Matota
1 YEHOVA
Lizina lia Njambi lia pua Yehova, kaha lia lomboloka “Ue ku Lingisa Viuma ku Lipuisamo.” Yehova ikeye Njambi mukua ngolo yose, ikeye naua ua tangele viose. Kaha ali na ngolo ya ku linga viose via tonda.
Mu ciHevelu, lizina lia Njambi va lisonekele na visona viuana. Mu Inglês, visona viaco via pua YHWH ni JHVW. Lizina lia Njambi lia soloka mu visoneka via katete via ciHevelu vintsimbu via ku pua 7.000. Mu mavu ose, vantu ve ku tumbula lizina Yehova mu vifua via ku liseza-seza, ku liya na cifua cize ca tsimana mu malimi avo.
2 MBIMBILIYA ‘VA I TUMBULA KULI NJAMBI’
Mbimbiliya ya pua livulu lia Njambi, vunoni Njambi ua pangesele vantu mu ku i soneka. Eci ci na pu ngue mu ve ku linga vamo vakulupe nga va tonda ku soneka mukanda, ve ku leka mutekulu a va sonekeleko, kaha ve ku mu leka via sonekamo. Njambi ua pangesele sipilitu santu mu ku tuamenena vakua ku soneka Mbimbiliya linga va soneke visanganieka vieni. Sipilitu ya Njambi ya va tuamenene mu vinjila via ku liseza-seza, vintsimbu vimo ua va muesele vimona ni vilota kaha mu nima yaco va vi sonekele.
3 VITUME
Vitume via pua vilongesa via mu Mbimbiliya vize vie ku longesa ntsina ya vusunga. Ca ku muenako, citume: “vusamba vua vupi vu pihisa vilika via cili” ca tu longesa ngecize tue ku lifua na vantu va tue ku likata navo cipue ku via cili ni ku via vipi. (1 Kolintu 15:33) Kaha citume: “viose vize vie ku kuna muntu, vikevio via li ka tia naua” ca tu longesa ngecize ka tu hasa ku tina ku viuma vi vie ku koka vilinga vietu.—Ngalata 6:7.
4 VUPOLOFETO
Vupolofeto vua pua muzimbu ua ku tunda kuli Njambi. Vu hasa ku lombolola cizango ca Njambi, vilinga via cili, lisiko, ni cihiso. Vupolofeto vua vuingi vua mu Mbimbiliya vua lipuisamo laza.
5 VUPOLOFETO VUA HANDEKA VIA MESIYA
Yesu ikeye ua puisilemo vupolofeto vua mu Mbimbiliya vua handeka via Mesiya. Talenu cikasa “ Vupolofeto vua Handeka via Mesiya.” ftn.
▸ Kap. 2, cina. 17, litota.
6 VUTUMBE VUA YEHOVA KU TUALA HA MAVU
Yehova ua tangele mavu linga a pue citungu ca cili ca vantu va mu lema. Vutumbe vueni ka vua alulukile. Vuovuno, Njambi a ka tundisako vupi na ku hana vantu muono ua ya-ye.
7 SATANA NDIAVU
Satana ua pua kangelo ua katete ua alulukilile Njambi. Lizina Satana li va mu luka lia lomboloka “Mukua nkole” muomu ue ku luisa Yehova. Kaha va mu luka naua nguavo Ndiavu lia lomboloka “Mukua visaki.” Va mu luka eli lizina muomu ue ku vangeya Njambi na ku-onga vantu.
8 TUNGELO
Yehova ua tangele tungelo laza tele kanda a tange mavu. Ua va tangelele ku yoyela muilu. Numelu yavo ya tuvakana 100 milhões. (Ndaniele 7:10) Va kala na mazina na vifua via ku liseza-seza, kaha ve ku viana ku va lemesa muomu va pua va ku likehesa. Va va tepa mu vivunga via vukama via ku liseza-seza kaha naua va kala na vipanga via ku liseza-seza. Ngeci mua ku pangela ku citumano ca Yehova ca Vuangana, ku tuala mizimbu yeni, ku niunga na ku tuamenena vangamba veni, ku puisamo vihiso vieni, na ku kuasa mu cipanga ca ku ambulula. (Visamo 34:7; Ku-Solola 14:6; 22:8, 9) Ku lutue va ka lua hamo lika na Yesu mu ndzita na Alemangendo.—Ku-Solola 16:14, 16; 19:14, 15.
9 VUPI
Vupi vua pua viose vi tue ku ivua ku mutima, ku singanieka, ni ku linga, vunoni ka via ile Yehova ku mutima ni ka via litombuele na cizango ceni. Mu ku linga vupi vue ku pihisa vusamba vuetu na Njambi, Njambi ua tu hana masiko na vitume linga kati tu vulumune ku cizango. Ha katete, viose via tangele Yehova via puile via ku tantuluka, vunoni omo Andama na Eva va muesele lisino kuli Yehova, va himpukile vakua vupi kaha ku tantuluka ca va fumine. Va kulupile na ku tsa, kaha omo lia ku suana vupi kuli Andama, netu tue ku kulupa na ku tsa.
10 ALEMANGENDO
Alemangendo ya pua ndzita ya Njambi ya ku nongesa mavu a Satana na ku manusula vupi vuose.
11 VUANGANA VUA NJAMBI
Vuangana vua Njambi vua pua nguvulu yeni ya tumbika muilu. Yesu Kilistu ikeye Muangana u va vialekaho. Ku lutue, Yehova a ka pangesa ovu Vuangana mu ku manusula vupi vuose. Kaha Vuangana vua Njambi vu ka sika mavu.
12 YESU KILISTU
Njambi ua livangele ku tanga Yesu tele kanda a tange viuma viose. Kaha ua mu tumine ha mavu linga a ku tsile vantu vose. Mua tsile kaha Yehova ua mu sanguile. Yesu ali honi muilu, kaha va na mu puisa Muangana ua Vuangana vua Njambi.
13 VUPOLOFETO VUA VISIMANO 70
Mbimbiliya ya polofetele nguayo Mesiya tangua a ka soloka. Evi via solokele ku ntsongo ya ntsimbu i va luka nguavo visimano 69, via putukile mu muaka ua 455 AEC kaha via huile mu muaka ua 29 EC.
Vati tua tantekeya nguetu visimano viaco via huile mu 29 EC? Visimano 69 via putukile mu 455 AEC omo Nehemiya ua hetele ku Yelusalema kaha ua putukile ku tungulula mbonge yaco. (Ndaniele 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8) Lizi “simano” lie ku tu vuluisa numelu 7. Vunoni visimano vi va tumbula mu vupolofeto vuno, ka via puile via matangua 7, via pua visimano via miaka 7, ku liya na lisiko lia “litangua limo muaka umo.” (Numelu 14:34; Ezekiele 4:6) Eci ca lomboloka ngecize vulaha vua nkala simano vua puile miaka 7, kaha visimano 69 via puile miaka 483 (69 x 7). Nga tu tanda miaka 483 fume mu 455 AEC, tu heta mu 29 EC. Ou muaka ukeuo mpundu u va mbatizile Yesu kaha ua pua Mesiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Vupolofeto vuaco vua tumbuile naua imo simano ikuavo, ni nguetu miaka ikuavo 7. Mu ntsimbu eyi, mukemuo mu va tsihile Mesiya ni nguetu mu 33 EC, kaha fume mu muaka ua 36 EC, va putukile ku ambulula muzimbu ua cili ua Vuangana vua Njambi mu vifuti viose kati lika ku vaYundeya.—Ndaniele 9:24-27.
14 CILONGESA CA VANJAMBI VATATU CA PUA CA MAKULI
Mbimbiliya ya longesa ngecize Yehova Njambi ikeye Sakatanga kaha ua tangele Yesu tele kanda a tange viuma viose. (Kolose 1:15, 16) Yesu ka puile Njambi Mukua Ngolo yose. Na limo litangua liahi Yesu ua handekele ngueni ua pua hamo na Njambi. Vunoni ua handekele ngueni: “Tata na nji hiana ange.” (Yoano 14:28; 1 Kolintu 15:28) Amo malombelo e ku longesa nguayo, Njambi ua pua Vanjambi Vatatu mu umo: Njambi Tata, Njambi muana na Njambi sipilitu. Vunoni lizi “Vanjambi Vatatu” ka lia kelemo mu Mbimbiliya. Muomu ca pua cilongesa ca Makuli.
Sipilitu santu ya pua ngolo ya Njambi, ize ye ku pangesa mu ku linga cizango ceni. Ka ya puile muntu kaha ka tu hasa ku i mona. Ca ku muenako, Vakua Kilistu va ku livanga “va sulile na Sipilitu Santu” kaha Yehova ua handekele ngueni: ‘Nji ka muaniena sipilitu yange ku ntsitu yose.’—Vilinga 2:1-4, 17.
15 CILINDAKANO
Vakua Kilistu va vusunga kave ku pangesa cilindakano mu ku lemesa Njambi. Omo lia vika?
-
Muomu vakua malombelo a makuli laza va sua ku pangesa cilindakano. Ku ntsenkulu cilindakano va kele na ku ci pangesa mu ku lemesa viuma via-ku-tanga na vilika via ku limona ku mivila. Mu mina miaka 300, tunde ha ku-tsa ca Yesu, Vakua Kilistu ka va kele na ku pangesa cilindakano mu ku lemesa. Vunoni, Muangana Kostantinu ua ku Loma ikeye ua puisile cilindakano ku pua cimueso ca Vakua Kilistu. Va pangesele cilindakano mu ku seteka ku tsimanesa vulombelo vua Vakua Kilistu. Vunoni cilindakano ka ca likuatele na Yesu Kilistu na hamo
hahi. Limo livulu ngualio: “Cilindakano va ci pangesele ku nima, tele kanda ku kale Vakua Kilistu va ku livanga na ku li vaze ka va puile Vakua Kilistu.”—Nova Enciclopédia Católica. -
Yesu ka va mu sukikile ha cilindakano. Lizi lia ciNgelengu li va langulula nguavo “Cilindakano” lia lomboloka “ngundzi ya ku zika mu livu,” “citi” ni “muti.” Imo Mbimbiliya nguayo: “Mu visoneka via ciNgelengu [Testamentu ya Iya] ka mua kele na hamo hahi ha muesa ngecize via puile viti vivali.” Yesu va mu sukikile ha ngundzi ya ku imika.
-
Yehova ka tondo tu pue na ku mu lemesa na vifikula ni vimueso houe.—Ezundu 20:4, 5; 1 Kolintu 10:14.
16 MULALELO
Yesu ua tumine vandongesi veni ku pua na ku linga Mulalelo ua ku-tsa ceni. Ve ku lingamo nkala muaka lia 14 ya Nisane. Eli litangua likelio li va kele na ku linga Pasovala vaIsaleli. Mbolo na viniu, viemanena muvila ua Yesu na maninga eni, kaha ve ku vi hitisa kuli vose ve ku kala ku Mulalelo. Vaze va ka sika na Yesu muilu vakevo ve ku lia ku mbolo na ku nua ku viniu. Vunoni vaze va lavelela ku ka yoya miaka yose ha mavu ve ku kunguluka ku Mulalelo na kasingimiko vunoni ka ve ku lia ku mbolo ni ku nua ku viniu.
17 MUONO
Mu Mbimbiliya ya Luchazi, lizi “muono” va lipangesa mu ku imanena (1) muntu, (2) kasitu, ni (3) muono ua muntu ni ua kasitu. Talenu vimo vimueso:
-
Muntu. “Ku matangua a Noa . . . va vandende lika . . . 1 Petulu 3:20) Lizi “miono” liemanena vantu vovokele ni nguetu Noa na mpueyeni, vana veni vatatu, na vampuevo vavo.
miono itanu na itatu vovokele ku mema.” ( -
Kasitu. “Kaha Njambi ua handekele ngueni, mema a zinge na vimpuma via tusitu va muono, na tuzila va pulule helu lia mavu mu mukambuila ua lilu.’ Kaha Njambi ua handekele ngueni, Mavu a tuhule tusitu va muono va ku miyati yavo, vimuna, na viuma via ku kalava, na tusitu va ha mavu va ku miyati yavo: kaha ca puile ngecize vene.”—Njenisisi 1:20, 24.
-
Muono ua muntu ni ua kasitu. Yehova ua lekele Mosesa ngueni: “Vose va lengeyele muono uove va na tsi.” (Ezundu 4:19) Yesu neni ua handekele ngueni: “Yange kaniungi ka cili: kaniungi ka cili a tula muono ueni omo vampanga.”—Yoano 10:11.
Cikuavo naua, nga muntu a linga vimo na ‘muono ueni uose,’ eci ca lomboloka ngecize a vi linga na cizango ca vutuntu kaha na ndzili yeni yose. (Mateo 22:37; Ndeutelonomi 6:5) Muntu nga na tsi ve ku mu tumbula nguavo civimbi muomu kesi naua na muono.—Numelu 6:6; Hangai 2:13.
18 SIPILITU
Mezi a ciHevelu na ciNgelengu a va langulula mu Mbimbiliya ya Tradução do Novo Mundo nguavo “sipilitu” a lomboloka via vingi. A lomboloka viuma ka tu hasa ku mona, ngeci mua luhundzi ni muku u ve ku huima vantu na tusitu. Mezi aco emanena naua vantu va ku sipilitu na ngolo ya Njambi sipilitu santu. Mbimbiliya ka ya longesele nguayo kua kala umo mutamba ua muntu ue ku tualelelaho ku yoya mu nima ya ku tsa ceni.—Ezundu 35:21; Visamo 104:29; Mateo 12:43; Luka 11:13.
19 NGEHENA
Ngehena ya pua lizina lia cimo cimbongo ca kele ku mukulo ua Yelusalema ci va kele na ku tsimikila mazilo. Ka kuesi na umo muzimbu uahi ua muesa ngecize ku matangua a Yesu, mu cimbongo caco va kele na ku tsimikilamo vantu ni tusitu va muono. Ngeci mukemuo Ngehena ka yemanenene cihela ka tu hasa ku mona mu ve ku uemekela vantu va tsa ku miaka yose houe. Yesu mua handekele via vaze va va mbilile mu Ngehena, ua kele na ku handeka via ku nonga ca ya-ye.—Mateo 5:22; 10:28.
20 CIVUNDILO CA TATETU
Civundilo ca Tatetu ca pua civundilo ca longesele Yesu ku vandongesi veni. Yesu ua longesele vandongesi veni va pue na ku vundila nguavo:
-
“Va lemese lizina liove”
Tue ku vundila Yehova linga a lelese lizina lieni ni nguetu lutsimo lueni ku visaki viose vi va mu vangeya. Linga vose muilu na ha mavu va sangaziale na ku singimika Lizina lia Njambi.
-
“Vuangana vuove vu ize”
Tue ku vundila linga Vuangana vua Njambi vu nongese mavu a ku pihia a Satana, kaha naua vu sike mavu na ku a puisa citungu.
-
“Cizango cove va ci linge . . . ha mavu”
Tue ku vundila linga vutumbe vua Njambi ku tuala ha mavu vu lipuisemo, linga vantu va ku ononoka kaha va ku tantuluka va ka yoye miaka yose mu Citungu, ngue mua tondele Yehova mua tangele vantu.
21 KU-KULA
Yehova ua viukisa cikombelo ca ku-kula linga ovole vantu ku vupi na ku ku-tsa. Ku-kula ca pua ndando ya tondekele mu ku landa muono ua ku tantuluka ua zimbalesele yala ua katete, Andama, na ku hiluisa vusamba vuetu na Yehova. Njambi ua tumine Yesu ha mavu linga a ku tsile vose vakua vupi. Omo lia ku-tsa ca Yesu, vantu vose vali na vukovelelo vua ku yoya miaka yose na ku pua va ku tantuluka.
22 OMO LIA VIKA MUAKA UA 1914 UA PUA UA SEHO YA KAMA?
Vupolofeto vua Ndaniele kapitulu 4 vua tu longesa ngecize Njambi ua tumbikile Vuangana vueni mu 1914.
Vupolofeto: Yehova ua hanene Muangana Nevukaneza cilota ca vupolofeto vua muti ua kama u va pakuile. Mu cilota caco, cimbundi ca muti va ci kutile na muiva ua vutale na nkengelezi linga kati ci tuikilile mu ‘vintsimbu vitanu na vivali.’ Kaha mu nima yaco muti ua tuikilile naua.—Ndaniele 4:1, 10-16.
Vi vua lomboloka vupolofeto vuaco kuli etu: Muti uaco uemanena ku sika ca Njambi. Mu miaka ya ingi, Yehova ua kele na ku pangesa vamiangana mu Yelusalema linga va sike cifuti ca Isaleli. (1 Mizimbu 29:23) Vunoni vamiangana vaco va likelele ku mu ononoka ngeci ku sika caco ca huile. Kaha Yelusalema va i nongesele mu muaka ua 607 AEC. Mu muaka ou mukemuo mu via putukile ‘vintsimbu vitanu na vivali.’ (2 Vamiangana 25:1, 8-10; Ezekiele 21:25-27) Yesu mua handekele ngueni “vakua vifuti va ka liatangela Yelusalema, noho zintsimbu zia vakua vifuti zi ka puisamo,” ua kele na ku handeka via ‘vintsimbu vitanu na vivali.’ (Luka 21:24) Ngeci mukemuo, ‘vintsimbu vitanu na vivali’ ka via huile mua kele Yesu hano ha mavu. Yehova ua kulahesele ku hangula muangana ueka ku ntsongo ya ‘vintsimbu vitanu na vivali.’ Ku sika cou Muangana ua muha Yesu, ci ka neha vivezikiso ku vangamba va Njambi mu mavu ose ku miaka ya yaye.—Luka 1:30-33.
Vulaha vua ‘vintsimbu vitanu na vivali’: Evi vintsimbu via ambatele miaka 2.520. Nga tu tanda miaka 2.520 fume mu muaka ua 607 AEC, tu ka heta mu muaka ua 1914. Mu muaka ou Yehova ua vialekele Yesu ku pua Muangana ua Vuangana vua Njambi muilu.
Vati tua uana numelu 2.520? Mbimbiliya ya handeka nguayo vintsimbu vitatu na mutamba via pua matangua 1.260. (Ku-Solola 12:6, 14) Ngeci mukemuo ‘vintsimbu vitanu na vivali’ via pua numelu 1.260 ku i hilukila luvali ni nguetu matangua 2.520. Matangua 2.520 a pua miaka 2.520 muomu ku liya na lisiko lia vupolofeto “litangua limo” liemanena “muaka umo.”—Numelu 14:34; Ezekiele 4:6.
23 KANGELO UA KAMA MINGELI
Lizi “kangelo ua kama” lia lomboloka “ntuamena ua tungelo.” Mbimbiliya ya tumbula kangelo ua kama umo lika, lizina lieni Mingeli.—Ndaniele 12:1; Yunda 9.
Mingeli ua pua Ntuamena ua civunga ca tungelo va Njambi va ku ononoka. Ku-Solola 12:7 nguayo: “Mingeli na tungelo veni va ile mu ku lua ndzita . . . na mukisi na tungelo veni.” Livulu lia Ku-Solola lia muesa ngecize Yesu ikeye Ntuamena ua civunga ca tungelo va Njambi, ngeci mukemuo Mingeli lia pua lizina likuavo lia Yesu.—Ku-Solola 19:14-16.
24 MATANGUA A KU KOTOKELA
Matangua a ku kotokela a pua ntsimbu i kue ka soloka viuma via kama ha mavu ntsimbu kanda Vuangana vua Njambi vu nongese mavu a Satana. Mbimbiliya ya pangesa naua mezi akuavo ngeci mua, “ku-kotoka ca mavu” na “ku-iza ca Muana muntu.” (Mateo 24:3, 27, 37) ‘Matangua aze a ku kotokela’ a putukile omo Vuangana vua Njambi vua putukile ku sika muilu mu 1914, kaha a ka hua omo mavu a Satana va ka a nongesa mu Alemangendo.—2 Timoteo 3:1; 2 Petulu 3:3.
25 CISANGUKILO
Ku sangula ca pua ku hindula muntu na tsi linga a yoye naua. Njambi ikeye ue ku hindula vatsi. Mu Mbimbiliya va tumbulamo visangukilo via ku pua 9. Eliya, Elisa, Yesu, Petulu na Paulu vakevo va lingile vikomoueso viaco. Kaha va hasele lika ku lingamo na ngolo ya Njambi. Yehova ua kulahesa ku sangula “vakua vuviuke na vakua vuhenge” linga va ka yoye ha mavu. (Vilinga 24:15) Mbimbiliya ya tumbula naua cisangukilo ca vaze va kaya muilu. Mu ve ku tsa vaze va va hangula ni nguetu va ku vuavesa, Njambi ue ku va sangula kaha ve kuya muilu linga va ka sike na Yesu.—Yoano 5:28, 29; 11:25; Filipu 3:11; Ku-Solola 20:5, 6.
26 MAHAMBA
Mahamba a pua ku seteka ku handeka na vimbembesi, cipue ku handeka navo mpundu ni ku hitila muli muntu ueka ngeci mua cimbanda ni mukua ku taha. Vantu ve ku linga mahamba muomu va tsiliela cilongesa ca makuli nguavo nga muntu na tsi, sipilitu yeni ka ye ku tsa vunoni ye ku pua cimbembesi ca ngolo. Vandemone Ngalata 5:20; Ku-Solola 21:8.
naua ve ku kokueya vantu linga va muese lisino kuli Njambi. Ku taha, mahesi, tufuta, vulozi, ku niunga vizila via ku tina vulozi, na vikuavo, via pua mahamba. Cingi ca mavulu, mikanda, vifilme, mapapelo a ve ku lameka ha vivumbe na miaso, vie ku tsimanesa vulozi, mahesi na tufuta ngue via cili. Cingi ca viuma vi ve ku linga vantu nga muntu na tsi, ngeci mua ku kombeleya vatsi, ku linga vilika, ku lisaka visako, ku pakula mukulu, via likuata na vandemone na vikuavo. Vintsimbu via vingi vantu ve ku pangesa vumbanda ni nguetu vihemba nga va tonda ku pangesa ngolo ya vandemone.—27 MPOKO YA YEHOVA YA KU SIKA
Yehova ikeye Njambi Mukua Ngolo yose, kaha ua tangele viuma viose. (Ku-Solola 15:3) Ngeci mukemuo viuma viose via pua vieni kaha ali na mpoko ha vikevio, ni nguetu ali na mpoko ya ku sika viose via tangele. (Visamo 24:1; Isaya 40:21-23; Ku-Solola 4:11) Yehova ua tumbika masiko ku viose via tangele. Kaha ali naua na ngolo ya ku hangula uose ya na zange a pue muangana. Tue ku hakuila mpoko ya Njambi ya ku sika mu ku mu lema na ku mu ononoka.—1 Mizimbu 29:11.
28 KU TUNDISA LIZIMO
Ku tundisa lizimo ca pua ku tsiha muana ali muzimo ku cizango. Ka tuesi na ku tumbula ku pulumuisa ni lizimo lia ku litundila livene omo lia ku vavala houe. Tunde ha ku imita, muana ka puile lika mutamba ukuavo ua naye houe. Vunoni ua pua muntu ueka ua ku lifuila.
29 KU HAKA MANINGA MU MUVILA
Ca pua ku nona maninga mu muntu na ku a haka mu muntu ueka, cipue maninga ose ni mitamba yao. Maninga a kala na mitamba iuana. Mitamba yaco ya pua plasma, viselula via ku venga, viselula via ku toka, na viplaketa.
30 KU SUNGAMESA
Mu Mbimbiliya, lizi “ku sungamesa” ka lia puile lika ku hana kasitiku. Ku tu sungamesa ca pua ku tu longesa, ku tu handekela na ku tu mamuna. Yehova ke ku pakesa ni ku muesa vukenia kuli vaze ve ku sungamesa. (Visimo 4:1, 2) Yehova ua muesa lungano lua cili ku visemi. Muomu ue ku sungamesa na vutongue mu njila ya ku linga muntu a hasa ku lema ku mu sungamesa. (Visimo 12:1) Yehova ua lema vantu veni kaha ue ku va longesa. Ue ku va hana vilongesa vize vie ku sungamesa visinganieka via ku henga na ku va kuasa ku lilongesa ku singanieka na ku linga viuma mu njila ya muya ku mutima. Ku visemi, ku sungamesa ca pua ku kuasa vana vavo vevuisise omo lia vika va pande ku pua va ku ononoka. Ca lomboloka naua ku va longesa ku lema Yehova, ku lema Lizi lieni Mbimbiliya, na ku ivuisisa vitume viayo.
31 VANDEMONE
Vandemone va pua vimbembesi va ku pihia, va kala na ngolo ya kama ku hiana vantu kaha ka tu hasa ku va mona. Vandemone va pua tungelo va vapi. Va himpukile va vapi mu va lipuisile vitozi va Njambi na ku muesa lisino kuli ikeye. (Njenisisi 6:2; Yunda 6) Kaha va lipandakanene na Satana mu ku alulukila Yehova.—Ndeutelonomi 32:17; Luka 8:30; Vilinga 16:16; Tiango 2:19.