1. Vati Avilahama ua muesele ngecize ua tsilielele mu vuoloke vua Yehova? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

“NGAZI ya mavu ose ka li ka linga vusunga ni?” (Njenisisi 18:25) Avilahama ua puile ua ku ononoka, ngeci ka lingile eci cihula omo lia vimpata houe. Vunoni, cihula ceni ca muesele ngecize ua tsiliele ngueni Yehova a ka sompesa vimbonge via Sondoma na Ngomola mu vuoloke. Ua kele na vusunga ngecize Yehova ka hasa ku “tsiha mukua vuviuke hamo na mukua vupi.” Eci ca kele “ku laako” na visinganieka via Avilahama. Mu nima ya ntsimbu, Yehova ua litumbuile ivene ngueni: “Ikeye livue, cipanga ceni ca tantuluka, muomu zinjila zieni ziose zikezio vuoloke. Njambi mukua vucili kaha kesi na vupi, mukua vuoloke na mukua ku viuka ikeye.”​—Ndeutelonomi 31:19; 32:4.

2. Omo lia vika ka citava Yehova a linge vuhenge?

² Omo lia vika Avilahama ua kele na vusunga ngecize Yehova a ka linga vuoloke ntsimbu yose? Muomu Yehova ikeye  lungano lua kama lua vuoloke na vuviuke. Mu Visoneka via ciHevelu mezi “vuoloke” na “vuviuke” ve ku a pangesa hamo lika muomu a lomboloka viuma vimo lika. Ngeci mukemuo, mu ku linga vitume via Yehova vua pua via ku oloka ntsimbu yose, a tualelelaho ku sompa viuma mu vuoloke. Mbimbiliya nguayo Yehova ua “lema vuviuke na vuoloke.”​—Visamo 33:5.

3. Hanenu cimueso ca vuhenge vue ku hita mu mavu lelo.

³ Ce ku tu lembezieka ku tantekeya ngecize Yehova ue ku linga viose mu vuoloke. Vunoni lelo lino mavu a na sulu na vuhenge. Ca ku muenako, vantu vavengi va va hisa na ku va tuala mu tumenga omo lia vupi ka va lingile. Kaha ku hitila mu viseteko via DNA, vamo va va uana ngecize ka va kele na mulonga, vutuhu tele vali laza miaka ya ingi mu kamenga. Vuhenge vuaco vue ku futula vantu ku mitima na ku neha nkulundundu ya kama. Vunoni kua kala vumo vuhenge vua vukalu ku hitamo. Vuhenge vuka?

4. Lutsilielo lua Mukua Kilistu lu hasa ku hita mu ceseko cika?

⁴ Vakua Kilistu va lavelela ku hita mu vuhenge vue ku tunda ku mbandza ya cikungulukilo. Vunoni, ci hasa ku pua ceseko ca kama mu lutsilielo nga tu mona ni tu hita mu vimo visoti vi hasa ku soloka ngue vuhenge mu cikungulukilo. Nga vi ka soloka, vati mu ka linga? Mu ka vi tavesa vi mi suntsuise ni?

5. Omo lia vika ku mona ni ku hita mu vuhenge mu cikungulukilo ka ca pandele ku tu komouesa?

⁵ Tu vose ka tua tantulukile kaha tue ku sevuka, ngeci mukemuo citava umo muanetu a tu linge vuhenge, ni yetu tu linge vuhenge kuli umo muanetu mu cikungulukilo. (1 Yoano 1:8) Vutuhu vie ku soloka noho noho, Vakua Kilistu ka ve ku komoka ni ku suntsuka nga va mona vumo vuhenge. Yehova ua tu hana vimamuna mu Mbimbiliya vi hasa ku tu kuasa ku tualelelaho mu lutsilielo ambe nga umo muanetu a tu linga vumo vuhenge mu cikungulukilo.​—Visamo 55:12-14.

6, 7. Vuhenge vuka ua hitile umo muanetu mu cikungulukilo, kaha vifua vika via mu kuasele?

⁶ Tu hilulenu ha lungano lua muanetu Willi Diehl. Tunde mu muaka ua 1931, muanetu Willi ua pangelele ha Mbetele ya ku Bern, ku Suiça. Mu 1946, ua hitile mu sikola ya mu citanu na vitatu ya Ngileande ku Nova Yorke, Estados Unidos. Mu nima ya ntsimbu, ua puile kaniungi ua ku zinguluka ku Suiça. Mu muzimbu ueni ua muono, Muanetu Willi ua handekele ngueni mu Maio ya 1949, ua lekele Mbetele ya ku Suiça ngueni a tonda ku ambata. Vamuanetu va kele na ku tuamenena va mu lekele nguavo va mu nieka viteli vieni viose mu cikungulukilo. Na ku mu tavesa ku pua lika pionelu. Kaha ua handekele ngueni: “Ka va nji tavesele ku linga vimpande, kaha cingi ca vamuanetu va likelele ku tu meneka, na ku puisa ngue tu va kuua mu cikungulukilo.”

⁷ Vati ua lingile Muanetu Willi? Ivene ngueni: “Vunoni tua tantekeyele nguetu Mbimbiliya ka ya vindikile vulo, ngeci tua kele na ku tinina kuli Yehova mu vivundilo na ku tsiliela muli Ikeye.” Vutuhu vamo vamuanetu ka vevuisisile vati Yehova ue  ku muenamo vulo, mu nima ya ntsimbu va sungamesele ku-ivuisisa cavo, ngeci Muanetu Willi ua hilukilile naua ha viteli vieni. Yehova ua vezikisile lukakatela lueni. * (Talenu litota.) Tu lihulenu nguetu: ‘Nga nange nja hitile mu vuhenge vuaco, nga nja muesele lukakatela na ku lavelela Yehova a sungamese viuma ni? Ni nga nja litsiliela ange ivene na ku seteka ku luisa vuhenge vuaco?’​—Visimo 11:2; tandenu Mika 7:7.

8. Vika vi hasa ku tu lingisa ku singanieka nguetu yetu ni mukuetu ueka na hiti mu vuhenge mu cikungulukilo?

⁸ Nga mu mona ngecize mu cikungulukilo muli vumo vuhenge, vulukenu ngecize halumo yenu ka muevuisisile vuino viuma. Omo lia vika? Muomu ka tua tantulukile kaha ka tuevuisilile vuino vimpande. Citava ka tuesi na mizimbu yose ku tuala ha cimpande caco. Vunoni ambe nga viuma vi na tu lomboloka ni kuahi, tua pande ku vundila kuli Yehova ku tuala ha cimpande caco, ku mu tsiliela na ku muesa lukakatela kuli ikeye. Eci ci ka tu niunga linga kati ‘mutima uetu u linienge na Yehova.’​—Tandenu Visimo 19:3.

9. Malungano aka tu lilongesa mu cilongesa cino neci ci hatako?

⁹ Tu ci talenu vintsimbu vitatu vi va hitile mu vuhenge vangamba va Yehova ku laza. Mu cilongesa cino, tu hilulula via Yosefe mutekuluila ua Avihalama, tu tale visoti via lihitile na vamuanaye. Mu cilongesa ci hatako, tu ka lilongesa vati Yehova ua lingile Muangana Ahave, kaha viuma via hitile Petulu ku Antioka ya ku Silia. Omo tu ka simutuila, tondenu vinjila vi mi kuasa ku tuala mana kuli Yehova, na ku niunga vusamba vuenu neni, cikumakuma nga mu na mono ngecize va na mi lingi vumo vuhenge.

10, 11. (a) Vuhenge vuka ua lihitile navuo Yosefe? (b) Vukovelelo vuka vua solokelele Yosefe mu kamenga?

¹⁰ Yosefe ua puile ngamba ya Yehova ua ku ononoka u va lingile vuhenge ku vantu va ku mbandza. Vunoni vuhenge vua mu vavalele cikuma ku mutima vua tundilile kuli vamuanaye mpundu. Mua kele na miaka 17, vamuanaye va mu kuatele na ku mu landesa mu vundungo. Kaha va mu tualele ku Ingito. (Njenisisi 37:23-28; 42:21) Mu nima ya ntsimbu, ku cifuti cize vene Yosefe va mu vangeyele nguavo na seteka ku limona na mpuevo ya mbala ku ndzili, kaha va mu tuala mu kamenga. (Njenisisi 39:17-20) Lamba ya hitile Yosefe mu kamenga na mu vundungo ya ambatele miaka 13. Vika tu hasa ku lilongesa ku muzimbu ua Yosefe nga vamuanetu va tu linga vuhenge?

¹¹ Tele Yosefe a ci li mu kamenga, mukua ku makela mu ngandza ya muangana neni va mu mbilile mu kamenga. Yosefe ua mu  lekele ngueni tangua a ka patuka mu kamenga na ku tualelelaho ku pua mukua ku makela mu ngandza ya Falao. Yosefe ua pangesele naua vukovelelo vuaco mu ku leka uze yala via visoti vieni. Mua vusunga, tu lilongesa via vingi kati kuli Yosefe lika vunoni na ku viuma ka handekele.​—Njenisisi 40:5-13.

12, 13. (a) Vati tua tantekeya nguetu Yosefe ua lingileko mumo ku tuala ha vuhenge vua hitile? (b) Vika Yosefe ka lekele mukua ku makela mu ngandza?

¹² Tandenu Njenisisi 40:14, 15. Mu vinimbu evi Yosefe ua handekele ngueni va mu “pundile.” Mua vusunga, eli lizi lia muesa ngecize vi va mu lingile via puile vuhenge. Yosefe ua handekele naua mpundu ngueni ka lingile mulonga na umo uahi. Ngeci ua vundilile uze mukua ku makela mu ngandza a ka mu tumbule kuli Falao. Vutumbe vueni vuka? Ivene ua kumbuluile ngueni ua tondele ku mu “fumisa mu ndzivo” ize.

¹³ Vuno Yosefe ua tavele lika vuhenge vuaco na ku likela kulu ni? Houe! Yosefe ua tantekeyele ngecize ua hitile mu vuhenge vua vuingi. Ngeci ua setekele ku lekako mukua ku makela mu ngandza, ngueni halumo a mu kuasa. Nga mu hilulaho vuino, Visoneka ka via muesele ngecize Yosefe ua lekeleko muntu ngueni vamuanaye vakevo va mu pundile, houe, cipue Falao ka mu lekele. Ngeci mu vezile vamuanaye  ku Ingito Yosefe ua lihambele navo, kaha Falao ua va tambuile na ku va lania va tunge mu Ingito na ku va hana “viose via viuka mu cifuti cose ca Ingito.”​—Njenisisi 45:16-20.

14. Vika vi ka tu niunga ku ku handeka mezi a api nga tu hita mu vuhenge mu cikungulukilo?

¹⁴ Nga tu mona ngecize va na tu lingi vuhenge mu cikungulukilo, ka tua pandele ku vi sanduola ku vantu. Vunoni, tua pande ku vundila vukuasi vua vakuluntu ni ku va leka nga tu mona ngecize umo muanetu na lingi vupi vua kama. (Levitiku 5:1) Vutuhu ngoco, vintsimbu via vingi nga kacimpande ka kandende, citava tu lihambe lika na muanetu na ku hona ku lekako vantu, cipue vakuluntu mu cikungulukilo. (Tandenu Mateo 5:23, 24; 18:15.) Tu muesenu lukakatela lua cilemo na ku kava vitume via mu Mbimbiliya nga tu hita mu vieseko viaco. Vintsimbu vimo tu hasa ku nongonona ngecize nkuma na umo uahi na tu lingi vuhenge, yetu ka tuevuisisile vuino viuma. Kaha tue ku viukilila mu ku tantekeya ngecize ka tua pihisile cikuma viuma, mu ku handeka mua ku pihia muanetu u tu na singaniekelele! Kaha vulukenu ngecize ambe nga ka tuesi na mulonga ni tuli nauo, ku handeka mezi a api ka ci ka tu kuasa na limo litangua liahi. Kaha ku muesa lukakatela lua cilemo kuli Yehova na ku vamuanetu ci ka tu niunga linga kati tu uile mu ceseko caco. Mukua visamo ua handekele ngueni citava muntu a pue mukua “ku enda mu ku sungama.” Muntu uaco “ke ku handeka visaki na lilimi lieni, cipue ke ku linga vupi na kavusamba keni.”​—Visamo 15:2, 3; Tiango 3:5.

15. Vati vusamba vua likuatele Yosefe na Yehova ua puile civezikiso kuli ikeye?

¹⁵ Tu hasa ku lilongesa cuma cikuavo ca seho ya kama kuli Yosefe. Mu miaka 13 ya yandele omo lia vuhenge, Yosefe ua muesele ngecize ua kele na ku mona viuma ngue mua vi muene Yehova. (Njenisisi 45:5-8) Ka hele Yehova mulonga omo lia lamba yeni. Cili vene, Yosefe ka suvile vuhenge vua hitile, vunoni ka linienietele. Kaha ca seho ya kama ka tavesele vipenga na vilinga via ku pihia via vakuavo vi mu tundise kuli Yehova. Lukakatela lua cilemo lua Yosefe, lua mu hanene vukovelelo vua ku mona vati Yehova ua sungamesele vuhenge na ku mu vezikisa hamo na vusoko vueni.

16. Omo lia vika tua pande ku kaniamesa vusamba vuetu na Yehova nga tu hita mu vuhenge mu cikungulukilo?

¹⁶ Netu tua pande ku haka seho ku vusamba vuetu na Yehova na ku vu niunga. Ka tua pandele ku tavesa vipenga via vamuanetu vi tu tundise kuli Njambi u tua lema na ku lemesa. (Loma 8:38, 39) Vunoni nga tu hita mu vuhenge mu cikungulukilo, tu tambuluisenu Yosefe mu ku  kaniamesa cikuma vusamba vuetu na Yehova. Puenu na ku seteka ku mona viuma ngue mue ku vi mona Yehova. Mu nima ya ku lingako mutamba uetu mu ku kava vitume via Mbimbiliya, tua pande ku seza vuhenge vuaco mu mavoko a Yehova. Tu kalenu na vusunga ngecize Yehova tangua a ka sungamesa vimpande ku ntsimbu ya tonda na njila ya tonda.

17. Vati tu hasa ku muesa nguetu tua tsiliela muli “Ngazi ya mavu ose”?

¹⁷ Ntsimbu kanda ano mavu a api a nonge, kasi tu pua na ku hita mu vuhenge. Vintsimbu vimo, yenu ni muntu u mu tantekeya a ka hita ni ku mona vumo vuhenge mu cikungulukilo. Kati mu ka suntsuke. (Visamo 119:165) Vunoni, tualelelenuho ku muesa lukakatela lua cilemo kuli Njambi, ku mu vundila na ku mu tsiliela. Vulukenu ngecize omo lia ku hona ku tantuluka, hamo ka muevuisile vuino viuma ni ka muesi na mizimbu yose ku tuala ha cimpande caco. Tambuluisenu Yosefe kaha kati mu handeke mezi a ku pihia, muomu a ka vueza lika ku cisoti cenu. Ca ku manusuila, kati mu litsiliele enu vavene, vunoni lihakelenu kapandi ka ku muesa lukakatela kuli Yehova na ku lavelela ikeye a sungamese viuma. Kaha mu ka ya Yehova ku mutima, na ku tambula vivezikiso vieni, ngeci mua Yosefe. Mu hasa ku kala na vusunga nguenu “Ngazi ya mavu ose” Yehova, ue ku linga via cili ntsimbu yose, “muomu zinjila zieni ziose zikezio vuoloke.”​—Njenisisi 18:25; Ndeutelonomi 32:4.

18. Vika tu ka longesa mu cilongesa ci na hatako?

¹⁸ Mu cilongesa ci na hatako, tu ka hilula mizimbu ikuavo ivali ya vuhenge vua hitile ha kati ka vangamba va Yehova va ku laza. Mizimbu yaco i ka tu kuasa ku mona vati ku likehesa na ku ecela, vi ka tu kuasa ku tambuluisa cifua ce ku muenamo Yehova vuoloke.