Vutuhu mutamba ua kama ua mavu, ua pua mema lika, vunoni vakua Ku Tala via Ntsimbu ha Mavu (Organização Mundial de Meteorologia) nguavo: “Ha mavu ha kala mutamba ua undende lika ua mema a cili a va hasa ku pangesa vantu na tusitu.” Vutuhu tele nga mema aco a hasa ku puamo mu ku niunga muono ha mavu, vunoni cingi cao vali na ku a vihisa, ni vene ali na ku tepuluka omo lia ku lana ca vantu kaha na ku aluluka ca ntsimbu ha mavu. Kaha vakua ku lilongesa via mema nguavo, mu kati ka miaka 30, vantu va heta ku 5 bilhões ku va ka kala na mema a ku puamo.

Mavu va a tangele mu cifua ce ku niunga mema linga kati a hue ose. Kaha naua livu, tusitu va mu mema na mutana vene, navio vie ku kuasa ku lelesa mema. Tu talenu vumo vukaleho vua muesa ngecize mavu va a tangelele ku kalako miaka yose.

• Livu li hasa ku tundisa viuma via vingi vie ku vihisa mema. Mu viana, mua kala imo miti, ye ku tundisa nitrogénio, fósforo na vipesticida.

• Vakua siensia va nongonona vati mema eku tualelelaho ku lela hano ha mavu. Muta ua mu vindonga ue ku songonona mazilo eku vihisa mema, kaha tulongolo co ve ku a nongesa.

• Vamo tusitu va ku lifua na vikole ve ku tundisa mazilo a akalu ku mema mu matangua a andende lika, kaha ve ku lingamo ku hiana vene maquina a ku lelesa nao mema.

• Mavu eku niunga mema ku hitila mu ku lizenga ca mema (Sistema Hidrológico). Ku lizenga caco ce ku niunga mema, linga kati a tunde ha mavu ni ahue.

Vakua ku lilongesa via mema, ve ku kaniamesa vantu kati va muaniange ni ku sanduola ngoco mema. Kaha naua ku mamuna vantu ku linga cose linga mendelo avo kati a nduekese mazi. Cikuavo naua, kati va mbile vihemba mu miyengo ya mu tundzivo tua ku likuasela, ni ku zukuila mazilo mu tupila.

Vamesele va na nongonona mana a ku tundisilamo muongua ku mema a mu kalunga. Vutumbe vuavo ku vuezelela ku mema a ku-nua.

Vunoni kua tondeka naua vikuavo. Muomu ku tundisa muongua ku mema a mu kalunga ce ku tondeka tuhia tua vunengu tua tuingi cikuma. Kaha naua ka ci hasa ku kuasa vantu vose muomu ce ku tondeka vimbongo via vingi cikuma. Umo muzimbu ua mema ua tuhukile mu 2021 nguauo: “Kasi, ci tondeka tu vuzelele cikuma ku viose vi tuli na ku linga ku tuala ha ku niunga mema.”

“Njambi . . ikeye a koka mambake a mema, akeo a konda ku cuku ceni ngue mema a ku noka, Akeo a a muania maselua, Na ku nduekela muntu mu ku lana.”—Yombi 36:26-28.

Njambi ua tangele ku lizenga ca mema linga a a niunga.—Ekelesiaste 1:7.

Aci hilulenuho: Mu ku linga Sakatanga ua tangele mema, mua vusunga ali na ngolo kaha na cizango ca ku manusula eci citanga ci va koka vantu, ni vati? Talenu cilongesa “Njambi ua Kulahesa Ngecize Mavu a Kovoka” ha lifo 15.