1. Vati tu hasa ku ononoka Njambi na vanguvulu?

MBIMBILIYA ye ku tu longesa ku ononoka vanguvulu va mavu ano, vunoni naua ye ku tu leka ngecize tua pande ku ononoka Njambi ntsimbu yose. (Vilinga 5:29; Tito 3:1) Mu njila ika? Yesu ua lomboluele citume ce ku tu kuasa ku tantekeya iya tua pande ku ononoka. Ua handekele ngueni tua pande ku hana “Sezale viuma via Sezale; na Njambi viuma via Njambi.” ^[1] (Talenu mezi a kuintsi.) (Mateo 22:21) Tue ku hana “Sezale viuma via Sezale” nga tu ononoka masiko a nguvulu, na ku muesa kasingimiko ku vakua nguvulu, kaha na ku fueta lizimu. (Loma 13:7) Vunoni nga nguvulu i tu tuma ku linga viuma via zinda Njambi ku vi linga, tue ku vi viana, na kasingimiko.

2. Vati tu hasa ku muesa ngecize ka tue ku likovelesa mu pulitika?

² Njila imo i tu hasa ku hana “Njambi viuma via Njambi” ya pua ku viana ku lihaka mu vimpande via pulitika ya mavu ano. Nga tu lingamo tu ka pua va ku ononoka. (Isaya 2:4) Mu ku linga Yehova na ci tavesa vanguvulu ku sika, tua pande ku vononoka.  Ka tua pandele ku lihaka mu vilika via cifuti ni vipanga via kundamako. (Loma 13:1, 2) Cikuavo naua ka tue ku seteka ku alulula vanguvulu ni vakua pulitika, kaha naua ka tue ku hangula mu ntsimbu ya lihangulo ni ku pua vakua pulitika.

3. Omo lia vika ka tua pandele ku lihaka mu via mavu?

³ Kua kala vusunga vua vuingi vua lingisa Njambi ku tu leka linga kati tu lihake mu via mavu. Vusunga vumo vua pua ku tambuluisa Yesu, uze ka puile “mukua mavu.” Ka lihakele mu pulitika ni mu vindzita. (Yoano 6:15; 17:16) Vusunga vukuavo vua pua ku hakuila Vuangana vua Njambi. Mu ku linga ka tue ku kuatesa vanguvulu va vantu, tua kala na visinganieka via cili mu tue ku ambulula nguetu Vuangana vua Njambi lika vu ka manusulako visoti via vantu. Malombelo a makuli eku likovelesa mu pulitika, kaha eci ce ku tepesa vantu. Vunoni mu ku linga ka tue ku lihaka mu via mavu, tue ku pangela hamo na vamuanetu mu mavu ose.—1 Petulu 2:17.

4. (a) Vati tu tantekeya nguetu ci ka kaluua cikuma ku litepa ku via mavu? (b) Omo lia vika tua pande ku liviukisila ntsimbu ino ku viana mavu ano?

⁴ Halumo ku cihela ku tua kala vantu ka ve ku tu sindiya tu likovelese mu via pulitika. Vunoni omo ku kotoka ca mavu a Satana ci li na ku suena mu hiehi, ci ka kaluua cikuma. Vantu lelo lino “ka ci tava ku va kanda” kaha vali na “vuhuke,” eci lekesa ngecize kasi vali na ku litepesa cikuma. (2 Timoteo 3:3, 4) Evi vifua via putuka ku sambukila vamo vamuanetu omo lia ku aluluka ca cifua ca pulitika mu vifuti viavo. Ngeci mukemuo tua pande ku liviukisila mu ntsimbu ino linga kati tu ka lihake mu via mavu mu ntsimbu ya ikalu. Tu ci lilongesenu viuma vi uana vi tua pande ku linga mu ku liviukisila.

5. Vika ue ku singanieka Yehova ku tuala ha vanguvulu va mavu ano?

⁵ Njila ya ku livanga i tu hasa ku liviukisila linga kati tu lihake mu via mavu ya pua ku hilula cifua ce ku muenamo Yehova vanguvulu. Yehova mua tangele vantu, ka va hele mpoko ya ku sika vakuavo vantu. (Yelemiya 10:23) Muomu ue ku mona vantu vose ku pua vusoko vumo lika. Vunoni vanguvulu va vantu va na tepesa vantu muomu ve ku lipamba nguavo cifuti cavo ca hiana vikuavo. Vutuhu vanguvulu va hasa ku pua va cili, hanga ka va hasa ku manusulako visoti via vantu. Kaha naua va pua vitozi via Vuangana vua Njambi, vuze vua putukile ku sika mu muaka ua 1914. Vuovuno Vuangana vua Njambi vu ka fumisako mavuangana ose a vantu.—Tandenu Visamo 2:2, 7-9.

6. Vati tua pande ku muenamo vaze vali na mpoko mu nguvulu?

⁶ Njambi ua tavesa vanguvulu va vantu ku kalako muomu va hasa ku niunga cimo ciyulo na ku tuamenena vantu. Eci ce ku tu kuasa ku ambulula muzimbu ua cili ua Vuangana vua Njambi. (Loma 13:3, 4) Kaha naua Njambi ue ku tu leka ku kundika vaze vali na mpoko mu vivundilo vietu linga tu hase ku mu lemesa mu ciyulo. (1 Timoteo 2: 1, 2) Nga va tu linga vuhenge, tu hasa ku ya kuli vaze vali na mpoko mu nguvulu va tu kuase. Evi vikevio via lingile Paulu. (Vilinga 25:11) Vutuhu Mbimbiliya nguayo Satana ue ku sika mavu ni vanguvulu va vantu, vunoni ka ya muesele na hamo hahi nguayo ikeye ue ku sika nkala muntu ali na mpoko mu nguvulu. (Luka 4:5, 6) Ngeci mukemuo, ka tua pandele ku leka na umo uahi ku tuala ha imo nguvulu nguetu Satana ali na ku i sika. Muomu Mbimbiliya nguayo ka tua pandele ku tomba vakuetu.—Tito 3:1, 2.

7. Visinganieka vika tua pande ku viana?

⁷ Etu tue ku ononoka Njambi mu ku viana ku likovelesa mu nkala civunga ca pulitika, ambe nga vali na visinganieka vi ka tu kuasa. Vunoni vintsimbu vimo, ka ci hasa ku pua ca casi ku lietu. Ca ku muenako, aci singaniekenu nga vantu va alulukila nguvulu ize i na neha tuyando tua tuingi mu cifuti, na ku Vakaleho va Yehova. Mua vusunga ka mu ka likovelesa mu civunga caco, vuno mu ka singanieka ngecize cize civunga caco ci li na vusunga na lulavelelo lua ku vi puisamo ni? (Efeso 2:2) Linga kati tu lihake mu via mavu, tua pande ku viana visinganieka via ku mona ngecize civunga cimo ci na hiana cikuavo. Evi viose vi ka lisolola mu mezi a tue ku handeka na viuma vi tue ku linga.

8. Nga ca cikalu ku viana via mavu ano vati tu hasa ku pua vakua “mangana” na ku ‘konkama’?

⁸ Njila ya mu civali mu ku viana via mavu ya pua ku pua “vakua mangana ngue manoka,” na ku ‘konkama ngue mavembe.’ (Tandenu Mateo 10:16, 17.) Tue ku pua vakua “mangana” mu tue ku singanieka ha visoti via ku lutue. Kaha tue ku pua va ku ‘konkama’ mu tue ku viana ku lihaka mu via mavu mu visoti via vikalu. Tu ci simutuilenu ha vimo visoti na viuma vi tua pande ku linga mu ku viana ku lihaka mu via mavu.

9. Tua pande ku liniunga ku vika nga tu simutuila na vakuetu?

⁹ Vihandeka vietu. Tua pande ku zangama nga vantu va putuka ku handeka via pulitika. Ca ku muenako, nga tu handeka na umo via Vuangana vua Njambi, ka tu ka handeka nguetu tua tava ni tua viana visinganieka via civunga cimo ca pulitika ni via umo ntuamena. Ka tue ku handeka vi va pande ku linga vantu mu ku manusulako visoti viavo, vunoni tua pande ku va lekesa via mu Mbimbiliya ngecize Vuangana vua Njambi vukevuo lika vu ka manusulako visoti viose via vantu. Nga vantu va tonda ku licokota ha cimo cimpande ngeci mua vulo vua vantu va vilio vimo ni ku tundisa mazimo, va lekenu vi lia handeka Lizi lia Njambi, kaha na vati mue ku seteka ku kava vi ya handeka mu muono uenu. Vunoni nga umo a handeka ngueni masiko amo va na pandele ku fumisako ni ku alulula, ka tua pandele ku lihakamo, kaha naua ka tua pandele ku sindiya muntu uaco alulule visinganieka vieni.

10. Vati tu hasa ku muesa ku hona ku lihaka mu via mavu nga tu tala ni ku tanda mizimbu?

¹⁰ Mizimbu. Vintsimbu vimo mizimbu ve ku i handeka mu cifua ca ku linga ngecize i kuatesa ku mutamba umo. Evi via pua via vusunga, vie ku soloka cikumakuma mu vifuti muze nguvulu ikeyo ye ku talela mizimbu yose. Nga vikota via mizimbu vi kala ku mutamba umo, tua pande ku zangama linga kati tu singanieke mu cifua ci ve ku singanieka vakevo. Ca ku muenako citava mu  lihule nguenu, ‘Vuno nje ku viukilila ku halakana cimo cikota ca mizimbu muomu nje ku tava viuma vi ve ku handeka ku tuala ha pulitika ni?’ Linga mu hase ku viana via mavu, likelenu ku tala, ku halakana ni ku tanda mizimbu ye ku kuatesa mitamba imo ya vimpande via pulitika. Vunoni setekelenuko ku tonda mizimbu ize ka ya pandamene ku via pulitika. Kaha ntsimbu yose setekesenu vi mue ku ivua na “mezi a ku sungama” a mu Mbimbiliya.— 2 Timoteo 1:13.

11. Vati ci hasa ku tu kaluuila ku viana via mavu nga tua lema cikuma viuma vi tua pita?

¹¹ Ku lema vupite. Nga vimbongo na viuma vi tua kala navio vi pua via seho ku lietu, ci ka tu kaluuila ku viana via mavu. Mu nima ya muaka ua 1970 cingi ca Vakaleho mu Malawi va hele viuma viose vi va kele navio muomu va vianene ku kovela mu vivunga via pulitika. Ca vusiua, vamo ka va hasele ku seza muono ua cili u va yoyele. Muanetu Ruth ua vulukile ngueni, “Vamo va ile netu ku vundzinda, vunoni mu nima ya ntsimbu va likovelesele mu via pulitika na ku hiluka kuimbo muomu ka va hasele ku yoya cifua ca muono ua ku cilombo ci va ka tu hakele.” Vunoni cingi ca vantu va Njambi ka va fuile ngeci muavo. Ve ku viana via mavu, ambe nga vali na vimbongo via vindende ni ku seza viose vi va kala navio.—VaHevelu 10:34.

12, 13. (a) Vika ue ku singanieka Yehova ku tuala ha vantu? (b) Vati tu hasa ku tantekeya nga tuli na ku halesa cikuma cifuti cetu?

¹² Ku lihalesa. Ku lihalesa na ku lipamba ca pua cifua ca kala mu vantu ku tuala ha muyati, cisemua, mbonge, ni cifuti. Vunoni Yehova ka puisile muntu umo ni civunga ca vantu ku hiana vakuavo. Tu vose tua pua hamo lika kuli ikeye. Mua vusunga tu vose Yehova ua tu tanga mu cifua ca ku liseza ku umo na mukuavo, kaha tu hasa ku viukilila na ku komoka cifua ca tu tangelamo. Ka tondo tu seze visemua vietu. Kaha naua ka tondo tu singanieke ngecize etu tua hiana vakuetu.—Loma 10:12.

¹³ Ka tua pandele ku halesa cifuti cetu mu ku singanieka ngecize ca hiana vikuavo. Nga tue ku livua ngoco, ci ka tu kaluuila ku viana via mavu. Evi via solokele ku sekulu ya ku livanga. Vamo vamuanetu va vaHevelu ka va talele vuino va ntuluue va vaNgelengu. (Vilinga 6:1) Vati cifua ca ku lihalesa caco ci hasa ku lisolola muli etu? Nga umo muanetu ua ku cihela ceka a seteka ku handeka visinganieka vieni, vuno haze vene mu ka singanieka nguenu, ‘Etu tue ku linga viuma mua cili kuno,’ na ku mu viana ni? Nga mukemuo, vulukenu cino cimamuna ca seho: “Mu ku konkama umo a yongole mukuavo mukua ku hiana ivene.”—Filipu 2:3.

14. Vati vivundilo vi hasa ku tu kuasa, kaha lungano luka lua Mbimbiliya lua muesa ngecize?

¹⁴ Njila ya mu citatu i tu hasa ku viana ku lihaka mu via mavu ya pua ku kulahela muli Yehova. Vundilenu sipilitu santu, ize i hasa ku mi hana lukakatela na ku konkama. Evi vifua vi ka mi kuasa, nga nguvulu i linga viuma vize ka via puile via vusunga ni via vuhenge.  Vundilenu mangana kuli Yehova linga a mi kuase ku nongonona cisoti ca cikalu mu ku viana via mavu. Kaha mu vundilenu a mi kuase ku linga via cili mu cisoti caco. (Tiango 1:5) Citava va hasa ku mi tuala mu kamenga ni ku mi hana kasitiku mu cifua ceka omo lia ku ononoka Yehova. Nga vi soloka, vundilenu ku simpa kuli Njambi linga mu hase ku lomboluela vakuenu omo lia vika mua vianena via mavu. Mu hasa ku kala na vusunga ngecize Yehova a ka mi kuasa ku kolesa.—Tandenu Vilinga 4:27-31.

15. Vati Mbimbiliya i hasa ku tu kuasa ku viana via mavu? (Talenu cikasa “ Mbimbiliya ya va Kaniamesele mu Viuma vi va Tsiliela.”)

¹⁵ Yehova ua tu hana Mbimbiliya mu ku tu kaniamesa. Ku hilula ha vinimbu viayo vi ka tu kuasa ku viana via mavu. Setekenu ku lilongesa evi vinimbu viaco na ku vi vuluka, muomu vi ka mi kuasa ambe nga ka muesi na Mbimbiliya. Mbimbiliya i hasa naua ku kaniamesa lulavelelo luenu ku viuma via ka linga Njambi ku lutue. Tu tondeka olu lulavelelo linga tu kolese ku tuyando. (Loma 8:25) Hangulenu vinimbu via handeka ha viuma vi mua tonda ku ka mona mu mavu a aha, kaha aci li singaniekenu ngecize muli mu mavu aco.

16, 17. Vika tu hasa ku lilongesa ku lungano lua va vangamba va Njambi va ku ononoka va vianene ku lihaka mu via mavu? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

¹⁶ Njila ya mu ciuana i hasa ku tu kuasa ku viana ku lihaka mu via mavu ya pua ku singanieka ha malungano a vangamba va Yehova va ku ononoka. Mbimbiliya muesa ngecize cingi cavo va puile va ku simpa, kaha va lingile mavutumbe a ku zangama aze a va kuasele linga kati va lihake mu via mavu. Aci hilulenu hali va Sandelake, Mesake na Avende-nengo vaze va vianene ku lemesa kamponia uemanenene nguvulu ya Mbambilone. (Tandenu Ndaniele 3:16-18.) Ou muzimbu ua mu Mbimbiliya u na kuasa Vakaleho va Yehova va vengi lelo lino linga va pue va ku simpa na ku viana ku lemesa lipandela lia cifuti ci va kala. Yesu neni ka likovelesele mu via pulitika ni mu vimpande vize via tepesele vantu. Ua tantekeyele  ngecize lungano lueni lua cili lu ka kuasa vandongesi veni. Ngeci ua handekele ngueni: “Zolelenu; nji na hiana via ha mavu.”—Yoano 16:33.

¹⁷ Cingi ca Vakaleho va ku matangua etu ka va lihakele mu via mavu. Vamo va va pupile, va va hakele mu kamenga kaha vakuavo va va tsihile omo lia ku ononoka Yehova. Malungano avo a hasa ku tu kuasa ku pua va ku simpa. Umo muanetu ua ku Turkia ua handekele ngueni: “Franz Reiter ua puile muanetu ua mukuendze u va tsihile omo lia ku viana ku kovela mu civunga ca vusualale vua Hitler. Mukanda ua sonekelele va naye ku vutsiki, tele kanda va mu tsihe ua muesele mpundu lutsilielo lua ku hia na ku kulahela muli Yehova, kaha nja tondele ku kava lungano lueni mu ceseko ca cifua caco.” ^[2]—Talenu mezi a kuintsi.

18, 19. (a) Vati vamuanoko va mu cikungulukilo cenu ve ku mi kuasa ku viana via mavu? (b) Kapandi kaka mua lihakela?

¹⁸ Vamuanoko mu cikungulukilo cenu va hasa ku mi kuasa linga mu viane ku lihaka mu via mavu. Lekesenu vakuluntu nga muli mu vitanga via kama. Va ka mi kuasa na vimamuna via cili via mu Mbimbiliya. Cikuavo naua, nga vamuanoko mu cikungulukilo va tantekeya visoti vienu, va hasa ku mi kaniamesa. Va lombenu va mi kundike mu vivundilo viavo. Netu naua tua pande ku kuasa vamuanetu na ku va kundika mu vivundilo vietu. (Mateo 7:12) Mu hasa ku uana mazina a vamuanetu vali mu kamenga mu site jw.org i va tumbula “Testemunhas de Jeová Presas por Causa de Sua Fé—Por região” (“Jehovah’s Witnesses Imprisoned for Their Faith—By Location,”) i mu hasa ku uana muintsi lia IMPRENSA > CASOS JURÍDICOS (NEWSROOM >LEGAL DEVELOPMENTS.) Hangulenu amo mazina, kaha va kundikenu mu vivundilo linga Yehova a kuase ava vamuanetu ku pua va ku simpa na ku mu ononoka.—Efeso 6:19, 20.

¹⁹ Mu ku linga ku kotoka ca mavu ci li mu hiehi, vanguvulu kasi va ka tu sindiya cikuma ku lihaka mu via mavu. Ngeci mukemuo, ci na pu ca seho kuli etu ku liviukisila ku ntsimbu ino linga kati tu ka likovelese mu via mavu ano!