1, 2. (a) Vika ua vundilile Yesu mu civundilo ca ku manusuila na vapostolo veni? (b) Omo lia vika Yesu ua lisosomuene na ku likata ca ku vapostolo veni?

YESU ua lisosomuene na ku likata ca vandongesi veni ha ntsimbu ya via-ku-lia via ku manusuila via lile navo. Mua vundilile navo ua handekele ngueni ua tondele vandongesi veni va pue umo ni va likuate kumo ngeci mua likatele ikeye na Ise. (Tandenu Yoano 17:20, 21.) Muomu nga vandongesi va Yesu va likuatele kumo, eci ce ku puile vukaleho vua ku muesa ngecize cili vene Yehova ua tumine Yesu ha mavu. Muomu vantu nga va nongonuene vandongesi va vusunga va Yesu ku cilemo ci va limuesele umo na mukuavo, kaha eci cilemo ce ku vuezele ku ku likata cavo.​—Yoano 13:34, 35.

² Vika via lingisile Yesu ku handeka cikuma via ku likuata kumo? Muomu ua muene ngecize vapostolo vene ka va likuatele kumo mu vutuntu. Ca ku muenako, vapostolo va licokotele ku tuala ha iya “va ka tumbula ua kama ha kati kavo.” (Luka 22:24-27; Mako 9:33, 34) Ntsimbu ikuavo, Tiango na Yoano va vundilile Yesu a ka va hake ha vihela via seho ya kama mu Vuangana vua muilu, ku mukulo-kulo ueni mpundu.​—Mako 10:35-40.

3. Vika halumo vie ku tepesele vandongesi va Kilistu, kaha vihula vika tu lilongesa?

 ³ Cizango ca ku pua vakua vukama kati cikeco lika ce ku tanganesele ku likata ca vandongesi va Yesu. Kahangu na vizindo navio via tepesele vantu ku matangua aze. Ngeci vandongesi va Yesu navo va pandele ku vula vifua viaco. Mu cilongesa cino, tu kumbulula evi vihula: Vika ua lingile Yesu ku tuala ha kahangu? Vati ua longesele vandongesi veni ku yoya na vakuavo ca ku hona kahangu, na ku likuata kumo? Kaha vati lungano lua Yesu na viuma via longesele vi ka tu kuasa ku likuata kumo?

4. Tumbulenu vimueso via kahangu ka a hitile Yesu.

⁴ Yesu neni va mu muesele kahangu. Omo Filipu ua lekele Natanele ngueni na uana Mesiya, Natanele ua mu kumbuluile ngueni: “Cimosi ca ku viuka ci hasa ku fuma ku Nazaleta, ni?” (Yoano 1:46) Citava Natanele ua tantekeyele ngecize Mesiya a ka semukila mu Mbetelema, ngue mu vua muesele vupolofeto vua ku Mika 5:2. Vunoni halumo ua singaniekele ngecize Nazaleta ka ya kele na seho ya ku pua limbo lia Mesiya. Kua kele naua vamo vakua Yunda va lutsimo va sembuluile Yesu muomu ua puile ua ku Ngalileya. (Yoano 7:52) Cingi ca vaYundeya va singaniekele nguavo vakua Ngalileya va puile va ku salela. Kaha vaYundeya vakuavo va tsopele Yesu mu ku mu tumbula nguavo mukua Samaliya. (Yoano 8:48) Citanga cika ca kele ha ku mu tumbula ngoco? Samaliya ya puile cifuti ceka, na vulombelo vuavo vua puile vueka, vua litepele na vua vaYundeya. Kaha ambe vakua Yunda ni vakua Ngalileya ka va singimikile vakua Samaliya cipue ku likata navo.​—Yoano 4:9.

5. Kahangu kaka va hitile vandongesi va Yesu?

⁵ Vakuluntu va malombelo a vaYundeya navo va sahuile vandongesi va Yesu. VaFaliseo va va sanene nguavo ‘va ku singa.’ (Yoano 7:47-49) VaFaliseo va tumbuile naua uose ka lilongesele ku visikola via vulombelo via vaYundeya ni ka kavele cisemua cavo ku pua muntu nkala kaha cilinge ca ngoco. (Vilinga 4:13) Vantu va hakele seho ya kama ku vulombelo vuavo, ku vukama vuavo muimbo na ku cisemua cavo ngeci va muesele kahangu kuli Yesu na ku vandongesi veni. Kahangu kaco, ka kuatele na ku vandongesi na cifua ci va kele na ku muenamo vakuavo. Ngeci mukemuo, va pandele ku sungamesa visinganieka viavo linga va tualeleleho ku likuata kumo.

6. Hanenu vimueso via muesa ngecize kahangu ka hasa ku tu kovela netu vakua Kilistu.

⁶ Lelo lino, ha mavu ha na sulu kahangu. Vantu va hasa ku tu muesa kahangu, ni halumo yetu tu hasa ku muesako kamo kahangu ku vakuetu. Umo ndokazi ua kala mu vupioneiro ku Australia ngueni: “Cizindo cange ku vindele ca tualeleleho ku likulisa mu nja kele na ku singanieka ha cifua ci va pakeselelemo vazivale va ku Australia cipue laza ni mu ntsimbu ino.” Kaha cizindo ceni ca livuezelele cikuma omo lia cifua ci va kele na ku mu yandeselamo  vamo. Umo muanetu ku Kanada ua litavelele ngueni: “Nja kele na ku singanieka nguange vakua ku handeka Frânces va hiana vantu vose.” Kaha eci ca mu lingisile ku zinda vakua ku handeka Inglês.

7. Vika ua lingile Yesu ku tuala ha kahangu?

⁷ Ngeci mua ku matangua a Yesu, lelo lino kahangu ka na soko mizi, kaha ca cikalu cikuma ku alulula visinganieka viaco. Vika ua lingile Yesu ku tuala ha kahangu? Ha katete, ikeye ka kele na kahangu cipue ka kandende. Ua ambuluilile vose: vampite, vihutu, vaFaliseo, vakua Samaliya, cipue vene vakua ku tambula milambu na vakua vupi ka va mbilile ku mukulo. Ca mu civali, Yesu ua longesele vandongesi veni ngecize ka va pandele ku singaniekela vakuavo via ku pihia ni ku muesa kahangu, kaha ua va muesele lungano lua kama mu cifua eci.

8. Citume cika ca seho ca pua luvula lua ku likata cetu? Lombololenu.

⁸ Yesu ua longesele citume ca seho ya kama cize ca pua luvula lua ku likata cetu. Ua lekele vandongesi veni, ngueni: “Enu vose mu vana va naye.” (Tandenu Mateo 23:8, 9.) Ca ku livanga, tu vose tua pua tu vamuanetu muomu tu vana va umo, Andama. (Vilinga 17:26) Cikuavo naua Yesu ua lekele vandongesi veni ngueni va puile vana va naye muomu vose va tavele Yehova ku pua Iseavo ua muilu. (Mateo 12:50) Kaha naua va puile mutamba ua vusoko vua Njambi kaha va likuatele kumo mu cilemo na mu lutsilielo. Ngeci mukemuo ku hitila mu mikanda i va tumine ku vikungulukilo, vapostolo va sanene vakuavo Vakua Kilistu nguavo vamuanaye.​—Loma 1:13; 1 Petulu 2:17; 1 Yoano 3:13.

9, 10. (a) Omo lia vika vaYundeya ka va pandele ku lihalesa omo lia cisemua cavo? (b) Mu njila ika Yesu ua longesele ngueni ku sembulula vakua cisemua ceka ca pua vuhenge? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

⁹ Mu nima ya ku leka vandongesi veni ngecize va pande ku lipuisa vamuanaye ku umo na mukuavo, ua va longesele naua seho ya kala ha ku likehesa. (Tandenu Mateo 23:11, 12.) Muomu ngue mu tu na muene laza, vintsimbu vimo ku lihalesa ca tepesele vapostolo. Kaha ku matangua aze, vantu va lihalesele cikuma omo lia cisemua cavo. VaYundeya vavengi va singaniekele nguavo va hianene vakuavo muomu va puile vana va Avilahama. Vunoni Yoano mukua ku Mbatiza ua va lekele ngueni: “Njambi a hasa ku sangula vana va Avilahama ku mavue ano.”​—Luka 3:8.

¹⁰ Yesu ua longesele ngueni ku lihalesa ca pua vuhenge, cipue nga muntu a lingamo omo lia cisemua ceni. Ua lomboluele ha toma omo mukua ku soneka ua mu ihuile ngueni: “Mukuetu iyandzo?” Yesu linga a kumbulule cihula caco, ua tele cisimo. Ngueni, umo kaYundeya va mu tinguile ku mihuza na ku mu seza mu njila. Kaha vutuhu mu njila yaco mua hitile vakuavo vaYundeya, ka va kuasele uze yala. Vunoni umo yala mukua Samaliya ua hitilemo ua mu vuilile ngozi na ku mu kuasa. Mu ku manusula eci cisimo Yesu ua lekele uze mukua ku soneka ngueni neni ua pandele ku pua ngue uze mukua Samaliya. (Luka 10:25-37) Yesu ua muesele ngecize mukua Samaliya a hasa ku longesa vaYundeya mua ku lemena vantu vose.

11. Omo lia vika vandongesi va Yesu va pandele ku litundisa kahangu mu mutima, kaha vati ua va kuasele ku ivuisisa cimpande caco?

¹¹ Tele kanda a hiluke muilu, Yesu ua lekele vandongesi veni va ambuluile mu “Yundeya yose na Samaliya” na kua lenga mavu.  (Vilinga 1:8) Linga va hase ku lingamo, vandongesi va Yesu va pandele ku litundisa kahangu na ku lihalesa mu mitima yavo. Vintsimbu via vingi Yesu ua handekele via vifua via cili vi va kele navio via vifuti vieka, eci ca viukisilile vandongesi veni ku ambuluila kuli vakua vifuti viose. Ca ku muenako, ua sangalele umo mukuluntu ua masualale ua ku cifuti ceka omo lia lutsilielo lueni lua ku komouesa. (Mateo 8:5-10) Mua kele muimbo liavo mu Nazaleta, Yesu ua lomboluele vati Yehova ua kuasele vakua vifuti vieka, ngeci mua ntuluue ua ku Zalefate na Namane, uze mukua Silia ua vavalele mbumba. (Luka 4:25-27) Cikuavo naua Yesu ua ambuluilile umo mpuevo ua ku Samaliya kaha ua kele matangua avali mu imo mbonge ya mu Samaliya muomu vantu va kelemo va hakele seho ku muzimbu ueni.​—Yoano 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Vati va lingile vapostolo mu va uanene Yesu a longesa umo mpuevo ua ku Samaliya? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.) (b) Vika via muesa ngecize Tiango na Yoano ka vevuisisile via va longesele Yesu?

¹² Ka ca puile ca casi ku vapostolo ku vula kahangu. Va komokele ku mona Yesu a longesa mpuevo ua ku Samaliya. (Yoano 4:9, 27) Omo lia vika? Halumo muomu vakuluntu va malombelo va vaYundeya ka va kele na ku handeka na vampuevo ha mbunga, cikuma-kuma kuli mpuevo ua ku Samaliya, muomu vaYundeya ka va likatele na vakua Samaliya. Vapostolo va Yesu va mu lambelelele linga a lie vunoni ku simutuila na uze mpuevo ca mu tovalele cikuma mu njila ya ku linga cipue via-ku-lia ka via kele na seho kuli ikeye. Muomu Yehova ua mu tumine ku ambulula, kaha kuli ikeye ku linga via tondele Ise, cipue vene ku ambuluila kuli uze mpuevo ua ka Samaliya, ca puile ngue via-ku-lia kuli ikeye.​—Yoano 4:31-34.

¹³ Tiango na Yoano ka vevuisisile vuino cimpande caco. Omo vandongesi va Yesu va kele na ku hitangana mu Samaliya yose va tondele cihela ca ku ka kosa mu limo limbo lia mu Samaliya. Vunoni vakua Samaliya ka va va tavesele va kose kuze. Kaha Tiango na Yoano va nienguele cikuma-kuma ngeci va tondele ku vundila tuhia va muilu va ku nongese limbo liose. Yesu ua va sungamesele cikuma-kuma. (Luka 9:51-56) Halumo va Tiango na Yoano nga ka va nienguele cikuma nga viuma viaco via lingikilile muimbo liavo mu Ngalileya. Citava kahangu kakeko ka va lingisile ku niengua cikuma. Mu nima ya ntsimbu, omo Yoano ua kele na ku ambuluila vakua Samaliya kaha cingi cavo va tavele, halumo ua vuile ntsoni omo lia viuma via va lingile ku nima.​—Vilinga 8:14, 25.

14. Vati va manusuile cimo citanga ca kahangu?

¹⁴ Kantsimbu ka kandende lika tunde ha Pentekosta ya muaka ua 33, mu cikungulukilo mua kele citanga ca kahangu. Omo vamuanetu va kele na ku tepela via-ku-lia ku vantuluue, va minine vantuluue va vaNgelengu. (Vilinga 6:1) Halumo va lingilemo omo lia kahangu. Vunoni vapostolo va manusuile vuasi citanga caco. Va hanguile vamuanetu va vutongue va ku pua 7 linga va tepele via-ku-lia ca ku hona kahangu. Vose va va hanguile, va kele na mazina a ciNgelengu, kaha halumo eci ca kaniamesele vaze vantuluue.

15. Vati Petulu ua lilongesele ku tundisa kahangu mu mutima? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

¹⁵ Mu muaka ua 36, vandongesi va Yesu va putukile ku ambuluila ku vantu va ku vifuti viose. Tele muaka uaco kanda u hete, kapostolo  Petulu ua kele lika na ku likata na vaYundeya. Mu nima yaco Njambi ua muesele ha toma ngecize Vakua Kilistu ka va pandele ku kala na kahangu, ngeci Petulu ua ambuluilile umo lisualale ua ku Loma, Koloneliu. (Tandenu Vilinga 10:28, 34, 35.) Mu nima yaco, Petulu ua putukile honi ku sikama na ku lia hamo lika na Vakua Kilistu vaze ka va puile vaYundeya. Vunoni mu nima ya miaka ya ingi, mu mbonge ya Antioka, Petulu ua likelele naua ku lia navo. (Ngalata 2:11-14) Ngeci Paulu ua mu sungamesele, kaha Petulu ua tavele cisungamesa caco. Vati tua tantekeyamo? Omo Petulu ua sonekele mukanda ueni ua katete kuli Vakua Kilistu vaYundeya na vaze ka va puile vaYundeya mu Azia Menor, ua handekele ngueni ca seho ku lema vamuanetu vose.​—1 Petulu 1:1; 2:17.

16. Vakua Kilistu va tsimanene mu ku linga vika?

¹⁶ Mua vusunga, lungano lua Yesu lua kuasele vapostolo ku lilongesa ku lema “vantu vose.” (Yoano 12:32; 1 Timoteo 4:10) Vutuhu ca ambatele ntsimbu, vunoni vapostolo va hasele ku alulula cifua ci va kele na ku muenamo vantu. Vakua Kilistu va katete va tsimanene omo lia ku lilema umo na mukuavo. Mu muaka ua 200, mukua ku soneka Tertuliano ua sonekele via vuile ku vantu ku tuala hali Vakua Kilistu, ngueni: “Va lilemene umo na mukuavo,” “Kaha va tavele na ku litsila umo na mukuavo.” Mu ku linga vaze Vakua Kilistu va zalele ‘vuntu vua vuha,’ va lilongesele ku puisa vantu vose hamo lika, ngue mue ku va muenamo Njambi.​—Kolose 3:10, 11.

17. Vati tu hasa ku litenga ku visinganieka via kahangu? Hanenu vimueso.

¹⁷ Na lelo lino, ku tundisa kahangu mu mutima ci hasa ku ambata ntsimbu. Umo ndokazi ku França ua lomboluele vati ca mu kaluuilile ku lingamo. Ngueni: “Yehova ua nji longesa vi ca lomboloka cilemo, vi ca lomboloka ku muesa vuhuanga, na vi ca lomboloka ku lema vantu va vifua viose. Vunoni kasi nji  li na ku lilongesa ku vula kahangu, kaha kati ca casi. Ngeci nje ku tualelelaho ku kundika cimpande caco mu vivundilo.” Umo ndokazi ku Espanha ua handekele ngueni vintsimbu vimo ue ku lua na mutima ueni linga a tundisemo vizindo vie ku vuila umo muyati ua vantu. Kaha ngueni: “Vintsimbu via vingi nje ku hasa ku vula mutima uange. Vunoni nja tantekeya nguange nja pande ku tualelelaho ku lua. Nje ku santsela kuli Yehova, kaha nje ku ivua ndzolela ya ku pua mutamba ua vusoko vua likuata kumo.” Tu vose tua pande ku lihilula vuino mu mitima. Vuno tua kalako na kamo kahangu ni? Nga mukemuo tua pande ku linga cose mu ku ka tundisamo.

18, 19. (a) Vusunga vuka vue ku tu lingisa ku tava vantu vose? (b) Vati tu hasa ku lingamo?

¹⁸ Tua pande ku vuluka ngecize laza tu vose tua kele ku laako na Njambi. (Ephesians 2:12) Vunoni Yehova ku cilemo ceni ua tu suenesa ha hiehi neni. (Hoziya 11:4; Yoano 6:44) Kaha Kilistu ua tu tambula na mavoko avali. Ua tu kuasa ku pua mutamba ua vusoko vua Njambi. (Tandenu Loma 15:7.) Vutuhu ka tua tantulukile, Yesu ua tu tambula na mavoko avali, netu ka tua pandele ku muesa kahangu, ambe lika ku singanieka ku zinda vakuetu!

¹⁹ Omo tu li na ku suena ku hiehi na ku nonga ca ano mavu a api, matepeso, kahangu, na vizindo vi ya na ku livuezelela cikuma ha kati ka vantu. (Ngalata 5:19-21; 2 Timoteo 3:13) Vunoni etu vangamba va Yehova, tue ku lengeya “mangana a fuma muilu,” aze eku tu kuasa ku viana kahangu na ku tuala ciyulo ku lutue. (Tiango 3:17, 18) Kaha tua pande ku ivua ndzolela ya ku likuata vusamba na vantu va ku vifuti via ku liseza-seza, ku tava cifua ci ve ku lingilamo viuma, kaha na ku lilongesa lilimi liavo. Mu ku lingamo, tu ka kala na ciyulo “ngue ndonga” na vuviuke vuetu “ngue mancimpa a kalunga.”​—Isaya 48:17, 18.

20. Vika vie ku soloka nga cilemo ci alulula visinganieka vietu na mitima yetu?

²⁰ Omo uze ndumbuetu ua ku Austrália ua lilongesele Mbimbiliya, kahangu na vizindo via putukile ku hua kamandende-kamandende mu mutima ueni. Cilemo cikeco ca aluluile visinganieka vieni na mutima ueni. Kaha uze muanetu ue ku handeka Françês ua ku Kanada ngueni ua nongonona honi ngecize nkuma vantu ve ku zinda vakuavo muomu ka va va tantekeya vuino. Ua lilongesele naua ngecize “vifua via vantu ka via hitukilile ha vihela vi ve ku semukila.” Kahangu ka tunda mu mutima uou muanetu mu njila ya ku linga ua ambata umo ndumbuetu ue ku handeka Inglês! Evi vimueso vi na pu vukaleho vu muesa ngecize nkuma cili vene cilemo ce ku manusula kahangu. Kaha ce ku tu pandakana ni nguetu ku tu zitika na lizitiko ka ci tava ku lizitula.​—Kolose 3:14.