1, 2. Omo lia vika ca pua ca cikalu ku pua ngamba ya Njambi mu mavu ano? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

CINGI ca vandotolo ve ku pangela kuze kuli vantu va kala na mavezi e ku sambukila. Ve ku pangelako muomu va tonda ku saka vantu mu ku va kuasa. Vunoni va na pande ku liniunga linga kati va tambule mavezi a va li na ku saka. Netu vangamba va Yehova vikevio vie ku tu solokela. Cingi cetu tua tunga ni ku panga na vantu va kala na vifua via ku pihia. Eci ci hasa ku tu puila ca cikalu cikuma.

² Kuno ku matangua a ku kotokela, vaze ka va lemene Njambi ve ku sembulula masiko eni ku tuala ha via cili na via vipi. Kapostolo Paulu ua tumbuile vifua viavo via ku pihia mua sonekele mukanda ua Timoteo. Paulu ua handekele ngueni vifua viaco vi ka tualelelaho ku lana omo ku kotoka ca mavu ci ya na ku suena ku hiehi. (Tandenu 2 Timoteo 3:1-5, 13.) Vifua viaco via ku pihia tuli na ku vi mona, kaha vantu va kala na vifua viaco va hasa ku tu lingisa ku singanieka, ku handeka, kaha na ku linga viuma vi ve ku linga vakevo. (Visimo 13:20) Mu cilongesa cino, tu ka mona vati evi vifua via litepa na vifua via vangamba va Njambi. Tu ka mona naua vati tu hasa ku liniunga linga vifua via ku  pihia kati vi tu sambukile, vutuhu tu tonda ku kuasa vantu va tantekeye Yehova.

3. Vantu va cifua cika va tumbula ku 2 Timoteo 3:2-5?

³ Paulu ua handekele ngueni ku matangua a ku kotokela ku keza “zintsimbu zia ku kaluua.” Kaha ua tumbuile vifua 19 via ku pihia via lana matangua ano. Vifua viaco via lifua na vize via tumbuile naua ku Loma 1:29-31, vunoni ku mukanda ua Timoteo kukekuo kua tumbula via vingi cikuma, kaha ka kuesi kueka naua ku va soneka vifua viaco mu Visoneka via ciNgelengu. Paulu ua putukile mukana uaco na mezi “muomu vantu va ka pua.” Eli lizi “vantu” liemanena vamala na vampuevo muomu vose va hasa ku muesa vifua viaco via ku pihia. Vunoni kati vantu vose va kala na vifua via ku pihia via tumbuile Paulu. Muomu Vakua Kilistu va kala na vifua vieka via cili.—Tandenu Malakiya 3:18.

4. Mu ku mona cenu vika a lomboloka mezi vakua ku futunuka?

⁴ Mu nima ya Paulu ku handeka ngueni vantu va ka pua vakua ku lilema vavene, vakua ku lema vimbongo, ua vuezeleko naua ngueni va ka pua vakua ku liyaka, vakua ku lihalesa, na vakua ku futunuka. Vantu va kala na vifua viaco ve ku limona seho ku hiana vakuavo omo lia ku sungama ca mivila yavo, vuhasi vuavo, vupite vuavo, ni lutsimo luavo. Vantu vaco ve ku tonda vakuavo va komoke viose vi va linga. Umo mulongisi ua Mbimbiliya ua handekele ku tuala ha vantu vaco ngueni: “Ci na pu ngue mu mitima yavo mua kala umo mutula mu ve ku tsikama na ku lilemesa vakevo vavene.” Vamo ve ku handeka nguavo ku lihalesa ca pua ca ku pihia cikumakuma mu njila ya ku linga cipue vakua ku lihalesa, ka va lemene ku mona muntu a lihalesa muomu ve ku ivua ku pihia ku mutima.

5. Vati ambe vangamba va Yehova va puile vakua ku lihalesa?

⁵ Yehova ua zinda “meso a ku lihalesa.” (Visimo 6:16, 17) Cili, ku lihalesa ce ku lingisa muntu ku kala ku laako na Njambi. (Visamo 10:4) Ku lihalesa ca pua cifua ca Ndiavu. (1 Timoteo 3:6) Vunoni ca vusiua ku tantekeya ngecize vamo vangamba va Yehova navo va puile vakua ku lihalesa. Ca ku muenako, Uziya, Muangana ua Yunda ua puile mukua vusunga miaka ya ingi. Mbimbiliya nguayo: “Vuno omo ua kolele, mutima ueni ua lihakele ku vukama, ngoco ua lingile via ngoco, na ku vulumuna kuli Yehova Njambi yeni.” Uziya ua ka kovelele mu tembele ya Yehova mu ku lumba vihemba ha mutula, vutuhu ka kele na mpoko ya ku linga cipanga caco. Kaha mu nima ya ntsimbu, Muangana Hezekiya neni ua lihalesele vutuhu mu kantsimbu ka kandende.—2 Mizimbu 26:16; 32:25, 26.

6. Vika vie ku lingisile Ndaviti ku putuka ku lihalesa? Vunoni omo lia vika ua tualeleho ku likehesa?

⁶ Vimo viuma vie ku lingisa vamo ku lihalesa via pua ku viuka cavo, ku tsimana cavo, vutongue vua ku imba, ndzili yavo, ni vene omo lia ku va komoka ku vakuavo. Ndaviti neni ua kele na vifua viaco, vunoni ambe ngoco ikeye ua tualeleho ku likehesa mu muono ueni uose. Ca ku muenako, mu nima ya ku tsiha Ngoliata, Muangana Saulu ua mu lekele ambate muaneni. Vunoni Ndaviti ua handekele ngueni: “Yangeya, na muono uange uka, cipue vusoko vua tata mu Isaleli, amba nji pue semueno ya muangana?” (1 Samuele 18:18) Vika via kuasele Ndaviti ku tualelelaho ku likehesa? Ikeye ua tantekeyele ngecize nkala vifua, vuhasi, na vivezikiso, ua kele navio muomu Njambi ua pua ua ku likehesa  kaha ua mu tualele mana. (Visamo 113:5-8) Ndaviti ua nongonuene naua ngecize viuma viose via cili via kele navio via tundile kuli Yehova.—Setekesenu na 1 Kolintu 4:7.

7. Vika vi ka tu kuasa ku likehesa?

⁷ Ngeci mua Ndaviti, vangamba va Yehova lelo lino ve ku lihakela kapandi ka ku likehesa. Ce ku tu kuata cikuma ku mitima ku tantekeya ngecize Yehova, vutuhu ua pua Mukua ku Hiana viose, vunoni ue ku likehesa. (Visamo 18:35) Tu tonda ku ononoka aa mezi: “Zalenu ngue vaze va a na hangula Njambi, vakua ku lela, na ava va va lema, mutima ua cikeketima, ngozi, ku likehesa, ku konkama, lukakatela.” (Kolose 3:12) Tua tantekeya naua nguetu cilemo “ka ce ku liveya, ka ce ku litembesa.” (1 Kolintu 13:4) Kaha nga vantu va mona ngecize tue ku likehesa, navo va ka tonda ku tantekeya Yehova. Ngeci mua yala uze ke ku pangela Yehova a hasa ku suena kuli Yehova omo lia vifua via cili via mpueyeni Mukua Kilistu, vantu navo va hasa ku suena kuli Njambi omo lia ku likehesa ca vangamba veni.—1 Petulu 3:1.

8. (a) Lelo lino, vati vamo ve ku muenamo ku muesa lisino ku visemi? (b) Cimamuna cika Mbimbiliya ya hana ku vana?

⁸ Paulu ua handekele vati vantu va ka yoya na vakuavo kuno ku matangua a ku kotokela. Ua ambele ngueni vana va ka pua vakua lisino ku visemi vavo. Lelo lino, cingi ca mavulu, vifilme, na viprograma via TV vie ku lingisa ku muesa lisino ku visemi ku moneka ngue ka ca puile vuhenge. Vunoni tu vose tua pande ku tantekeya ovu vusunga: ku muesa lisino ku visemi ce ku zeyesa vusoko, kaha eci ca pua vusonde vua kama muomu vusoko vukevuo cikota ca vuputukilo vua muntu uose. Kaha vantu va tantekeya ovu vusunga vuaco tunde ku laza. Ca ku muenako, ku Ngelesiya ya ku laza, nga va uanene muntu na veta visemi veni va mu tambuile mpoko yose ya kele nayo muimbo. Kaha ku liya na masiko a vakua Loma, nkala muntu ua vetele ise va kele na ku mu hana kasitiku ngue kaze va hele kuli uze na tsihi muntu. Visoneka via ciHevelu na via ciNgelengu via mamuna vana ku singimika visemi vavo.—Ezundu 20:12; Efeso 6:1-3.

9. Vika vi ka kuasa vana ku ononoka visemi vavo?

⁹ Vika vi hasa ku kuasa vana ku ononoka ku visemi vavo ambe nga vakuavo ka ve ku lingamo? Ku singanieka ha viuma via cili vi va va lingila visemi vavo, ca pande ku lingisa vana ku santsela na ku ononoka visemi vavo. Kaha va pande ku ivuisisa ngecize Njambi, Tatetu, ua tonda va ononoke visemi vavo. Kaha naua, nga vanike va handeka via cili ku tuala ha visemi vavo, va ka lingisa vavusamba vavo navo va singimike cikuma visemi vavo. Mua vusunga, nga visemi ka va kele na cilemo ca cisemua ni nguetu nkeke ku vana vavo, vana ci ka va kaluuila ku va ononoka. Vunoni nga kanike a mona ngecize visemi veni va mu lema mpundu, eci ci hasa ku mu kuasa ku va ononoka ambe nga ca cikalu ku lingamo. Umo muanetu ua mukuendze ua lizina Austin ua handekele ngueni: “Nga nja pihisa cimo cuma nja kele na ku tonda  vutinino vua kasitiku, vunoni visemi vange va tumbikile masiko a asi, kaha va kele na ku lombolola omo lia vika va tumbika masiko aco, na ku pua va ku zituka cikuma linga nji hase ku simutuila navo. Evi via nji kuasele cikuma ku va ononoka. Kaha ku mona ngecize va nji haka seho, ca nji lingisile ku tonda ku va ya ku mutima.”

10, 11. (a) Vifua vika via ku pihia via muesa ngecize vantu ka va lilemene umo na mukuavo? (b) Vati mu lombolola vukama vua cilemo ca Vakua Kilistu va vusunga?

¹⁰ Paulu ua handekele naua via vifua vie ku muesa ngecize vantu ka va lilemene umo na mukuavo. Mu nima ya ku tumbula mezi “vakua lisino ku visemi vavo,” ua tumbuile naua via vamo ka ve ku santsela. Eci ca pua vene vusunga, muomu vantu vaze ka ve ku santsela ka ve ku haka seho ku viuma vi ve ku va lingila vakuavo. Paulu ua handekele naua ngueni vantu va ka pua vaze ka ve ku lela kaha ka va ka tava ku va kanda, eci ca lomboloka ngecize ka va ka tonda ku linga ciyulo na vakuavo. Ua handekele naua ngueni vantu va ka pua vakua ku sahula na vakua vungungu, mu ku handeka viuma via vipi ku tuala ha vakuavo na hali Njambi vene. Kaha naua va ka pua vakua ku tuaha, ni nguetu ku handeka makuli na vutumbe vua ku pihisa mazina a vakuavo. *—Talenu ha litota.

¹¹ Vangamba va Yehova va liseza cikuma na cingi ca vantu va mu mavu ano muomu ve ku muesa cilemo ca vusunga ku vakuavo. Ovu vua pua vusunga tunde ku laza. Ngeci mukemuo, Yesu ua muesele ngecize lisiko lia ku lema vakuetu lia pua lia seho cikuma mu Masiko a Mosesa, muomu likelio lia hata ku lisiko lia ku livanga lia ku lema Njambi. (Mateo 22:38, 39) Yesu ua ambele naua ngueni Vakua Kilistu va vusunga ve ku va tantekeyele omo lia ku muesa cilemo ku umo na mukuavo. (Tandenu Yoano 13:34, 35.) Kaha ve ku lemene vantu vose, cipue vene vitozi vavo.—Mateo 5:43, 44.

12. Mu vinjila vika Yesu ua muesele cilemo ku vakuavo?

¹² Yesu ua muesele ngecize ua lemene mpundu vantu. Ua lingilemo mu ku hitangana mbonge ku mbonge mu ku ka longesa vantu via Vuangana vua Njambi. Ua kanguisile tupuputa, vilema, vakua mbumba na tusindamatuitui. Kaha ua sanguile na vatsi. (Luka 7:22) Yesu ua hetele na ha ku hana muono ueni linga ovole vantu, vutuhu cingi cavo va mu zindile. Mua vusunga, Yesu ua tambuluisile cilemo ca Ise mu vutantuluke. Vakaleho va Yehova mu mavu ose ve ku tambuluisa Yesu mu ku muesa cilemo ku vakuavo.

13. Vati cilemo ci tue ku muesa ku vantu ci hasa ku va lingisa ku tonda ku tantekeya Yehova?

¹³ Nga tu muesa vantu nguetu tua va lema, ci hasa ku va vuisa cizango ca ku tantekeya Tatetu ua muilu. Ca ku muenako, umo yala ua ile ku ciuano ca muhato ku Tailândia, ua komokele mua muene cilemo ci va kele na ku limuesa vamuanetu. Mua ka hetele kuimbo, ua vundilile ku lilongesa Mbimbiliya na Vakaleho va Yehova luvali mu simano. Kaha ua ambuluilileko vavusoko vueni vose. Mu nima ya vingonde 6, ua lingile lua mbangelo mutamba ua ndongesi ua ku livanga mu ciuano ca mu kati ka simano. Netu tue ku muesa cilemo kuli vakuetu ni? Lihulenu nguenu: ‘Vuno nje ku linga cose mu ku kuasa vavusoko vuange, vamuanetu mu cikungulukilo na vantu mu lihia ni? Vuno nje ku linga cose mu ku mona vakuetu ngue mue ku va mona Yehova ni?’

14, 15. Vifua via ku pihia vika ve ku muesa vantu va vengi? Vati vamo va na hasa ku alulula vuntu vuavo?

¹⁴ Ku matangua ano a ku kotokela, vantu ve ku muesa naua vifua vikuavo via vipi vi tua pande ku viana. Ca ku muenako, va vengi ka va leme ngozi. Va zinda viuma via cili na ku vi luisa. Vantu vaco ka ve ku lipokuesa, kaha vakua ku kaluua. Vamo co vakua vuhuke. Ve ku linga viuma ca ku hona ku singanieka, ka ve ku hilula nga vilinga viavo vi hasa ku vuisa vakuavo ku vavala ku mitima.

¹⁵ Cingi ca vaze va kele na vutenu ngue vua tusitu ve ku alulula vuntu vuavo. Ku aluluka caco eci va ci polofetele laza mu Mbimbiliya. (Tandenu Isaya 11:6, 7.) Tue ku tanda ku Isaya via tusitu va mu musenge, ngeci mua tungunga na vandumba, vaze va ka yoya mu ciyulo na vimuna, ngeci mua vampanga na vangombe. Vika vi ka tundisa vukasama ha kati kavo? Vupolofeto vua tualeleleho nguavuo: “Muomu mavu a ka sula na mana a ku tantekeya Yehova.” (Isaya 11:9) Mu ku linga ka citava tusitu va tantekeye via Yehova, ngeci mukemuo ovu vupolofeto vua handeka via vantu ve ku alulula vuntu vuavo.

16. Vati Mbimbiliya i na hasa ku kuasa vantu ku alulula vuntu vuavo?

¹⁶ Vamo vamuanetu navo va puile vakua vutenu ngue tungunga vunoni va pua honi vakua ciyulo. Mu hasa ku tanda mizimbu yavo mu saiti jw.org mu vimpande vie ku iza na mutue “Mbimbiliya ye ku Alulula Miono ya Vantu.” Vaze va tantekeya Yehova na ku mu pangela ka va puile ngeci mua vantu ve ku kakatela cifua ca ku lemesa Njambi,  vunoni va na viana vukama vuaco. Vantu vaco ava ve ku litumbula nguavo vakua ku lemesa Njambi, vunoni vilinga viavo vie ku muesa vieka. Vutuhu ngoco, ha kati ka vangamba va Yehova ha kala vamo va puile vakua vutenu vunoni lelo lino va na zala “muntu uze ua muha, i va na tanga na cifua ca Njambi mu vuviuke na ku-lela ca vusunga.” (Efeso 4:23, 24) Vantu mu ve ku lilongesa via Njambi, ve ku nongonona ngecize va na pande ku niunga masiko eni. Eci ce ku va kuasa ku alulula vimo ku tuala ha viuma vi va tsiliela, cifua ca ku singaniekelamo, na vilinga viavo. Kati ca casi ku alulula cifua ca muono, vunoni sipilitu ya Njambi i ka kuasa vose vaze va tonda ku mu ya ku mutima, va vi puisemo.

17. Vati tu hasa ku viana ku tambuluisa vantu va kala na vifua via ku pihia?

¹⁷ Ca casi ku mona ku liseza ca kala ha vaze ve ku pangela Njambi na vaze ka ve ku lingamo. Tua pande ku zangama linga vifua via ku pihia via vaze ka ve ku pangela Njambi kati vi tu sambukile. Tu tonda ku niunga cimamuna ca Yehova ca ku litenga ni ku viana vantu va kala na vifua vi va tumbula ku 2 Timoteo 3:2-5. Mua vusunga, ka tu hasa ku litenga mu vutuntu ku vantu va kala na vifua via ku pihia. Muomu tue ku pangela hamo navo, ku lilongesa hamo navo ku sikola, ni vene ku yoya navo. Vunoni cipue ngoco ka tua pandele ku singanieka ni ku linga viuma vi ve ku linga vakevo. Vika vi hasa ku tu kuasa? Tu hasa ku kaniamesa vusamba vuetu na Yehova mu ku lilongesa Mbimbiliya na ku hangula vavusamba vaze va mu lema.

18. Mu njila ika vihandeka na vilinga vietu vi hasa ku kuasa vantu ku tonda ku tantekeya Yehova?

¹⁸ Tu tonda naua ku kuasa vakuetu linga va tantekeye Yehova. Puenu na ku tonda vukovelelo vua ku ambulula, kaha lombenu vukuasi kuli Yehova linga a mi kuase ku handeka via cili mu ntsimbu ya cili. Tua pande naua ku leka vakuetu nguetu tua pua Vakaleho va Yehova. Kaha, vilinga vietu via cili vi ka neha vumpahu kuli Njambi kati kuli etu vavene. Mbimbiliya ya tu longesa “ku viana ku sahula Njambi na masungu a hano ha mavu” vunoni “tu yoye na ku silikinia na mu vuviuke na mu ku lemesa Njambi ku ntsimbu eyi ya vuovuno.” (Tito 2:11-14) Nga tu tambuluisa Yehova na ku linga via tu tuma, na vakuetu va ka vi mona. Kaha citava vene vamo va hasa ku handeka nguavo: “Tu ka ya nove, muomu tu nevu ngecize Njambi ua kala nove.”​—Zakaliya 8:23.