1, 2. Ha ntsimbu ika Samuele ua laniene vantu mu ku va handekela? Kaha omo lia vika ua pandele ku va kuasa va liveye?

 SAMUELE uze ua puile kapolofeto na ngazi mu miaka ya ingi, ua laniene Isaleli yose ku cimo ciuano, mu mbonge ya Ngilengale, mu ngonde ya Maio na Junho, kuliya na kalendaliu ka matangua ano. Mu ntsimbu yaco, tiliku tele i nahi laza, vantu va tonda ku putuka kutia. Kaha vaIsaleli mu va hetele ku Ngilengale va holokele kulu, linga va halakane via handeka Samuele. Halumo Samuele ua lisosomuene vati a handeka linga a va hete ku mitima.

² VaIsaleli va kele na ku sindiya Samuele ngecize va tonda ku kala na muangana ua muntu. Vunoni ka vevuisisile ngecize va na katula cimpande ca kama. Kaha ka vevuisisile naua ngecize mu ku lingamo, va muesele kasahuntu ka kama kuli Njambi yavo, Yehova, na kuli kapolofeto keni. Vi va lingile, via puile vene ngue ku viana Yehova ku pua Muangana uavo. Vati Samuele ue ku va kuasele va liveye ovu vupi vu va lingile?

3, 4. (a) Omo lia vika Samuele ua handekele via vunike vueni? (b) Omo lia vika lungano lua Samuele lu hasa ku tu kuasa lelo lino?

³ Kaha Samuele ua va lekele ngueni: “Nji na kulu nji mukua vuele.” Vuele vueni ni nguetu ku pua mukuluntu, ca vuezele seho ku mezi eni. Ngeci ua vuezeleko ngueni: “Ange nji nende ku meso enu fume ku vunike vuange na ka lelo.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Vutuhu tele Samuele na kolo, vunoni ka suvile vukuendze vueni. Vihangula via lingile ku vunike via mu kuasele ku pua mukua lutsilielo na ku pangela Yehova Njambi yeni.

 ⁴ Samuele ua tualeleho ku niunga lutsilielo lueni, vutuhu ku sua kumo, ua kele ha kati ka vantu va ku hona lutsilielo. Na lelo lino, ku niunga lutsilielo luetu ca cikalu, muomu tua kala ha kati ka vantu va ku hona lutsilielo kaha vakua vupi. (Tandenu Luka 18:8.) Tu talenu vika tu hasa ku lilongesa kuli Samuele, ku putukila vene ku vukuendze vueni.

5, 6. Vati vunike vua Samuele vua litepele na vakuavo vanike kaha omo lia vika visemi veni va kele na vusunga ngecize a ka yoya vuino ku tavenakulu?

⁵ Samuele ka kolele ngeci mua vanike vose. Ikeye halumo ua sumukile na miaka itatu ni iuana. Kaha va mu tualele mu ku ka pangela Yehova ku tavenakulu. Tavenakulu ya kele ku Silo ha 30 kilometru na kuimbo liavo ku Lama. Visemi veni Elekana na Hana va mu kundikile kuli Yehova mu njila ya ku lifuila, ngeci ua puile kaNazileu mu muono ueni uose. a Vuno eci ca lomboloka ngecize visemi veni va mu mbilile kuti kaha ka va mu lemene ni?

⁶ Houe! Va tantekeyele ngecize muanavo va ka mu niunga vuino ku Silo. Mu ku linga Samuele ua pangele na Sasendote ua Kama Eli, citava Eli ua lingile cose linga vakua ku pangela ku tavenakulu va niunge vuino Samuele. Ku tavenakulu kua kele naua na ku pangela vamo vampuevo.​—Ezu. 38:8; Vang. 11:34-40.

7, 8. (a) Vati visemi va Samuele va mu kaniamesele muaka ku muaka? (b) Vika visemi va lelo lino va hasa ku lilongesa ku visemi va Samuele?

⁷ Cikuavo naua, Hana na Elekana ka va suvile ndala yavo, uze u va vundilile kuli Njambi kaha u va lemene cikuma. Mu nima ya Njambi ku mu hana muana ya vundilile, Hana ua puisilemo nkuminio yeni ya ku tuala Samuele ku tavenakulu, a ka pangele Njambi mu muono ueni uose. Kaha muaka ku muaka, Hana ua kele na ku hitika Samuele cikovelo ca ciha ca ku hona mavoko, ca kele na ku mu tongela. Mua vusunga, uze kanike ua lemene mangendzi aco. Cili vene, ku kaniamesa na ku tuamenena ca visemi veni ca kele na ku mu ya cikuma ku mutima. Va kele na ku mu longesa civezikiso ca kala ha ku pangela Yehova kuze ku cihela ca ku lifuila.

⁸ Lelo lino, visemi va hasa ku lilongesa via vingi kuli Hana na Elekana. Cingi ca visemi ve ku tuameka vana vavo ku via vupite na ku sembulula via mu lutsilielo. Vunoni visemi va Samuele va tuamekele via mu lutsilielo kaha eci ca kuasele muanavo ku  lema via mu lutsilielo mu muono ueni uose.​—Tandenu Visimo 22:6.

9, 10. (a) Lombololenu vati ya fuile tavenakulu na vati ua kele na ku livua Samuele ku mutima mua kele na ku tala cihela caco. (Talenu naua ha litota.) (b) Vipanga vika ua kele na ku linga Samuele kaha mu ku mona cenu, vati vakuendze lelo lino va hasa ku mu tambuluisa?

⁹ Mua kele na ku kola, Samuele halumo ua kele na ku lizenga-zenga ku malundu a mu Silo. Kaha mua kele na ku tala mu cana, ua kele na ku mona mbonge ya Silo na tavenakulu ya Yehova kaha mutima ueni ua sulile na ndzolela. Ize tavenakulu ya puile mpundu cihela ca ku lela. b Va i tungile ku ntsimbu ya Mosesa, imo miaka 400 ku nima. Kaha ikeyo lika ya puile cikota ca ku lemesela Yehova mu mavu ose.

¹⁰ Tunde ku vunike vueni Samuele ua lemene cikuma tavenakulu. Evi tu vi muena ku muzimbu ua sonekele ivene mu nima ya ntsimbu ngueni: “Samuele ua pangele ku meso a Yehova, te ikeye kanike, ua zalele efonde ya liniu.” (1 Sam. 2:18) Efonde, ya puile cikovelo ca ku hona mavoko kaha ca muesa ngecize cipanga ca Samuele ca puile ku kuasa vasasendote ku tavenakulu. Vutuhu ka puile sasendote vunoni ua kele na cipanga ca ku sokolola vimbelo via ku tavenakulu ku cimene na ku niunga kasinakazi Eli. Vutuhu ua lemene cikuma ku pangela ku tavenakulu vunoni mutima ueni ua putukile ku lisosomua. Muomu kua kele vimo ka via kele na kuenda vuino kuze ku ndzivo ya Yehova.

11, 12. (a) Citanga cika ca kama va kele naco va Hofeni na Finehase? (b) Vupi vua cifua cika va kele na ku linga va Hofeni na Finehase ku tavenakulu?

¹¹ Samuele mua puile kanike, ua muene vantu va linga viuma via ku pihia kaha via mazilo. Eli ua kele na vana vavali, Hofeni na Finehase. Samuele ua sonekele ngueni: “Vana va Eli va puile vamala va vapi; ka va tantekeyele Yehova.” (1 Sam. 2:12) Evi vinguli vivali via litombola. Hofeni na Finehase va puile “vamala va vapi” mu ciHevelu “vilinge via ngoco.” Muomu ka va singimikile Yehova. Ca puile vene ngue, va tsindile liova li va kele  nalio ku vitume na masiko a Yehova. Evi vikevio via semene vupi vuose vu va kele na ku linga.

¹² Masiko a Njambi a muesele ha toma vipanga via vasasendote viose, cipue vene cifua ci va pandele ku lingilamo vikombelo ku tavenakulu. Ca tondekele cikuma ku lombolola ha toma evi vipanga. Muomu ku linga vikombelo, ca puile vuana vua hanene Njambi ku vantu linga va hase ku pua va ku lela ku meso eni na ku tambula vivezikiso na ku tuamenena ceni. Vunoni Hofeni na Finehase va lingisile vakuavo vasasendote, va linge viuma via muesele kasahuntu ka kama ku vikombelo viaco. c

13, 14. (a) Vati vilinga via ku vihia via kele na ku lingika ku tavenakulu via kuatele ku vihutu na vakuavo? (b) Mu vifua vika vivali, Eli ua honouele ku sungamesa viuma ku tavenakulu?

¹³ Aci singaniekenu honi vati ua livuile Samuele, mua muene viuma via ku vihia muze, vi lingika ku tavenakulu ya Njambi, nou a lingako mumo uahi. Citava Samuele ua muene vihutu na vakua ku yandangela ngoco, vezile ku tavenakulu mu ku va lembezieka na ku va kaniamesa mu lutsilielo, vunoni kua ku hetako vaze vasasendote va vapi va va zuzuisa na ku va pakesa kaha va hiluka ku membo na vusiua. Helu lia viose evi, vati Samuele ua livuile mua tantekeyele ngecize Hofeni na Finehase, va kele naua na ku limona ku mivila na vamo vampuevo va kele na ku pangela ku tavenakulu? (1 Sam. 2:22) Citava halumo ua kulahelele ngueni Eli, a lingako mumo.

¹⁴ Eli ikeye ua kele na mpoko ya ku lengesa vuze vupi vua kele na ku likulisa ku tavenakulu. Muomu mu ku pua sasendote ua kama, ikeye ua kele na ku tuamenena viuma ku tavenakulu. Cikuavo naua, mu ku pua cisemi ca Hofeni na Finehase, ku va sungamesa ca puile kapandi keni. Muomu vilinga viaco ka via kele na ku yandesa lika vakevo, vunoni na mbunga ya yingi mu cifuti cose. Vunoni, Eli ua honouele ku kuasa mu vifua viose vivali:  mu ku pua cisemi na mu ku pua sasendote ua kama. Ua va tenukilile lika kamandende, kunahu. (Tandenu 1 Samuele 2:23-25.) Vunoni vana veni va tondele ku sungamesa ca kama, muomu cihiso ca vupi vu va kele na ku linga ca puile ku tsiha!

15. Muzimbu uka ua ukalu Yehova ua tumine kuli Eli, kaha vati vusoko vua lingile ku tuala ha muzimbu uaco?

¹⁵ Viuma via vihile mu njila ya ku linga, Yehova ua hetele ha ku tuma umo kapolofeto linga a ka ambulule muzimbu ua kama ua cihiso kuli Eli. Mbimbiliya ka ya tumbuile lizina liou kapolofeto, ya handeka lika nguayo “mukua Njambi.” Yehova ua lekele Eli ngueni: “U singimika vana vove mu ku nji hiana ange.” Omo lievi, Yehova ua lekele Eli ngueni vaze vana veni vavapi vose va ka tsa ha litangua lia ngongo kaha vusoko vua Eli vu ka yanda cikuma. Cikuavo naua, a ka vu nieka civezikiso ca vusasendote. Vunoni vuze vusoko vua alulukile mu nima ya ku ivua ou muzimbu ua ukalu ni? Mbimbiliya ya muesa ngecize na vimo via alulukile viahi.​—1 Sam. 2:27–3:1.

16. (a) Vika ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku kola ca Samuele? (b) Kaha omo lia vika mezi aco eku kaniamesa? Lombololenu.

¹⁶ Vuno evi vilinga via ku vihia via sambukilile na kuli kanike Samuele ni? Mbimbiliya ya muesa ngecize mu ntunda yose i via lingikile vize viuma via ku vihia, Samuele ua tualeleho ku linga via cili na ku lema via mu lutsilielo na mu ku kola ceni. Vulukenu ngecize 1 Samuele 2:18, ua handeka nguauo: “Samuele ua pangele ku meso a Yehova, te ikeye kanike.” Mua vusunga, vutuhu Samuele ua puile kanike vunoni ua lemene ku pangela Njambi. Ha cinimbu 21 ya vuezako naua muzimbu ue ku tu kaniamesa cikuma, nguayo: “Kanike Samuele ua kolele ku meso a Yehova.” Omo ua kele na ku kola vusamba vueni na ise ua muilu navuo vua tualeleho ku kaniama. Vusamba vua kama na Yehova, vukevuo vua pua civumbe ca kama ce ku tu niunga linga vupi kati vu tu sambukile.

17, 18. (a) Vati vakuendze na vahumbe Vakua Kilistu va hasa ku tambuluisa lungano lua Samuele nga va yoya na vantu vakua vilinga via ku vihia? (b) Vika via muesa ngecize Samuele ua hanguile ku pua muntu ua cili?

¹⁷ Ce ku puilile ca casi kuli Samuele, ku singanieka ngueni ‘nga sasendote ua kama Eli na vana veni va na uila mu vupi, ange yange nji hasa ku kolesa ni?’ Vunoni Samuele ka lingilemo. Ngeci mukemuo, nga vantu, ambe vaze va kala na mpoko, va linga vupi, ka tua pandele ku vu puisa vukovelelo vua ku linga vupi. Kaha lelo lino, cingi ca vakuendze na vahumbe Vakua Kilistu ve ku kava lungano lua Samuele mu ku kolela “ku meso a Yehova,” vutuhu vakuavo ve ku linga via ku vihia.

 ¹⁸ Vati vilinga via cili via Samuele via mu kuasele? Mbimbiliya nguayo, omo “kanike Samuele ua kele na ku kola, ua lilaneselele kavumbi kuli Yehova, na kuli vantu naua.” (1 Sam. 2:26) Ngeci mukemuo, Samuele va mu lemene kuli vaze va puile naua vakua vilinga via cili. Yehova neni ua lemene ou kanike omo lia lutsilielo lueni. Kaha Samuele ua kele na vusunga ngecize Njambi a ka lingako mumo, ku tuala ha vupi vuose vua kele na ku lingika ku Silo. Vunoni halumo ua lihuile ngueni, tangua lika honi. Tangua limo ku vutsiki, cikumbululo ceci cihula ceni cezile.

19, 20. (a) Lombololenu via solokelele Samuele tangua limo ku vutsiki. (b) Vati Samuele ua muenenemo Eli? (c) Vati Samuele ua tantekeyele iya ua kele na ku mu sana?

¹⁹ Tele ku vandemba kaha ndeya ya kama ya mu tavenakulu tele kanda i zime, muimbo muose kulu. Kaha Samuele ua vuile lizi li mu sana. Samuele ua singaniekele ngueni halumo Eli ali na ku mu sana. Muomu tele na kulupa kaha meso a na putuka ku tsitsivala. Ngeci ua hindukile na ku ‘tuntila kuli Eli.’ Citava Samuele ua tuntilileko mikono-kono a ka tantekeye vika na mu sanena. Mua vusunga, ce ku tu kuata ku mutima ku tantekeya ngecize Samuele ua muesele kasingimiko na ngozi kuli Eli. Vutuhu Eli ua lingile vupi vua vuingi, vunoni kasi ua puile sasendote ua kama ua Yehova.—1 Sam. 3:2-5.

²⁰ Samuele ua hinduile Eli, ngueni: “Yange uno, muomu ua nji sana.” Vunoni Eli ua mu lekele ngueni ka mu sanene kaha ua mu lekele a hiluke ku muhela. Evi  via solokele naua lua mu civali. Kaha mu via solokele lua mu citatu, Eli ua nongonuene honi via kele na ku soloka. Omo lia vilinga via ku vihia via kele na ku soloka ku tavenakulu, Yehova ua tepuluile ku ku handeka na vantu ku hitila mu vimona ni mu vupolofeto. Vunoni Eli ua nongonuene ngecize Yehova na putuka naua ku handeka na vantu, hano honi ku hitila muli ou kanike! Ngeci ua lekele Samuele a hiluke ku muhela, na ku mu longesa vati na pande ku kumbulula nga va mu sana naua. Samuele uononokele mezi a Eli. Ka mua hitile ntunda ya kama, kanike ua vuile naua lize lizi ngualio: “Samuele, Samuele!” kaha ua kumbuluile ngueni: “Handeka, muomu ngamba yove a ku ivua.”​—1 Sam. 3:1, 5-10.

21. Vati tu hasa ku halakana kuli Yehova lelo lino kaha vika ca puila ca seho ku lingamo?

²¹ Yehova, Kasi ua kele na ngamba yeni ua ku ononoka ku Silo. Samuele ua tualeleho ku halakana Yehova mu muono ueni uose. Nenu mue ku lingamo ni? Matangua ano, ka ci tondeka naua ku lavelela ku ivua lizi lia ku tunda muilu. Muomu lizi lia Njambi tua kala nalio ntsimbu yose. Viose vi tua tondeka ku ivua kuli Njambi, via kala laza mu Mbimbiliya. Mu tue ku halakana kuli Njambi na ku mu ononoka, lutsilielo luetu naluo lue ku kola. Mukemuo mu via fuile na kuli Samuele.

22, 23. (a) Vati muzimbu ua vuisile Samuele liova ha katete ua lipuisilemo? (b) Samuele ua kele na lutsimo luka?

²² Via solokele tangua lize vutsiki, via kuasele Samuele mu muono ueni uose. Tu handeka ngoco, muomu tunde tangua lize, Samuele ua putukile ku tantekeya Yehova mu njila yeka ya ku lifuila, ua puile kapolofeto na muluua ua Yehova. Ha katete, kanike Samuele ua vuile liova lia ku ambulula Muzimbu ua Yehova kuli Eli, muomu ua puile muzimbu ua ku manusuila ua muesele ngecize vuovuno Yehova a neha cihiso ku vusoko vua Eli. Vunoni mu nima ya ntsimbu, Samuele ua simpile na ku ka leka Eli muzimbu uaco kaha Eli ua tavele cihiso ca Njambi na ku likehesa cose. Mu nima ya imo ntsimbu ya indende, viose via handekele Yehova via lipuisilemo. VaIsaleli va ka lingile ndzita na vaFilisteo, kaha Hofeni na Finehase va tsile ha litangua lia ngongo kaha Eli neni ua tsile mua vuile ngecize cikasa ca ku lela ca Yehova va na ci ambata kuli vaFilisteo.​—1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.

²³ Vunoni lutsimo lua Samuele mu ku pua kapolofeto ua ku ononoka lua livuezelele. Muzimbu uaco nguauo, “Yehova ua kele neni” kaha ka tavesele vupolofeto vua Samuele na vumo vuahi vu hone ku lipuisamo.​—Tandenu 1 Samuele 3:19.

24. Cihangula cika va lingile vaIsaleli mu nima ya ntsimbu kaha omo lia vika cihangula caco ca puile vupi vua kama?

²⁴ Vuno vaIsaleli vononokele ku tuamenena ca Samuele na ku pua vantu va lutsilielo ni? Houe. Muomu mu nima ya ntsimbu, va vianene ku va tuamenena kuli kapolofeto lika. Va tondele ku kala na muangana ngeci mua vifuti vikuavo. Yehova ua lekele Samuele a tave ku va lingila vi va tondele. Vunoni ua pandele naua ku va muesa ngecize vize vi va tondele via puile vupi vua kama. Muomu vaIsaleli ka va vianene Samuele houe, Yehova mpundu va vianene. Ngeci Samuele ua sikile vaIsaleli vose va ka liuane neni ku Ngilengale mu ku handeka ha cimpande caco.

25, 26. Vati Samuele ua kuasele vaIsaleli ku mona ngecize va lingile vupi vua kama?

²⁵ Tu talenu via solokele ku ciuano caco ku Ngilengale. Mua putukile ku handeka, Samuele ua vuluisile vaIsaleli ngecize uononekele Yehova tunde ku vunike na ku vukulupe vueni. Mu nima yaco, Mbimbiliya nguayo: “Samuele ua tambekele kuli Yehova.” Ua vundilile Yehova a nehe niondzi ya kama ya mihiato na ku zima.​—1 Sam. 12:17, 18.

²⁶ Niondzi ya mihiato mu ntondue? Na kumo kua solokele viuma via cifua eci kuahi! Nga ha kele vamo va kele na vimpata mu mitima ni va zolele Samuele nguavo niondzi ka citava i noke mu ntondue, vimpata viavo ka via ile ku laako. Muomu lilu lia putukile ku limbundungula na maselua a ku zivala. Kaha luhundzi lua kama lua putukile ku vihisa tiliku mu mehia. Kaha mihiato na ku zima via putukile ku ndindima na ndzili ya kama. Mu nima yaco niondzi ya putukile ku noka. Vati va lingile vantu? Mbimbiliya nguayo: “Kaha vantu vose va zuzukilile cikuma Yehova na Samuele.” Amba vuose vaIsaleli va muene ngecize nkuma va lingile vupi vua kama ku meso a Yehova.​—1 Sam. 12:18, 19.

27. Vati Yehova ue ku livua ku tuala hali vaze ve ku tambuluisa lutsilielo lua Samuele?

²⁷ Samuele, kati ikeye ua hetele vaze vantu vakua vimpata ku mitima, Yehova ikeye ua lingilemo.Tunde ku vunike na ku vukulupe vueni, Samuele ua tsilielele muli Njambi yeni, Yehova. Kaha Yehova ua mu lunguisile. Cipue lelo lino, Yehova ka alulukile. Kasi ue ku kuasa vaze ve ku tambuluisa lutsilielo lua Samuele.