Tangua limo vandongesi va imo sikola va kele na kuya vungendzi vu ya viukisile sikola yavo, kaha vamo vandongesi va setekele ku kakateya umo mukuendze mukuavo linga va limone neni ku mivila. Vandongesi vaco va puile va hamo ha sikola ya tsimana cikuma mu Kanada. Mu nima yevi, Leonard Stern ua sonekele mu lipapelo lia mizimbu lia Ottawa Citizen ngueni: “Ku kala na mana, cipue ku lilongesela ku visikola via cili, ni ku pua vampite, ka ce ku vindika vakuendze ku linga viuma via ku vihia.”

Stern ua handekele naua ngueni: “Cuma ca seho ya kama ci ve ku lavelela vantu ku visemi ca pua ku longesa vana vavo vilinga vika via pua via cili na vilinga vika via pua via ku vihia. Vunoni cingi ca visemi vali na ku tonda lika honi vana vavo va kale na mana ku sikola na ku uana vipanga via cili, linga ku lutue va ka kale na vimbongo via vingi.”

Eyo, ku lilongesa ku sikola ca pua ca seho. Vunoni vilongesa viaco ka vie ku kuasa muntu a vule masungu a ku vihia ni visinganieka via ku vihia. Amba kulihi honi tu hasa ku uana vilongesa vi tu kuasa ku kala na vilinga via cili?

Mbimbiliya ya pua ngue katalelo. Mu tue ku tandamo, tue ku ivuisisa ha lengela ngolo yetu na vuzeye vuetu. (Tiango 1:23-25) Vunoni Mbimbiliya ye ku tu kuasa mu vinjila vikuavo naua. Ye ku tu kuasa ku alulula muono uetu, linga tu kale na vifua vize vie ku sambeya ciyulo na ku litavasiana. Vifua viaco via pua vucili, ngozi, lukakatela, ku lipokuesa na cilemo. Kaha cilemo va ci luka vene nguavo “cikeco lizitiko lia ku tantuluka.” (Kolose 3:14) Omo lia vika cilemo ca pua ca ku lifuila? Talenu vi ya handeka Mbimbiliya hali eci cifua ca seho.

• “Cilemo cili na lukakatela, ci li na ngozi; cilemo ka ce ku liveya; cilemo ka ce ku litembesa, ka ce ku lihalesa, ka ce ku lisahuisa, ka ce ku lilengeyela viuma via civene, ka ce ku tenuka, ka ce ku singanieka via vipi: ka ce ku zolela vuhenge, vunoni ci zolela vusunga; ci fuika viuma viose, . . . ci likolesa ku viuma viose. Cilemo ka ci ka hua ca ya-ye.”​—1 Kolintu 13:4-8.

• “Cilemo ka ci lingi mua mupi ku mukuavo.”—Loma 13:10.

• “Mu ku hiana ku viose, lilemienu cikumakuma ha kati kenu; muomu cilemo ci fuika vipi via vingi.”—1 Petulu 4:8.

Nga muli na vantu va mi lema, vati mue ku livua? Ku zituka? Ku lembama? na ku huima mutima ni? Eyo, muomu mua tantekeya ngecize va tonda ku mi kuasa, kaha na limo litangua liahi va ka mi linga vupi ku cizango.

Cilemo ci hasa naua ku lingisa vantu ku likela ni ku hana viuma vi va lema cikuma, ngeci mua ku alulula cifua ca muono, mu ku kuasa vakuavo. Ca ku muenako, umo yala ua lizina George, omo muaneni ua mpuevo ua mu hanene mutekulu, George ua viukilile cikuma ngeci ua tondele ku kala-kala  ntsimbu ya kama na mutekulueni. Vunoni kua kele cimo citanga. George ua puile mukua ku sipa cikuma. Kaha isemueno ka tondele ikeye a pue na ku sipila ku hiehi na muana. Vati ua lingile George? Vutuhu ua puile mukua ku sipa mu miaka 50, ua likelele ku sipa. Vi komouesa ni vati? Mua vusunga cilemo ca kala na ngolo!

Cilemo ca pua cifua ci tu hasa ku lilongesa. Visemi va kala na cipanga ca kama ca ku longesa vana vavo cilemo. Ve ku va suka na ku va niunga, na ku va kuasa nga va na livulumuna ni va vavala. Visemi va cili ve ku simutuila na ku longesa vana vavo. Kaha naua ve ku va sungamesa, cize ca ambatesela kumo na ku va longesa vika via cili na vika via ku vihia. Cikuavo naua, visemi va cili, ka ve ku handeka lika mu kanua vunoni ve ku sila vana vavo lungano lua cili, linga va hase ku va tambuluisa.

Vunoni ca vusiua ku handeka ngecize, vamo visemi ka ve ku puisamo kapandi kavo. Vuno eci ca lomboloka ngecize vana vavo na limo litangua li va ka pua vantu va cili liahi ni? Houe! Ambe vamo vakuluntu va kolelele mu masiko a ku vihia, va alulula miono yavo mu cifua ca ku komouesa. Va pua honi vakua ngozi na vantungi va cili mu vifuti vi va kala. Ngue mu tu mona mu cimpande ci na hatako, vamo ha kati ka ava vantu vaco va pua vaze va va singaniekele vakuavo nguavo va tenguka ku citava naua ku va alulula.