1. (a) Vika va lingile va Yefeta na Hana? (Talenu vikupulo via ku vuputukilo.) (b) Vihula vika tu lilongesa lelo?

YEFETA ua puile ntuamena ua ntsintsa na lisualale ua ku kaluka. Hana ua puile mpuevo ua ku likehesa, mukua ku niunga vuino yalieni na ndzivo yeni. Vose va puile vakua ku lemesa Yehova. Vunoni kuli vikuavo vi va lingile. Yefeta na Hana va lisingile ni nguetu va lingile nkuminio kuli Yehova, kaha va puisilemo vi va likuminyine. Va pua lungano lua cili ku vamala na vampuevo ve ku tonda ku likuminia viuma kuli Yehova. Tu lilongesenu vihula vitatu: (1) Ku linga cisingo ca lomboloka vika? (2) Ku likuminia cuma kuli Njambi ca kala na seho ika? (3) Vika tu hasa ku lilongesa kuli Yefeta na Hana?

2, 3. (a) Nkuminio ya pua vika? (b) Vika ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku likuminia viuma kuli Njambi?

² Mu Mbimbiliya, nkuminio ya pua ku kulahesa vimo kuli Njambi. Ca ku muenako, muntu a hasa ku likuminia kuli Yehova ngueni a ka mu lingila vimo, ku mu hana vuana, ku kovela mu cimo cipanga ni ku likela vimo viuma. Nkuminio ve ku i linga ku cizango, ku hitila mu vuana vua ku lihanguila viuma vu tua kala navuo. Nkuminio ka ve ku i kakateya. Vunoni  nga muntu a likuminia vimo, Yehova ue ku mona litavasiano liaco ku pua lia seho ya kama, lize lia pande ku li singimika na ku li puisamo. Mu Mbimbiliya, nkuminio ya pua hamo lika na ku lisinga. Ku lisinga ca pua ku litavela ni ku likunkula ku linga cimo cuma ni ku likelaco. (Njenisisi 14:22, 23; VaHevelu 6:16, 17) Vika ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha seho i tua pande ku haka ku viuma vi tue ku likuminia kuli Njambi?

³ Lisiko lia Mosesa lia muesele ngecize nga muntu a likuminia vimo kuli Yehova ka pandele ku “sahula lizi lieni” vunoni na pande ku “linga ngue viose via tuhuka ku kanua keni.” (Numelu 30:2) Mu nima ya ntsimbu Solomone ua sonekele ngueni: “Omo u lisinga cisingo kuli Njambi, kati u linge lisalu [ni ku likanuuela] mu ku ci fueta; muomu ikeye ke ku viukilila mu viheve. Fueta vi u na lisingi.” (Ekelesiaste 5:4) Yesu ua muesele ngecize ka tua pandele ku tuala nkuminio mu sembulule, ngueni: “Kati u lisinge makuli, vunoni u ka linga ku meso a muangana [Yehova] evi viu na lisingile.”​—Mateo 5:33.

4. (a) Nkuminio ya kala na seho ika kuli Yehova? (b) Vika tu tonda ku lilongesa kuli Yefeta na Hana?

⁴ Mua vusunga, tua pande ku haka seho ya kama ku nkala viuma vi tu likuminia kuli Yehova. Muomu vi tue ku likuminia via kuata ku vusamba vueni netu. Ndaviti ua muesele ku likata caco mua handekele ngueni: “Iya a ka kanduka ku muncinda ua Yehova? Kaha iya ka mana mu hondo yeni ya ku lela?” Kaha ua kumbuluile ngueni: “Uze ka lisingile na makuli.” (Visamo 24:3, 4) Vika va likuminyine Yefeta na Hana? Ca puile ca casi ku puisamo vi va likuminyine ni?

5. Vika ua likuminyine Yefeta? Vika viezilemo?

⁵ Yefeta ua lingile nkuminio kuli Yehova mua ile na ku lua na vaAmone. Cifuti caco ca kele mu vutozi na vantu va Njambi. (Vangazi 10:7-9) Yefeta ua vundilile Yehova a mu kuase ku vula ndzita, kaha ua likuminyine ngueni: “Nga mua vusunga u ka kundika vana vaAmone mu livoko liange, kaha ci ka pua ngecize nkala Cuma ci tuhuka ku mapito a ndzivo yange mu ku liuana nange, omo nji hiluka mu ciyulo mu ku fuma kuli vana va Amone, cikeco ci ka pua ca Yehova.” Yehova ua kumbuluile Yefeta na ku mu kuasa ku vula ndzita. Vunoni mua hilukile kuimbo, muaneni ua mpuevo ikeye uezile mu ku mu sesa. Ngeci ikeye ua pandele ‘ku pua ua Yehova.’ (Vangazi 11:30-34) Mu njila ika?

6. (a) Vuno ca puile ca casi kuli Yefeta na muaneni ua mpuevo ku puisamo nkuminio yavo ni? (b) Vika tu lilongesa ku Ndeutelonomi 23:21, 23 na Visamo 15:4 ku tuala ha ku likuminia viuma?

⁶ Linga a puisemo nkuminio ya ise, muana  Yefeta ua pandele ku ya mu ku ka pangela ntsimbu yose ku tavenakulu. Vuno Yefeta ua likuminyine ca ku hona ku singanieka vuino ni? Houe. Mua vusunga, Yefeta halumo ua tantekeyele ngecize muaneni ikeye a ka livanga ku iza mu ku mu sesa. Vunoni ambe nga ua tantekeyele ni kuahi, ku puisamo via likuminyine kuli Yehova ka ca puile ca casi, cipue kuli ikeye ni kuli muaneni ua mpuevo. Yefeta mua muene muaneni ua vuile ngue na tukuka mutima. Muaneni ua ile mu “ku lila vuana vua mpuevo” vueni. Omo lia vika? Yefeta ka kele na muana ua yala, kaha uze muaneni umo lika ua mpuevo ka pandele naua ku somboka na ku sema vana. Cikota ca Yefeta ca lengele. Vunoni Yefeta na muaneni va muene ngecize kua kele cuma ca seho ku hiana vi va kele na ku ivua ku mutima. Yefeta ua handekele ngueni: “Nji na asama kanua kange kuli Yehova, kaha ka nji ku hasa ku hilukilako.” Kaha muaneni ua handekele ngueni: “Linga nange ngue ku vize via tuhuka ku kanua kove.” (Vangazi 11:35-39) Yefeta na muaneni va puile vakua ku ononoka, kaha kuli vakevo ca puile cizila ku pokola nkuminio yavo kuli Njambi, vutuhu ca kaluuile ku i puisamo.​—Tandenu Ndeutelonomi 23:21, 23; Visamo 15:4.

7. (a) Vika ua likuminyine Hana kaha omo lia vika? Vika viezilemo? (b) Vika nkuminio ya Hana ya lombolokele kuli Samuele? (Talenu litota.)

⁷ Hana neni ua lingile nkuminio kuli Yehova mu ntsimbu ya ikalu cikuma ya muono ueni. Ua livuile vungoco muomu ka kele na vana, kaha va kele na ku mu pakesa na ku mu tsopa omo lia ku pua ntsimpi. (1 Samuele 1:4-7, 10, 16) Ngeci ua vundilile na ku leka Yehova viose via vuile ku mutima, kaha ua likuminyine ngueni: “A Yehova ua vivunga, nga cili vene u tava ku tala kayando ka ngamba yove, na ku nji vuluka, na ku suva ngamba yove cahi, vunoni u tava ku hana kuli ngamba yove muana ua yala, kaha ange nji ka mu hia kuli Yehova matangua ose a muono ueni, kaha mpoko ka i ka heta ku mutue ueni.” * (Talenu litota.) (1 Samuele 1:11) Yehova ua vuile civundilo ceni, kaha mu muaka ua hateleko Hana ua semene muana ua yala, Samuele. Hana ua vuile ndzolela ya kama! Vunoni ka suvile via likuminyine kuli Njambi. Mua semukile muaneni Hana ua handekele ngueni: “Nji na mu vundila kuli Yehova.”​—1 Samuele 1:20.

8. (a) Vuno ca puile ca casi kuli Hana ku puisamo nkuminio yeni ni? (b) Vati Visamo 61 i na mi vuluisa via lungano lua cili lua Hana?

⁸ Omo Samuele ua puisile miaka itatu, Hana ua puisilemo via kulahesele Yehova. Ua tualele Samuele ku tavenakulu ku Silo kuli Sasendote ua Kama Eli na ku mu leka ngueni: “Muana ou I nja vundilile; kaha Yehova na nji hie civundilo cange ci nja mu vundiliele: ngoco vene naua ange nji na mu  hie kuli Yehova; ntsimbu yose a ku yoya nji na mu hie kuli Yehova.” (1 Samuele 1:24-28) Tunde haze, Samuele ua yoyelele ku tavenakulu. (1 Samuele 2:21) Ku puisamo via likuminyine ka ca puile ca casi kuli Hana. Ca lombolokele ngecize ka ka kala naua na muaneni vutuhu ua mu lemene cikuma. Kaha ka ka mono ku kola ceni. Vunoni Hana ua hakele seho ya kama ku nkuminio yeni kuli Yehova. Ua kele na cizango ca ku ecela ambe viuma via kele na seho ya kama kuli ikeye muku puisamo nkuminio yeni.​—1 Samuele 2:1, 2; tandenu Visamo 61:1, 5, 8.

9. Vika tu simutuila?

⁹ Omo tu na tantekeya seho ya kala ha ku likuminia viuma kuli Yehova, tu simutuilenu honi ha vihula evi: Viuma vika tu hasa ku likuminia lelo lino? Kapandi kaka tua pande ku lihakela mu ku vi puisamo?

10. Nkuminio ika ya kama cikuma ye ku linga Mukua Kilistu? Ya lomboloka vika?

¹⁰ Nkuminio ya kama cikuma ye ku linga Mukua Kilistu ya pua ku lihana kuli Yehova. Ku-lihana ca pua ku linga civundilo kua  lika lia muntu, na ku kulahesa Njambi ngecize a ka mu pangela ku miaka yose, viose vi soloka vi soloke ngano. Yesu ua handekele ngueni mu ku lingamo tue ‘ku liviana’ etu vavene, ni nguetu ku tuameka vizango vieni, kati vietu vavene. (Mateo 16:24) Tunde litangua liaco, tue ‘ku pua va Yehova.’ (Loma 14:8) Tua pande ku haka seho ya kama ku ku-lihana cetu. Tue ku ivua ngue mua handekele mukua visamo, ngueni: “Vika nji ka fueta kuli Yehova omo viviezikiso vieni viose kuli ange? Nji ka fueta vi nja lisingi kuli Yehova, Cili, ku meso a vantu veni vose.”​—Visamo 116:12, 14.

11. Vika via solokele ha litangua li va mi mbatizile?

¹¹ Mua hana laza muono uenu kuli Yehova na ku mi mbatiza mu mema ni? Nga mukemuo, mua linga vuino! Mu vuluka muanetu ua hanene cimpande ca Mbatizimu yenu mua mi hulile nga mua lihana kuli Yehova na ku tantekeya nga “ca mi lomboloka ngecize ku-lihana cenu va ka mi mbatize ci mi solola ku pua umo ua Vakaleho va Yehova ni”? Mu mua kumbuluile nguenu eyo, mua lekesele ku mbunga yose ngecize mu na lihana, kaha mu na puisamo ku mi mbatiza ku pua ngamba ya Yehova. Mua vusunga mua vuisile Yehova ndzolela ya kama!

12. (a) Vihula vika tua pande ku lihula? (b) Vifua vika Petulu ua tu kaniamesa ku kala navio?

¹² Mu va mi mbatizile, mua kulahesele Yehova nguenu mu ka pangesa muono uenu mu ku mu pangela na ku linga viose mu ka ononoke vitume vieni. Vunoni mbatizimu ya pua lika vuputukilo. Mu ku hita ca ntsimbu, tu vose tua pande ku tualelelaho ku lihilula etu vavene. Tua pande ku pua na ku lihula nguetu: ‘Vusamba vuange na Yehova vuli na ku kola tunde ha va nji mbatizila ni? Nji li na ku tualelelaho ku mu pangela na mutima uose ni? (Kolose 3:23) Nje ku vundila ntsimbu yose ni? Nje ku tanda Mbimbiliya matangua ose ni? Nje ku kunguluka ntsimbu yose ni? Nje ku ya mu ku ambulula ku sua kumo ni? Ni ndzolela yange mu vipanga evi i na tepuluka?’ Kapostolo Petulu ua mamuine ngecize tu hasa ku tontola mu vipanga vietu kuli Yehova. Linga tu tine ku vusonde vuaco tua pande ku fuitangana mu ku kola mu lutsilielo, mu mana a ku tantekeya Yehova, mu lukakatela, na mu vipanga vietu kuli Yehova.​—Tandenu 2 Petulu 1:5-8.

13. Vika na pande ku tantekeya Mukua Kilistu ua lihana ku mu Mbatiza?

¹³ Nga tu likuminia ku pangela Yehova, ka citava naua ku tsiha nkuminio yaco. Nga muntu a zeya ku pangela Yehova ni ku pua Mukua Kilistu, ka pandele ku handeka ngueni ku lihana ceni kuli Yehova ca puile ku seteka lika, ni ngueni mbatizimu yeni ka yesi na seho. * (Talenu litota.) Nga muntu ua lihana kuli Yehova a vulumuna mulonga ua kama kaha ali na mulonga kuli Yehova na ku cikungulukilo. (Loma 14:12) Ka tu tondo ku lifua na vaze va tumbuile Yesu ngueni: “U na seza cilemo cove ca ku livanga.” Vunoni tu tonda va ka tu tumbule nguavo: “Nja tantekeya vilinga viove, na cilemo cove, na vipanga viove, lukakatela luove, kaha ngecize vilinga viove via ku sulumuina via hiana ku lana vize via katete.” (Ku-Solola 2:4, 19) Tu tonda ku vuisa Yehova  ndzolela mu ku yoya miaka ku lihana cetu na ntuima yose.

14. Nkuminio ika ya mu civali ya seho ya kama ya hasa ku linga muntu? Omo lia vika?

¹⁴ Nkuminio ya mu civali ya seho ya kama ya hasa ku linga muntu ya pua ya vulo. Vulo vua pua vua ku lela. Ngeci mukemuo nkuminio ya vulo ya kala na seho ya kama kuli Yehova. Ntsombolua na yalieni mu ve ku linga nkuminio yavo, ve ku linga cikulaheso ku meso a Yehova na ku vose ve ku kalaho. Kaha ve ku likuminia ku lilema, ku lihaka seho, na ku lisingimika umo na mukuavo mu ntsimbu yose i va ka kala hamo lika ha mavu ku liya na vutumbe vua Njambi ku vulo. Vutuhu vamo ka ve ku handeka mpundu aa mezi, vunoni kasi ve ku linga nkuminio kuli Njambi. Mu ve ku linga nkuminio yaco, ve ku pua honi yala na mpuevo. Vulo vua pande ku simbula miaka yose ya yoya muntu tunde ha litangua liaco. (Njenisisi 2:24; 1 Kolintu 7:39) Yesu ua handekele ngueni: “Ngoco vene ava Njambi na va pandakana muntu kati aka va hangunene.” Vose vali na ku liambata ka va pandele ku singanieka ngecize nga ka va litombuele mu vulo, va hasa ku tsiha vulo.​—Mako 10:9.

15. Omo lia vika Vakua Kilistu ka va pandele ku mona vulo ngue mu ve ku vu mona vakua mavu?

¹⁵ Mua vusunga, mu ku linga vantu ka va tantulukile, ka kua kele vulo vua ku tantuluka. Ngeci mukemuo Mbimbiliya nguayo, vose va liambata “va ka mona lamba.” (1 Kolintu 7: 28) Cingi ca vakua mavu, ve ku sembulula vulo. Nguavo nga viuma ka viendele mua cili, ci tava va tsihe vulo. Vunoni kati mukemuo mu ve ku singanieka Vakua Kilistu ku tuala ha vulo. Muomu kuli vakevo ku liambata ca pua ku linga nkuminio ku meso a Njambi. Nga va pokola nkuminio yaco, ci ka pua ngue vongele Njambi, kaha Njambi ua zinda vakua ku-onga. (Levitiku 19:12; Visimo 6:16-19) Vakua Kilistu va liambata va pande ku vuluka mezi a kapostolo Paulu: “Ua lipandakana laza na mpuevo? Kati u lengeye ku lihangununa.” (1 Kolintu 7:27) Paulu ua handekele ngoco muomu ua tantekeya ngecize Yehova ua zinda muntu a linga vungungu linga a tsihe vulo.​—Malakiya 2:13-16.

16. Vika ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku tsiha vulo na ku litepa?

¹⁶ Yesu ua longesele ngecize Mbimbiliya ya tavesa lika ku tsiha vulo nga umo a linga vupangala kaha mukuavo a viana ku mu konekela. (Mateo 19:9; VaHevelu 13:4) Amba co ku litepa? Kasi Mbimbiliya ya vi lombolola vuino. (Tanda 1 Kolintu 7:10, 11.) Mbimbiliya ka ya hanene vusunga vua tavesa vaze va liambata ku litepa. Vunoni, vintsimbu vimo ku hasa ku kala visoti vi lingisa Mukua Kilistu ku mona ngecize ka kuesi njila yeka yahi, noho ku litepa na mukua ndzivo yeni. Ca ku muenako, vamo ve ku kala na vusunga ngecize nga va tualelaho ku kala na mukua ndzivo yavo mukua luozi ni ue ku luisa vusunga, muono uavo ni vusamba vuavo na Yehova vu hasa ku kala mu vusonde vua kama. * (Talenu litota.)

17. Vika va hasa ku linga Vakua Kilistu va liambata linga vulo vuavo vu tualeleleho?

¹⁷ Nga vamo yala na vampuevo va ya ku vakuluntu mu cikungulukilo mu ku tonda  vimamuna via vati va tuala vulo vuavo ku lutue, vakuluntu va pande ku va hula nga va na tala laza video Vati ca Fua Cilemo ca Vusunga? ni nga va na lilongesa laza mukanda Mu Hasa ku Yoya mu Ndzolela ha Ndzivo Yenu. Video na mukanda uaco via muesa vitume via Mbimbiliya vi hasa ku kaniamesa vulo. Vamo vampuevo na yala va handekele nguavo: “Tunde ha tua putukila ku lilongesa ou mukanda, tue ku ivua ndzolela ya kama mu vulo vuetu.” Umo muanetu ua mpuevo ua somboka miaka 22, ua singaniekele ngueni vulo vueni vu tsa. Kaha ua talele video. Ua handeka ngueni: “Vutuhu tu vose va tu mbatiza, vunoni ka tua litombuele mu visinganieka na yaliange. Ize video yezilile ha ntsimbu ya cili! Tu na putuka naua ku litombola mu vulo.” Ngue mu tu na mono nga yala na mpuevo va kava vitume via Yehova mu vulo vuavo, va ka yoya mu ndzolela kaha vulo vuavo vu ka kaniama.

18, 19. (a) Vika ve ku linga cingi ca visemi Vakua Kilistu? (b) Vika tu hasa ku handeka ku tuala hali vaze va kala mu cipanga ca tsimbu yose?

¹⁸ Ku vuputukilo tu na lilongesele nkuminio ya lingile Yefeta na Hana. Omo lia nkuminio yaco, muana Yefeta ua mpuevo na muana Hana ua yala va pangesele miono yavo mu ku pangela Yehova mu cifua ca ku lifuila. Cingi ca visemi Vakua Kilistu ve ku kaniamesa vana vavo va kovele mu cipanga ca ntsimbu yose na ku kundika miono yavo mu ku pangela Njambi. Kaha tu vose mu cikungulukilo tu hasa ku kaniamesa ava vanike vaco va tualeleho cipanga cavo.​—Vangazi 11:40; Visamo 110:3.

¹⁹ Lelo mu mavu ose, Vakaleho va Yehova va ku pua 67.000 va kala mu Cipanga ca Ntsimbu Yose. Vamo va kala ha vimbetele ni mu vipanga via ku tunga ni ku pua tuniungi va ku zinguluka. Vakuavo va pua valongisi mu lihia, vapioneiro va ntsimbu yose, vamisionaliu, vakua ku pangela ku Vindzivo via Viuano ni ku vindzivo kue ku hitila visikola vietu via Mbimbiliya. Nkala muntu ha kati kavo ua linga “Nkuminio ya ku Ononoka na ku Tava Vuhutu.” Mu nkuminio yaco, ve ku likuminia ku fuitangana mu nkala cipanga ci va tambula kuli Yehova, ku yoya muono ua uasi, kaha na ku hona ku tonda vipanga vieka via ku tonda mua ku lisukila, noho va na va tavesa. Ka ve ku lipuisa ngue va ku lifuila, muomu nguavo vipanga viavo vikevio via ku lifuila, kati vakevo. Va lihakela kapandi ka ku niunga nkuminio yavo na ku likehesa cose mu nkala ntsimbu i va kala mu cipanga ca ntsimbu yose.

20. Vati tua pande ku mona nkala nkuminio yetu kuli Njambi? Omo lia vika?

²⁰ Mu cilongesa cino, tu na lilongesa viuma vitatu vi tu hasa ku likuminia kuli Njambi. Halumo mua likuminia laza cimo cavio. Tua tantekeya ngecize tua pande ku haka seho ku viose vi tu likuminia, kaha tua pande ku linga cose mu ku vi puisamo. (Visimo 20:25) Nga ka tu puisamo vi tue ku likuminia kuli Yehova, mu hasa ku iza luvinda lua kama. (Ekelesiaste 5:6) Ngeci mukemuo tu puenu ngeci mua mukua visamo ua lekele Yehova ngueni: “Nji kemba visangala ku lizina liove ku miaka yose ya ya-ye, linga ku litangua ku litangua nji ka linga vize vi nja lisingi.”​—Visamo 61:8.