1, 2. Citanga cika va lihitile naco Yefeta na muaneni ua mpuevo?

UMO muana mpuevo ua tuntile mu ku sesa va ise. Ua vuile ndzolela ya kama ku va mona va na hiluka ku ndzita na vukangule. Ua kele na ku imba na ku kina omo lia ku vula ca va ise. Vunoni via lingile ise citava via mu tangele. Muomu ise ua tavuile cikovelo ceni na ku lila cikuma ngueni: “Nani, muanange! u na nji kotamesa cikuma.” Kaha ua mu lekele ngueni ua likuminyine vimo na Yehova vi ka alulula cifua ca muono ua muaneni miaka yose. Via likuminyine via lingisile muaneni ua mpuevo ku hona ku somboka, cipue ku kala na muana. Vunoni mu ntsimbu oyo vene muaneni ua kumbuluile mua cili va ise, ua va kaniamesele ku puisamo vi va likuminia kuli Yehova. Cikumbululo ceni ca soluele ngecize ua tsiliele na mutima uose ngecize viose ovio via ka mu lomba Yehova ku linga a ka tava. (Vangazi 11: 34-37Omo ise ua muene lutsilielo lua muaneni ua viukilile cikuma, muomu ua tantekeyele ngecize cizango ceni ca ku lihana ci ka vuisa Yehova ndzolela.

² Yefeta na muaneni va tsilielele Yehova mu vutuntu na mu vinjila vieni. Va puile vakua vusunga vutuhu ka ca va puililile ca casi. Va tondele Yehova a va vezikise, ku hiana nkala cikombelo.

3. Omo lia vika lungano lua Yefeta na muaneni lua kela na vukuasi lelo?

³ Ku pua mukua vusunga kuli Yehova ka ca puile ca casi ntsimbu yose. Ngeci mukemuo, tua pande ku luila “cikumakuma ku-tsiliela” cetu. (Yunda 3) Linga tu hase ku lingamo, tu ci lilongesenu vati Yefeta na muaneni ua mpuevo va kolesele mu vitanga vi va lihitile navio mu muono. Vati va hasele ku pua vakua vusunga kuli Yehova?

4, 5. (a) Lisiko lika ua hele Yehova ku vaIsaleli omo va kovelele mu Cifuti ca va Kulahesele? (b) Ku liya na Visamo 106, vika via solokelele vaIsaleli omo va muesele lisino?

⁴ Yefeta na muaneni ua mpuevo, halumo nkala litangua va vulukile via solokelele vaIsaleli omo va muesele lisino kuli Yehova. Mu miaka 300 ya ku livanga, Yehova ua hele vaIsalelei lisiko lia ku tsiha vose vakua ku lemesa ca makuli mu Cifuti ca va Kulahesele, vunoni ka vononokele. (Ndeutelonomi 7:1-4) Cingi ca vaIsaleli va putukile ku temunuina vakua Kanana vaze lemesele vanjambi va makuli na vipanga viavo via ku zuala.—Tandenu Visamo 106:34-39.

⁵ Mu ku linga vaIsaleli va muesele lisino, Yehova ka vohielele ku vitozi vavo. (Vangazi 2:1-3, 11-15; Visamo 106:40-43) Mua vusunga ka ca puile ca casi ku mavusoko a lemene ku pangela Yehova mu miaka ize ya ku kaluua. Vunoni, Mbimbiliya nguayo kua kele vakua vusunga, ngeci mua Yefeta na muaneni ua mpuevo, Elekana, Hana na Samuele. Va lihakelele kapandi ka ku vuisa Yehova ndzolela.—1 Samuele 1:20-28; 2:26.

6. Vati vi na fu vilinga via vakua mavu lelo lino, kaha vika tua pande ku linga ku tuala ha vilinga viaco?

⁶ Ku matangua ano, visinganieka na vilinga via vantu vi na lifu na via vakua Kanana. Miono yavo i na kundama lika ku via ku limona ku mivila, vukenia na vimbongo. Vunoni Yehova ua tu hana vimamuna ku tuala ha viuma viaco. A tonda ku tu niunga ngue mua niungile vaIsaleli ku vilinga via vipi. Vika tu lilongesa ha ku sevuka cavo? (1 Kolintu 10:6-11) Tua pande ku linga cose tu viane visinganieka via vakua mavu. (Loma 12:2) Vuno tu ka lihakelako mu ku lingamo ni?

7. (a) Vitanga vika Yefeta ua lihitile navio ku vavusoko veni? (b) Vati Yefeta ua lingile?

⁷ Ku matangua a Yefeta, vaIsaleli va va yandesele ku vaFilisteo na kuli vakua Amone muomu va muesele lisino kuli Yehova. (Vangazi 10:7, 8) Ku vueza ku vitozi vakuavo, Yefeta ua lihitile na vitanga vikuavo ku vamuanaye na ku vantuamena vaIsaleli. Omo lia ku mu vuila cipululu na ku mu zinda, va mu tundisile mu cifuti  cize ca pandamene kuli ikeye. (Vangazi 11:1-3) Yefeta ka tavesele vilinga viavo via ku pihia ku alulula cifua ceni. Vati tua tantekeyamo? Muomu omo vakuluntu va cifuti va mu lambelelele a va kuase, ua va tavele haze vene. (Vangazi 11:4-11) Vika via lingisile Yefeta ku muesa cifua cize?

8, 9. (a) Vitume vika Yefeta ua niungile mu Masiko a Mosesa? (b) Kuli Yefeta viuma vika via puile via seho ya kama?

⁸ Yefeta ua puile lisualale ua ngolo ya kama, kaha ua tantekeyele mizimbu ya ingi ku tuala ha Isaleli na Masiko a Mosesa. Cifua ca niungililemo Yehova vantu veni ca mu longesele vitume via Njambi ku tuala ha via cili na via vipi. (Vangazi 11:12-27) Yefeta ua pangesele via lilongesele mua kele na ku linga nkala vutumbe mu muono. Ua tantekeyele vati Yehova ua vuile ku tuala ha vutenu na ku lingula, na vati Njambi ua tondele vantu Veni va lileme umo na mukuavo. Cikuavo naua, Masiko a mu longesele vati na pandele ku yoya na vakuavo, cipue na vaze va mu zindile.—Tandenu Ezundu 23:5; Levitiku 19:17, 18.

⁹ Lungano lua Yosefe lua kuasele Yefeta. Halumo ua lilongesele vati Yosefe ua muesele ngozi ku vamuanaye vutuhu va mu zindile. (Njenisisi 37:4; 45:4, 5) Ku singanieka ha lungano olu, halumo ca kuasele Yefeta ku linga vize via ile Yehova ku mutima. Mua vusunga, Yefeta ua vuile ku vavala ha mutima omo lia viuma vi va mu lingile va muanaye. Vunoni kuli Yefeta ku hakuila lizina lia Yehova na vantu veni ca puile ca seho ya kama ku hiana vizango vieni. (Vangazi 11:9) Ngeci ua lihakelele kapandi ka ku pua mukua vusunga kuli Yehova. Mu ku linga evi ua tambuile vivezikiso via Yehova, ikeye na vaIsaleli.—VaHevelu 11:32, 33.

10. Vati vitume via mu Mbimbiliya vi hasa ku tu kuasa ku pua Vakua Kilistu lelo lino?

¹⁰ Vika tu lilongesa ku lungano lua Yefeta? Vika tua pande ku linga nga umo muanetu Mukua Kilistu a tu linga vuhenge? Kati tu tavese viuma vie ku tu vavala ha mutima vi tu tangule ku pangela Yehova. Kati mu likele ku ya ku viuano via Vakua Kilistu ni ku likela ku kala hamo na vamuanoko mu cikungulukilo. Tu tambuluisenu Yefeta na ku ononoka Yehova. Ku lingamo ci ka tu kuasa ku vula vitanga via vikalu linga netu tu pue lungano lua cili.—Loma 12:20, 21; Kolose 3:13.

11, 12. Cisingo cika ua lingile Yefeta, kaha eci ca ambatelele kumo na vika?

¹¹ Yefeta ua tantekeyele ngecize ua tondekele vukuasi vua Njambi linga a ka patule vaIsaleli ku vakua Amone. Ua kulahesele Yehova ngueni, nga a ka vula ndzita, omo a ka hiluka a ka Mu hana muntu ua katete a ka tuhuka ku ndzivo yeni, ngue  “cikombelo ca ku tsimika”. (Vangazi 11:30, 31) Vika ca lombolokele?

¹² Yehova ua zinda ku kombeleya vantu, ngeci tua tantekeya ngecize Yefeta ka likuminyine ku linga cikombelo ca ku tsimika mu ku kombeleya muntu mpundu. (Ndeutelonomi 18:9, 10) Mu Masiko a Mosesa, cikombelo ca ku tsimika ca puile vuana vua ku lifuila vuze vua pandele ku hana muntu na mutima ueni uose kuli Yehova. Eci ca lombolokele ngecize muntu ua tumbuile Yefeta ku hana kuli Yehova, a ka pangela ku tavenakulu muono ueni uose. Yehova ua halakanene Yefeta kaha ua mu kuasele ku ka vula ndzita. (Vangazi 11:32, 33) Iya ya hele Yefeta kuli Yehova?

13, 14. Vati mezi a Yefeta a ku Vangazi 11:35 a solola lutsilielo lueni?

¹³ Aci singaniekenu ha viuma via lingikile vi tu na tumbula ku vu vuputukilo vua cino cilongesa. Omo Yefeta ua ka hilukile ku ndzita, muntu ua katete ua mu sesele ua puile muaneni umo lika ua mpuevo ya lemene cikuma! Vuno Yefeta ue ku puisilemo via likuminyine ni? Vuno ue ku hele muaneni ua mpuevo kuli Yehova linga a ka pangele ku tavenakulu muono ueni uose ni?

¹⁴ Vitume via mu Masiko a Njambi halumo via kuasele Yefeta hangula viuma via cili. Citava halumo ua vulukile mezi a ku Ezundu 23:19, aze a lekele vantu va Njambi ku kala na cizango ca ku pangela Yehova na ndzili yavo yose. Kaha naua Lisiko lia handeka ngualio, nga muntu a linga cisingo kuli Yehova, “ka li ka sahula lizi lieni; a ka linga ngue ku viose via tuhuka ku kanua keni.” (Numelu 30:2) Ngeci mua Hana, uze ua yoyele kampe ku matangua eni, Yefeta ua pandele ku niunga cikulaheso ceni vutuhu ua tantekeyele vi ca lombolokele ku muaneni ua mpuevo na kuli ikeye ivene. Muomu na umo uahi ue ku suanene lizina lia Yefeta na cifuti ceni, mu  ku linga muaneni ua mpuevo a ka pangela ku tavenakulu, kaha ka ka seme vana. (Vangazi 11:34) Vutuhu ngoco, Yefeta mu ku pua mukua vusunga ua handekele ngueni: “Nji na asama kanua kange kuli Yehova, kaha ka nji ku hasa ku hilukilako.” (Vangazi 11:35) Mua vusunga Yehova ua tavele cikombelo ca kama ca lingile Yefeta, kaha ua mu vezikisile. Nga yeni co? Nenu nga mua puile vakua vusunga ngue mua lingile Yefeta ni?

15. Cisingo cika tua linga cingi cetu, kaha vati tu hasa ku li muesa vakua vusunga?

¹⁵ Mu tua lihanene kuli Yehova, tua lisingile nguetu tu ka linga cizango ca Yehova mu muono uetu uose ambe ku soloke vimo. Tua tantekeya nguetu kati ca casi ntsimbu yose ku niunga cikulaheso caco. Vunoni vati tu ka linga nga va tu tuma ku linga viuma vize ka tua zangele? Nga tu vula vuoma na ku ononoka Njambi ku cizango, tu ka muesa ngecize tu vakua vusunga ku cikulaheso cetu. Vutuhu tu hasa ku hita mu tuyando omo lia ku fuitangana cetu, vunoni vivezikiso via Yehova via pua via kama ntsimbu yose. (Malakiya 3:10) Vati co ca puile kuli muana Yefeta ua mpuevo? Vati ua vuile ku tuala ha cikulaheso ca ise?

16. Vati ua lingile muana Yefeta ku tuala ha viuma via likuminyine ise? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

¹⁶ Ku lisinga ca Yefeta ca lisezele na ca Hana. Hana ua lisingile ngecize a ka hana Samuele a ka pangele ku tavenakulu ngue kaNazileu. (1 Samuele 1:11) Muomu kaNazileu va mu tavesele ku ambata na ku sema vana. Vunoni muana Yefeta ua mpuevo va mu hele ngue “cikombelo ca ku tsimika” mpundu, kaha ka lavelele ku ka somboka cipue ku sema vana. (Vangazi 11:37-40) Aci singaniekenuho vuino! Halumo nga ue ku sombokele ku yala ua cili mu cifuti cize, muomu ise ua puile ntuamena mu Isaleli. Vunoni ua pandele ku pua ngamba ua ku likehesa ku tavenakulu. Vati ou muana mpuevo ua lingile? Ua muesele ngecize ku pangela Yehova ca puile cuma ca katete mua handekele na ise ngueni: “Linga nange ngue vize vi na tuhuka ku kanua kove.” (Vangazi 11:36) Ua sezele vizango  via ku somboka na ku sema vana linga a ka pangele Yehova. Vati tu hasa ku temunuina cifua ca ku lihana ceni?

17. (a) Vati tu hasa ku temunuina lutsilielo lua Yefeta na muaneni ua mpuevo? (b) Vati mezi a ku VaHevelu 6:10-12 a na mi kaniamesa ku lihana ku cizango?

¹⁷ Makulukazi na makulukazi a Vakua Kilistu va vakuendze na vahumbe ni vambanda ve ku lihana ku cizango cavo, ku likela ku ambata na ku somboka. Vamo co va hangula ku hona ku sema vana mu ntsimbu ino. Omo lia vika? Muomu va tonda ku pangela Yehova mu vutuntu. Kaha naua, cingi ca vakuluntu va na kolo mu citso ve ku tepuluka ku ntsimbu ya ku kala na vana ni vatekulu, linga va hase ku pangesa ntsimbu na ndzili yavo mu ku pangela Yehova. Vamo va kovela mu vipanga vietu via ku tunga ni ku ya ku Sikola ya Vakua ku Ambulula Vuangana na ku ya ku vikungulukilo vi tondeka vakua ku ambulula. Vakuavo ve ku vueza vipanga viavo kuli Yehova mu vintsimbu via Mulalelo. Yehova ka ka suvu vuana vua cilemo vu ve ku linga vose vakua vusunga. (Tandenu VaHevelu 6:10-12.) Amba yenu co? Vuno nenu mu hasa ku lihana ku pangela Yehova mu vutuntu ni?

18, 19. Vika tu na lilongesa mu Mbimbiliya ku tuala hali Yefeta na muaneni ua mpuevo, kaha vati tu hasa ku va tambuluisa?

¹⁸ Vika via kuasele Yefeta ku vula vitanga via vingi? Ua tavesele Yehova ku mu tuamenena mu viuma via kele na ku hangula mu muono ueni. Ka tavele ku kokueya ca vantu va mu zengelekele. Yefeta ua puile mukua vusunga cipue omo vakuavo va mu sahuile. Yehova ua vezikisile Yefeta na muaneni omo lia cizango cavo ca ku lihana, ngeci ua va pangesele mu ku tuala ku lutue ku lemesa ca vusunga. Vutuhu vakuavo va likelele ku linga via cili, Yefeta na muaneni va puile vakua vusunga kuli Yehova.

¹⁹ Mbimbiliya nguayo: “Tambuluisenu vaze va ku suana matavasiano mu ku tsiliela na lukakatela.” (VaHevelu 6:12) Tu tambuluisenu Yefeta na muaneni ua mpuevo, muomu tua tantekeya nguetu, nga tu pua vakua vusunga, Yehova a ka tu vezikisa.