Yesu ua handekele ngueni: “Cifuti ci ka katukila cifuti, na vuangana ku vuangana: Kaha ku ka kala mandunduma a kama a mavu, na ndzala na misongo ya ku litambuisa, kueka na kueka.” (Luka 21:10, 11) Vuno evi vitantekeyeso vili na ku soloka ha ntsimbu imo lika kaha naua mu mavu ose ni? Tu ci hilulenu vumo vukaleho.

1. VINDZITA

Mu 1914, mukemuo mu ya putuka ndzita ya kama mu mavu ose ize kanda i ci kaleko ku nima kaha ya kuatele cikuma ku miono ya vantu! Ngeci vakua mizimbu va luka muaka ua 1914 nguavo, muaka u ya aluluile cikuma miono ya vantu, muomu ukeuo muaka u ya putuka ndzita ya ku livanga ya mavu ose. Mu ndzita yaco mukemuo mu va putuka ku litsihanga vantu na vitank via vindzita, vimbomba via muilu, mata eku tutumuna vilianga mu ntsimbu imo lika, vuisi vua vusungu, na vitua vikuavo vie ku lundumuna vantu vavengi. Mu nima ya imo miaka, kuezile naua ndzita ya mu civali ya mavu ose, kaha mu ndzita yaco mukemuo mu va putukile vantu ku pangesa mata a vi átomo. Tunde mu 1914 Vantu kasi ve ku tualeleho ku lua vindzita ku vihela via ku liseza-seza, kaha vindzita viaco vie ku koka kutsa ca makulukazi na makulukazi a vantu.

2. MANDUNDUMA

Imo Britannica Academic ya handeka nguayo, muaka ku muaka mandunduma a ku pua 100 e ku tu kokela “vitanga via vingi.” Kaha naua umo muzimbu ua ku Estados Unidos ua handekele naua nguauo: “Ku tuala ha muzimbu ua 1900, tua lavelela mandunduma a kama a ku pua 16 mu miaka i na hatako ngeci.” Vamo vakua siensia nguavo mandunduma ni, apua mu apua, ali na ku soloka lika ku lana muomu lelo lino kuli makina eku a nongonona. Vunoni ambe nga mukemuo ni kuahi, vusunga ni ovu, mandunduma ali na ku kokela vantu lamba ya kama na ku nongesa miono ya yingi, ku hiana laza.

3. VINDZALA

Ndzita, ntsambuelo, ku keha ca vimbongo, ku endesa mua ku pihia cipanga ca ku lima na ku hona ku tantekeya mua ku niungila vimbuto ku citania, vikevio vie ku koka vindzala. Muzimbu ua vakua Programa de Alimentação Mundial ua 2018, nguauo: “Mu mavu ose vantu va ku pua 821 milhões va kala mu ndzala.” “Kaha va ku pua 124 milhões va kala na musongo ua ndzala.” Cikuavo naua muaka ku muaka vanike va ku pua 3,1 milhões ve ku tsa ku musongo ua ndzala. Mu 2011, mu mavu ose kampe mutamba ua vanike va tsile ku musongo ua ndzala.

4. MISONGO NA MAVEZI A KU LITAMBUISA

Umo muzimbu ua vakua Organizações Mundial de Saúde nguauo: “Mu sekulu 21, mukemuo mu ca putukile ku livuezelela ca mavezi a ku litambuisa. Mavezi a kama ngeci mua kolera na febre amarela a hiluka naua, kaha ku na soloka naua mavezi a aha a cihuihui ngeci mua, SARS, MERS, Ebola na Zika.” Vutuhu vakua Siensia na vandotolo va na lilongesa via vingi ku tuala ha mavezi vunoni ka vesi na ku uana vihemba via ku kanguisa mavezi ose.

5. CIPANGA CA KU AMBULULA MU MAVU OSE

Yesu ua handekele via mutamba ukuavo ueci citantekeyeso mua handekele ngueni: “Zimpande ezi vene zia cili zia vuangana va ka zi ambulula ku vifuti viose, zi ka pua vukaleho vua kuli vakua vifuti viose; amba vuose ku-kotoka ca mavu ci keza.” (Mateo 24:14) Mu ntsimbu ino, omo mavu ali na ku pinda na visoti via kama vantu va ku pua 8 milhões va ku miyati yose, vali na ku ambulula muzimbu ua Vuangana vua Njambi mu vifuti via ku pua 240 mu malimi a tuvakana 1000. Mua vusunga via cifua eci kanda vi ci solokeho tunde ha ku tanga ca mavu.

Viuma via tumbuile Yesu mu citantekeyeso, vili na ku soloka matangua ano. Omo lia vika tua pande ku hakako seho? Muomu Yesu ua handekele ngueni: “Omo mu ka mona viuma evi vi li na ku soloka, tantekeyenu ngecize vuangana vua Njambi vu li mu hiehi.”—Luka 21:31.

Cimueso ca hele Yesu na cifua ci va tumbikilamo viuma mu Mbimbiliya, ca tu kuasa ku ivuisisa ngecize, Njambi ua tumbikile Vuangana vueni muilu mu 1914. * Mu muaka uaco ua vialekele muaneni Yesu Kilistu ku pua Muangana. (Visamo 2:2, 4, 6-9) Vuovuno Vuangana vua Njambi vu ka sika mavu, vu ka tundisako mavuangana ose aze e ku mu luisa na ku puisa ano mavu citungu mu va ka yoyela vantu mu miaka yose.

Vuovuno aa mezi a mu civundilo ca longesele Yesu a ka lipuisamo: “Vuangana vuove vu ize. Cizango cove va ci linge, Ngue muilu, ngecize ha mavu.” (Mateo 6:10) Vika honi vuli na ku linga Vuangana vua Njambi tunde mu muaka ua 1914? Vika honi vi ka soloka omo Vuangana vua Njambi vu ka putuka ku sika vantu?