1, 2. (a) Vika vie ku lingisa vuana ku pua vua seho kuli enu? (b) Vika tu hasa ku handekela nguetu ku-kula ca hiana vuana vuose vu mu hasa ku tambula?

VUANA vuka vua seho ya kama cikuma vu mua tambulaho laza? Mua vusunga, vuana ka vua pandele ku pua vua ndando ya kama linga vu kale na seho. Mukonda seho ya vuana ka ve ku i muena ku vimbongo vi naiho. Vunoni, nga vuana vuaco vu mi nehela ndzolela ni vu mi kuasa cikuma mu muono, vu ka pua vua seho ya kama kuli enu.

² Ha vuana vuose vu mue ku singanieka ku tambula, hali vumo vua hiana seho. Vua pua vuana vua tu hana Njambi. Yehova ua tu hana viuma via vingi, vunoni vuana vua kama cikuma vua tu hana vua pua cikombelo ca ku tu kula ca Muaneni Yesu Kilistu. (Tandenu Mateo 20:28.) Ngue mu tu ka lilongesa mu kapitulu kano, ndando ya ku-kula ya pua vuana vua seho vu mu hasa ku tambula, muomu vu hasa ku mi nehela ndzolela ya kama na ku mi kuasa cikuma mu muono. Mua vusunga, Yehova ua muesa ngecize ua mi lema cikuma mu ku mi kula.

3. Ku-kula ca pua cika, kaha vika tua pande ku tantekeye linga tu ivuisise seho yovu vuana vuaco?

³ Ku-kula ya pua njila ya pangesa Yehova mu ku patula ni nguetu ku ovola vantu ku vupi na ku ku-tsa. (Efeso 1:7) Linga eci cilongesa ca Mbimbiliya ci tu lomboloke vuino, tua pande ku vuluka ha visoti via katukile mu lihia lia Endene. Muomu nga tu tantekeya vuino via zimbalesele Andama mua vulumuine, tu ka hasa ku ivuisisa omo lia vika ku-kula ca pua vuana vua seho ya kama kuli etu.

4. Andama ua puile vati omo ua kele na muono ua ku tantuluka?

⁴ Omo Yehova ua tangele Andama, ua mu hele cuma ca seho ya kama—muono ua ku tantuluka. Mua tantekeya vati ua fuile muono uaco ni? Andama ua kele na muvila ua ku tantuluka na visinganieka via ku tantuluka, tele nga ka vavalele, ni ku kulupa cipue kutsa. Andama ua kele na ku livuasiana na Yehova omo ua puile ua ku tantuluka. Mbimbiliya ya handeka nguayo Andama ua puile “muana Njambi.” (Luka 3:38) Andama na Yehova Njambi va lilemene cikuma, ngeci mua muana na Ise. Yehova ua kele na ku handeka na muaneni ua ha mavu Andama, ua mu hele vipanga via cili na ku mu lomboluela vati na pande ku vi linga.—Njenisisi 1:28-30; 2:16, 17.

5. Vika Mbimbiliya ya lombolola mu ya handeka nguayo Andama va mu tangele mu “ciseteko ca Njambi”?

⁵ Andama va mu tangele mu “ciseteko ca Njambi.” (Njenisisi 1:27) Eci ka ca lombolokele ngecize Andama ua lifuile na Njambi. Muomu ngue mu tua lilongesele mu Kapitulu 1 mu livulu lino, Yehova ua pua Sipilitu ka tu hasa ku mu mona. (Yoano 4:24) Yehova ka kele na muvila ua ntsitu na maninga. Andama va mu tangele na vifua via Njambi ngeci mua, cilemo, mana, vuoloke na ngolo. Eci ca muesa ngecize, va mu tangele mu ciseteko ca Njambi. Andama ua puile ngue Ise mu njila ikuavo ya ku lifuila, ua kele na mpoko ya ku lihanguila viuma. Ka puile ngue likina lie ku linga  lika vize vi va lipangela. Vunoni ua kele na mpoko ya ku hangula viose via tondele, ua hasele ku hangula ha kati ka via cili na via vipi. Nga ua hanguile ku ononoka kuli Njambi, nga ua yoyele miaka yose mu Palandaizi ha mavu.

6. Vika ua zimbalesele Andama omo lia ku muesa lisino kuli Njambi, na visoti vika ua nehela vana veni?

⁶ Omo Andama ua vianene ku ononoka Njambi va mu hele kasitiku ka ku tsa, ua fuetele ndando ya kama. Mu vupi vueni ua zimbaleselemo muono ua ku tantuluka na vivezikiso viauo. (Njenisisi 3:17-19) Ca puile ku vindama ca kama, muomu kati muono ueni lika ua zimbalesele vunoni na ua vana veni. Lizi lia Njambi ngualio: “Ngoco vene ngue hali yala umo lika [Andama], vupi vua kovelele hano ha mavu, na ku-tsa ha vupi; kaha ngecize vene ku-tsa ci na hete ku vantu vose muomu va na lingi vupi.” (Loma 5:12) Eyo, tu vose tua suana vupi vua Andama. Ngeci Mbimbiliya nguayo, ua ‘lilandesele’ ivene na vana veni ku vundungo vua vupi na ku-tsa. (Loma 7:14) Va Andama na Eva ka va kele na lulavelelo, muomu va lihanguilile ku cizango cavo ku viana Njambi. Amba vana vavo co, kumo lika netu?

7, 8. Ku-kula ca lomboloka viuma vika vivali?

⁷ Yehova ua patula vantu ku hitila mu ku-kula. Ku-kula ca pua cika? Ku-kula ca lomboloka viuma vivali. Ca ku livanga, ku-kula ca pua ndando i ve ku fueta linga va patule cuma cimo ni ku ci hiluisa. Citava ku ci setekesa ku ndando i ve ku fueta mu ku patula ndungo. Ca mu civali, ku-kula ca pua ndando i ve ku fueta mu ndando ya cuma. Ndando yaco ya lifua na ize i ve ku fueta mu ku hingisa cuma ci na pihia. Aci singaniekenu ha cimueso eci: nga muntu a koka mponde, na pande ku fueta ndando ya litombola na mponde yaco.

⁸ Vuno citava ku fueta mulonga ua tu nehela Andama, linga tu patuke ku vundungo vua vupi na ku-tsa ni? Tu ci lilongesenu via ndando ya fuetele Yehova mu ku tu kula kaha na vivezikiso vi tu hasa ku uanamo.

9. Ndando ika ya tondekele mu ku tu kula?

⁹ Mu ku linga muono u va zimbalesele ua puile ua ku tantuluka, ka ca tavele ku u fueta na muono ka ua tantulukile. (Visamo 49:7, 8) Kua tondekele ndando i na pu hamo na ize i va zimbalesele. Eci ca litombola na lisiko lia ku tantuluka lia kala mu Lizi lia Njambi, lize lia handeka ngualio: “Muono u ka sintsila muono.” (Ndeutelonomi 19:21) Vika vie ku fuetele muono ua ku tantuluka uze ua zimbalesele Andama? Va pandele ku sintsisamo muono ua ku tantuluka uze ua puile hamo na uze ua zimbalele.—1 Timoteo 2:6.

10. Vati Yehova ua viukisile ndando ya ku tu kula?

¹⁰ Vati Yehova ua viukisile ndando yaco? Ua tumine umo ua vana veni va ku sipilitu va ku tantuluka ku iza hano ha mavu. Vunoni ka tumine nkala muaneni. Ua hanguile muaneni ua seho cikuma, Muaneni umo lika. (Tandenu 1 Yoano 4:9, 10.) Ou Muaneni ua liecele na mutima uose na ku iza ha mavu. (Filipu 2:7) Ngue mu tua lilongesele mu kapitulu ka na hiti, Yehova ua lingile cikomoueso omo ua nunguluilile muono ua Muaneni mu lizimo lia Maliya. Mu ngolo ya sipilitu santu ya Njambi, Yesu ua semukile na muvila ua ku tantuluka ngeci ka kele na vupi.—Luka 1:35.

11. Vati muono ua muntu umo ua hasele ku fueta ndando ya ku-kula makulukazi a vantu?

¹¹ Vati muono ua muntu umo ua hasele ku fueta ndando ya ku ovola makulukazi a vantu? Aci singaniekenu hali eci: Vati vantu vose va kovelele mu vupi? Vulukenu ngecize omo Andama ua vulumuine ua zimbalesele muono ua ku tantuluka. Ngeci ka hasele ku tambuisa muono ua ku tantuluka ku vana veni, vunoni, ua va tambuisile lika vupi na ku-tsa. Yesu u va luka mu Mbimbiliya nguavo “Andama ua ku kotokela,” ua kele na muono ua ku tantuluka kaha ka lingile vupi. (1 Kolintu 15:45) Yesu ua hingile mu cihela ca  Andama linga a tu ovole. Kaha ua fuetele ndando ya vupi vua Andama mu ku hana muono ueni ua ku tantuluka na ku ononoka Njambi na ku kutsa ceni. Mu ku linga ngecize Yesu ua nehele lulavelelo ku vana va Andama.—Loma 5:19; 1 Kolintu 15:21, 22.

12. Lamba ya hitile Yesu ya muesele vika?

¹² Mbimbiliya ya lombolola lamba ya muene Yesu tele kanda a tse. Va mu vetele makote na ku mu tsiha mua vukenia mu ku mu sukika ha citi. (Yoano 19:1, 16-18, 30; Vimpande via ku Vuezako ha mafo 205-206) Omo lia vika Yesu ua hitile mu lamba yose ize? Mu kamo kapitulu ka ku lutue mu livulu lino, tu ka lilongesa ngecize Satana ua hulile nga Yehova ua kala na vangamba hano ha mavu, vaze va hasa ku mu ononoka ambe nga vali mu vieseko. Yesu ua hele cikumbululo kuli Satana, mu ku ononoka ntsimbu yose vutuhu ua hitile mu vieseko via kama. Yesu ua muesele ngecize muntu ua ku tantuluka, ua kala na mpoko ya ku lihanguila viose via tonda, a hasa ku ononoka kuli Njambi ambe a hite mu nkala vieseko via Ndiavu. Yehova ua viukilile cikuma mu ku mona ku-ononoka ca Muaneni ua lema cikuma!—Visimo 27:11.

13. Vati va fuetele ndando ya ku-kula vantu?

¹³ Vati va fuetele ndando ya ku-kula vantu? Ha litangua lia 14 ku ngonde ya vaYundeya ya Nisane ya 33 EC, Njambi uecelele Muaneni ua ku tantuluka va mu tsihe. Ngeci Yesu ua kombeleyele muono ueni ua ku tantuluka “lumo ku ntsimbu yose.” (VaHevelu 10:10) Ha litangua lia mu citatu ku fuma ha ku tsa ca Yesu, Yehova ua mu sanguile na muvila ua sipilitu. Yesu mua hilukile muilu, ua ka soluele kuli Njambi seho ya muono ueni ua ku tantuluka, ku pua ndando ya ku-kula vana va Andama. (VaHevelu 9:24) Yehova ua tavele muono ua ku tantuluka ua Yesu ku pua ndando ize ya tondekele mu ku-kula vantu ku vupi na ku ku-tsa.—Tandenu Loma 3:23, 24.

14, 15. Vika tua pande ku linga va tu ‘ecele ku vipi vietu’?

¹⁴ Vutuhu tu vakua vupi, tu hasa ku tambula vivezikiso via kama mu ku-kula. Tu lilongesenu vivezikiso vi tu hasa ku tambula ntsimbu ino kaha na vize vi tu ka tambula ku lutue ku hitila muli ovu vuana vua kama vua tu hana Njambi.

¹⁵ Ku-ecela ca vipi. Ca pua ca cikalu ku linga via cili, omo lia vupi vu tua suana. Tu vose tue ku vulumuna mu mezi na mu vilinga. Ku hitila mu ndando ya ku-kula ya Yesu, tu hasa ku tambula “ku-ecela ca vipi vietu.” (Kolose 1:13, 14) Vunoni linga va tu ecele ku vipi tua pande ku aluluka mpundu. Tua pande naua ku lambelela Yehova mu ku mu vundila linga a tu ecele ku hitila mu lutsilielo luetu ha cikombelo ca Muaneni ca ku tu kula.—Tandenu 1 Yoano 1:8, 9.

16. Vika via tu asiuisa ku lemesa Njambi na mutima ua ku vuka, kaha seho ika ya kala ha ku kala na mutima ua cifua eci?

¹⁶ Mutima ua ku vuka ni nguetu ua ku zanguluka ku meso a Njambi. Mutima ua ku zeya u hasa ku tu lingisa kuli ivua ngue ka tua kele na seho ku meso a Njambi. Vutuhu ka tua tantulukile, Yehova na asiuisa viuma linga tu mu lemese na mutima ua ku vuka, mu ku tu ecela ku vipi ku hitila mu ndando ya ku-kula. (VaHevelu 9:13, 14) Eci ce ku tu lingisa tu pue va ku zituka mu ku handeka na Yehova. Omo lieci, tu hasa ku vundila kuli ikeye nkala ntsimbu i tu na zange. (VaHevelu 4:14-16) Ku kala na mutima ua ku vuka ce ku tu nehela ciyulo mu visinganieka, ce ku tu kuasa naua ku lihaka seho na ku tu nehela ndzolela.

17. Vivezikiso vika vi ka lipuisamo omo Yesu ua tu tsililile?

¹⁷ Ku lavelela muono ka ue ku hua mu palandaizi ha mavu. Ku Loma 6:23 va sonekako nguavo: “Fueto ya vupi, ku-tsa” eci cinimbu ca vuezako naua nguaco: “Vunoni vuana vua Njambi, muono ua miaka yose ua ya-ye muli Kilistu  Yesu Muangana uetu.” Mu Kapitulu 3 ka lino livulu, tua lilongesele ha viuma via cili vi ka kala mu Palandaizi ha mavu. (Ku-Solola 21:3, 4) Vivezikiso viose vize vi tua lilongesele, ku vuezako na muono ka ue ku hua na cihindu ca ku tantuluka vi ka lipuisamo muomu Yesu ua tu tsililile. Tua pande ku muesa ngecize tua haka seho ku vuana vua ku tu kula. Linga tu ka tambule evi vivezikiso.

18. Omo lia vika tua pande ku santsela Yehova ku vuana vua ku tu kula?

¹⁸ Omo lia vika tua pande ku santsela Yehova ntsimbu yose ku ndando ya ku tu kula? Vuana vue ku kala na seho cikuma nga uze muntu na vu hana na pihisilaho ntsimbu na zindzili ni vimbongo vieni. Ngeci tue ku ivua ndzolela ya kama nga tu tantekeya nguetu uze na tu hana vuana ua tu lema cikuma. Ndando ya ku tu kula ya pua vuana vua hiana vuana vuose ku seho, muomu Njambi uecele cuma ca kama mu ku tu hanavuo. Ku Yoano 3:16 va sonekako nguavo: “Muomu Njambi ua lemene vakua mavu cikuma, ngecize ua hele Muaneni umo lika.” Ngeci ndando ya ku tu kula ya muesa vukama vua cilemo ca kala naco Yehova hali  etu. Ca muesa naua cilemo ca Yesu, muomu ua hele muono ueni hali yetu. (Tandenu Yoano 15:13.) Ndando i va fueta mu ku tu kula, ya pande ku tu lingisa tu tantekeye mpundu ngecize Yehova na Muaneni va tu lema mpundu muntu ku muntu.—Ngalata 2:20.

19, 20. Mu vinjila vika mu hasa ku muesa nguenu mua haka seho ku vuana vua Njambi vua ku tu kula?

¹⁹ Vati mu hasa ku muesa ngecize mua haka seho ku vuana vua Njambi vua ku tu kula? Ha katete, tantekeyenu vuino ou Cihuanga ua Kama, Yehova. (Yoano 17:3) Ku lilongesa Mbimbiliya ku hitila mu livulu lino ci ka mi kuasa ku mu tantekeya. Omo mu tualelelaho ku tantekeya mua cili Yehova, mu ka mu lema mua kama. Kaha eci cilemo ci ka mi lingisa ku mu ononoka.—1 Yoano 5:3.

²⁰ Muesenu lutsilielo mu cikombelo ca Yesu ca ku tu kula. Ku tuala hali Yesu va handeka ngecize: “Uze a tsiliela Muana, a li na muono ka ue ku hua ua ya-ye.” (Yoano 3:36) Vati tu hasa ku muesa nguetu tua tsiliela muli Yesu? Lutsilielo luaco ka tua pandele ku lu handeka lika mukanua. Muomu mukanda ua Tiango 2:26 nguauo: “Ku-tsiliela nga ka cesi na vilinga ci na tsi.” Eyo, lutsilielo lua vusunga ve ku lu solola mu “vilinga.” Njila imo i tu hasa ku muesela nguetu tua tsiliela muli Yesu, ya pua ku linga cose linga tu kave lungano lueni kati mu mezi lika vunoni na mu vilinga.—Yoano 13:15.

21, 22. (a) Omo lia vika tua pande ku ka likungulula ku cilika ca Mulalelo ua Muangana? (b) Vika tu ka lombolola Tupitulu 6 na 7?

²¹ Puenu na ku likungulula ku cilika ca Mulalelo ua Muangana muaka ku muaka. Ku cinguezi ca 14 ya Nisane ya 33 EC, Yesu ua putukile cilika ca ku lifuila ci va luka mu Mbimbiliya nguavo, “Mulalelo ua Muangana.” (1 Kolintu 11:20, NW; Mateo 26:26-28) Eci cilika va ci luka naua nguavo Ku Vuluka Ku-tsa ca Kilistu. Yesu ua lingile eci cilika linga a kuase vapostolo veni na vakua Kilistu va vusunga va ka  tantekeye ngecize ku hitila mu ku-tsa ceni, ua hele muono ueni ua ku tantuluka ku pua ndando ya ku kula. Ku tuala ha cilika eci Yesu ua sikile ngueni: “Lingenu ngecize mu ku nji vulukilaho ange.” (Luka 22:19) Ku soloka ku cilika caco ce ku tu vuluisa cilemo ca kama ca muesele Yehova na Yesu ku hitila mu ndando ya ku-kula. Tu ka muesa nguetu tua haka seho ku ndando ya ku-kula nga tu ka soloka ku cilika ca Ku Vuluka Ku-tsa ca Yesu muaka ku muaka. *

²² Eyi ndando ya ku-kula ya tu hana Yehova ya pua mpundu vuana vua seho ya kama. (2 Kolintu 9:14, 15) Vuana vuaco vu hasa ku vezikisa na vatsi. Tupitulu 6 na 7 tu ka lombolola.