CIMPANDE CA HELU | MBIMBILIYA—YOVOKA MU KU I NONGESA
Mbimbiliya yovoka ku ku liua
VUSONDE: Vakua ku soneka Mbimbiliya na vakua ku i kopiala ha katete va i sonekele ha vipapiro na vilambu ni ha vipa via tusitu. * (2 Timoteo 4:13) Vati evi vilambu viaco na vipapiro (papyrus) via niungile Mbimbiliya ku ku sanioka?
Vipapiro vie ku tavuka kaha via ku totoka na ku kuakuka vuasi. Vamo vamala vakua ku lilongesa via ku laza ku Ingito va handekele nguavo “lipapelo liaco li hasa ku liua na ku himpuka livu. Kaha nga va tulika lizengununo mu cimo citenga li hasa ku takiua. Cikuavo naua nga va li sitika citava li liue ku tu longolo, cikumakuma ngeci mua vantsua ni vimbundzi.” Vipapiro vimo, vi hasa ku pihia vuasi nga vi kala mua ku zula ni nga litania lia kama lituilaho.
Cilambu ca kola ku hiana vipapiro, vunoni ce ku pihia nga ka va ci niunga vuino ni nga ci kala mua ku zula, mua ku tuima cikuma ni nga litania li ci tuila cikuma. * Kaha tulongolo va lema cikuma naua cilambu. Ku liya na mizimbu ya ku laza, limo livulu lia handeka ngualio “ku ovoka caco ca kala na seho ya kama.” Nga Mbimbliya ya liuile ni ku takiua nga muzimbu uayo ua zimangana.
VATI MBIMBILIYA YOVOKELE: Lisiko lia vaYundeya lia tumine nkala muangana ku “lisonekela kopia ya lisiko,” ya mavulu atanu a katete a mu Mbimbiliya. (Ndeutelonomi 17:18) Umo mukua ku kopiala ua kama, ua sonekele mikanda ya yingi ya ku laza ku sekulu ya ku livanga, kaha Visoneka viaco va kele na ku vi uana mu vi sinangonga via mu Isaleli na ku Masendonia. (Luka 4:16, 17; Vilinga 17:11) Vati imo mikanda ya ku laza yovoka na lelo lino?
Vikopia via mikanda vi va luka Os Rolos do Mar Morto (Dead Sea scrolls) vi va tulikile mu zindjava zia vuma mu mpambo viovokele mu vihita via miaka
Umo yala ua lilongesele via Testamentu ya Iha ua handekele ngueni, “vaYundeya va va tantekeyele ngecize vakua ku tulikila mazengununo a Visoneka mu zindjava.” Mua vusunga Vakua Kilistu va tualeleleho ku linga ngecize vene. Kaha ngeci, imo mikanda ya laza ya Mbimbiliya va i uanene mu zindjava zia vuma, na mu vi kalumaliu na mu vimpako ni mu vina mu vifuti via mu mpambo.
VIEZILEMO: Makulukazi na makulukazi a vikopia via mitamba ya Mbimbiliya vi novoka miaka i tuvakana 2.000, via hete na ku ntsimbu ino. Ka kuesi naua visoneka vikuavo via ku laza via kala na mikanda ngeci muayo.
^ cin. 3 Vipapiro (Papyrus) via puile mapapelo a ku soneka a va kele na ku panga ha muila ua ku fua ngue mahongo.
^ cin. 5 Ca ku muenako, mukua masiko ku Estados Unidos ua sinalele kopia ya litavasiano lia ciyulo ha cilambu. Kaha mu nima ya miaka 250 lika, cilambu caco ca kuakukile cikuma ngeci mizimbu yaco ka ya monekele vuino.
