YEHOVA NJAMBI ua tonda vakua ku mu lemesa va kale mu ciyulo. Ua tonda va kale mu ciyulo ku umo na mukuavo. Nga va lingamo, mu cikungulukilo ca Vakua Kilistu mu ka kala ciyulo. Eci ciyulo ci hasa ku koka vantu vavengi.

Ca ku muenako, umo cimbanda ku Madagascar ua muene ciyulo ca kele ha kati ka vangamba va Yehova ngeci ua handekele ngueni, ‘Nga nji tonda ku ka kala mu vumo vulombelo, ovu vukevuo vu nji ka hangula.’ Mu ku hita ca ntsimbu, ua likelele ku lemesa vandemone, ua aluluile viuma mu vulo vueni, kaha ua putuka ku lemesa Yehova, Njambi ua ciyulo.

Ngeci muou yala, muaka ku muaka makulukazi a vantu ve ku kovela mu cikungulukilo ca Vakua Kilistu kaha ve ku uana ciyulo ci ve ku tonda cikuma. Vunoni Mbimbiliya nguayo mu cikungulukilo nga mu li “lifuua lia ku sasa na ku lihangula” ci hasa ku hangununa vavusamba na ku katula vitanga via kama. (Tiango 3:14-16) Vunoni mu Mbimbiliya mua kala vimamuna vi hasa ku tu kuasa vati tu hasa ku lihenga ku vitanga viaco na ku kolesa ciyulo ha kati ka vamuanetu. Tu ci talenu vati vimamuna viaco via kuasele vavengi.

“Ka tua kele na ku litavasiana mua cili na umo muanetu u tua pangele neni. Tangua limo omo tua kele na ku licokota, mua kovelele vantu vavali vezile mu kua ku tala ku licokota cetu.”​—vaCHRIS.

“Umo ndumbuetu u nja kele na ku tuhuka neni ntsimbu yose ka tondele naua ku ya nange mu ku ambulula. Kaha ka tondele naua ku handeka nange. Ka nja tantekeyele omo lia vika ua lingililemo.”​—vaJANET.

“Nja kele na ku handeka na vantu vavali ku fone. Umo uavo ua salesele, kaha nja singaniekele ngecize na vatula fone. Kaha nja putuka ku mu handeka mua ku pihia kuli mukuetu ua salele ku fone, nkuma uze ua ku livanga ua kele na ku tu ivua.”​—vaMICHAEL.

“Mu cikungulukilo cetu, vapioneiro vavali ka va kele na ku litavasiana mua cili. Umo uavo ua putuka ku tenduokela mukuavo. Ku lizunga cavo ka ca puile ca cili ku meso a vakuavo.”​—vaGARY.

Viose evi vi moneka ngue vitanga via vindende. Vunoni vie ku vavalesele mua kama ku mitima ya vantu va via kuata kaha na ku pihisa ciyulo ca mu cikungulukilo. Ava vamuanetu va kavele vimamuna via mu Mbimbiliya kaha va lihamba lueka. Mu ku mona cenu vimamuna vika via mu Mbimbiliya via va kuasele?

“Kati mu lizunge zimpata mu njila.” (Njenisisi 45:24) Yosefe ua hele eci cimamuna ca mana ku vamuanaye omo va kele na ku hiluka kuli iseavo. Nga muntu ke ku niunga vutenu vueni, citanga ca cindende ci hasa ku hiana mu ku pihia cikuma. Vakuavo navo va hasa ku niengua. VaChris va muene ngecize vintsimbu vimo ca va kaluuilile ku likehesa na ku kava vimamuna. Va kele na cizango ca ku aluluka,  kaha va lombele lukonekelo kuli uze muanetu i va lizungile neni. Ku tundoho vaChris ua lingile cose mu ku niunga vutenu vuavo. Omo muanetu ua muene kapandi ka va lihakelele vaChris, neni ua alulukile. Kaha matangua ano ve ku pangela hamo Yehova mu ciyulo.

“Kuze ka kuesi zinguli, ku-likanuuela ci honoua.” (Visimo 15:22) Omo kavusamba ka va Janet ua likelele ku handeka navo, vaJanet va pangesele vimamuna via mu Mbimbiliya. Ngeci va ile mu ku ka handeka neni. VaJanet va ka mu hulile nga va lingile vimo via mu vavalesele ha mutima ni ca mu luvalesele. Ha mbangelo ka va livuile ku zituka mu ku lingamo. Vunoni omo va tualeleleho ku simutuila, va livuile mua cili. Kaha na uze ndumbuetu ua nongonuene ngecize ikeye mpundu ua mu ivusisile mua ku pihia ku laza kaha na vaJanet ka va mu lingile na vimo viahi vie ku mu luvalesele. Ua lombele lukonekelo kuli vaJanet, kaha kavali kavo va pua honi vavusamba lueka, ve ku pangela hamo Yehova.

“Nga u ku likombelela vuana vuove ku mutula, kaha haze u vuluka mulonga ua vulumuine kuli muanoko, sezako vuana vuove ku mutula, hamoye u ka lihambe na muanoko ha katete, kaha u keze ua ku kombeleye vuana vuove.” (Mateo 5:23, 24) Yesu ua hanene eci cimamuna mu Cimpande ceni ca ha Muncinda. Mu nima ya ku handeka mua ku pihia uze muanetu, vaMichael ka va livuile mua cili. Ngeci va lingile cose ca tondekele linga va manusule citanga caco. Kaha va ile kuli uze muanetu na ku mu leka vati va kele na ku livua omo lia mezi a va handekele. Vika vie zilemo? VaMichael nguavo, “Muanetu ua nji konekelele na ngozi.” Va pua vavusamba lueka.

“Liyandelienu umo na mukuavo, kaha liecelienu ha kati kenu ku milonga, nga umosi a li nevi via liniengele mukuavo.” (Kolose 3:12-14) Mu vuluka vaze vapioneiro vavali va lizungile ni? Umo mukuluntu ua cikungulukilo ua va kuasele linga va mone ngecize va kele na ku luvalesa vakuavo kaha ka vesi na ku livua mua cili omo liavo. Ua va vuluisile ngecize va pandele ku kala na lukakatela lua ngozi ku umo na mukuavo kaha na ku neha ciyulo mu cikungulukilo. Kaha va tavele na ku kava vimamuna vieni. Matangua ano honi ve ku litavasiana mua cili omo va ambulula muzimbu ua cili.

Cimamuna ca ku Kolose 3:12-14, ci hasa ku mi kuasa ku pua va ku konkama na ku ecela nkala muntu na mi vulumuina kaha na ku likela ku singanieka ha cimpande caco. Vati co nga tua seteka ku ecela vunoni ka tuesi na ku hasa? Cimamuna ca ku Mateo 18:15 ci hasa ku tu kuasa. Vutuhu Yesu ua handekele eci cimpande ha vivulumuna via kama, ua lomboluele vimo vi tu hasa ku linga ambe nga tu li na citanga na muanetu ni ndumbuetu. Tu hasa ku ya ku muntu uaco na ku handeka ha cimpande caco na ku ci manusula vunoni mu ngozi na ku likehesa.

Mu Mbimbiliya mua kala vimamuna vikuavo vi hasa ku tu kuasa. Cingi cavio ca liambatela kumo na ku tsiliela mu sipilitu ya Njambi linga tu solole  ‘muhako ua sipilitu.’ Muhako uaco ua pua “cilemo, ndzolela, ciyulo, lukakatela lua ngozi, ngozi, vuhuanga, vusunga, ku konkama, ku lipokuesa.” (Ngalata 5:22, 23) Aci singaniekenuho. Likina linga li pange vuino va pande ku haka mazi ku vikungu vialio. Na vuno vene, nga tu muesa evi vifua via ku tunda kuli Yehova ci ka tu asiuila tu manusula vimpande na ku pua kavusamba ua cili.

Tu vose muntu ku muntu ua kala na vuntu vueni. Tua kala na vifua via ku liseza-seza, vinjila via ku muenamo viuma na mua ku vi handekelamo. Evi vikevio vie ku tovalesa na ku vuisa ndzolela mu vusamba vuetu na vakuetu. Vunoni vuntu vuetu vua ku liseza-seza vu hasa ku katula vimpande na ku hona ku litavasiana. Umo mukuluntu ua ku hia ua muesele mua cili vati vie ku fua mu ku handeka ngueni: “Ku muntu ua ku holoka ci hasa ku mu kaluuila ku kala na muntu ua ku zituka cikuma. Eci ku liseza ci hasa ku moneka ngue ka cesi na seho; vunoni, kasi ci hasa ku katula vitanga via kama.” Vuno vantu va kala na vuntu vua ku liseza-seza ka va hasa ku litavasiana mua cili ni? Tu ci simutuilenu ha lungano lua vapostolo vavali. Nga tu singanieka hali Petulu, ce ku tu vuluisa ha muntu ua kala na vuasi vua ku handeka viose vi li mu mutue ueni. Nga tu singanieka hali Yoano, ce ku tu vuluisa muntu mukua cilemo uze ue ku singanieka ntsimbu kanda a ci handeke ni ku linga vimo. Petulu na Yoano va kele na vuntu vua ku liseza-seza. Vunoni va litavasianene vuino omo va pangelele Yehova hamo lika. (Vilinga 8:14; Ngalata 2:9) Netu tu hasa ku lingamo lelo. Ambe Vakua Kilistu va kala na vuntu vua ku liseza-seza cikuma va hasa ku pangela hamo mua cili.

Vatico nga umo muanetu mu cikungulukilo cenu a handeka ni a linga vimo vi ka mi luvalesa?  Ca pua ca cili ku vuluka ngecize Kilistu neni ua mu tsilile ngue mua lingile nenu, kaha nenu mua pande ku lemamuanoko. (Yoano 13:34, 35; Loma 5:6-8) Ka ci ka pua ca cili ku likela vusamba na muntu uaco ni ku mu viana. Vunoni, ci li ku lutue nga mu lihula enu vavene: ‘Vuno muanetu na lingi viuma ka via litombouele na masiko a Yehova ni? Vuno na nji vulumuina ku cizango? Ni tua kala lika na vifua via ku liseza? Ua kala na vifua vi nja pande ku temunuina ni?’

Ca ku muenako, nga muanetu ue ku handeka cikuma enuco kuahi, citava mu pangele hamo mu ku ambulula na ku lilongeselaho vimo ni? Vatico nga muntu uaco ua pua mukua vuhuanga ku hiana enu? Mua mono ndzolela ye ku iza mu ku pua cihuanga ku vakulupe, vavezi, ni vaze ka vesi na via ku likuasa navio ni? Citava mu lilongese vimo ha muntu uaco vati mu hasa ku vuezako ku vuhuanga vuenu ni? Vutuhu mua liseza cikuma na vamuanoko, mu hasa ku lilongesa ha vifua viavo via cili. Vutuhu ka mua puile kavusamba ua cili, ci tava mu ka lisuena ku umo na mukuavo. Eci ci ka kuasa linga ha kati kenu ha kale ciyulo na mu cikungulukilo.

Ku sekulu ya ku livanga, kua kele vamo vampuevo vavali va mazina Yondia na Sintike. Ci moneka ngue va puile vantu va vifua via ku liseza-seza, vunoni kapostolo Paulu ua va mamuine linga “va kale na mutima umo lika muli Muangana.” (Filipu 4:2) Netu tu tonda ku pangela Yehova hamo na vamuanetu na ku kala mu ciyulo mu cikungulukilo.

Omo lia vika tua pande ku kala na vuasi vua ku niunga vutenu vuetu hali vakuetu? Citava tu setekese evi visinganieka viaco ku vintsoke vie ku soka mu lihia lia vintemo via cili. Nga ka va vi fumisilemo vintsoke viaco, vi ka lana. Na vuno vene, nga visinganieka vietu via ku pihia ku tuala ha vakuetu vi tualelelaho, vi hasa ku sambukila cikungulukilo cose.  Vunoni nga tua lema Yehova na vamuanetu, tu ka lihakela kapandi ka ku niunga ciyulo mu cikungulukilo.

Nga tu lihakela kapandi ka ku linga ciyulo na vakuetu, tu ka komoka omo lia viuma vi kezamo. Evi via lihitile na umo Mukaleho. Ua handekele ngueni: “Umo ndumbuetu ua kele na ku nji hehesa ngue nji kanike. Eci ca nji vavalele ha mutima. Mu nja tenukile cikuma, nja putuka ku licokota neni. Kaha nja singanieka nguange, ‘Muomu ikeye kesi na ku nji singimika, nange ka nji mu singimika.’”

Vunoni ou ndumbuetu ua hiluile vuino ha vilinga vieni. Ngueni: “Nja muene ngecize vize ka via puile vilinga via cili, ngeci nja livuile mua ku pihia omo liavio. Nja nongonuene ngecize nja pandele ku alulula visinganieka viange. Mu nima ya ku vundila kuli Yehova, nja ka tualele vumo vuana kuli ndumbuetu na ku mu sonekela kamukanda linga a nji konekele omo lia vilinga viange via ku pihia. Tua livumbatelele na ku suva vimpande viaco. Ka tue ku kala naua na vitanga.”

Muntu uose ua tondeka ciyulo. Vunoni ku livua ngue ka tuesi na seho ni ku lihalesa ci hasa ku lingisa vantu ku kala na vilinga vie ku tanganesa ciyulo. Mu mavu ano, vilinga via cifua eci via tsimana, vunoni Yehova ua lavelela vilinga via cili ku vakua ku mu lemesa. Ha kati ka Vakaleho va Yehova ha pande ku kala ciyulo na ku litavasiana. Yehova ua fuiminine kapostolo Paulu ku sonekela Vakua Kilistu ngueni va pandele ku ‘enda-enda ngue omo mu na pande ku-sana’ cize va va saneneneco. Ua va mamuine ku lingamo ‘na ku-likehesa cose na ku-konkama cose, na ntsintsa ya ngozi mu ku liyandela ha kati ka umo na mukuavo na cilemo; zangamenu mu ku niunga vumo vua sipilitu ha lizitiko lia ciyulo.’ (Efeso 4:1-3) “Lizitiko lia ciyulo” lia kala ha kati ka vangamba va Yehova lia pua lia seho cikuma. Ngeci mukemuo tu lihakelienu kapandi ka ku likolesa kaha na ku manusula nkala cimpande ha kati ketu na vamuanetu.