liviukisila. Vusoko vuose vuendele ntunda i tuvakana 30km mu cifuti ca mincinda ca Efalimi. b Kaha ntunda yaco ku yenda ha mikono ya kele na ku ambata litangua lia mutuntu ni vene avali. Hana ua tantekeyele viose vie ku lingile kavuhale keni. Vunoni ka likele kuya mu ku kunguluka. Mua vusunga ua seza lungano lua kama kuli Vakua Kilistu matangua ano. Ku ecelela vilinga via ku vihia via vakuetu vi tu tanganese ku lemesa Njambi, ka ca puile ku muesa mana. Nga tu lingamo, tu hasa ku liputuisa vukuasi vuze vu hasa ku tu kuasa ku kolesa mu cisoti caco.

10, 11. (a) Omo lia vika Hana ua ile vuasi-vuasi ku tavenakulu? (b) Vati Hana ua vundilile ku tuala ha cisoti ceni kuli Ise ua muilu?

¹⁰ Mu nima ya ku enda litangua lia mutuntu mu njila ya hita muaya mincinda, va hetele ku Silo. Mbonge yaco ya kele ha lilundu, kaha ha kati ka malundu a laha naua. Mu va kele na ku heta ku hiehi na mbonge, citava Hana ua kele na ku singanieka cikuma ha viuma via ka leka Yehova mu civundilo. Kaha mu va ka hetele, va lile. Vunoni Hana ua sondolokele vuasi-vuasi ha vusoko na ku talekesa ku tavenakulu ya Yehova. Kaha ua muene sasendote ua kama Eli nemana ku mbelo. Vunoni Hana kezile kuli ikeye, uezile mu ku handeka na Njambi yeni. Ku iza ku tavenakulu, ca hanene Hana vusunga ngecize Njambi a ka mu halakana. Ua muene ngecize ka kuesi muntu a hasa ku ivuisisa cisoti ceni, vunoni ua kele na vusunga ngecize Ise ua muilu a ka mu ivuisisa. Omo vusiua vueni vua putukile ku livuezelela mu mutima, ua putukile ku lila.

¹¹ Hana ua putukile ku vundila mu mutima kuli Yehova, oku a tutumuisa-tutumuisa omo lia ku lila. Milungu yeni ya kele na ku zaza omo ua kele na ku singanieka ha lamba yeni. Ua vundilile ntunda ya kama, mu ku leka Ise ua muilu viose  via kele mu mutima ueni. Vunoni ka vundilile lika kuli Njambi a puisemo cizango ceni ca ku sema houe. Muomu ka tondele lika ku tambula vivezikiso kuli Njambi, vunoni ua tondele neni a hane vimo kuli Njambi. Ngeci mukemuo, ua kulahesele Yehova ngueni, nga a ka kala na muana ua yala, a ka mu hana kuli Yehova linga a ka mu pangele mu muono ueni uose.​—1 Sam. 1:9-11.

12. Kuliya na lungano lua Hana, vika ka tua pandele ku suva ku tuala ha vivundilo?

¹² Mu ku linga evi, Hana ua seza lungano kuli vangamba va Njambi vose ku tuala ha ku vundila. Yehova ua lania vangamba veni va pue na ku simutuila neni ca ku hona liova, na ku mu leka visoti viavo viose, ngue kanike a leka ise ua mu lema. (Tandenu Visamo 62:8; 1 Tesalonika 5:17.) Kapostolo Petulu va mu huiminine ku soneka mezi a ku lembezieka ku tuala ha ku vundila kuli Yehova, ngueni: “Mbilenu cisoti cenu cose kuli ikeye, muomu ikeye a mi lela.”​—1 Pet. 5:7.

13, 14. (a) Vika Eli ua tuntilile ku vangeya Hana? (b) Vati cikumbululo ca Hana kuli Eli ca muesele lutsilielo?

¹³ Vunoni vantu ka ve ku lihaka mu cihela ca vakuavo ni ku vuila vakuavo ngozi, ngeci mua Yehova. Omo Hana ua kele na ku vundila ua vuile limo lizi lia mu tungumuine. Ngualio: ‘U ka penda na kulihi? Fumisa viniu kuli ove.’ Lia puile lizi lia sasendote ua kama Eli, uze ua kele na ku tala Hana. Eli ua muene milungu ya Hana i zaza kaha a tutumuisa-tutumuisa omo lia ku lila na vusiua. Tele nga ua mu ihuile mangana a tantekeye vika via mu fuisile muze, vunoni ikeye ua tuntilile ku mu leka ngueni na pende.​—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Mua vusunga mezi a uze yala a vavalele Hana ku mutima mu ntsimbu ize ya vusiua, muomu ua mu vangeyele. Kaha via mu vuisile cikuma ku vavala via puile muomu yala uaco ua puile sasendote ua kama! Vunoni cipue ha cisoti eci, Hana ua tu sila naua lungano lua ku komouesa mu lutsilielo. Ka tavesele visevuka via muntu vi mu lingise ku likela ku lemesa Yehova. Hana ua kumbuluile Eli na kasingimiko na ku mu lomboluela cisoti ceni. Kaha Eli ua mu kumbuluile, halumo na lizi lia cili honi, ngueni: “Ya mu ciyulo; na Njambi ya Isaleli a ku fungile civundilo cove cu na vundiela.”​—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Vati ku leka Yehova via kele mu mutima ueni na ku mu lemesa ku tavenakulu, ca kuasele Hana? (b) Vati tu hasa ku kava lungano lua Hana nga tu livua vungoco?

¹⁵ Vati honi ua livuile Hana mu nima ya ku vundila na  mutima uose kuli Yehova na ku mu lemesa mu tavenakulu? Mbimbiliya nguayo: “Ngoco mpuevo ua ile kueni kaha ua lile, na cihanga ceni ka ca kele na vusiua naua.” (1 Sam. 1:18) Hana ua huimine mutima. Muomu ca puile ngue na lunduluila vulemu vua cisoti ceni ha vitsili via kama ku hiana vieni, vitsili via Ise ua muilu Yehova. (Tandenu Visamo 55:22.) Vuno kua kala cisoti ka hasa ku ambata Yehova ni? Houe, ka ca keleko, ka cesiko, kaha ka ci ka kalako!

¹⁶ Nga tu livua ngecize visoti vi na tu lemenena, vi tonda ku tu vula ni vili na ku zima ndzolela yetu, tua pande ku kava lungano lua Hana lua ku leka visoti viaco kuli Uze u va tumbula mu Mbimbiliya nguavo “Mukua ku ivua vivundilo.” (Visa. 65:2) Nga tu mu vundila na lutsilielo, netu tu ka livua ngecize mu cihela ca vusiua vuetu mu ka hinga “ciyulo ca Njambi cize ca hiana mana ose.”​—Filp. 4:6, 7. 

17, 18. (a) Vati Elekana ua muesele ngecize ua tavele nkuminio ya lingile Hana? (b) Vika ka hasele naua ku linga Penina kuli Hana?

¹⁷ Lia mukuavo cimene, Hana ua hilukile ku tavenakulu na yalieni Elekana. Citava halumo ua lekeleko yalieni via civundilo ceni na nkuminio ya lingile, muomu Masiko a Mosesa a muesele ngecize yala ua kele na mpoko ya ku zilula cisingo ca lingile mpueyeni nga ikeye ka ci tavele. (Num. 30:10-15) Vunoni Elekana ua puile yala mukua lutsilielo ngeci ka lingilemo. Vunoni ua lemesele Yehova hamo lika na Hana, kaha mu nima yaco va hilukile kuimbo.

¹⁸ Ntsimbu ika Penina ua muene ngecize ku tsopa ceni ka cesi naua na ku vuisa Hana vusiua? Mbimbiliya ka ya tumbuile ntsimbu ika, vunoni mezi “cihanga ceni ka ca kele na vusiua naua” a muesa ngecize tunde haze ha vundilile, Hana ka lisosomuene naua. Halumo kati mukemuo mu via fuile, vunoni tuli na vusunga ngecize, ka mua hitile ntunda ya kama, Penina ua putukile ku mona ngecize Hana kesi naua na ku tuala mana ku mbuanja yeni.

19. Civezikiso cika ua tambuile Hana, kaha vati ua muesele ngecize ua santselele cikuma kuli uze ua mu hele vuana vuaco?

¹⁹ Mu ku hita ca vingonde, ndzolela ya kele nayo Hana ya livuezelele cikuma-kuma. Ngue visaki, Hana uemitile! Vutuhu ua vuahelele cikuma, vunoni ka suvile cipue kamandende ku ca tundile civezikiso caco. Mua semukile muaneni, ua mu lukile  Samuele, lizina liaco lia lomboloka “Lizina lia Njambi.” Citava lizina liaco ua mu lukilelio omo lia cize civundilo ca lingile ku tavenakulu. Mu muaka uaco, Hana ka ile ku Silo na yalieni hamo na vusoko. Ua salele kuimbo na muana mu miaka itatu ca ku hona kuya ku Silo, noho ua mu sumuine. Kaha ua putukile ku liviukisila via litangua lie ku tualele muaneni ya lemene ku tavenakulu.

20. Vati Hana na Elekana va puisilemo nkuminio i va lingile kuli Njambi?

²⁰ Ku seza muaneni ca puile ca cikalu. Vunoni Hana ua tantekeyele ngecize muaneni a ka yoya vuino, kaha citava va ka mu niunga ku vampuevo va kele na ku pangele ku tavenakulu. Vunoni muaneni tele aci li ua mundende, kaha ngue mu tu tantekeya ca pua ca cikalu kuli nkala cisemi ua mpuevo ku seza muaneni ua mundende. Vutuhu ngoco, Hana na yalieni Elekana ka va tualele Samuele na ntsindiye houe, vunoni va mu tualele na mutima ua ku santsela. Va nehele na vikombelo ku ndzivo ya Njambi kaha va hanene Samuele kuli Eli, na ku mu vuluisa ize nkuminio ya lingile Hana imo miaka ku nima.

21. Vati civundilo ca Hana ca muesele vukama vua lutsilielo lueni? (Talenu cikasa “ Vivundilo Vivali vie ku Kuata ku Mutima.”)

²¹ Mu nima yaco, Hana ua lingile cimo civundilo ca muene Njambi ngecize ca pande ku ci soneka mu Mbimbiliya. Nga mu tanda civundilo caco ku 1 Samuele 2:1-10, mu ka mona ngecize cili vene Hana ua kele na lutsilielo lua kama muli Yehova. Hana ua sangazialele Yehova, omo lia cifua ca ku komouesa ce ku pangeselamo ndzili yeni, na vuhasi vua kala navuo mu ku kehesa vakua ku  lihalesa, ku vezikisa vaze va ve ku pakesa, ku tsiha ni vene ku yoyesa. Ua sangazialele naua Ise ua muilu omo lia ku lela ceni ca ku hiana, vuoloke vueni na lukakatela. Cili vene, Hana ua kele na vusunga vuose mu ku handeka ngueni: “Ka Kuesi Livue Ngue Njambi Yetu” Yehova. Yehova ua pua mpundu vutinino na vuvando vua cili kuli vose va ve ku pakesa, ve ku tinina kuli ikeye.

22, 23. (a) Omo lia vika tu li na vusunga ngecize Samuele ua kolele oku na tantekeya ngecize visemi veni va mu lema? (b) Civezikiso cika cikuavo Yehova ua hele kuli Hana?

²² Mua vusunga, kanike Samuele ua puile ua ku vezika cikuma mu ku kala na naye mukua lutsilielo. Vutuhu ua kele na ku vuila naye vusona, vunoni ka vuile ngecize naye ua mu mbila kuti. Muomu muaka ku  muaka, Hana ua kele na kuya ku Silo mu ku tualela muaneni cikovelo ca mavoko a ehi, a ka pangese ku tavenakulu. Hana ikeye mpundu ua kele na ku tonga vikovelo viaco mu ku muesa ngecize ua lema muaneni. (Tandenu 1 Samuele 2:19.) Aci singaniekenu ngue muli na ku mona Hana a zika muaneni cikovelo caco, aci sungamesa ha muvila ueni, oku a mu kaniamesa na mezi a cili. Samuele ua puile kanike ua ku vezika mu ku kala na naye ua cifua cize kaha neni mua kolele ua puile civezikiso ku visemi veni na ku Isaleli yose.

²³ Hana neni ka va mu suvile kuli Yehova. Yehova ua mu vezikisile na lusemo, ngeci ua semene naua vana vakuavo vatanu. (1 Sam. 2:21) Vunoni civezikiso ca kama cikuma ca kele naco Hana, ca puile vusamba vueni na Ise ua muilu Yehova, vuze vua kolele nkala muaka. Tua vundila ngecize, nenu vusamba vuenu na Yehova vu tualeleleho ku kola omo mu tambuluisa lungano lua Hana.