Skip to content

Skip to table of contents

mustafahacalaki/DigitalVision Vectors via Getty Images

TUALELENUHO KU VINGILA!

Makina a ku zangama—Eku Kuasa ni ku Koka Vusonde?—Vika Mbimbiliya ya Handekaho?

Makina a ku zangama—Eku Kuasa ni ku Koka Vusonde?—Vika Mbimbiliya ya Handekaho?

 Ano matangua, vantuamena va vifuti, vakua siensia na vakuavo, vali na ku handeka cikuma ha makina a ku zangama ni nguetu teknologia. Va tantekeya vukuasi vua kalaho, vunoni naua ve ku lisosomua na luvinda lue ku izamo nga vantu va a pangesa mua ku vihia.

  •   Lia 4 ya Maio, 2023, ntuamena ua mu civali ua ku Estados Unidos Kamala Harris, ua handekele ngueni: “Makina a ku zangama, akeo a na tsimana cikuma lelo lino mu ku tuala ku lutue miono ya vantu. Vunoni naua, a hasa ku pua vusonde vua kama ku ciyulo ca vantu, mpoko i va kala nayo kaha na lukulahelo luavo ku tuala ha ku zituka.”

  •   Ntuamena ua cimo civunga ca vandotolo na vakua ku tondesesa via cihindu mu mavu ose, Dr. Frederik Federspiel mu umo muzimbu ua tuhukile mu mukanda BMJ Global Health. a lia 9 ya Maio, 2023. Ua handekele ngueni: “Vutuhu aa makina a ku zangama a hasa ku kuasa ku ku saka, vunoni ali naua na ku haka mu vusonde cihindu na miono ya vantu.”

  •   Mukanda ua mizimbu u va sana The New York Times, ua tuhukile lia 1 ya Maio, 2023 ua muesele nguauo: “Vantu va na putuka ku pangesa makina a ku zangama mu ku sanduola mizimbu ya makuli. Vuovuno a hasa ku tambula vipanga via vantu. Vantu vakua ku lisosomua na teknologia nguavo, nga ka tua zangamene aa makina a ka haka miono ya vantu mu vusonde.”

 Mu nima ya ntsimbu, tangua tu mona nga makina a ku zangama a hasa ku kuasa ni ku haka vantu mu vusonde. Vika Mbimbiliya ya handekaho?

Vi ve ku puisamo vantu ka citava ku vi kosela mukali

 Mbimbiliya ya muesa omo lia vika vantu ka va hasa ku panga teknologia i hasa lika ku tu kuasa ca ku hona vumo vusonde.

  1.  1. Vantu va hasa ku kala na vutumbe vua cili, vunoni ka ve ku hasa ku mona vualumo vika vi hasa kuiza mu vilinga viavo.

    •   “Ku ili njila i viuka ku meso a muntu; vunoni ku-hua cayo cikeco zinjila zia ku-tsa.”—Visimo 14:12.

  2.  2.  Muntu ka hasa ku landula mukuavo muntu a mone vati a pangesa via na mu hana.

    •   “Nja pande ku vi seza [vipanga viange viose] canda kuli uze a ku iza mu nima yange. Kaha iya a tantekeya nga ikeye a ka pua mukua mangana ni ciheve? Hanga a ka sika ku vipanga viange viose vi nja pangele, mu nja zangamene na mangana muintsi lia litangua.”—Ekelesiaste 2:18, 19.

 Ngeci mukemuo, tua tondeka ku tuamenena ca Sakatanga uetu.

Iya honi tua pande ku kulahela?

 Sakatanga uetu ua tu kulahesa ngecize, na limo litangua liahi a ka tavesa vantu ni teknologia i va na panga vantu i nongese mavu ni muyati ua muntu.

  •   “Vunoni mavu a kala ku miaka na miaka.”—Ekelesiaste 1:4.

  •   “Vakua vuviuke va ka suana cifuti, kaha va ka kalamo ku miaka na miaka ya ya-ye.”—Visamo 37:29.

 Ku hitila mu Mbimbiliya, Sakatanga uetu ua tu hana vimamuna via vati tu hasa ku ka yoya mu ciyulo na ku lembama. Linga mu tantekeye vikuavo vi ya handeka Mbimbiliya, tandenu vino vimpande: “Vika vi Hasa ku tu Tuamenena ku Muono ua Cili ku Lutue?” na “Uma esperança real de um futuro melhor.”

a Via tundu mu muzimbu ua mu inglês “Threats by Artificial Intelligence to Human Health and Human Existence,” ua soneka Frederik Federspiel, Ruth Mitchell, Asha Asokan, Carlos Umana, na David McCoy