1-3. Vihula vika ve ku linga vantu ku tuala ha ku-tsa, kaha vikumbululo vika ve ku hana vamo vakua malombelo?

MBIMBILIYA ya tu kulahesa nguayo tangua ‘ku tsa ka ci ka kalako naua.’ (Ku-Solola 21:4) Mu kapitulu 5, tua lilongesele ngecize cikombelo ca ku-kula ca tu sokoluela njila ya ku ka yoya miaka ya ya-ye. Vunoni vantu kasi ve ku-tsa. (Ekelesiaste 9:5) Ngeci tue ku lihula nguetu, Vika vie ku soloka ku muntu nga a tsa?

² Cikumbululo ca cihula caco ca pua ca seho ya kama, nga tua tsisa muntu u tua lema. Muomu halumo tue ku lihula nguetu: ‘Nai kulihi? Vuno a li na ku tu mona ni? A hasa ku tu kuasa ni? Tangua tu ka mu mona naua?’

³ Vakua malombelo ve ku hana vikumbululo via ku liseza-seza ku vihula evi. Vamo ve ku longesa nguavo nga u linga via cili u ka ya muilu, vunoni nga u linga via vipi u ka uema. Vakuavo ve ku longesa nguavo nga u tsa, u himpuka cimbembesi linga u ka yoye na vavusoko vuove vaze va tsa laza. Kasi vakuavo ve ku handeka nguavo nga muntu na tsi mu nima ya ku mu sompesa, ue ku semuka ni ku hiluka na muvila ueka mu ku pua muntu ni vene kasitu.

4. Ha cilongesa cika viemana vilongesa via vakua malombelo ku tuala ha ku-tsa?

⁴ Vakua malombelo ve ku longesa viuma via ku liseza-seza. Vunoni cingi cavo vose ve ku longesa viuma vimo lika. Ve ku longesa ngecize nga muntu a tsa, mu muvila ueni mue ku tunda cimo cuma ce ku tualelelaho ku yoya. Cili vene?

5, 6. Vika vie ku soloka ku muntu nga a tsa?

⁵ Yehova a tantekeya vika vie ku soloka ku muntu nga a tsa, kaha ua tu leka ngecize nga muntu a tsa, muono ueni ue ku-hua. Ku-tsa ca lihilika na muono. Mue ku tsa muntu, visinganieka vieni na mana eni ka vie ku tualelelaho ku ka yoyela kueka. * Nga muntu a tsa ke ku mona, ku ivua, ni ku singanieka naua houe.

⁶ Muangana Solomone ua sonekele ngueni “vatsi ka va tantekeya na vimo viahi.” Vatsi ka va hasa ku lema ni ku zinda, kaha “ka kuesi cipanga, cipue vutumbe, cipue mana, cipue mangana ku Vukalo vua Vatsi.” (Tandenu Ekelesiaste 9:5, 6, 10.) Ku Visamo 146:4, Mbimbiliya ya tu leka nguayo, mue ku tsa muntu “visinganieka vieni” vie ku nonga.

7. Vika ua handekele Yesu ku tuala ha ku-tsa?

⁷ Mua tsile kavusamba keni ua ha mutima, Yesu ua lekele vandongesi veni ngueni: “Mukuetu Lazalu na i mu tulo.” Vunoni eci ka ca lombolokele ngecize Lazalu ua kosele muomu ua tondele ku huima houe. Ngeci Yesu ua handekele naua ngueni: “Lazalu na tsi.” (Yoano 11:11-14) Aa mezi a muesa ngecize Yesu ua setekesele ku-tsa na tulo. Ka handekele ngueni Lazalu ua kele muilu ni na vavusoko veni vaze va tsile laza. Kaha naua ka handekele ngueni Lazalu ua kele na ku yanda mu tuhia ni ua semukile mu muntu ueka ni mu kasitu. Vunoni ca puile ngue ua kosele tulo va kama. Kuli mikanda ikuavo ya setekesa ku-tsa ku tulo va kama. Mbimbiliya nguayo omo Setefanu va mu  tsihile, “ua kosele tulo.” (Vilinga 7:60) Kapostolo Paulu neni ua sonekele ngueni vamo Vakua Kilistu “va na kosa tulo tua kutsa.”​—1 Kolintu 15:6.

8. Vati tua tantekeya nguetu Njambi ka tangele vantu linga va pue na ku tsa?

⁸ Vuno Njambi ua tangele va Andama na Eva linga vatse ni? Houe! Yehova ua va tangelele ku yoya muono ua cili ua ya ya-ye na cihindu ca ku tantuluka. Yehova mua tangele vantu ua va hakele cizango ca ku yoya miaka yose mu mitima. (Ekelesiaste 3:11) Visemi ka va tondele ku mona vana vavo ku kulupa na ku tsa. Yehova neni mukemuo mue ku ivua ku tuala hali etu. Nga Njambi ua tu tangele ku yoya miaka yose, vika tue ku tsila?

9. Omo lia vika lisiko lia hanene Yehova kuli va Andama na Eva lia puile lia cili?

⁹ Mu citungu ca Endene, Yehova ua lekele va Andama na Eva ngueni: “Ku miti yose ya muihia u hasa ku lia ngoco. Vunoni ku muti ua ku tantekeya via viuka nevi via vipi, kati u ka lieko: muomu ku litangua olio omo u ka liako u ka tsa cili vene.” (Njenisisi 2:9, 16, 17) Eli lisiko liaco ka lia kaluuile ku liniunga, kaha Yehova ua kele na mpoko ya ku va leka vika via cili na vika via vipi. Nga vononokele kuli Yehova, nga va muesele ngecize va singimikile mpoko yeni. Nga naua va muesele ku santsela cavo ku viuma viose via va hele.

10, 11. (a) Vati Satana ua ongele va Andama na Eva? (b) Omo lia vika ka ca tavele ku vecela ku vupi vu va lingile?

¹⁰ Vunoni tue ku ivua vusiua vua kama mu ku tantekeya ngecize va Andama na Eva va vianene ku ononoka Yehova. Vati viendele? Satana ua hulile Eva ngueni: “Cili, Njambi na handeka ngueni, kati mu ka lie ku miti yose ya muihia ni?” Eva ua kumbuluile ngueni: “Ku vusuka vua miti ya muihia tu hasa ku lia. Vunoni ku vusuka vua muti uze u li mu kati ka lihia, Njambi na handeka ngueni, ‘Kati mu ka lieko, cipue ku vu saleka livoko, ku tina mu tse.’”​—Njenisisi 3:1-3.

¹¹ Satana ua taveleko ngueni: “Ka mu ka tsa cili vene: Muomu Njambi na tantekeya ngecize ku litangua olio mu ka liako, amba vuose meso eni a kemuka, nenu mu ka pua ngue Njambi, mu ku tantekeya nevi via viuka nevi via vipi.” (Njenisisi 3:4, 5) Satana ua tondele Eva a singanieke ngecize a hasa ku lihanguila ivene vika via cili na vika via vipi. Kaha ua mu ongele ku tuala ha viuma vi keza mu ku muesa lisino. Satana ua lekele Eva ngueni ka ka tsi, kaha haze vene Eva ua lile ku vusuka, kaha ua heleko yalieni. Va  Andama na Eva va tantekeyele ngecize Yehova ua va vindikile ku lia ku vusuka vua muti uze. Mu va lileko, va hanguile ku muesa lisino kuli Njambi na lize lisiko lia liasi lia va hanene. Mu ku liako, va muesele naua ngecize ka va singimikile Iseavo ua cilemo. Vupi vu va lingile vua puile vua kama cikuma ka ca tavele ku vecela!

12. Omo lia vika lisino li va muesele va Andama na Eva kuli Yehova lie ku vavalesa ku mutima?

¹² Aci singaniekenu vati Sakatanga ua vuile omo visemi vetu va ku livanga ka va mu singimikile! Vati mu ivua ku mutima nga mua lihakelele kapandi ka ku lela muana, kaha ku fumaho muana uaco a mi alulukila na ku viana ku linga vi mu mu tuma? Ci ka mi vavala cikuma ku mutima ni vati?

13. Vika a lombolokele mezi a handekele Yehova ngueni “ku mpumputa u ka hiluka”?

¹³ Mu ku muesa lisino, va Andama na Eva va zimbalesele lulavelelo luavo lua ku yoya miaka ya-ye. Yehova ua lekele Andama ngueni: “Muomu una pu mpumputa, na ku mpumputa u ka hiluka.” (Tandenu Njenisisi 3:19.) Eci ca lombolokele ngecize Andama a ka pua naua mpumputa, ngue kanda va ci mu tangeho. (Njenisisi 2:7) Mu nima ya ku vulumuna, Andama ua tsile kaha ka keleko naua.

14. Vika tue ku tsila?

¹⁴ Nga va Andama na Eva vononokele Njambi, nga kasi va ci yoya na lelo lino. Vunoni mu va muesele  lisino kuli ikeye, va vulumuine kaha va tsile. Vupi vua pua ngue vuvezi vua kama vu tua tambula ku visemi vetu va ku livanga. Tu vose tua semuka na vupi, ngeci tue ku tsa. (Loma 5:12) Vunoni ovu kati vukevuo vutumbe vua Njambi ku vantu. Njambi ka tondele vantu va pue na ku tsa, ngeci Mbimbiliya ya tumbula ku tsa ku pua “citozi.”—1 Kolintu 15:26.

15. Vati vusunga ku tuala ha ku-tsa vua tu patula?

¹⁵ Vusunga ku tuala ha ku-tsa vua tu patula ku makuli a engi. Mbimbiliya ya tu longesa ngecize vatsi ka ve ku ivua ku vavala ni vusiua. Ka citava ku handeka navo, kaha naua ka va hasa ku handeka netu. Ka tu hasa ku va kuasa, navo ka va hasa ku tu kuasa. Ka va hasa ku tu vulumuna, ngeci mukemuo ka tua pandele ku va vuila vuoma. Vunoni malombelo a engi eku longesa nguauo, vatsi vali na muono ku cihela ceka, kaha tu hasa ku va kuasa nga tu fueta vimbongo ku vakuluntu va malombelo. Vunoni mu ku tantekeya vusunga ku tuala ha ku-tsa, vantu ka va hasa ku tu onga na makuli aco.

16. Makuli muka malombelo engi eku longesa ku tuala ha vatsi?

¹⁶ Satana ue ku pangesa malombelo a makuli mu ku tu onga na ku tu lingisa ku singanieka ngecize vatsi va li na ku yoya. Ca ku muenako, malombelo amo eku longesa ngecize nga muntu na tsi, kasi ue ku tualelelaho ku ka yoyela kueka. Vuno vulombelo vuenu vue ku longesa ngoco, ni vue ku longesa vi ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha vatsi? Satana kasi ue ku pangesa makuli mu ku sondolola vantu kuli Yehova.

17. Vati cilongesa ca ku uemeka vantu mu tuhia ce ku sahula Yehova?

¹⁷ Vi ve ku longesa mu malombelo a engi vie ku neha  vusiua. Ca ku muenako, malombelo amo eku longesa ngecize, vantu va vapi va ka uema miaka yose mu tuhia. Aa makuli aco eku sahula Yehova. Na limo litangua liahi Yehova a ka yandesa vantu mu cifua eci! (Tandenu 1 Yoano 4:8.) Vati mu ivua nga va mi leka nguavo kua kala umo yala ue ku tsimika mavoko a muaneni ua lisino mu tuhia? Mua vusunga mu ka zinda yala uaco. Ka mu ka tonda cipue ku mu tantekeya. Mukemuo mpundu mua tonda ku tu vuisa Satana ku tuala hali Yehova!

18. Vika ka tua pandelele ku ivua vuoma vua vatsi?

¹⁸ Malombelo amo eku longesa nguao, vantu mu ve ku tsa ve ku pua vimbembesi. Malombelo aco eku longesa naua ngecize tua pande ku ivua vuoma vua vatsi na ku va singimika, muomu va hasa ku pua vavusamba va ndzili cikuma ni vitozi va kama. Cingi ca vantu va tsiliela mu makuli aco. Kaha ve ku ivua vuoma vua vatsi, ngeci ve ku lemesa vatsi, kati Yehova. Vunoni vulukenu ngecize vatsi ka ve ku ivua na vimo viahi, ka tua pandele ku va vuila vuoma. Yehova ikeye Sakatanga uetu, ikeye naua Njambi ua vusunga, ngeci tua pande ku lemesa ikeye lika.—Ku-Solola 4:11.

19. Vati ku tantekeya vusunga ku tuala ha vatsi ce ku tu kuasa?

¹⁹ Mu ku tantekeya vusunga ku tuala ha ku-tsa, tua patuka ku makuli a vakua malombelo. Kaha vusunga vue ku tu kuasa ku ivuisisa vikulaheso via cili via tu kulahesa Yehova mu ntsimbu ino na ku lutue.

20. Vika tu ka lilongesa mu kapitulu ka na hatako?

²⁰ Ku ntsimbu ya ku nima, Yombi umo ngamba ya Njambi uehuile ngueni: “Nga muntu a ku tsa, aka yoya naua ni? (Yombi 14:14) Vuno cili vene citava muntu ua tsa a yoye lueka naua ni? Via tu leka Njambi mu Mbimbiliya vi tu vuisa ndzolela ya kama cikuma. Tu ka tantekeya omo lia vika, mu kapitulu ka na hatako.