1-3. Vihula vika ve ku linga vantu ku tuala ha ku-tsa, kaha vikumbululo vika ve ku hana vakua malombelo a engi?

EVI via pua vihula vi ve ku linga vantu ku tuala ha kutsa fume ku laza. Via pua vihula via seho ya kama, muomu kutsa ce ku tu kavangeya fume ha litangua lia ku semuka kaha naua tue ku tsisa vantu va tua lema.

² Mu kapitulu ka na hiti tua lilongesele vati cikombelo ca ku-kula ca Yesu Kilistu ca sokolola njila i tuala ku muono ua ya-ye. Tua lilongesele naua ngecize Mbimbiliya ya handekele laza nguayo ku lutue “ku-tsa ka ci ka kala naua.” (Ku-Solola 21:4) Vunoni ntsimbu kanda lihete eli litangua, tu vose tu ci tsa. Muangana Solomone ua handekele ngueni: “Vatoni va tantekeya ngecize va ci ka tsa.” (Ekelesiaste 9:5) Tue ku linga cose linga tu tualeleleho ku yoya. Vunoni kasi tue ku lihula vika vi ka soloka kuli etu omo tu ka tsa.

³ Tue ku linienga cikuma nga tu tsisa vantu va tua lema. Tue ku lihula nguetu: ‘Vika vi na soloka kuli vakevo? Vali na ku yanda ni? Vali na ku tu mona ni? Tu hasa ku va kuasa ni? Vuno tangua tu ka va mona naua ni?’ Vakua malombelo ve ku hana vikumbulula via ku liseza-seza ku vihula evi. Vamo ve ku longesa nguavo nga u linga via cili u ka ya muilu, vunoni nga u linga via vipi u ka uema. Vakuavo ve ku longesa nguavo nga muntu na tsi, ue ku himpuka cimbembesi linga  a ka liuane na vakulu. Kasi kuli vakuavo ve ku longesa nguavo vatsi ve kuya ku cimo cihela ca kala kuintsi lia mavu linga va ka va sompese, kaha va ka semuka na muvila ueka.

4. Ha cilongesa cika viemana vilongesa via vakua malombelo a engi?

⁴ Evi vilongesa via vakua malombelo viemana ha cilongesa cimo—ca handeka ngecize mu kati ketu mua kala cimo cuma ce ku tualelelaho ku yoya mu nima ya kutsa. Cingi ca malombelo a laza na a ntsimbu ino, eku longesa ngecize tue ku yoya miaka yose na ngolo ya ku mona, ku ivua, na ku singanieka. Vati cuma ca ku fua ngoco ci hasa ku soloka? Muomu tu hasa lika ku mona, ku ivua na ku singanieka, nga vuongo vuetu vu li na ku panga. Vunoni mu tue kutsa vuongo vue ku likela ku panga. Visinganieka vietu na mana etu, ka vie ku tualelelaho ku pangela ha lika liavio. Ka vie ku tualelelaho ku panga ca ku hona vuongo.

5, 6. Vika Mbimbiliya ya longesa ku tuala ha cifua ca vatsi?

⁵ Yehova a tantekeya vie ku soloka ha ku-tsa, muomu ikeye ua tangele vuongo. A tantekeya viuma viose, kaha mu Lizi lieni, Mbimbiliya, ua lombolola vika vie ku soloka ha ku-tsa ca muntu. Mbimbiliya ya longesa ha toma ngecize: Nga muntu na tsi, ke ku kalako naua. Ku-tsa ca lihilika na muono. Vatsi ka ve ku mona ku ivua ni ku singanieka. Na cimo cuma ce ku ovoka ha kutsa ca mivila yetu cahi. Ka tua kele na muono ni cimbembesi ka ce ku tsa houe. *

⁶ Omo Solomone ua manusuile ku handeka ngueni vatoni va tantekeya ngecize tangua va ci ka tsa, ua handekele naua ngueni: “Vunoni vatsi ka va tantekeya na vimo viahi.” Kaha ua tualeleleho ku handeka vusunga vuaco ngueni vatsi ka va hasa ku lema ni ku zinda, kaha ngueni “Ka kuesi vipanga cipue vutumbe cipue mana cipue mangana mu  [vihilo].” (Tandenu Ekelesiaste 9:5, 6, 10.) Kaha naua livulu lia Visamo 146:4 lia handeka ngualio nga muntu na tsi “visinganieka vieni vi nonga.” Tue ku tsa kaha ka tue ku ovoka ha ku-tsa ca muvila. Muono uetu ua pua ngue mulengi ua tuhia. Nga va u zima mulengi na kumo ku ue kuya kuahi. Vunoni ue ku hua.

7. Yesu ua setekesele ku-tsa ku vika?

⁷ Yesu Kilistu ua handekele ha cifua ca vatsi. Ua lingilemo mua handekele via ku-tsa ca Lazalu, muntu ya tantekeyele mua cili, ngueni: “Mukuetu Lazalu na i mu tulo.” Vandongesi veni va singaniekele ngecize Yesu ua handekele ngueni Lazalu ali na ku huima linga a kanguke vuasi ku vuvezi vua kele navuo. Nkuma kati mukemuo. Ngeci Yesu ua va lekele mpundu ngueni: “Lazalu na tsi.” (Tandenu Yoano 11:11-14.) Aha, Yesu ua setekesele ku-tsa ku tulo na ku huima. Lazalu ka ile muilu ni mu tuhia houe. Ka ile mu ku liuana na tungelo ni vakulu. Kaha naua ka ka semukile mu vuntu vueka. Vunoni ua tsile, ngue muntu na kosa mu tulo tua ku hona vilota. Mikanda ikuavo ya Mbimbiliya ya setekesa ku-tsa ku tulo ni ku huima. Omo Setefanu va mu asele mavue na ku kutsa, Mbimbiliya ya handeka nguayo “ua kosele mu tulo.” (Vilinga 7:60) Mu cifua cimo lika kapostolo Paulu ua sonekele via vaze va tsile mu ntsimbu ize ngueni “va na kosa tulo tua ku-tsa.”—1 Kolintu 15:6.

8. Vati tua tantekeya nguetu Njambi ka tondele linga vantu va pue na ku tsa?

⁸ Vuno Njambi ua tondele ngueni vantu va pue na ku tsa tunde ha katete ni? Houe! Yehova ua tangele vantu linga  va kale ha mavu miaka yose. Ngue mu tu na lilongesele ku nima mu livulu lino, Njambi ua hakele va Andama na Eva mu palandaizi ya cili. Ua va vezikisile na cihindu ca ku tantuluka. Yehova ua tondele lika linga va yoye mua cili. Vuno cisemi ua cilemo a hasa mpundu ku viukilila ku mona vana veni va yanda omo lia vukulupe na ku-tsa ni? Houe! Yehova ua lemene vana veni kaha ua tondele ngueni va yoye mu ndzolela ha mavu miaka yose. Mbimbiliya ya handeka ha vantu nguayo: “[Yehova] na hake ntsimbu ka ye ku hua mu mitima yavo.” (Ekelesiaste 3:11) Njambi ua tu tangele na cizango  ca ku yoya miaka yose. Kaha naua na tu sokoluela njila linga tu ka puisemo eci cizango cetu.

9. Vika Yehova ua zilikile Andama, kaha omo lia vika eli lisiko ka lia puile lia likalu?

⁹ Vika ve ku tsila vantu? Linga tu uane cikumbululo, tua pande ku tantekeya vimo via solokele ku nima tele ha mavu ha ci li lika yala umo na mpuevo umo. Mbimbiliya ya lombolola nguayo: “Yehova Njambi ua sokesele muti uose u viuka ku mona, nou ua cili mu ku lia.” (Njenisisi 2:9) Vunoni kuli cimo ca va zilikile. Yehova ua lekele Andama ngueni: “Ku miti yose ya muihia u hasa ku lia ngoco. Vunoni ku muti ua ku tantekeya nevi via viuka nevi via vipi, kati u ka lieko: muomu ku litangua olio omo u ka liako u ka tsa cili vene.” (Njenisisi 2:16, 17) Eli lisiko ka lia puile lia likalu. Muomu muihia mua kele miti ikuavo ya ingi i va pandele ku lia va Andama na Eva. Vunoni eli lisiko lia va sokoluelele njila ya ku muesa ku santsela cavo kuli Njambi ua va hele muono ua ku tantuluka na viuma viose. Cikuavo naua, ku ononoka ku lisiko lia va hele tele ce ku muesele ngecize va singimikile vusuana vua Iseavo ua muilu na ku tonda lika linga ikeye a va tuamenene.

10, 11. (a) Vati va yala na mpuevo va katete va muesele lisino kuli Njambi? (b)  Omo lia vika lisino lia va Andama na Eva lia puile cimpande ca kama?

¹⁰ Ca puile ku vindama muomu va Andama na Eva va vianene ku ononoka Yehova. Satana ua hulile Eva ku hitila mu linoka ngueni: “Cili Njambi na handeka ngueni, kati mu ka lie ku miti yose ya muihia ni?” Eva ua kumbuluile ngueni: “Ku vusuka vua miti ya muhia tu hasa ku lia. Vunoni ku vusuka vua muti uze uli mu kati ka lihia, Njambi na handeka ngueni, ‘Kati mu ka lieko, cipue ku vu saleka livoko, ku tina mu tse.’”—Njenisisi 3:1-3.

¹¹ Satana ua handekele ngueni: “Ka mu ka tsa cili vene. Muomu Njambi na tantekeya ngecize ku litangua olio mu  ka liako, amba vuose meso enu a kemuka, nenu mu ka pua ngue Njambi, mu ka tantekeya nevi via viuka nevi via vipi.” (Njenisisi 3:4, 5) Satana ua tondele ngueni Eva a tsiliele ngecize a ka vezika nga a lia ku vusuka vu va va zilikile. Satana uongele Eva ngecize a ka lihanguila via tonda, vika via cili na vika via vipi. Satana ua handekele naua ngueni Yehova uongele ku tuala ha viuma vi keza mu ku lia ku vusuka. Eva ua tavele via mu lekele Satana. Ngeci ua helele vusuka kaha ua lile. Kaha ua heleko yalieni omo ua kele neni kaha neni ua lile. Ka va kele ku ndzimba. Va tantekeyele ngecize va kele na ku linga via va zilikile. Mu ku lia ku vusuka, va vianene ku  cizango cavo ku ononoka eli lisiko lia liasi. Va sahuile Iseavo ua muilu na vusuana vueni. Ka ca tavele ku lihola malambi omo lia aka kasahuntu ka va muesele kuli Sakatanga uavo!

12. Vati Yehova ua livuile omo Andama na Eva va mu alulukilile? Hanenu cimueso

¹² Aci singaniekenu ha cimueso eci: Nga mu lela muaneni na ngozi yose kaha ku fumaho a mi alulukila na ku mi zinda na ku mi sahula, vati mu ivua? Ce ku vavalesa cikuma ku mutima ni vati? Aci singaniekenu vati Yehova ua vuile omo Andama na Eva va mu alulukilile.

13. Vika via handekele Yehova ngueni vi ka solokela Andama mua ka tsa, kaha eci ca lombolokele vika?

¹³ Ka kua kele vusunga vue ku lingisile Yehova ku ecelela va Andama na Eva va yoye miaka yose. Ngeci va tsile, ngue muze mua va lekele. Andama na Eva ka va keleko naua. Ka va himpukile vimbembesi. Tua tantekeya ovu vusunga muomu Andama mu nima ya ku vulumuna Yehova ua mu lekele ngueni: “U ka hiluka ku livu, muomu kukekuo ku ua fumine. Muomu u na pu mpumputa na ku mpumputa u ka hiluka.” (Njenisisi 3:19) Njambi ua tangele Andama ku mpumputa ya livu. (Njenisisi 2:7) Andama ntsimbu kanda va mu tange tele ka keleko. Kaha omo Yehova ua handekele ngueni Andama a ka hiluka ku mpumputa, ua lomboluele ngecize ka ka kalako naua. Ngecize ka ka kala na muono ngue mu ya fua mpumputa i va mu tangele nayo.

14. Vika tue ku tsila?

¹⁴ Va Andama na Eva nga kasi va ci yoya na lelo lino, vunoni va tsile muomu va lingile vupi mu ku muesa lisino kuli Njambi. Tu vose tue ku tsa muomu Andama ua tambuisile vupi na ku-tsa kuli vana veni vose. (Tandenu Loma 5:12.) Vupi vua pua ngue vuvezi vua ku pihia vue ku suana muana ku visemi kaha ka hasa ku vu tina. Ngeci mueza cisingo ca ku-tsa. Ku-tsa ca pua citozi kati kavusamba houe.(1 Kolintu 15:26) Tua pande ku santsela cikuma kuli Yehova omo lia ku tu kula kuli ou citozi ua ku pihia!

15. Ku simpa cika tu hasa ku uana ha ku tantekeya vusunga ku tuala ha ku tsa?

¹⁵ Vi i longesa Mbimbiliya ku tuala ha cifua ca vatsi vie ku simpisa. Ngue mu tu na limuena, vatsi kavesi na ku yanda. Omo tua tantekeya nguetu vatsi ka va hasa ku panga na vimo viahi ka tua pandele ku va vuila vuoma. Ka ve ku tonda vukuasi vuetu kaha naua ka tu hasa ku va kuasa. Ka tu hasa ku handeka navo cipue vakevo ka va hasa ku handeka netu. Cingi ca vakuluntu va malombelo ve ku-onga vantu nguavo va hasa ku kuasa vatsi, kaha vaze ve ku va tsiliela ve ku va hana zimbongo. Vunoni ku tantekeya vusunga ku tuala ha ku tsa ci hasa ku tu ohiela ku vilongesa viaco via makuli.

16. Iya ue ku pesula vilongesa via vakua malombelo a makuli kaha mu njila ika?

¹⁶ Vuno vulombelo vuenu vua litombola na vize vi i longesa Mbimbiliya ku tuala ha ku tsa ni? Vilongesa via malombelo a engi ka via litombuele. Omo lia vika? Muomu Satana ua pesula vilongesa viavo. Ue ku pangesa malombelo a makuli mu ku-onga vantu va tsiliele ngecize nga muntu na tsi kasi a ka tualelelaho ku yoya mu cimbembesi ku cihela ceka. Mu njila ika?

17. Vati cilongesa ca ku uemeka vantu mu tuhia ce ku sahula Yehova?

¹⁷ Ngue mu tu na limuena, cingi ca malombelo ve ku longesa nguavo uose mu ka ku linga vupi, a ka uema miaka yose mu nima ya kutsa ceni. Eci cilongesa ce ku sahula Njambi. Yehova ua pua Njambi ua cilemo ke ku yandesa vantu mu cifua eci. (Tandenu 1 Yoano 4:8.) Nga va mi leka nguavo kua kala umo yala ua tsimikile mavoko a muaneni ua lisino mu tuhia, vati mu ivua? Mu hasa ku singimika yala uaco ni? Mu ka tonda ku li tantekeya neni ni? Mua vusunga houe! Citava mu ka handeka nguenu ua lingile vukenia. Na vuno vene, Satana a tonda tu tsiliele ngecize Yehova ua vueka tuhia mue ku uemekela vantu ku miaka yose!

18. Ku lemesa vatsi ca tunda ha vilongesa vika via makuli?

 ¹⁸ Satana ue ku pangesa amo malombelo mu ku longesa ngecize vantu mu nima ya kutsa ve ku himpuka vimbembesi, vize vi va na pande ku singimika na ku lemesa vatoni. Ku liya na cilongesa caco ve ku handeka nguavo vimbembesi via vatsi vihasa ku pua va vusamba va cili ni vitozi vietu. Vavengi ve ku tsiliela mu visaki viaco. Va kala na vuoma vua vatsi ngeci ve ku va singimika na ku va lemesa. Vunoni Mbimbiliya ya longesa ngecize vatsi va na kosa. Kaha ya longesa naua ngecize tua pande lika ku lemesa Yehova Njambi ua vusunga, Sakatanga uetu Mukua ku tu niunga.—Ku-Solola 4:11.

19. Ku tantekeya vusunga ku tuala ha kutsa ci tu kuasa ku ivuisisa vilongesa vika via mu Mbimbiliya?

¹⁹ Ku tantekeya vusunga ku tuala ha vatsi, ce ku tu niunga linga kati tu hungumuke ku vilongesa via vakua malombelo a makuli. Kaha ce ku tu kuasa ku ivuisisa vilongesa via vingi via mu Mbimbiliya. Ca ku muenako, omo mu tantekeya ngecize ha ku tsa vantu ka ve ku himpuka vimbembesi, kaha cikulaheso ca muono ka ue ku hua ci ka pua ca vusunga kuli enu.

20. Cihula cika tu ka lilongesa mu kapitulu ka na hatako?

²⁰ Umo yala mukua vuviuke ua yoyele ku laza, ua hulile ngueni: ‘Nga muntu a tsa, a ka yoya naua, ni?’ (Yombi 14:14) Vuno citava ku sangula muntu ua tsa ni? Vi i longesa Mbimbiliya ku tuala ha cimpande eci, vi hasa ku tu lembezieka cikuma, ngue mu tu ka mona mu kapitulu ka na hatako.