KU VISEMI
7: Vifua via Cili
VI CA LOMBOLOKA
Vifua cili via pua vitume vie ku hangula ku kava muntu mu muono. Ca ku muenako, vuno mue ku lihakela kapandi ka ku pua vakua vusunga mu viuma viose ni? Nga mukemuo, mu tonda na vana venu va kave cifua caco.
Vifua via cili via ambatesela kumo na vilinga via cili. Ca ku muenako, muntu mukua vilinga via cili ua pua mukua ku fuitangana, mukua vuoloke kaha ua haka seho ku vakuavo. Kaha vilinga viaco, ce ku pua ca casi ku lilongesavio ku vunike.
CITUME CA MU MBIMBILIYA: “Longesa kanike njila ize ya na pande ku endela, kaha vene omo na kulu ka li ka fumamo.”—Visimo 22:6.
SEHO YA KALAHO
Vifua via cili via pua via seho mu miaka ino ya tekinologia. Karyn umo cisemi ua mpuevo ua handekele ngueni: “Vitelefone via hasa ku hungumuisa vantu, muomu ca casi ku uanamo viuma via ku vihia. Vana va hasa ku tala viuma via ku vihia oku va na tumama vene ku mukulo uetu!”
CITUME CA MU MBIMBILIYA: “Vaze va na kolo, . . . va li na mavuilo avo a ku zangama, va hasa ku hangununa via cili ku via vipi.”—VaHevelu 5:14.
Vilinga via cili navio via pua via seho. Kaha via ambatesela kumo na viuma ngeci mua (“sukulu kambu” na “tua santsela”) kaha na ku lisosomua na vakuetu. Lelo lino, vantu va lema mua kama makina ku hiana vakuavo vantu.
CITUME CA MU MBIMBILIYA: “Mu mu ku va hianga vantu ku mi lingila, nenu naua va lingilenu vakevo ngecize.”—Luka 6:31.
VI MU HASA KU LINGA
Va lekenu vifua vi mue ku kava. Ca ku muenako, vakua ku tondesesa va uana ngecize, vanike ve ku liniunga ku vu vupangala nga va va lomboluela ngecize vilinga viaco via pua via ku vihia.
LIHUNGU: Pangesenu mizimbu ya viuma vi na soloka vuovuno, mu ku simutuila via vilinga via cili. Ca ku muenako, nga mu nevu imo mizimbu ya vukenia, mu hasa ku handeka nguenu: “Ca vusiua ku mona ngecize, vamo vantu ve ku tavesa matoto a va lingise ku tsiha vakuavo. Mu ku mona cenu, vati vantu ve ku heta ha ku fua ngoco?”
“Ca cikalu ku vana ku hangula via vipi ku via cili nga ka va tantekeya vika via cili, vika via vipi.”—Brandon
Puenu na ku longesa vana venu vilinga via cili. Cipue vene vanike va vandende va hasa ku lilongesa ku handeka nguavo: “sukulu kambu” na “nja santsela,” mu ku muesa kasingimiko ku vakuavo. Limo livulu ngualio: “Nga vanike na nongonona ngecize navo va pua mutamba ngeci ua mu vusoko, sikola ni muimbo, va ka hasa ku linga viuma via mu muesa ngozi ku vakuavo kati lika kuli vakevo vavene.”—Parenting Without Borders.
LIHUNGU: Puenu na ku kundika vimo vipanga ku vana venu, linga mu va longese seho ya ku pangela vakuavo.
“Nga vana vetu va lilongesa ku linga vipanga via ha ndzivo kaha ci ka va puila ca casi mu va ka kala na vindzivo viavo. Muomu va lilongesa laza ku puisamo vimo viteli mu muono.”—Tara.
