1. Kulihi tu hasa ku lilongesa viuma vi ka soloka ku lutue?

MUEVUAHO laza mizimbu ku cisandzi ni ku televizau kaha mua komokele nguenu: ‘Vuno ano mavu a na tala kulihi?’ Viuma via ku pihia vie ku tungumuna, ka kuesi muntu a hasa ku tantekeya vi ka soloka mene. (Tiango 4:14) Vunoni Yehova na tantekeya vi ka soloka ku lutue. (Isaya 46:10) Lizi lieni Mbimbiliya, ka lia handekele lika ha viuma via ku pihia viliko matangua ano vunoni na viuma via cili vi ka soloka vuovuno ku lutue.

2, 3. Vandongesi va Yesu va mu i huile vika, kaha vati ua va kumbuluile?

² Yesu Kilistu ua handekele via Vuangana vua Njambi, vuze vu ka manusula vupi na ku puisa mavu palandaizi. (Luka 4:43) Vantu va tondele ku tantekeya tangua lika vu keza Vuangana vuaco. Ngeci vandongesi va Yesu va mu i huile nguavo: “Muaka uka viuma evi vi keza? Kaha citantekeyeso cika tu ka tantekeya naco ku-iza cove na ku-kotoka ca mavu?” (Mateo 24:3) Kaha ikeye ua va kumbuluile ngecize, Yehova Njambi lika a tantekeya mpundu litangua li ci keza ku kotoka ca mavu. (Mateo 24:36) Vunoni ua va lekele  viuma vi ka soloka ha mavu ntsimbu kanda Vuangana vu nehe ciyulo na ku lembama ha kati ka vantu. Via va lekele vili na ku soloka matangua ano!

³ Ntsimbu kanda tu hilule vukaleho vu muesa ngecize tuli ku “ku-kotoka ca mavu” ano, tu ci simutuilenu via imo ndzita ka va hasele ku mona vantu. Ndzita yaco ya hitile muilu, vieza mu nima ya ndzita yaco via tu kokela vimo.

4, 5. (a) Vika via hitile muilu mu nima ya ku vialeka Yesu? (b) Ku li ya na Ku-Solola 12:12, vika via solokele mu nima ya ndzita ya hitile muilu?

⁴ Mu kapitulu ka na hiti, tua lilongesele ngecize Yesu Kilistu va mu vialeka ha Vuangana muilu mu 1914. (Tandenu Ndaniele 7:13, 14.) Tunde ha ku mu vialeka, Yesu ua putukile ku panga. Mbimbiliya nguayo: ‘Muilu mua kele ndzita, Mingeli [lizina likuavo lia Yesu] na tungelo veni va luile ndzita na mukisi [Satana Ndiavu]; kaha mukisi na tungelo veni va luile ndzita.’ * Satana na tungelo veni va vapi ni nguetu vandemone va va vulile kaha va va mbilile ha mavu. Tungelo va ku ononoka va viukilile cikuma muomu Satana na vandemone veni va va lundumuine. Vunoni eci ka ca nehele ndzolela ku vantu. Muomu Mbimbiliya ya handeka nguayo: “Cikele ca mavu . . . muomu Satana na suluka kuli enu, a li na vutenu vua kama, omo na tantekeya ngecize a li na kantsimbu lika.”—Ku-Solola 12:7, 9, 12.

⁵ Tu ci talenu ha viuma via solokele mu nima ya ndzita yaco. Omo lia vutenu, Satana ua neha vikele, ni nguetu ku vindama, ku vose va kala ha mavu. Ngue mu tu ka lilongesa, tuli ku matangua a visoti viaco. Vunoni ku matangua aco kua lisupu “kantsimbu lika” ni nguetu matangua a andende lika. Satana neni na tantekeyamo. Mbimbiliya ya  luka aka kantsimbu nguayo ‘matangua a ku kotokela.’ (2 Timoteo 3:1) Tue ku viukilila cikuma mu ku tantekeya ngecize vuovuno Njambi a ka fumisa vilinga via ku pihia via Ndiavu hano ha mavu! Tu simutuilenu viuma vili na ku soloka vuovuno vene, vunoni vi va tumbuile laza mu Mbimbiliya. Via muesa ngecize tuli ku matangua a ku kotokela kaha vuovuno Vuangana vua Njambi vu ka neha vivezikiso via ya-ye kuli vaze va lema Yehova. Mbangelo, tu ci hilulenu ha viuma viuana via tumbuile Yesu ngueni vi ka soloka mu ntsimbu ino.

6, 7. Vati mezi a Yesu ku tuala ha ndzita na ndzala ali na ku lipuisamo lelo?

⁶ “Cifuti ci ka katukila cifuti, na vuangana ku vuangana.” (Mateo 24:7) Mu miaka 100 i na hiti, mu ndzita mu na nongo makulukazi na makulukazi a vantu. Mukua mizimbu ua ku Grã-Bretanha ua sonekele ngueni: “Mu miaka ya 1900, kua tsile cikuma vantu ku tuvakana miaka ikuavo yose ya ku nima. . . . Mu miaka yaco kampe ndzita ka ya likelele, muomu vifuti via ku liseza-seza via luile ntsimbu yose. Umo muzimbu ua handekele nguauo: “Ku lana ca vantu va tsile ku ndzita mu miaka 100 i na hiti, ca tuvakana lutatu ku lana ca vantu va tsile mu vindzita  viose via hitile mu miaka 1899 ku nima” (Worldwatch Institute). Vantu va tsa ku ndzita fume mu 1914, va tuvakana 100 milhões. Ngeci mukemuo ca pua ca cikalu ku ivuisisa vusiua na ku vavala ci ve ku ivua vantu va vengi va tsisa vavusoko vuavo mu vindzita.

⁷ “Ku ka kala ndzala.” (Mateo 24:7) Vakua ku tondesesa va na uana ngecize mu miaka 30 i na hiti, via-ku-lia vi na lana cikuma. Vutuhu ngoco, ndzala kasi i ci tualelelaho muomu cingi ca vantu ka vesi na vimbongo via ku landa via-ku-lia na mehia a ku lima. Makulukazi a engi a vantu, va vavala musongo ua ndzala. Vakua Organização Mundial de Saúde va handeka nguavo, mu muaka vanike va tuvakana 5 milhões ve ku landuka ku ndzala.

8, 9. Vika via muesa ngecize vupolofeto vua Yesu ha mandunduma na misongo ya ku litambuisa vuli na ku lipuisamo?

⁸ “Ku ka kala mandunduma a kama.” (Luka 21:11) Ku liya na Vakua ku tondesesa via Geologia va ku EUA, tunde mu 1900 kue ku soloka mandunduma 19. Mandunduma aco eku lundumuna vindzivo na ku mungula mavu. Muaka ku muaka mandunduma a kama eku tika vindzivo. Kuli naua mizimbu ya muesa ngecize mandunduma a na nongesa vantu va tuvakana 2 milhões, tunde mu 1900. Umo muzimbu ukuavo nguauo: “Ku  livuezelela ca tekinologia ci na tepululako kamandende lika ku-tsa ca vantu ku mandunduma.”

⁹ “Ku ka kala . . . misongo ya ku litambuisa.” (Luka 21:11) Vutuhu va li na ku panga vihemba via ndzili ya kama, kasi vantu ve ku yanda na mavezi a laza na a aha. Umo muzimbu ua muesa ngecize mavezi 20 a tsimana cikuma ngeci mua tumbe, malaria na kolela, a na lana cikuma mu miaka ino, kaha kuli mavezi a aha a na soloka ka kuesi vihemba via a ku sakesa, kua soloka naua mavezi a ku pua 30 a aha. Cingi ca mavezi aco kesi na vihemba.

10. Vifua vika vi va tumbuile laza ku 2 Timoteo 3:1-5 mue ku mona mu vantu matangua ano?

¹⁰ Mbimbiliya ka ya handekele lika ha viuma vili na ku soloka ha mavu ku pua vitantekeyeso via matangua a ku kotokela, vunoni ya handeka naua ngecize cifua ca vantu ci ka aluluka. Kapostolo Paulu ua lombololuele cifua ca vantu. Ngueni: “Ku matangua aze a ku kotokela ku keza zintsimbu zia ku kaluua.” (Tandenu 2 Timoteo 3:1-5.) Paulu ua handekele ngueni vantu va ka pua

• vakua ku lilema vavene

• vakua ku lema zimbongo

•   vakua lisino ku visemi vavo

• Ka ve ku lela

• cilemo ca cisemua cahiko

• ka ve ku lipokuesa

• vakua ku kaluua

• vakua ku lema ku viukilila via ha mavu, na Njambi intsa ka va leme

• va kakatela cifua ca ku lemesa Njambi vunoni va na viana vukama vuaco

11. Vati Visamo 92:7 ya muesa viuma vika solokela vakua vupi?

¹¹ Mukemuo mu va fua vantu ku cihela ci mua kala ni? Tuli na vusunga nguetu mukemuo vene. Vantu va vilinga via ku pihia va kala ku vihela viose. Eci ci muesa ngecize vuovuno Njambi a katuka, muomu Mbimbiliya ya handeka nguayo: “Omo vakua vupi va soka ngue muila, nomo vose vakua ku linga via ngoco va tuikilila; cikeco muomu va ka venieka ku miaka yose ya ya-ye.”—Visamo 92:7.

12, 13. Vati “mana a [vusunga]” a na likulisa ku ‘ntsimbu ya ku kotokela’?

¹² Mua vusunga matangua a ku kotokela a na sulu na visoti, ngue mu ya handekele laza Mbimbiliya. Vutuhu mavu a na sulu na visoti, kasi kuli  viuma via cili vie ku soloka ha kati ka vakua ku lemesa Yehova.

¹³ Livulu lia Ndaniele lia handekele laza ngualio: “Mana [a vusunga] a ka likulisa,” Vuno evi viuma via solokele ntsimbu ika? “Noho ha ku kotokela.” (Ndaniele 12:4) Cikumakuma fume mu 1914, Yehova na kuasa vaze va tonda mpundu ku mu lemesa vevuisise Mbimbiliya. Va na tantekeya vusunga ku tuala ha lizina lia Njambi na vutumbe vueni, cikombelo ca ku kula ca Yesu Kilistu, cifua ca muntu nga na tsi kaha na cisangukilo. Cikuavo naua, vakua ku lemesa Yehova va na lilongesa ku yoya cize ci va nehela nganio na ku sangaziala Njambi. Kaha naua va nevuisisa mua cili viuma vi vu ka linga Vuangana vua Njambi nomo mu vu ka sungamesa viuma ha mavu. Aa mana ve ku a lingisa vika? Eci cihula ci tu tuala naua ku vupolofeto vukuavo vu li na ku lipuisamo ku matangua a ku kotokela.

14. Cipanga ca ku ambulula muzimbu ua cili ua Vuangana matangua ano ci na lisanduoka na kulihi, kaha veya va li na ku u ambulula?

¹⁴ Yesu ua handekele ngueni: “Kaha zimpande ezi vene zia cili zia Vuangana va ka zi ambulula ku vifuti viose”. Omo ua kele na ku handeka via vupolofeto vua “ku kotoka ca mavu.” (Tandenu Mateo 24:3, 14.) Muzimbu ua Vuangana ngeci mua—vika vua lomboloka Vuangana vuaco, vi vu ka linga na vati tu hasa ku tambula vivezikiso vi vu ka neha—va li na ku u ambulula mu vifuti 239 na mu vihita via malimi. Makulukazi na makulukazi a Vakaleho va Yehova vakevo va li na ku ambulula ou Muzimbu ua cili ua Vuangana. “Va ku vifuti viose, na miyati yose, na vantu vose na malimi ose.” (Ku-Solola 7:9) Vakaleho va Yehova ve ku longesa Mbimbiliya vuana ku vantu vaze va tonda ku tantekeya vika mpundu ya longesa Mbimbiliya. Tue ku viukilila cikuma mu ku mona ku lipuisamo ca vupolofeto, cikumakuma omo tua tantekeya ngecize Yesu ua handekele ngueni vakua Kilistu va ka va ‘zinda ku vantu vose’!—Luka 21:17.

15. (a) Mua tava ngecize tu li ku matangua a ku kotokela ni, omo lia vika? (b) “Ku kotoka” ci ka lomboloka vika kuli vaze ka ve ku ononoka Yehova na kuli vaze ve ku ononoka?

¹⁵ Tua mono ngecize vupolofeto vua vuingi vua mu Mbimbiliya vuli na ku lipuisamo mu ntsimbu ino, nenu mua tava ngecize tu li ku matangua a ku kotokela, ni vati? Omo cipanga ca ku ambulula va ka ci puisamo ngue mua na zange Yehova “ku- kotoka” ci keza. (Mateo 24:14) “Ku-kotoka” ca lomboloka litangua lia ka manusula vupi ha mavu. Yehova a ka tuma Yesu na tungelo veni va ngolo linga va ku nongese vose vakua ku viana ku mu ononoka. (2 Tesalonika 1:6-9) Satana na vandemone veni ka va ka sevuisa naua vakua vifuti. Mu nima yevi, Njambi a ka muaniena vivezikiso hali vose vaze ve ku ononoka Vuangana vueni.—Ku-Solola 20:1-3; 21:3-5.

16. Viuma vika via seho mua pande ku linga ntsimbu ino?

¹⁶ Omo tua tantekeya ngecize ku-kotoka ca mavu a Satana ci li mu hiehi, tua pande ku lihula nguetu, ‘Vika nja pande ku linga?’ Tu ka muesa ngecize tu vakua mangana nga tu tualelelaho ku lilongesa via Yehova na vize via tonda kuli etu. (Yoano 17:3) Hakenu seho mu ku lilongesa Mbimbiliya. Kalenu na kapandi ka ku kala hamo ntsimbu yose na vaze ve ku lengeya ku linga cizango ca Yehova. (Tandenu VaHevelu 10:24, 25.) Lilongesenu vusunga vua Yehova Njambi na ku sungamesa hose ha tondeka mu muono uenu linga mu hase ku tambula vivezikiso via Njambi.—Tiango 4:8.

17. Omo lia vika ku-nonga ci ka tungumuna vantu va vengi?

¹⁷ Yesu ua handekele laza ngueni cingi ca vantu va ka sembulula vukaleho vu muesa ngecize tu li ku matangua a ku kotokela. Ku-nonga ci ka tungumuna vakua vupi. Ngue muizi ku vutsiki, ku-kotoka ci ka uana vavengi ku ndzimba. (Tandenu 1 Tesalonika 5:2.) Yesu ua mamuine ngueni: ‘Ngue mu ca puile ku matangua a Noa, ngecize naua ci ka  pua ha ku-iza ca Muana muntu. Muomu ngue ku matangua aze omo livazi te kanda li ize, va lile, va nuine, va ambatele, va hangesele, na ku litangua lize Noa ua kovelele mu vuato, kaha ka va tantekeyele ku vanga livazi liezile kaha lia va nongesele vose; ngecize vene ci ka pua ha ku-iza ca Muana muntu.’—Mateo 24:37-39.

18. Cimamuna cika ca Yesu tua pande ku niunga?

¹⁸ Ngeci Yesu ua lekele vakua ku mu halakana ngueni: “Liniungienu ku tina mitima yenu i ka lemuua na ku lia, na ku penda, na visoti via muono ou, kaha litangua olio li ka mi tungumuna ngue ngandzo: muomu li keza ngecize ku vose vaze vana tumama hano ha mavu hose. Vunoni vingilenu ku zintsimbu ziose, na ku vundila, linga mu ka hase ku ovoka ku viuma evi viose vi ka sololoka, kaha mu ka mana ku meso a Muana muntu.” (Luka 21:34-36) Tua pande ku niunga mezi a Yesu. Omo lia vika? Muomu vaze va a ka tava Yehova Njambi na “Muana muntu” Yesu Kilistu, va lavelela ku kovoka ku ku-nonga ca mavu a Satana na ku ka yoya mu mavu a cili a aha ali ha hiehi!—Yoano 3:16; 2 Petulu 3:13.