1, 2. Vika vantu ve ku mona hali Vakaleho va Yehova?

VA VENGI ve ku mona nguavo Vakaleho va Yehova va lifuila. Ca ku muenako, umo mukua ku soneka ua lizina Anton Gill ua sangalelele cikuma vilinga via Vakaleho mu ntsimbu ya vakua Nazi ku Alemanha. Ua sonekele ngueni: “Vakaleho va Yehova va likokelele nkole ya vakua Nazi. . . . Ngeci ku miaka ya 1939, Vakaleho va ku pua 6.000 va kele ku [vimpaka via vipanga via kasitiku].” Ua vuezeleleko naua ngueni vutuhu Vakaleho va va yandesele cikumakuma, vunoni va tsimanene mu ku pua vantu va cili, va ku lisingimika, va ku kakatela muli Njambi yavo, kaha na ku likata umo na mukuavo.

² Mu imo miaka i na hiti ngeci, vantu ku Afrika du Sul navo va muene cuma ca ku lifuila hali Vakaleho va Yehova. Vakaleho va vifua na vikanda via ku liseza-seza ka va kele na ku va tavesa ku kala hamo. Vunoni, lia Calumingu 18 ya Dezembro ya 2011, Vakaleho va vikanda via ku liseza-seza va ku Afrika du Sul na va ku vifuti vi va lihata navio, va likunguluile hamo mu limo  lipela lia kama lia ku Joanesburgo. Umo mukua ku niunga lipela liaco ua handekele ngueni: “Kanda nji ci moneho vantu va ku lisingimika ngeci ava, mu lipela lino. Vose va na zala mua cili. Kaha mu na kombo na ku vuahesa lipela mua cili-cili. Vunoni ca seho ya kama ka mua kele na kahangu.”

3. Omo lia vika civunga ca vamuanetu ca litepa na vivunga vikuavo?

³ Ngeci mukemuo na vaze ka va puile Vakaleho va hasa ku mona ngecize civunga ca vamuanetu ca litepa na vivunga vikuavo. (1 Petulu 5:​9) Omo lia vika tua litepela cikuma na nkala lukungulukilo lueka? Muomu ku hitila mu vukuasi vu tue ku tambula mu Mbimbiliya na sipilitu santu ya Njambi, tue ku lihakela kapandi kose mu ku alulula mu muono uetu viose ka vie ku vuisa Yehova ndzolela. Kaha tue ku “zula vuntu vuze vua laza,” na ku “zala vuntu vuze vua vuha.”​—Kolose 3:​9, 10.

4. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa cino? Omo lia vika?

⁴ Mu nima ya ku zula vuntu vua laza, tua pande naua ku vu mbila kuti. Mu cilongesa cino, ha katete tu lilongesa mu njila ika tua pande ku zula vuntu vua laza nomo lia vika ca puila ca seho ku lingamo. Tu ka lilongesa ngecize cipue muntu ua likovelesele cikumakuma mu ku linga vupi, neni ci tava a aluluke. Kaha tu ka lilongesa naua vika vaze va sua laza ku pangela Yehova va hasa ku linga va mbile mpundu kuti vuntu vua laza. Omo lia vika tua tondeka ku lilongesavio? Muomu, vamo vamuanetu va sua laza ku pangela Yehova va na tepulula ku kapandi kavo ka ku liniunga ku vuntu vua laza. Va na putuka ku singanieka na ku linga viuma ngue muze mu va lingile te kanda va tantekeye Yehova. Ngeci mukemuo, muntu ku muntu ha kati ketu na pande ku vuluka eci cimamuna: “Uose na singanieka ngueni na mana, a zangame, ku tina a ua.”​​—⁠1 Kolintu 10:⁠12.

5. (a) Hanenu lungano lua muesa ngecize ku zula vuntu vua laza ca pua ca vuasi-vuasi. (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

⁵ Vika mu ka linga nga mu mona ngecize vuzalo vu mu na zala vu na sili, kaha vu li na ku nika mua ku pihia? Mua vusunga mu ka vu zula vuasi-vuasi. Na vuno vene, nga tu mona nguetu tu li na ku linga vimo vi a zinda Yehova, tua pande ku aluluka vuasi. Ku tuala ha vilinga viaco, Paulu ua handekele ngueni: “Mbilenu kuti ovio viose.” Tu ci hilulenu ha vivali: vupangala na mazilo.​—Tandenu Kolose 3:​5-9.

(b) Vilinga vika via likuata na vuntu vua laza vi va tumbula ku Kolose 3:​5-9?

6, 7. (a) Vati Paulu ua muesele ngecize ce ku tondeka ku lihakela kapandi linga muntu a zule vuntu vua laza? (b)  Muono ua cifua cika ua kele nauo Sakura? Vika via mu kuasele linga a alulule muono uaco?

⁶ Vupangala. Mu Mbimbiliya, lizi “vupangala” lia lomboloka ku limona ku mivila ca yala na mpuevo ka va liambatele ku liya na masiko. Kapostolo Petulu ua handekele ngueni Vakua Kilistu va pande ku ‘tsihia’ ‘vilio via mivila yavo’ nga vi tuala ku vupangala. Eci ca lomboloka ngeecize tua pande ku linga cose mu ku seza vizango via vipi. Ca  pua ca cili ku lingamo, vutuhu ci hasa ku tu kaluuila!

⁷ Tu hasa ku mona ovu vusunga ha viuma via lihitile navio umo ndumbuetu ua lizina Sakura ku Japão. * (Talenu ha litota.) Mua puile kanike, Sakura ua kele na ku ivua vusiua na vulika vua ku sua kumo. Mu ku seteka ku tepulula vulika vueni, omo ua puisile miaka 15, ua putukile ku linga vukoyi. Sakura ua limuene na vamala va ku liseza-seza kaha tundisile mazimo lutatu. Ngueni: “Ha mbangelo, nja kele na ku ivua ciyulo mu ku kala na cifua ca muono ua vupangala, mu ku singanieka nguange vantu va nji haka seho na ku nji lema. Vunoni omo nja tualeleleho muono ua cifua eci, ka nja kele na ku ivua ciyulo na cimo cahi.” Sakura ua ambatele cifua ca muono uaco noho ha puisile miaka 23. Kaha ua putuka ku lilongesa Mbimbiliya na Vakaleho va Yehova, kaha vize via kele na ku lilongesa via mu ile ku mutima. Yehova ua mu kuasele ku seza muono ua vupangala na ku mu kuasa ku vula visinganieka via ku livua vungoco na ntsoni. Lelo lino honi, Sakura ua pua pioneira, kaha ke ku ivua naua vulika. Ua handekele ngueni: “Ce ku nji vuisa ndzolela mpundu ku mona ngecize Yehova ue ku nji niunga matangua ose.”

8. Vimo vilinga vika vi hasa ku lingisa muntu va mu mone kuli Njambi mu ku pua ua mazilo?

⁸ Mazilo. Mu Mbimbiliya, “mazilo” ka a puile lika vupangala. A ambatela kumo na ku sipa ni ku handeka mezi a ntsoni mu ku zolesa vantu. (2 Kolintu 7:1; Efeso 5:​3, 4) A hasa naua ku lomboloka ku linga viuma via ku pihia mu vusueke, ngeci mua ku tanda mavulu e ku katula masungu a api ni ku mona via vuntselentsele. Vilinga viaco evi vi hasa ku sindiya muntu ku linga mututa. (Kolose 3:⁠5) *​​—⁠Talenu ha litota.

9. Vika vi hasa ku solokela muntu nga a tavesa “ku-seta ca lisungu” ci likulise muli ikeye?

⁹ Vantu vezilila ku mona via vuntselentsele, ve ku kulisa “ku-seta ca lisungu” mu mivila yavo, kaha va hasa ku tenguka mu ku singanieka lika via ku limona ku mivila. Vakua ku tondesesa via vuongo va lombolola ngecize ku tala-tala via vuntselentsele ce ku tengula, ngue mu vie ku tengula vidroga na vuala. Ngeci mukemuo ka ci tu komouesa ku tantekeya ngecize ku tenguka mu ku tala-tala via vuntselentsele ce ku vindamesa cikuma. Ngeci mua ku livua ntsoni, ku hona ku panga mua cili, ku zimbalesa ndzolela mu vusoko, ku tsihia vulo, ni vene ku lisukika. Umo yala mu nima ya ku patuka ku ku tala-tala via vuntselentsele mu muaka umo, ua handekele ngueni ua putuka naua ku lisingimika ikeye ivene.

10. Vati Ribeiro ua patukile ku ku tenguka ca ku tala via vuntselentsele?

¹⁰ Ku vantu va vengi, ka ca puile ca casi ku ku patuka ku via vuntselentsele. Vunoni ci tava ku vi vula. Aci talenu ha lungano lua muanetu Ribeiro ua ku Brazil. Mua puile kankavala ka mukuendze, ua tundile ha ndzivo na ku ka pangela ku imo fabrika ya ku tua mapapelo a laza mu ku a puisa a aha. Kuze, ua putukile ku mona mikanda ya vuntselentsele. Ribeiro ua handekele ngueni: “Kavundende kavundende, via nji tenguile. Via nji tenguile cikuma mua ku linga nja lavelele lika mpuevo u nja kele neni a ye kumo, linga  nji mone lueka vivideo via vuntselentsele.” Kaha tangua limo, Ribeiro ua muene livulu O Segredo de Uma Família Feliz ha kati ka mutumbo ua mapapelo a va vuahesele mu ku tua litangua liaco. Ngeci ua li nonene na ku li tanda. Viuma via tandelemo via mu lingisile ku putuka ku lilongesa Mbimbiliya na Vakaleho va Yehova. Vunoni kasi ca ambatele ntunda ya kama linga Ribeiro a patuke ku ku mona via vuntselentsele. Vika via mu kuasele? Ivene ua kumbuluile ngueni: “Ku hitila mu vivundilo, ku lilongesa Mbimbiliya, kaha na ku hilula ha vize vi nja kele na ku lilongesa, seho i nja hakele ku vifua via Njambi ya kulile cikumakuma noho ha ya tuvakanene cizango cange ca ku tala via vuntselentsele.” Na vukuasi vua Njambi na vua sipilitu santu, Ribeiro ua aluluile vilinga vieni, va mu mbatizile, kaha lelo lino ua pua mukuluntu mu cikungulukilo.

11. Vika vi hasa ku kuasa muntu linga kati a uile mu ngandzo ya ku tala via vuntselentsele?

¹¹ Ngue mu tu na mono, linga Ribeiro a patuke ku via vuntselentsele ka lengelele lika ha ku lilongesa Mbimbiliya. Vunoni ua pandele ku singanieka mua ku lova tu tuala ha viuma via kele na ku lilongesa mu Mbimbiliya na ku vi tavesa vi mu hete ku mutima. Cikuavo naua ua lambelelele vukuasi kuli Yehova ku hitila mu vivundilo. Evi vikevio via kuasele Ribeiro linga cilemo ceni kuli Njambi ci kaniame, ngeci ca tuvakanene cizango ceni ca ku tala via vuntselentsele. Netu linga kati tu uile mu ngandzo ya ku tala via vuntselentsele, cilemo cetu kuli Njambi ca pande ku lova mpundu kaha tua pande naua ku zinda vupi.​—Tandenu Visamo 97:10.

12. Vika via kuasele Stephen ku mbila kuti vutenu na mezi a kasahuntu?

¹² Vantu vamo ve ku tenuka vuasi na ku tuka ni ku handeka mezi a kasahuntu ku vakuavo. Nga via cifua eci vi soloka, vusoko vuose vue ku yanda. Umo cisemi ua yala ua ku Australia ua lizina Stephen ua kele na ku tuka kaha na ku niengua vuasi ambe ha koma kakandende. Ua handekele ngueni: “Nange na mpueyange tua litepele lutatu kaha tele tuli na ku sonekesa mapapelo a ku tsiha vulo.” Ngeci va putukile ku lilongesa Mbimbiliya na Vakaleho, kaha Stephen ua putukile ku ononoka viuma via kele na ku lilongesa. Ua handekele ngueni ntsimbu te kanda a tantekeye Yehova, nga na niengua ua kele na ku livua ngue mbuze i lingila ku tuika. Vunoni mu nima ya Stephen ku kava vimamuna via mu Mbimbiliya, viuma via kele na ku aluluka. Ngueni: “Muono mu vusoko vuetu vua ile ku lutue mu ku komouesa. Na vukuasi vua Yehova, nja kala honi na ciyulo ce ku fuika vutenu vuange.” Matangua ano, Stephen ua pua mukua ku kuasa vipanga mu cikungulukilo, kaha mpuevo yeni ua sua laza vupioneiro. Vakuluntu va mu cikungulukilo ceni nguavo: “Stephen ua pua honi ua ku holoka, mukua ku  fuitangana, kaha ua ku likehesa.” Ve ku handeka naua nguavo kanda va ci mu mone na tenuka. Stephen ke ku lihalesa omo lia ku aluluka ca vuntu vueni. Vunoni ngueni: “Nga ka nja tavele vukuasi vua Yehova mu ku alulula mu vutuntu vuntu vuange, nga ka nja kele na cimo ca vivezikiso via cili vi nji li navio lelo mu muono uange.”

13. Vusonde vuka vua kala ha ku tenuka? Cilungula cika ya tu hana Mbimbiliya?

¹³ Mbimbiliya ya tu lungula ku viana vutenu, ku tukana vakuetu, na indzi. (Efeso 4:31) Muomu evi vikevio vie ku katula luozi. Lelo lino, va vengi mu mavu ano ve ku singanieka nguavo vutenu, na vukenia via pua viuma via tangua na tangua. Vunoni Njambi ua zinda vilinga viaco. Ngeci mukemuo, cingi ca vamuanetu va alulula vilinga viavo na ku zala vuntu vua vuha.​—Tandenu Visamo 37:​8-​11.

14. Vuno ci tava muntu ua puile cikenia ku pua mukua ku lipokuesa ni?

¹⁴ Umo muanetu ua lizina Hans ua pua mukuluntu mu cimo cikungulukilo ku Áustria. Mukua ku kuatesa civunga ca vakuluntu mu cikungulukilo ca Hans ua handekele ngueni: “Hans ua pua umo ua vamuanetu va ku lipokuesa cikumakuma.” Vunoni kati mukemuo mua fuile ku ntsimbu ya ku nima. Mua puile kankavala ka mukuendze, ua putukile ku nua cikuma kaha ua puile mukua luozi. Tangua limo omo ua pendele (ua koluele), ua nienguele cikuma na ku heta ha ku tsiha lipangala lieni. Hans va mu tualele mu kamenga miaka 20, vunoni ku kala mu kamenga ka ca aluluile vuntu vueni. Ngeci vanaye va vundilile umo mukuluntu ua cikungulukilo linga a ka mu meneke, kaha Hans ua putuka ku lilongesa Mbimbiliya. Ua handekele ngueni: “Ku zula vuntu  vuange vua laza ca puile ndzita ya kama. Vunoni vimo vinimbu via mu Mbimbiliya via nji kaniamesele via puile Isaya 55:​7, ya handeka nguauo: ‘Mukua vupi a seze njila yeni’ na 1 Kolintu 6:11 ya handeka via vaze va sezele vilinga via vipi nguayo: ‘Nenu vamo mua puile va ngecize.’ Mu miaka ya yingi, Yehova mu lukakatela lueni ua kele na ku nji kuasa na sipilitu santu ku zala vuntu vua vuha.” Hans va mu mbatizile tele a ci li vene mu kamenga, kaha ua tundilemo mu nima ya ku kalamo miaka 17 na vimo vingonde. Kaha ua handekele ngueni: “Nje ku santsela cikuma kuli Yehova omo lia ku lana ca ngozi na ku ecela ceni.”

15. Cifua cika cikuavo ca kundama ku vuntu vua laza? Vika ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha cifua caco?

¹⁵ Visaki navio via pua cimo ca vifua via kundama ku vuntu vua laza. Ca ku muenako, vantu va vengi ve ku handeka visaki linga kati va fuete lisimu ni va tine ku milonga i ve ku koka. Vunoni Yehova ua pua “Njambi ua vusunga.” (Visamo 31:5) Kaha ua tonda vose vakua ku mu lemesa va handeke “vusunga” na ku seza “makuli.” (Efeso 4:25; Kolose 3:⁠9) Ngeci mukemuo, tua pande ku handeka vusunga ambe nga ku lingamo ci tu vuisa ntsoni ni ci tu kaluuila.​—Visimo 6:​16-19.

16. Vika vi hasa ku tu kuasa ku zula vuntu vua laza?

¹⁶ Lika lietu ka tu hasa ku zula vuntu vua laza. Sakura, Ribeiro, Stephen, na Hans vose va pandele ku lua na ngolo yavo yose linga va alulule cifua ca muono uavo ua laza. Ngolo ya mu Lizi lia Njambi na ya sipilitu santu vikevio via va kuasele. (Luka 11:13; VaHevelu 4:12) Linga netu tu uane ngolo yaco, tua pande ku tanda Mbimbiliya nkala litangua, ku hilula ha viuma vi tu tanda, na ku vundila mana na ngolo ku sua kumo. (Yehosua 1:8; Visamo 119:97; 1 Tesalonika 5:17) Tue ku uana naua vukuasi mu Lizi lia Njambi na sipilitu santu nga tu liviukisila na ku ya ku viuano. (VaHevelu 10:​24, 25) Tua pande naua ku pangesa mua cili viose vi tue ku tambula mu lukungulukilo lua Yehova, ngeci mua mikanda yetu, JW Broadcasting, JW Library, na jw.org.​—Luka 12:⁠42.

17. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci hatako?

¹⁷ Tu na lilongesa vilinga via vingi via ku pihia vi va pande ku zula Vakua Kilistu na ku vi mbila kuti. Vunoni kua kala naua via vingi vi tua pande ku linga. Tua pande ku zala vuntu vua vuha kaha kati ku vu zula. Mu cilongesa ci na hatako, tu ka lilongesa vati tu hasa ku lingamo.