Skip to content

Skip to table of contents

CILONGESA 03

Citava mu Kulahele Mbimbiliya Ni?

Citava mu Kulahele Mbimbiliya Ni?

Mbimbiliya ya kulahesa viuma via vingi. Kaha naua ya hana vimamuna via vingi. Halumo nenu, mua tonda ku tantekeya vi ya longesa, vunoni mua tonda ku livandeka. Vuno mua pande vene ku kulahela mu vikulaheso na vimamuna vieli livulu lia laza ngecize ni? Vuno citava mu kulahele mpundu mu viuma vi ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku yoya mu ndzolela mu ntsimbu ino na ku lutue ni? Makulukazi na makulukazi a vantu va lingamo. Tu hilulenuho vuino, tu mone nga nenu citava mu vi kulahele.

1. Vuno mizimbu ya mu Mbimbiliya ya pua ya vusunga ni visimo via ngoco?

Mbimbiliya nguayo ya kala na “mezi a vusunga vene.” (Ekelesiaste 12:10) Mua kala mizimbu ya vantu mpundu. (Tandenu Luka 1:3; 3:1, 2.) Vakua ku soneka mizimbu na vakua ku hinda mu vingundu vavengi, va uana vukaleho vua muesa ngecize matangua, vantu, vihela, na viuma vi va soneka mu Mbimbiliya via pua via vusunga kaha via lingikile mpundu.

2. Vika tu hasa ku handekela nguetu Mbimbiliya vutuhu ya laza kasi ya kala na seho lelo lino?

Mbimbiliya ya handeka ha viuma via vingi ka va tantekeyele vantu noho mu nima ya miaka. Ca ku muenako, ya handeka vimo ku tuala ha siensia. Kaha cingi ca mizimbu yaco, vantu ka va kele na ku i tava ku laza. Vunoni lelo lino, vakua siensia va na hasa ku uana vukaleho vua mesa ngecize mizimbu yaco ya pua ya vusunga. Cili vene, citava ku kulahela mu Mbimbiliya, muomu, va na i “pange mu vusunga na vuoloke.”Visamo 111:8.

3. Omo lia vika tu hasa ku kulahela vi ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha viuma via ku lutue?

Mu Mbimbiliya mua kala vupolofeto a vua “viuma vize kanda vi soloka.” (Isaya 46:10) Ya polofetele mu vusunga viuma via vingi ntsimbu kanda vi soloke. Ya lombolola naua mu njila ya ku komouesa, visoti vi tuli na ku lihita navio matangua ano. Mu cilongesa cino, tu hilula vumo vupolofeto vua mu Mbimbiliya. Omo tu lingamo, mu ka mona ngecize vusunga vua vupolofeto vuaco, vua ku komouesa!

TANTEKEYENU VIKUAVO

Tu hilulenu vati viuma vi vali na ku uana vakua siensia matangua ano, via litombola na Mbimbiliya. Kaha tu konka ha vumo vupolofeto vua mu Mbimbiliya vua ku komouesa.

4. Siensia ya litombola na Mbimbiliya

Ku laza, vantu vavengi va tsilielele ngecize mavu, va a tumbika ha vimo. Talenu VIDEO.

Talenu vi lia handekele livulu lia Yombi imo miaka 3.500 ku nima. Tandenu Yombi 26:7, kaha simutuilenu ha cihula ci na hatako:

  • Omo lia vika mezi a muesa ngecize ‘mavu va a sukika na hamo hahi’ eku komouesa?

Ku miaka ya 1800, kukekuo lika ku va putuka vantu ku ivuisisa ku lizenga ca mema ha mavu. Vunoni talenu vi ya handekele Mbimbiliya makulukazi a miaka ku nima. Tandenu Yombi 36:27, 28, kaha mu nima yaco simutuilenu ha vihula evi:

  • Omo lia vika eci cifua ca casi ci va lomboluelamo ku lizenga ca mema ci komouesa?

  • Vuno evi vinimbu vi tu na tanda, vi na mi kuasa ku putuka ku kulahela mu Mbimbiliya ni?

5. Mbimbiliya ya polofetele vimo viuma vie ku soloka ku matangua ano

Tandenu Isaya 44:27–45:2, kaha mu nima yaco simutuilenu ha cihula eci:

  • Vika ya polofetele Mbimbiliya imo miaka 200 ku nima, ku tuala ha ku nonga ca Mbambilone?

Talenu VIDEO.

Vakua mizimbu va uana vukaleho vu muesa ngecize Silu muangana ua Pelesia na masualale veni, vakevo va vulile mbonge ya Mbambilone mu 539 T.K.K.E. b Va hindile kapila ka tepuluile mema a mu ndonga ya niungile mbonge Mapito a mbonge yaco va a sile a casi ngeci masualale va hasele ku kovelamo na ku kuata mbonge ca ku hona ndzita Lelo lino mu nima ya miaka i tuvakana Mbambilone kasi ya pua ngundu Talenu vi ya polofetele Mbimbiliya

Tandenu Isaya 13:19, 20, kaha simutuilenu ha cihula ci na hatako:

  • Vati viuma via solokela mbonge ya Mbambilone via muesa ku lipuisamo covu vupolofeto?

Ngundu ya Mbambilone ku Iraque lelo lino

6. Mbimbiliya ya polofetele viuma vi tue ku mona matangua ano

Mbimbiliya ya tumbula ino ntsimbu yetu nguayo ‘matangua a ku kotokela.’ (2 Timoteo 3:1) Talenu vi ya polofetele Mbimbiliya ku tuala ha matangua ano.

Tandenu Mateo 24:6, 7, kaha simutuilenu ha cihula ci na hatako:

  • Visoti vika Mbimbiliya ya polofetele ngecize vi ka soloka ku matangua a ku kotokela?

Tandenu 2 Timoteo 3:1-5, kaha simutuilenu ha vihula vi na hatako:

  • Vifua vika ve ku muesa vantu kuno ku matangua a ku kotokela, vi ya polofetele laza Mbimbiliya?

  • Vifua vika ha kati kevi mue ku limuena nenu?

VAMO VE KU HANDEKA NGUAVO: “Mbimbiliya lia pua livulu lia visimo via ngoco.”

  • Mu ku mona cenu, vukaleho vuka vua kama vua mi tavesa ngecize citava ku kulahela Mbimbiliya?

VI MU NA LILONGESA

Mizimbu, siensia, na vupolofeto, viose via muesa ngecize citava mu kulahele Mbimbiliya.

Mpupulule

  • Vuno Mbimbiliya ya handeka mizimbu ya vusunga ni visimo via ngoco?

  • Tumbulenu haka ya litombuela siensia na Mbimbiliya?

  • Mu ku mona cenu, vuno Mbimbiliya ya handeka via ku lutue ni? Nga eyo, omo lia vika? Nga naua kuahi, omo lia vika?

Lingenu Evi

KONKENUHO

Vuno kuli imo mizimbu ya siensia i va tumbula mu Mbimbiliya ka ya sungamene ni?

“Vuno Siensia ya Litombola na Mbimbiliya Ni?” (Cimpande ca mu saiti)

Tantekeyenu vati vupolofeto vua mu Mbimbiliya ku tuala ha vuangana vua Ngelesia vua lipuisilemo.

“Lizi lia Vupolofeto” lie ku tu Kaniamesa (5:22)

Tantekeyenu vati vupolofeto vua mu Mbimbiliya vua aluluile cifua ca kele na ku i muenamo umo yala.

“Kuli Ange, Njambi ka Keleko” (Vutala vua Kaniungi, No. 5 ya 2017)

a Vupolofeto vua pua mizimbu ya Njambi ya muesa viuma vi ka soloka ku lutue.

b T.K.K.E. ya lomboloka “Tele Kilistu Kanda Eze,” kaha T.K.N. ya lomboloka “Tele Kilistu Neza.”