1, 2. (a) Vika tua pande ku lilongesa, kaha omo lia vika? (b) Vika tu simutuila mu cilongesa cino?

TU VOSE tua pande ku lilongesa mua ku hiluila ha mizimbu, linga viuma vi tu lomboloke ngue mu via pande. (Visimo 3:21-23; 8:4, 5) Kati ngoco Satana na mavu eni va pihisa visinganieka vietu. (Efeso 5:6; Kolose 2:8) Vunoni linga viuma vi tu lomboloke ngue mu via pande, tua pande ku tantekeya ntsongo na ntsina ya nkala cimpande. Visimo 18:13 nguayo: “Uze a kuania te kanda evua, cikeco vuheve na ntsoni kuli ikeye.”

² Mu cilongesa cino, tu ka tantekeya omo lia vika ca kaluuila ku kala na vusunga vua imo mizimbu. Tu ka lilongesa naua vimo vitume na vimueso vi ka tu kuasa ku hilula vuino nkala muzimbu.

3. Omo lia vika tua pande ku kava citume ca ku Visimo 14:15? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

³ Lelo lino, tue ku tambula mizimbu mu vinjila via vingi. Mu internete, ha televizau, na mu vinjila vikuavo. Halumo naua tue ku tambula vimesaje, viemail, na mizimbu ya mu tunua. Ano matangua mizimbu i na laana mu njila ya ku linga, ce ku  kaluua ku ivua kulu ku matuitui. Ngeci mukemuo tua pande ku zangama. Vavusamba vetu ve ku tu leka mizimbu muomu va tu lema, vunoni kua kala vamo vantu ve ku sanduola manguavo na ku vuezelela visaki ku mizimbu. Vitume vika via mu Mbimbiliya vi hasa ku tu kuasa ku hilula mizimbu i tue ku ivua? Visimo 14:15 nguayo: “Cisiname a tsiliela mezi ose; Vunoni mukua liano a tala vuino ku vinanga vieni.”

4. Vati Filipu 4:8, 9 ye ku tu kuasa ku hangula vi tue ku tanda, kaha vika ca puila ca seho ku kala na mizimbu ya vusunga? (Talenu naua mu cikasa “ Vikuata vie ku tu Kuasa ku Kala na Mizimbu ya Vusunga.”)

⁴ Linga tu linge vihangula via cili, tua pande ku kala na vukaleho vua vusunga ku tuala ha mizimbu. Ngeci tua pande ku hangula vuino viuma vi tue ku tanda. (Tandenu Filipu 4:8, 9.) Ka tua pande ku pihisa ntsimbu yetu mu ku tala mizimbu ka yesi na ntsongo na ntsina mu internete ni ku tanda viemail vie ku sanduola manguavo. Tua pande ku liniunga cikumakuma ku visaiti via vakua ku alulukila Njambi. Muomu va tonda ku zeyesa lutsilielo lua vangamba va Njambi na ku tikulula vusunga. Mizimbu ya makuli i hasa ku tu lingisa ku linga vihangula via ku pihia. Ngeci ka tua pandele ku singanieka nguetu mizimbu ya makuli ka i hasa ku tu sevuisa, houe.—1 Timoteo 6:20, 21.

5. Muzimbu uka ua makuli va vuile vaIsaleli, kaha vati muzimbu uaco ua va lingile?

⁵ Mizimbu ya makuli ye ku koka luvinda lua kama. Ku matangua a Mosesa, vamala va ku pua 12 va va tumine ku ka tala cifuti ca cikulaheso. Mu va hilukile, vamala 10 ha kati kavo va ambuluile muzimbu ua makuli. (Numelu 13:25-33) Va tongelele visaki ku muzimbu, kaha eci ca zeyesele na ku vuisa vuoma lukungulukilo luose. (Numelu 14:1-4) Vika via va lingisilemo? Halumo muomu va tsilielele mu muzimbu ua vaze vamala 10 muomu va handekele viuma vimo lika. Ngeci va sembuluile muzimbu ua cili ua vamala vavali. (Numelu 14:6-10) Tele nga va konkele vuino ha muzimbu na ku tsiliela muli Yehova, vunoni houe, va hanguile ku tsiliela mu muzimbu ya makuli.

6. Omo lia vika ka tua pandele ku komoka nga tu ivua mizimbu ya makuli ku tuala ha vangamba va Yehova?

⁶ Tua pande ku zangama cikumakuma nga tu ivua mizimbu ya handeka via vangamba va Yehova. Vulukenu ngecize citozi cetu Satana va mu luka naua nguavo “mukua ku ambulula [ni ku vangeya] vamuanetu.” (Ku-Solola 12:10) Yesu ua handekele ngueni vakua ku tu luisa va ka tu “vangela viose via vipi.” (Mateo 5:11) Ngeci mukemuo ka tue  ku komoka ni ku lisimuoka nga tu ivua mizimbu ya makuli ku tuala ha vangamba va Yehova.

7. Vika tua pande ku lihula ntsimbu kanda tu tume umo muzimbu mu mesaje?

⁷ Mua lema ku tuma vimesaje ku vavusamba venu ni? Nga mu mona muzimbu ua cili ni va mi leka cimo cimona ca ku tovala, vuno mue ku livua ngue mu vakua mizimbu na ku tonda ku lekako vantu mu ntsimbu oyo vene ni? Ntsimbu kanda mu tume nkala muzimbu, puenu na ku lihula nguenu: ‘Nji li na vusunga ngecize ou muzimbu ua vusunga ni? Vuno nji li na ntsongo na ntsina ya muzimbu uaco ni?’ Nga ka muesi na vusunga vuaco, mu hasa ku sanduola makuli. Ngeci mukemuo nga ka muesi na vusunga vua mesaje yaco, kati mu i tume. Izimenu!

8. Vika ve ku linga vamo vakua ku tu luisa, kaha vati tu hasa ku va kuasa ca ku hona ku tantekeya?

⁸ Kuli naua vusonde vukuavo vua kala ha ku tuma ngoco viemail na vimesaje. Mu vifuti vimo, cipanga cetu ka va ci tavesele mu vutuntu ni va ci vindika vene. Kaha vakua ku tu luisa va hasa ku sanduola mizimbu ya makuli linga va tu vuise vuoma ni ku tu lingisa kati tu likulahele umo na mukuavo. Via solokele ku União Soviética. VaPulisia va vusueke, va va luka nguavo KGB, va sanduele linguavo, nguavo vamo vamuanetu va kala na viteli mu cikungulukilo va na lingi vungungu. * (Talenu ha litota.) Ca vusiua ku handeka ngecize cingi ca vamuanetu va tavele makuli aco, kaha va sile lukungulukilo lua Yehova. Vamo va hilukile mu nima ya ntsimbu, vakuavo va ya vua vuye. Vecelele  aze manguavo a zime lutsilielo luavo. (1 Timoteo 1:19) Vati tu hasa ku litenga ku luvinda luaco? Mu ku viana ku sanduola mizimbu ya ipi ni ka yesi na vukaleho. Kati mu pue na ku tsiliela viose vi mue ku ivua.

9. Vika vie ku kaluuisa ku ivuisisa vuino viuma?

⁹ Vintsimbu vimo tue ku ivua mizimbu ya ku tongela na makuli. Kaha ikuavo ya ku hona ku puamo. Kaha evi vie ku kaluuisa ku ivuisisa vuino viuma na ku linga vihangula via cili. Ka tua pandele ku tsiliela mizimbu ya ku tongela! Vati tu hasa ku liniunga ku mizimbu yaco?—Efeso 4:14.

10. Vika vie ku lingisile vaIsaleli ku lua ndzita na vamuanaye, vunoni vika via va niungile linga kati va ye ku ndzita yaco?

¹⁰ Tu hasa ku lilongesela ku viuma via solokelele vaIsaleli va kele ku cihava ca ndonga Yondau, ku matangua a Yehosua. (Yehosua 22:9-34) Va vuile nguavo vaIsaleli va kele ku mavanda va tungile mutula ua kama ku hiehi na ndonga. Muzimbu uaco ua puile ua vusunga, vunoni ua ku tongela. Kaha ua lingisile vaIsaleli va ku cihava ku singanieka nguavo vamuanaye va ku mavanda va na alulukila Yehova, ngeci va likunguluile linga va ka lue ndzita navo. (Tandenu Yehosua 22:9-12.) Vunoni ntsimbu kanda va putuke ndzita, va tumineko vamo vamala linga va ka konke vuino ha muzimbu uaco. Vika va ka uaneneko? Va ka muene ngecize vaIsaleli vaco ka va pangele uze mutula mu ku lemeselaho vanjambi va makuli, houe. Va u tungilile ku pua citantekeyo ku vantu vose ngecize ve ku lemesa Yehova. Mua vusunga vaIsaleli va vuile ndzolela ya kama nguavo kali-kali ka va tuntilile ku ka luisa vamuanaye, vunoni ku ka konka vuino cize cimpande.

11. (a) Mu vuhenge vuka ua hitile Mefimbosete? (b) Vika vie ku kuasele Ndaviti linga kati a linge vuhenge vuaco?

¹¹ Nga vantu va tu vangeya viuma ni va tongela makuli ku umo muzimbu uetu na ku u sanduola, tu hasa ku ivua ku vavala ca kama ku mutima. Vikevio via solokelele Mefimbosete. Muangana Ndaviti ua hanene Mefimbosete mehia a puile a kukueni Saulu. (2 Samuele 9:6, 7) Vunoni mu nima ya ntsimbu Ndaviti ua vuile muzimbu ua makuli ku tuala hali Mefimbosete. Ka konkele muzimbu uaco, vunoni ua tuntilile ku tambula viose via hanene kuli Mefimbosete. (2 Samuele 16:1-4) Kaha mu nima ya ntsimbu, mua handekele mpundu na Mefimbosete, Ndaviti ua muene ngueni ua sevukile. Ngeci ua mu hiluisilileko umo mutamba ua lihia. (2 Samuele 19:24-29) Nga Ndaviti ua huimine mbunge na ku livanga ku konka vuino cimpande caco, nga ka lingile vuze vuhenge kuli Mefimbosete.

12, 13. (a) Vika ua lingile Yesu mu va mu vangeyele? (b) Vati tua pande ku linga nga va na tu vangeya vimo?

¹² Vika mu hasa ku linga nga va mi vangeya viuma? Yesu na Yoano Mukua ku Mbatiza navo va hitilemo. (Tandenu Mateo 11:18, 19.) Vati ua lingile Yesu? Ka pihisile ntsimbu na ngolo yeni mu ku seteka ku lisambuesa ku vantu ngecize va na mu vangeya. Vunoni ua va lekele va konke vavene mizimbu yaco. Muomu ua tondele va tuale mana ku vilinga na vilongesa vieni. Ngueni: “Mangana a sambua ha vipanga viao.”—Mateo 11:19.

¹³ Tua lilongesa cuma ca kama kuli Yesu.  Vintsimbu vimo vantu va hasa ku tu vangeya viuma, kaha tu hasa ku lisosomua nguetu va pihisa lizina lietu. Vunoni ka tua pandele ku lisosomua muomu cifua ca muono uetu ci ka tu puila vumbangi. Muomu ngue mu tua lilongesa kuli Yesu, vilinga vietu via cili vi ka tu sambuesa ku nkala viuma vi va tu vangeya vantu.

14, 15. Omo lia vika ka tua pandele ku litsiliela etu vavene?

¹⁴ Tua lilongesa ngecize ca cikalu ku kala na vusunga vua imo mizimbu. Cikuavo naua ce ku kaluuisa citanga caco, ca pua ku hona ku tantuluka. Halumo laza tua sua ku pangela Yehova kaha tuli na vutongue vua vuingi. Kaha vakuetu va hasa ku tu singimika omo lia vutongue vuetu. Vunoni eci ci hasa ku tu puila citanga. Mu njila ika?

¹⁵ Ci hasa ku tu lingisa ku tsiliela cikuma mu mana etu vavene. Kaha tu hasa ku ecelela mana etu a tu tuamenene. Halumo tu hasa ku singanieka nguetu tu nevuisisa laza cimpande vutuhu ka tua ci vuile mu vutuntu. Eci ca pua vusonde vua kama! Kaha Mbimbiliya ya tu mamuna ngecize ka tua pandele ku tsiliela mu mana etu vavene.—Visimo 3:5, 6; 28:26.

16. Ku liya na cimueso, vika Tomasi ua muene ku restaurante, kaha vika ua singaniekele?

¹⁶ Singaniekenu ha cimueso eci: Vakuluntu vavali va kala mu cikungulukilo cimo lika, umo Tomasi mukuavo Yoano. Kaha Tomasi a hita kumo ku Restaurante kaha a ka mona Yoano na tumama ku mesa na mpuevo ueka. Va li na ku-lia, ku-nua, na ku livumbatela. Kaha Tomasi a putuka ku lisosomua ngueni: ‘Muze ni kunahu, vulo vua Yoano njua? Amba vana ku va va lela vati?’ Tomasi ua mona malo a engi a tsa omo lia citanga caco. Nga yenu vaTomasi, vati mu  ne ku linga?

17. Vika ua tantekeyele Tomasi ku cinguezi, kaha vika tu lilongesaho?

¹⁷ Vunoni tu ci hilulenuho vuino. Vutuhu Tomasi na singanieka ngueni Yoano a li na ku enda mpueyeni vungungu, vuno ali na vusunga vuaco ni? Ngeci ku cinguezi caco, Tomasi a sana Yoano ku telefone, kaha ikeye a mu leka ngueni uze mpuevo ya na muene ntsongo ya Yoano, ua kala ku laako. Ka va limuene mu miaka ya ingi. Ntsongo yeni ua kele mu vungendzi vua vuasi-vuasi, ua tondele lika ku limona na yayeni ntsimbu kanda a tuvakane. Ngeci va likuminyine ku ka liuana mu mbonge, linga va ka tange ambe muzimbu lika na ku hitisako vimo mu kanua. Yoano ka hasele ku yako na mpueyeni. Mu nima ya ku ivua ngoco, Tomasi ua handekele mu mutima ueni ngueni kalikali ka lekeleko na umo uahi via singaniekele! Vika tu hasa ku lilongesaho? Ambe nga tuli miaka ya ingi mu vusunga, kasi tua pande ku konka vuino mizimbu linga viuma vi tu lomboloke ngue mu via pande.

18. Vika vi hasa ku tu lingisa ku tava viuma vi ve ku vangeya vamuanetu?

¹⁸ Ci hasa ku pua ca cikalu ku konka cimpande ngue mu ci nai, nga muanetu na ci koko ka tue ku litavasiana neni. Kaha nga tu tuala cikuma mana ku hoi-hoi i tua kala nayo na muanetu uaco, tu hasa ku putuka ku mu singaniekela via ku pihia. Kaha nga va mu vangeya vimo, tu hasa ku ivua cizango ca ku vi tava, ambe nga ka viesi na ntsongo na ntsina. Vika tu lilongesaho? Nga tu pua na ku singaniekela vamuanetu viuma via ku pihia, tu hasa ku putuka ku tava nkala viuma vi tu mona ni ku ivua ku tuala hali vakevo, ambe nga ka tuesi na vusunga vuaco. (1 Timoteo 6:4, 5) Ka tua pandele ku ecelela vifua ngeci mua cipululu na nkulundundu vi kale mu mitima yetu. Ka tua pandele naua ku suva ngecize Yehova ua tonda tu leme vamuanetu na ku vecela na mutima uose.—Tandenu Kolose 3:12-14.

19, 20. (a) Vitume vika vi hasa ku tu kuasa ku hilula vuino mizimbu? (b) Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

¹⁹ Lelo lino, ca cikalu ku uana mizimbu ya vusunga na ku i hilula vuino. Omo lia vika? Cingi ca mizimbu iliko matangua ano, ya ku vatuisila-vatuisila ikuavo co ka yesi na ntsongo na ntsina, etu naua ka tua tantulukile. Vika vi hasa ku tu kuasa? Vitume via mu lizi lia Njambi! Ca ku muenako cimo citume ca tu mamuna ngecize ca pua vuheve ku kumbulula cimpande ntsimbu kanda tu ci civue mu vutuntu. (Visimo 18:13) Cikuavo nguaco ka tua pandele ku tava viose vi tue ku ivua, ca ku hona ku vi konka vuino. (Visimo 14:15) Kaha ambe nga tuli na ku pangela Yehova mu miaka ya ingi, ka tua pandele ku tsiliela mu mana etu. (Visimo 3:5, 6) Vitume via mu Mbimbiliya vie ku tu niunga mu ku tu kuasa ku hilula mizimbu linga tu ivuisise vuino viuma na ku linga vihangula via cili.

²⁰ Vunoni kuli vikuavo vi tu kaluuisa ku tantekeya vusunga ku tuala ha cimo cimpande. Etu vantu tua kala na vuasi vua ku singanieka viuma omo lia vize lika vi tue ku mona. Mu cilongesa ci na hatako tu ka tantekeya mu vinjila vika tu hasa ku uila mu citanga caco na vati tu hasa ku litengaco.