Nja semukilile mu mbonge ya Quebec, ku muhato ua Quebec naua, mu cifuti ca Canadá. Ku muhato uaco ve ku handeka Francês. Vatate lizina liavo va Louis vanana vaZélia, kaha va nji lelele na cilemo. Vatate va puile vamuekulu kaha va lemene ku tanda. Ange nja lemene ku soneka kaha nja tondele ku pua mukua mizimbu.

Mu nja kele na miaka 12, muata Rodolphe Soucy na vavusamba veni vezile ku ndzivo yetu muomu va kele na ku panga na vatate. Vamiata vaco va puile Vakaleho va Yehova. Ange ka nja tantekeyele via vingi ku tuala hali Vakaleho va Yehova, kaha naua ka nja kele na cizango ca ku tantekeya vuino vulombelo vuaco. Vunoni, nja komokele cifua ci va kele na ku kumbuluilamo vihula vietu na Mbimbiliya. Visemi vange navo va komokele cikuma, ngeci tu vose tua tavele ku lilongesa Mbimbiliya.

Mu ntsimbu yaco, nja kele na kuya ku sikola ya vakua Katolika. Vintsimbu vimo nja kele na ku simutuila na vakuetu ku sikola, vi nja kele na ku lilongesa na Vakaleho. Vunoni mu nima ya ntsimbu, valongisi vaze va puile naua vaPatele va vi tantekeyele. Tele nga ve ku pangesele Mbimbiliya mu ku kumbulula vihula viange, vunoni umo uavo ua nji tumbuile ngueni mbanditu! Vutuhu tangua lize ka ca puile ca casi ku handeka navo, vunoni ca nji kuasele ku mona ngecize vilongesa via ku sikola yaco nkuma ka via litombuele na Mbimbiliya. ngeci nja muene ngecize nja pande ku fumako. Ngeci nja vundilile visemi va nji tavese kuya ku sikola yeka, kaha va tavele vene.

Nja tualeleleho ku lilongesa Mbimbiliya, vunoni ka nja kolele vuasi mu lutsilielo, muomu nja kele na liova lia ku ambuluila ku ndzivo na ndzivo. Tembele ya Katolika ya kele na ndzili ya kama mu mbonge yetu, kaha ya putukile ku luisa cipanga ca ku ambulula. Cikuavo naua, mukuluntu ua vakua pulitika mu Quebec, ua lizina Maurice Duplessis ua likatele cikuma na vakua Katolika. Kaha, na  vukuasi vueni vivunga via vantu via kele na ku pindisa Vakaleho, vintsimbu vimo na ku va tingula vene. Ngeci mukemuo, ku ambulula ca tondele ku simpa cikuma.

Umo muanetu ua nji kuasele ku vula liova lia ku ambulula ua puile muanetu John Rae ua hita mu Sikola ya Ngileande. Muanetu uaco ua kele na vutongue vunoni ua puile ua ku likehesa kaha ua puile ua ku zituka ku handeka neni. Ka kele na ku hana vimamuna ntsimbu yose, vunoni nja lilongesele via vingi ku lungano lueni. Muanetu John ka tantekeyele Francês, ngeci nja kele na kuya neni mu lihia, linga nji mu kuaseko ku handeka na vantu. Ku likata na muanetu John ca nji kuasele ku simpa na ku hakuila vusunga. Ngeci va nji mbatizile lia 26 ya Maio ya 1951, mu nima ya miaka 10 tunde ha nja tantekeyelele na Vakaleho va Yehova.

Cikungulukilo cetu mu mbonge ya Quebec ca puile ca cindende, vunoni mua kele vapioneiro vavengi. Lungano luavo lua cili lua nji kuasele ku pua pioneiro. Ku miaka ize, tua kele na ku ambulula ku ndzivo na ndzivo na Mbimbiliya lika kunahu. Mu ku linga ka tua kele na mikanda, tua pandele ku kala na vutongue mu ku pangesa Mbimbiliya. Ngeci nja lihakelele kapandi ka ku tantekeya vinimbu via mu Mbimbiliya, linga nji pue na ku vi pangesa mu ku hakuila vusunga. Vunoni vantu vavengi va kele na ku viana ku tanda vinimbu via mu Mbimbiliya nga vinimbu viaco ka va vi tavele kuli vakua Katolika.

Mu 1952, nja ambatele Simone Patry umo ndumbuetu ua ku hia mu lutsilielo ua mu cikungulukilo cetu. Kaha tua nungulukilile ku Montreal, mu nima ya muaka umo tua kele na muana ua mpuevo lizina lieni Lise. Vutuhu mu nima ya ntsimbu, tunde ha ku liambata cetu nja likelele vupioneiro, vunoni nange na mpueyange tua asiuisile muono uetu linga tu kale na ntsimbu ya ku pangela hamo lika na cikungulukilo.

Mua hitile miaka 10, amba vuose nja singaniekele cikuma ha ku pua naua pioneiro. Mu 1962 mu nja ile ku sikola ya vakuluntu mu cikungulukilo ku Mbetele ya mu Canadá, va ka tu hakele mu hondo imo lika na muanetu Camille Ouillette. Ntuima ya muanetu Camille mu ku ambulula ya nji komouesele cikuma, muomu neni ua kele na vusoko ngeci muange. Ku matangua aze, ca puile ca cikalu ku uana cisemi ali na ku linga vupioneiro, vunoni evi vikevio via lingile muanetu Camille. Ngeci mu ntsimbu i tua kele hamo, ua nji kaniamesele ku lihilula vuino nga nange citava nji lingemo. Mu nima ya vimo vingonde, nja muene nguange nkuma citava nange nji  pue naua pioneiro ua ntsimbu yose. Vamo va kele na ku handeka nguavo cihangula cange ka ca puile ca mana, vutuhu ngoco nja puile vene pioneiro na ku kulahela ngecize Yehova a vezikisa kapandi kange ka ku tonda ku pua pioneiro.

Mu 1964, nange na mpueyange va tu tumine ku mbonge i tua semukilile ku Quebec mu ku pua vapioneiro va ku lifuila, kaha tua pangeleleko miaka ya ingi. Ku ntsimbu eyi mu Quebec ku ambulula ca asiuileko kamandende, vunoni kasi va kele na ku tu luisa.

Tangua limo, va nji kuatele kuli umo pulisia mu limbo lia Sainte-Marie, ha hiehi na mbonge ya Quebec. Lia puile lia Sapalalo ku cinguezi. Ua nji kuatele na ku nji tuala ha cilombo ca vapulisia, ngueni muomu nja kele a ku ambulula ku ndzivo na ndzivo ca ku hona mukanda u nji tavesa ku lingamo. Mu nima ya ntsimbu va nji tualele kuli umo ngazi ua lizina Baillargeon, umo yala a vuisa liova ku mu tala. Kaha ua nji ihuile ngueni: “Iya a ka pua lihako liove mu ndzango ya vusompelo?” Kaha nja mu kumbuluile nguange: “Muata Glen How *.” Kaha ua kumbuluile na liova ngueni: Ah, uze muata ni kuahi!” Baillargeon ua kele na liova muomu Muanetu Glen ua puile Mukaleho ua ku tsimana omo lia ku hakuila Vakaleho vavengi. Mu nima ya amo matangua a andende, ndzango ya vusompelo ya tumine muzimbu nguayo, cimpande cange va na ci teteko ku va ci sompo naua.

Ku luisa ca mu Quebec ca kele na ku kaluisa naua ku lukala vihela via cili via ku likunguluila. Ngeci cikungulukilo cetu ca kele na ku likunguluila mumo mu kahondo ka laza ka ku tutikila likalu. Mu kahondo kaco mua puile mua ku tontola cikuma, ngeci vamuanetu va kele na kamo kalikina ka ku yukumisamo. Kaha mu ntsimbu ya neve, tua kele na ku tumama ku mukulo ua kalikina kaco mu ku ota, ntsimbu kanda ciuano ci putuke, oku tu simutuila mizimbu ya ku kaniamesa.

Ce ku komouesa ku mona cifua ci vuli na ku kolelamo vusunga mu ku hita ca miaka. Mu 1960, mu mbonge ya Quebec, mu Côte-Nord na mu Gaspé, mua kele vikungulukilo via vindende lika. Vunoni lelo lino, kua kala vikungulukilo via vingi kaha vamuanetu ve ku likunguluila mu Vindzivo via Vuangana via cili.

Mu 1970, va nji laniene nji pue kaniungi ua ku zinguluka ngeci tua ile hamo lika na mpueyange. Kaha mu 1973, va nji laniene nji pue kaniungi ua muhato. Ku miaka ize, nja lilongesele via vingi ku vamuanetu va vutongue ngeci mua Laurier Saumur * na David Splane, * vose vavali va puile tuniungi va ku zinguluka. Mu nima ya nkala ciuano ca limbo, nange na muanetu Splane tua kele na ku simutuila mua ku vuezela ku vutongue vuetu vua ku ambulula. Tangua limo muanetu Splane ua nji lekele ngueni: “Léonce, nji na leme cimpande cove ca ku manusuila. Vunoni nga yange nji na ci lingile, nga nji na tundisileho vimpande vitatu!” Muanetu Splane ua handekele ngoco muomu nja kele na ku  lundika mizimbu ya yingi cikuma mu vimpande viange. Nja pandele ku viehuisa.

Cipanga ca tuniungi va mihato ca puile ku meneka na ku kaniamesa tuniungi va ku zinguluka. Kaha naua cingi ca vamuanetu mu Quebec va nji tantekeyele vuino. Va lemene ku tuhuka nange mu lihia mu nja kele na ku meneka tuniungi va ku zinguluka. Vutuhu ku ambulula navo ca kele na ku tovala, vunoni ka nja kele na ku kala ntsimbu ya kama na kaniungi ua ku zinguluka. Ntsimbu imo, umo kaniungi ua ku zinguluka ua nji vuluisile ngueni: “Ca cili ku ambulula na vamuanetu, vunoni kati mu suve ngecize yange mu neza mu ku meneka. Nange nji tondeka ku nji kaniamesa!” Eci civuluiso ca nji kuasele ku sungamesa programa yange.

Muaka ua 1976 ua puile ua luvinda na vusiua vua kama kuli yange. Mpueyange Simone ua vavalele cikuma kaha ua kosele mu tulo va ku-tsa. Ku lihana ceni na cilemo ceni kuli Yehova, via mu lingisile ku pua mukuasi ua kama kuli yange. Ku tuala mana ku vipanga via Vuangana ca nji kuasele ku lua na vusiua, kaha nje ku santsela cikuma Yehova ku vukuasi vua nji hanene mu ntsimbu ize ya vusiua. Vunoni mu nima ya ntsimbu, nja ambatele Carolyn Elliott, umo ndumbuetu ua kaInglês ua puile pioneiro. Ndumbuetu uaco ua kele na ntuima ya kama, kaha uezile ku Quebec mu ku pangela kuze ku tondeka vukuasi vua kama. Ndumbuetu Carolyn ua pua ua muasi ku handeka neni, kaha ua haka seho ya kama ku vakuavo, cikuma-kuma vaze va pua vamuekulu ni vakua ntsoni. Ua puile mpundu civezikiso ca kama kuli yange mu cipanga ca vuniungi vua ku zinguluka.

Mu Janeiro ya 1978, va nji pingile ku pua mulongisi ua Sikola ya Vupioneiro ya ku livanga mu Quebec. Nja lisosomuene cikuma muomu sikola yaco ya puile ya iha kati kuli vandongesi lika vunoni na kuli yange. Vunoni sikola ya katete i nja longesele mua kele vapioneiro va ku-hia vavengi. Ngeci mukemuo, vutuhu yange nja puile mulongisi, nja lilongesele via vingi ku vandongesi!

Mu nima ya ntsimbu, mu lipela lia Montreal Olympic mua hitilile ciuano ca vifuti ca mutue “Fé Vitoriosa” mu 1978. Ciuano caco cikeco ca puile ca  kama cikuma mu Quebec, kua solokele mbunga ya ku pua 80.000. Va nji tumine ku panga na seketa ya ciuano ya talele via Mizimbu. Nja kele na ku handeka na vakua mizimbu vavengi, kaha nja vuile ndzolela ya kama ku mona cifua ci va zimbuililemo muzimbu uaco. Ciuano cetu va ci lekesele viola 20 ku televizau na ku cisandzi, kaha mizimbu ikuavo ya tuhukile ha mapapelo a mizimbu. Mizimbu yaco ya hanene vukaleho vua ku komouesa havueni!

Ku aluluka ca kama kuli yange cezile mu 1996. Mu nima ya ku pangela ku cihela ci ve ku handeka Francês tunde ha mbatizimu yange, va nji tumine ku cihela ci ve ku handeka Inglés ku Toronto. Nja lisosomuene cikuma ku hana vimpande mu Inglés muomu ka nja i tantekeyele vuino, kaha nja tinine ku asa mavue mu lilimi liaco. Nja tondekele ku vundila cikuma na ku kulahela cikuma muli Yehova.

Mu nja putukile nja kele na liova lia ku pangela ku cihela caco, vunoni lelo nje ku handeka nguange miaka ivali i nja kele ku cihela caco ya nji tovalele cikuma. Mpueyange Carolyn ua nji kuasele na lukakatela ku handeka vuino Inglês kaha vamuanetu navo va kele na ku nji kuasa na ku nji kaniamesa. Vuasi-vuasi tua uanene vavusamba vavengi va vaha.

Vutuhu kua kele ku livuahesela viuano via limbo via ku ku-hua ca simano, vunoni nja lemene ku ambuluila ku ndzivo na ndzivo ku vinguezi via Lia mu Citanu. Vamo vamuanetu halumo va kele na ku lihula nguavo, ‘Muntu ua tantekeya nguove ku ku-hua ca simano u ka fuitangana ku ciuano, kaha u likanieka naua mu lihia Lia mu Citanu ni?’ Vunoni kuli yange, ku ambulula ca kele na ku nji kaniamesa. Cipue mu ntsimbu ino, ku ambulula ce ku nji vuisa ndzolela ya kama.

Mu 1998, nange na mpueyange va tu hiluisile naua ku Montreal tu ka pue vapioneiro va ntsimbu yose. Mu imo miaka, cipanga cange ca puile ku vuahesa ku ambulula ca ku mbunga na ku panga na vakua mizimbu linga tu sungamese visinganieka via ku henga vi va kele navio vantu ku tuala ha Vakaleho va Yehova. Nange na mpueyange tua lema ku ambuluila vakua vifuti vieka ve ku iza mu Canadá. Kaha cingi cavo va lema ku lilongesa via Mbimbiliya.

Mu nje ku singanieka ha miaka ya ku pua 68 i nja pua ngamba ua ku mbatiza ua Yehova, nje ku livua ku vezika. Ku lilongesa ku lema cipanga ca ku ambulula na ku kuasa vavengi ku tantekeya vusunga ca nji nehela vivezikiso via vingi. Muanange Lise, ua somboka kaha va kala na vana, vutuhu ngoco va putukile vupioneiro. Ku mona ntuima ya kala nayo muanange mu lihia ce ku nji ya cikuma ku mutima. Nje ku santsela cikuma ku vamuanetu vaze va nji kuasele ku hitila mu lungano luavo na vimamuna viavo, linga nji kole mu lutsilielo na ku linga vipanga via ku liseza-seza mu lukungulukilo. Nja lilongesa ngecize ku tualelelaho mu cimo cipanga ca Vuangana citava lika nga muntu a kulahela na mutima ueni uose muli Yehova na sipilitu santu yeni. (Visa. 51:11) Nje ku tualelelaho ku santsela Yehova mu ku nji hana civezikiso ca ku lifuila ca ku sangaziala lizina lieni!—Visa. 54:6.