1, 2. (a) Vika va handekele va Elifaze na Mbilendade ku tuala ha cifua ce ku muenamo Njambi vipanga vietu? (b) Vika Yehova ua handekele ku tuala ha cimpande caco?

KU LAZA, vamo vamala vatatu va ile mu ku handeka na ngamba ya Njambi ua lizina Yombi. Elifaze kaTemane, umo ua vaze vamala ua hulile Yombi ngueni: “Yala a hasa ku silivila kuli Njambi? . . . Ci mu ya Mukua Ngolo yose ku mutima ni, omo ove u mukua vuviuke? Ni cikeco nganio kuli ikeye, omo ove u tantuluisa zinjila ziove?” (Yombi 22:1-3) Elifaze ua singaniekele ngueni cikumbululo ca pua houe. Kaha yala ua mu civali, Mbilendande kaSuhe, ua vuezeleko ngueni ka citava vantu va pue vakua vuviuke ku meso a Njambi.​—Tandenu Yombi 25:4.

² Elifaze na Mbilendande va setekele ku lingisa Yombi ku ivua ngueni viose via lingile mu ku pangela Yehova ka via kele na seho. Vamala vaco va tondele Yombi a tsiliele ngecize etu vantu ka tua kele na seho kuli Njambi ngue cimbilimbindzi, livuno, ni nguna. (Yombi 4:19; 25:6) Vuno va handekelemo  omo lia ku likehesa ni? (Yombi 22:29) Mua vusunga Yehova ua tu hiana cikumakuma ka tu hasa ku lisetekesa neni. Vundende vuetu citava ku vu mona nga tu londa ha muncinda, ni tuli mu ndeke kaha tu tala vakuetu vali ha mavu. Vuno mukemuo mue ku ivua Yehova ku tuala ha kapandi ka tue lihakela mu ku pangela na Vuangana vueni ni? Na limo litangua! Yehova ua lekele Elifaze, Mbilendande na yala ua mu citatu Zofale, ngecize va handekele makuli. Kaha ua handekele ngueni ua lema Yombi na ku mu sana ngueni, “ngamba yange.” (Yombi 42:7, 8) Tu kalenu na vusunga ngecize vantu ka va tantulukile va “silivila kuli Njambi.”

3. Vika ua handekele Elihu ku tuala ha kapandi ka tue ku lihakela mu ku lemesa Njambi? Vika a lomboloka mezi eni?

³ Mukuendze ua lizina Elihu ua halakanene omo Yombi ua kele na ku simutuila na vaze vamala va tatu. Mu va manusuile, Elihu uehuile Yombi ku tuala hali Yehova ngueni: “Nga u mukua vuviuke, ua mu hia vika? Ni vika a tambula ku livoko liove?” (Yombi 35:7) Vuno Elihu ua handekele ngecize ndzili I tue li hakela ya ku pangela Njambi ye ku ya mu ngoco ni? Kuahi. Yehova ka sungamesele Elihu ngue mua sungamesele vaze vamala vakuavo. Muomu ikeye ua lomboluele viuma mu njila yeka. Ngueni, Yehova ka tondekele ku lemesa cetu, muomu ua pua ua mutuntu. Ka kuesi viuma vi tu hasa ku linga tu mu vueze ku vupite ni ku ngolo. Muomu nkala vifua ni vuhasi vu tua kala navuo, Njambi ua tu hanavio kaha ue ku tala vati tue ku vi pangesa.

4. Vati ue ku ivua Yehova nga tu muesa ngozi ku vakuetu?

⁴ Nga tu muesa cilemo ca lukakatela kuli vakuetu ve ku lemesa Yehova, Ikeye ue ku mona vilinga viaco ngue tua vi lingila ikeye mpundu. Visimo 19:17 nguayo: “Uze a tetela muhutu a kumuisa kuli Yehova, na cilinga ceni ca ku viuka a ka mu fuetaco naua.” Yehova ue ku mona cikeketima cose ci tue ku muesa ku vakuetu. Vutuhu ua pua Sakatanga ua viose, Yehova ue ku mona evi vilinga viaco ngue likongo ni mukuli, kaha ue ku vi fueta na mavuana a ku komuesa. Muaneni Yesu, neni ua muesele vukaleho vuaco.​—Tandenu Luka 14:13, 14.

5. Vihula vika tu lilongesa lelo?

⁵ Ku laza, Yehova ua laniene kapolofeto Isaya a ka mu imanene na ku mu pangela mu njila imo ya ku lifuila. (Isaya 6:8-10) Isaya ua tavele cilanio caco na ku lihana cose, ngueni: “Yange uno; nji tume ange.” Na lelo lino, Yehova ue ku tavesa vantu va ku ononoka va pange mu cipanga ceni. Kaha makulukazi a vangamba va Yehova ve ku muesa ngecize va kala na cimbembesi ngue ca Isaya. Va lihana mu ku tava ku pangela Yehova mu vinjila via ku liseza-seza na ku vihela via ku liseza-seza mu visoti vieka na vieka. Vunoni vamo va hasa ku singanieka nguavo: ‘Nja haka seho ku ku lihana mu vipanga via Yehova, vunoni vi nji linga  lika liange vi kala na seho kuli ikeye ni? Nji kaleko ni kuahi, nkuma Yehova ka hasa ku puisemo vipanga vieni ni?’ Nenu mua singaniekaho laza ngoco ni? Tu lilongesenu vati viuma via solokele kuli vangamba va Yehova ku nima, na Ndevola na Mbalake, linga tu hase ku kumbulula evi vihula.

6. Omo lia vika ca solokele ngue masualale va Yavine va hasa ku vula vaIsaleli?

⁶ Mbalake ua puile lisualale mu Isaleli, kaha Ndevola ua puile kapolofeto. Mu miaka 20, vaIsaleli va va “yandesele cikumakuma” kuli Yavine, umo muangana ua mu Kanana. Masualale va Yavine va puile vikenia va ku linga, vaIsaleli va vuile vuoma vua ku tunda ha vindzivo viavo. Civunga ca masualale vaco ca kele na matemba a ndzita 900 na viekesi, vunoni vaIsaleli ka va kele na vitua via cili via ku luisa ni vintelo via ku liohiela navio.​—Vangazi 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Talenu litota.)

7, 8. (a) Ha katete vika Yehova ua tumine Mbalake? (b) Vati Isaleli ya vulile civunga ca Yavine? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

⁷ VaIsaleli va puile va ku zeya kaha va vasi ku va vula ku civunga ca Yavine. Vunoni Yehova ua tumine Mbalake ku hitila muli kapolofeto Ndevola ngueni: “Hamoye na ku suena ku muncinda ua Tavole, kaha tuala nove likumi lia makulukazi lia vamala va kuli vana va Nafatali na kuli vana zembulone. Kaha nji ka ku kokela, ku ndonga Kisone, Sisela, kapitau ka masualale va Yavine hamo na matemba eni na civunga ceni; kaha nji ka mu kundika mu livoko liove.”​—Vangazi 4:4-7.

⁸ Muzimbu ua ku tonda vakua ku lihana ua ile, kaha vantu 10.000 va kungulukile ha muncinda ua Tavole. Kaha Mbalake ua ile mu ku lua ndzita na civunga ca Yavine ku cihela ci va tumbuile nguavo Tanake. (Tandenu Vangazi 4:14-16.) Vuno Yehova ua kuasele vaIsaleli ni? Eyo. Ha ntsimbu ize vene kua nokele niondzi ya kama kaha livu liose ya himpukile vutompe. Eci ca kuasele vaIsaleli. Mbalake ua sekuile civunga ca Sisela vikilometru 24, na ku cihela ca lizina Halosete. Kaha Sisela mua kele na ku tina litemba lieni lia tompelele. Ngeci ua sulukilemo na ku tinina ku Zananime, halumo ku hiehi na Kendese. Kaha ua ka vandele mu mbalaka ya umo mpuevo ua lizina Yaele. Sisela ua zeyele cikuma ngeci ua ile vuasi mu tulo. Kaha mua kosele, Yaele ua simpile ua mu tsiha. (Vangazi 4:17-21) Yehova ua kuasele vaIsaleli ku vula vitozi vavo! * (Talenu litota.)

9. Vika tu lilongesa ku Vangazi 5:20, 21 ku tuala ha ndzita ya vaIsaleli na Sisela?

⁹ Mizimbu ikuavo ku tuala ha viuma vi va soneka ku Vangazi kapitulu 4 tu i uana mu kapitulu ka na hatako. Vangazi 5:20, 21 nguayo: “Fume muilu zintangantanga zia luile, ku zinjila ziazio zia luile na Sisela. Ndonga Kisone ua va tualele.” Vuno eci ca lomboloka ngecize tungelo va kuasele vaIsaleli mu ndzita, ni ca lomboloka ngecize  muilu mua nokele mavue? Mbimbiliya ka ya vi lomboluele. Vunoni citava Yehova uovuele vantu veni mu ku nokesa niondzi ya kama ya lingisile matemba 900 a tompele. Vangazi 4:14, 15, ya muesa lutatu ngecize Yehova ikeye ua vulile ndzita ya vaIsaleli. Na umo ha kati ka vaze masualale 10.000 ua pandele ku lipamba ngecize ikeye na vulu ndzita yaco uahi.

10, 11. Vika via puile Meloze? Vika va i singilile?

¹⁰ Tu ci hilulenu kamo kacimpande ka ku tovala. Mu nima ya vaIsaleli ku vula, Ndevola na Mbalake vembile muaso ua ku sangaziala Yehova. Nguavo: “‘Singenu Meloze, ngueni kangelo ka Yehova, singenu na ku sasa vandambo vayo, muomu ka vezile mu ku kuasa Yehova, mu ku kuasa Yehova mu ku lua na vakua vukama.’”​—Vangazi 5:23.

¹¹ Vika mpundu via puile Meloze? Ka tu tantekeya mua cili. Vunoni cisingo ci ya tambuile Meloze ca lipuisilemo mu njila ya ku linga visupo viayo viose via zimanganene. Halumo Meloze ya puile imo mbonge kaha vantu vayo ka va lihanene mu ku ka kuasa Mbalake ku ndzita. Mu ku linga vantu 10.000 va lihanene mu ku ka luisa vakua Kanana, citava vakua Meloze va vuile muzimbu ua ku tonda vakua ku lihana. Ni halumo Meloze ya puile mbonge ya hitile Sisela mua kele na ku tina Mbalake. Kaha citava vakua Meloze va kele na vukovelelo vua ku kuata Sisela vunoni ka va lingilemo. A ci singaniekenu mu va muene lisualale ua cikenia a tunta mu vitapalo via mbonge yavo! Nga va mu kuatele, nga va lingile cuma ca kama muku kuasa vutumbe vua Yehova. Nga va lingilemo, Yehova nga ua va lunguisile. Vunoni mu va kele na vukovelelo vua ku lingila vimo Yehova, ka va lingilemo. Vakua Meloze va lisezele cikuma na Yaele, muomu ikeye ua kalukile na ku lingako mumo.​—Vangazi 5:24-27.

12. Ku litepa cika va muesele vantu ci va tumbula ku Vangazi 5:9, 10? Vati ca likuata netu lelo lino?

¹² Ku Vangazi 5:9, 10, tua mono ngecize cimbembesi ca vaze 10.000 ca litepele cikuma na vaze ka va lihanene. Ndevola na Mbalake va sangalele “vanguvulu va Isaleli, vaze va lihele ku cizango cavo ha kati ka vantu.” Va litepele cikuma na “vakua ku endela vimulu va ku vuka” muomu va limuene ngue va kele na seho cikuma kaha vipanga via ku lihana ka via va fuililile. Vantu vaco va va tumbula nguavo “vakua ku tumama mu viketa via seho ya kama” na “vakua ku enda mu njila” muomu va kele na ku yoya vuino. Vunoni va lisezele cikuma na vakua ku lihana va tavele ku ya na Mbalake ku ndzita ku mincinda ya Tavole na ku viana via mema ku Kisone. Vaze va tondele muono ua uasi va va lekele nguavo: “Ci ambululenu!” ni nguetu ‘lihilulenu.’ Va pandele ku hilula ha vukovelelo vua ku lihana mu vipanga via Yehova, vunoni ka va lingilemo. Na lelo lino, tua pande ku hilula ha  cifua ci tue ku muenamo ku pangela Njambi.

13. Vati cifua ci va muenenemo viuma vakua Luvene, Ndane, na Asele ca litepele na ca vakua Zembulone na Nafatali?

¹³ Vaze vakua ku lihana 10.000 va vezikile mu ku limuena vati Yehova ue ku muesa Vukama vueni. Va hasele ku leka vakuavo muzimbu uaco mu mu va kele na ku “simutuila vilinga via vuviuke via Yehova.” (Vangazi 5:11) Vunoni visemua via Luvene, Ndane, Asele va lisosomuene cikuma na vupite vuavo, ngeci mua malimba, matanga na vikuma via ku kalunga, kati na vipanga via Yehova.(Vangazi 5:15-17) Vunoni kati mukemuo mu via fuile visemua viose. Vakua visemua via Zembulone na Nafatali “va hakele miono yavo ku ku-tsa” mu ku kuasa Ndevola na Mbalake. (Vangazi 5:18) Tu hasa ku lilongesa cuma ca kama ku tuala hali evi vifua via ku liseza vi va muenenemo cipanga ca ku lihana.

14. Vati tue ku muesa nguetu tuli na ku kuasa ku sika ca Yehova?

¹⁴ Lelo lino, ka tue ku lua ndzita mpundu linga tu kuase ku sika ca Yehova. Vunoni tue ku mu kuasa mu ku ambulula na ntsintsa na ntuima. Matangua ano vakua ku lihana va tondeka cikumakuma. Makulukazi a vamuanetu va vamala na va vampuevo na va vakuendze ve ku lihana mu vipanga via ku liseza-seza via ntsimbu yose. Ngeci mua, vupionelu, ku pangela ku Mbetele, ku tunga Vindzivo via Vuangana na ku lihana ku viuano via limbo na via muhato. Vamo vakuluntu ve ku fuitangana mu Vivunga via Tala via Visipitali na ku viukisa viuano via muhato. Tu kalenu na vusunga ngecize Yehova ua haka seho ya kama ku ku lihana cetu mu ku mu pangela mu viose vi tondeka, kaha ka ka suvu ku fuitangana cetu.​—VaHevelu 6:10.

15. Vika tu hasa ku linga, linga kati tu zimbalese ntuima yetu mu vipanga via Yehova?

 ¹⁵ Muntu ku muntu na pande ku hilula cifua ci tue ku muenamo vipanga via ku lihana. Mu ku lihula nguetu: ‘Vuno nje ku ecelela vipanga viose ku vakuetu ni? Vuno nje ku lisosomua cikuma na vupite ku hiana ku pangela Yehova ni? Nje ku tambuluisa lutsilielo na ntsintsa ya Mbalake, Ndevola, Yaele na vakua ku lihana 10.000, mu ku pangesa nkala vuana vu nja kala navuo mu vipanga via Yehova ni? Vuno nje ku singanieka ha ku alukila ku mbonge yeka ni cifuti ceka mu ku tonda vimbongo ni muono ua cili ni? Nga mukemuo, nje ku vundila kuli Yehova ku tuala ha vati vulungi vuaco vu ka kuata ku vusoko vuange na cikungulukilo ni?’ * (Talenu litota.)

16. Vutuhu viuma viose via pua via Yehova, vika tu hasa ku mu hana?

¹⁶ Mu ku tu tavesa ku mu kuasa, Yehova ua tu hana ku vezika ca ku komouesa cikuma. Tunde ku ntsimbu ya Andama na Eva, Ndiavu ue ku tonda vantu veze ku mutamba ueni mu ku alulukila Yehova. Vunoni nga tu kuasa ku sika ca Yehova, tue ku muesa ha toma kuli Satana ku mutamba ueya tuli. Lutsilileo luetu na lukakatela lua cilemo vie ku tu lingisa ku lihana mu vipanga via Yehova na ku mu vuisa ndzolela. (Visimo 23:15, 16) Njambi ue ku pangesa lukakatela na ku ononoka ci tue ku muesa mu ku mu pangela linga a kumbulule ku tsopa ca Satana. (Visimo 27:11) Ku ononoka cetu vukevuo vuana vua kama vu tu hasa ku hana kuli Yehova, kaha vue ku mu vuisa ndzolela ya kama.

17. Ku liya na livulu lia Vangazi 5:31 vika vi ka soloka ku lutue?

¹⁷ Vuovuno vantu vose va ka hangula lika ku sika ca Yehova. Ntsimbu yaco tue ku i lavelela na ndzolela ya kama! Tue ku ivua ngeci mua Ndevola na Mbalake vembile nguavo: “Vitozi vove vose va nonge ngecize vene, A Yehova: Vunoni vaze va mu lema va pue ngue litangua omo lituhuka ku ngolo yalio.” (Vangazi 5:31) Evi vi ka lipuisamo omo Yehova a ka nongesa mavu a Satana. Mu i ka putuka ndzita ya Alemangendo Yehova ka ka tondeka vantu vakua ku lihana va ka mu kuase ku nongesa citozi Satana houe. Etu tu ka ‘mana ngoco’ na ku ‘mona vuovole vua Yehova.’ (2 Mizimbu 20:17) Vunoni mu ntsimbu ino, tuli na vukovelelo vua vuingi vua ku kuasa ku sika ca Yehova na ntsintsa na ntuima.

18. Vati cipanga cenu ca ku lihana ci hasa ku kuasa vakuenu?

¹⁸ Ndevola na Mbalake va putukile muaso ua ku vula cavo, na visangala kuli Yehova kati ku vantu. Vembile nguavo: “Omo vantu va lihele ku cizango cavo, sangazialenu Yehova!” (Vangazi 5:1, 2) Netu omo tu pangela Yehova mu viose vi tondeka, vakuetu va hasa ku ivua cizango ya ku ‘sangaziala Yehova!’