1-3. (a) Vika vi tu kuasa ku tualelelaho ku tsiliela muli Yehova kuno ku matangua a ku kotokela? (b) Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

TU LI na ku yoyela ku vumanusuilo vua matangua a ku kotokela. Vantu vakua ku linga vupi kasi va li na ku livuezelela. Va li na ku “soka ngue muila.” (Visamo 92:7) Ngeci mukemuo ka ce ku tu komouesa ku mona ngecize vantu va vengi vali na ku viana masiko a Njambi ku tuala ha via cili. Paulu ua lekele Vakua Kilistu ngueni: “Ku vupi ni, puenu tukeke, vunoni ku mana puenu vakuluntu.” (1 Kolintu 14:20) Vati tu hasa ku lingamo?

² Cikumbululo tu ci uana ku mukanda u va na tundisa mutue ua cino cilongesa, nguauo: ‘Vaze va lengeya Yehova va hasa ku tantekeya viuma viose.’ (Visimo 28:5) Eci ca lomboloka ngecize va hasa ku ivuisisa viose via tondeka kuli vakevo linga va ye Yehova ku mutima. Cikuavo naua Visimo 2:7, 9 ya tu longesa  nguayo Yehova ue ku hana mana kuli vaze ve ku linga via cili. Vika vie ku izamo? Ve ku hasa ku “tantekeya vuviuke na vuoloke, na ku-sungama, cili, njila yose ya viuka.”

³ Noa, Ndaniele, na Yombi navo va kele na aa mana a ku fuma kuli Njambi. (Ezekiele 14:14) Kaha na lelo lino vangamba va Njambi navo va kala nao. Amba enu co? Nenu mua kala na mana a muilu ni? Linga mu ‘tantekeye viuma viose’ vi mua tondeka mu ye Yehova ku mutima, mua pande ku mu tantekeya mua cili. Ngeci mu cilongesa cino, tu lilongesa (1) vati Noa, Ndaniele, na Yombi va tantekeyele Njambi (2) vukuasi vuka va uanene mu ku tantekeya Njambi, kaha (3) vati netu tu hasa ku tambuluisa lutsilielo luavo.

4. Vati Noa ua hetele ha ku tantekeya Yehova, kaha vati ku tantekeya mua cili Njambi ca mu kuasele?

⁴ Vati Noa ua hetele ha ku tantekeya Yehova? Tunde ha litangua li va putukile ku semuka vana va Andama na Eva, vantu ve ku lilongesa via Yehova ku hitila mu vinjila evi vitatu: ku via ku tanga, ku hitila mu vangamba veni va vuoloke, kaha na ku mona vivezikiso vie ku iza mu ku mu ononoka. (Isaya 48:18) Noa, mu ku tuala mana ku viuma via tangele Njambi, ua hasele ku nongonona ngecize nkuma Njambi kua kala kaha ua hasele naua ku lilongesa via vifua via Njambi. Ngeci mukemuo, Noa ua hasele ku mona ngecize Yehova ua kala na ngolo kaha naua ikeye lika ua pua Njambi ua vusunga. (Loma 1:20) Noa ka tavele lika ngecize Njambi kua kala, vunoni ua kele naua na lutsilielo lua ku kaniama muli ikeye.

5. Vati Noa ua lilongesele via tonda Njambi ku vantu?

⁵ Mbimbiliya nguayo “ku-tsiliela ci fuma ku ku-ivua,” cikeco ca lomboloka ngecize vize vi tue ku ivuilila ku vakuetu vi hasa ku tu kuasa ku kala na lutsililelo. (Loma 10:17) Halumo Noa uevuile via Yehova ku vavusoko veni. Umo uavo, Ise Lameke, ua puile mukua ku tsiliela muli Njambi kaha ua semukile tele Andama a ci li na muono. (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.) Kaha kua kele naua kukueni Metusela, kaha na kukuluila yeni Yalende, uze ua tsile tele mua hiti miaka 366 tunde ha ku semuka ca Noa. * (Talenu ha litota.) (Luka 3:36, 37) Citava ava vamala na vampuevo vavo, vakevo va kele na ku longesa Noa nguavo Yehova ikeye ua tangele vantu kaha Ikeye naua ua tondele ngecize vantu vaco va lisemunuine na ku sulisa mavu kaha na ku Mu pangela. Noa ua tantekeyele naua ngecize Andama na Eva va muesele lisino kuli Yehova, kaha va muene ku vindama cezile omo lia lisino liavo. (Njenisisi 1:28; 3:16-19, 24) Kaha viose evi via lilongesele Noa via mu ile cikuma ku mutima, ngeci via mu sindiyile ku pangela Yehova.—Njenisisi 6:9.

6, 7. Vati lulavelelo lua kaniamesele lutsilielo lua Noa?

⁶ Lulavelelo lue ku kaniamesa lutsilielo. A ci singaniekenu ku kaniama ca mu lutsilielo  ca tambuile Noa mua tantekeyele ngecize lizina lieni lie ku neha lulavelelo muomu lia lomboloka “ku huima” ni “ku lembezieka.” (Njenisisi 5:29) Yehova ua huiminine Lameke a handeke ku tuala hali Noa ngueni: “Ou vene a ka tu lembezieka ku vipanga vietu, na ku ku-fuitangana ca mavoko etu, muomu livu li a na singi Yehova.” Ngeci Noa ua lavelelele ngecize Njambi ue ku sungamesele viuma linga vi vuahe. Ngeci mua Avele na Enoke, ua tsilielele ngecize “mbuto” i ka palakana mutue ua linoka.—Njenisisi 3:15.

⁷ Noa kevuisisile mu vutuntu via kulahesele Njambi ku Njenisisi 3:15. Vunoni ua tantekeyele ngecize vupolofeto vuaco vua hele lulavelelo lua cili ku lutue. Enoke neni ua ambuluile muzimbu ngeci muou, ngueni Yehova a ka nongesa vakua vupi. (Yunda 14, 15) Mua vusunga muzimbu ua Enoke, uze u ka lipuisamo mu vutuntu mu Alemangendo, ua kaniamesele lutsilielo na lulavelelo lua Noa!

8. Vati ku tantekeya vuino Njambi ca niungile Noa?

⁸ Vati ku tantekeya vusunga ku tuala hali Njambi ca kuasele Noa? Mu ku linga Noa ua lilongesele via Yehova, ua kele na lutsilielo na mana a muilu. Eci ca mu niungile, cikumakuma ku ku linga nkala cuma ce ku vuisile Yehova vusiua. Mu njila ika? Noa ua tondele ku pua kavusamba ka Njambi, ngeci ka likuatele vusamba na vaze ka va tsilielele muli Yehova ni vaze va mu vianene. Noa ka tangukile ku vandemone vezile ha mavu ngue mu va tangukile vakuavo. Vantu va kele na ku komoka ngolo i va kele nayo vandemone vaco, kaha halumo va setekele vene na ku va lemesa. (Njenisisi 6:1-4, 9) Cikuavo naua Noa ua tantekeyele ngecize Yehova ua tondele vantu va seme na ku sulisa mavu. (Njenisisi 1:27, 28) Ngeci mukemuo Noa ua tantekeyele ngueni ca puile vuhenge, vandemone ku ambata vampuevo na ku sema navo vana. Kaha vuhenge vuaco vua lisoluele ha toma omo vana vaco va tuntukile cikumakuma na ku kala na ngolo ya hiana vantu vose. Mu nima ya ntsimbu, Yehova ua lekele Noa ngueni a ka neha livazi mu ku nongesa vakua vupi vose. Mu ku linga Noa ua tsiliele mu cimamuna ca Yehova, ua tungile vuato, kaha uovokele hamo lika na vusoko vueni.—VaHevelu 11:7.

9, 10. Vati tu hasa ku kala na lutsilielo ngue lua kele naluo Noa?

⁹ Vati tu hasa ku kala na lutsilielo ngue lua kele naluo Noa? Ca pua ca seho ku lilongesa Lizi lia Njambi na civando, linga tu leme vize vi tuli na ku lilongesa, na ku vi pangesa mu ku alulula muono uetu kaha na ku linga vihangula via cili mu muono. (1 Petulu 1:13-15) Kaha lutsilielo na mana e ku tu hana Njambi vi ka tu niunga ku vingandzo via Satana na ku kokueya ca mavu. (2 Kolintu 2:11) Cingi ca vantu va lema luozi na vupangala kaha ve ku kava masungu avo. (1 Yoano 2:15, 16) Ve ku sembulula ngecize ka tuesi ku hiehi na ku kotoka ca mavu. Nga ka tuesi na lutsilielo lua ku kaniama, netu tu hasa ku putuka ku singanieka ngeci muavo. Kati mu suve ngecize omo Yesu ua setekesele ino ntsimbu na matangua a Noa, ka handekele  via luozi ni vupangala houe, ua handekele via vusonde vua kala ha ku tanguka ku ku pangela Njambi.—Tandenu Mateo 24:36-39.

¹⁰ Lihulenu nguenu: ‘Vuno cifua ca muono uange ce ku muesa ngecize nja tantekeya mpundu Yehova ni? Vuno lutsilielo luange lue ku nji sindiya ku linga vize via cili ku meso a Yehova na ku longesako vakuetu via tonda Yehova kuli vakevo ni?’ Vikumbululo vienu ku vihula evi vi ka mi kuasa ku tantekeya nga nenu mu li na ku enda na Njambi ngue mua endele neni Noa.

11. (a) Cilemo ca muesele Ndaniele kuli Yehova ci tu longesa vika ku tuala hali visemi veni? (b) Cifua cika ca Ndaniele mu tonda ku tambuluisa?

¹¹ Vati Ndaniele ua hetele ha ku tantekeya Yehova? Visemi veni va mu longesele ku lema Yehova na Lizi lieni. Kaha Ndaniele ua lingilemo vene mu muono ueni uose. Ambe mu vuvendzi vueni, Ndaniele kasi ua kele na ciizilila ca ku lilongesa na civando Visoneka. (Ndaniele 9:1, 2) Ikeye ua tantekeyele mua cili-cili Yehova. Cikuavo naua Ndaniele ua tantekeyele viose via lingile Yehova ku vaIsaleli mu ku va kuasa. Tu hasa ku mona ovu vusunga nga tu tanda via handekele mu civundilo ceni ca ku tundilila ku mutima ku Ndaniele 9:3-19. Citava mu tande eci civundilo na ku ci hilula mua cili. Lihulenu nguenu: ‘Eci civundilo ci nji longesa vika ku tuala hali Ndaniele?’

12-14. (a) Vati Ndaniele ua muesele mana a muilu? (b) Vati Yehova ua vezikisile ku simpa na lukakatela lua Ndaniele?

¹² Vati ku tantekeya vuino Njambi ca kuasele Ndaniele? Ku pangela Njambi ha kati ka vantu vakua mavu mu Mbambilone ka ca puile ca casi ku vaYundeya. Ca ku muenako, Yehova ua sikile vaYundeya ngueni: “Lengeyenu ciyulo ca limbo ku nji na mi tualesa vundzinda.” (Yelemiya 29:7) Vunoni ua va sikile naua ngueni va mu lemese lika ikeye na mutima uavo uose. (Ezundu 34:14) Vati Ndaniele ue ku ononokele masiko aa avali mu ntsimbu imo lika? Mana a muilu a mu kuasele ku nongonona ngecize ha katete ua pandele ku ononoka Yehova amba vuose ononoke vantu. Kaha mu nima ya vihita via miaka, Yesu neni ua longesele citume caco.—Luka 20:25.

¹³ Singaniekenu via lingile Ndaniele mu va tumbikile lisiko nguavo na umo muntu uahi ua pandele ku vundila kuli njambi ueka ku vanga kuli muangana mu matangua 30. (Tandenu Ndaniele 6:7-10.) Mua vusunga nga ua tavele ku likela, ngueni: ‘Matangua 30 lika, vuovuno a hua.’ Vunoni, houe, Ndaniele ka tavesele lisiko lia muntu li kale na seho ya kama ku tuvakana ku lemesa Njambi yeni. Kaha citava Ndaniele nga ua vundilile kuli Yehova mu vusueke. Vunoni ua tantekeyele ngecize vantu vavengi va kele na ku mu mona matangua ose a vundila. Ngeci vutuhu ca puile vusonde vua kama, Ndaniele ua tualeleleho ku vundilila vene ha cihela ci va kele na ku mu muena vantu laza, muomu ka tondele linga vantu va singanieke nguavo na likela ku lemesa Yehova.

¹⁴ Yehova ua vezikisile Ndaniele omo lia ku simpa na lukakatela lueni. Ua lingile cikomoueso mu ku ohiela Ndaniele linga kati va mu lie ku vandumba. Vika viezilemo? Mu vuangana vuose vua Mende-Pelesia vantu va tantekeyele via Yehova!—Ndaniele 6:25-27.

15. Vati tu hasa ku kala na lutsilielo ngue lua kele naluo Ndaniele?

 ¹⁵ Vati tu hasa ku kala na lutsilielo ngue lua kele naluo Ndaniele? Linga tu kaniamese lutsilielo luetu, ka tua pandele ku lengela lika ha ku tanda Lizi lia Njambi. Vunoni tua pande ku li ivuisisa. (Mateo 13:23) Muomu tua pande ku tantekeya visinganieka via Yehova ku tuala ha nkala cimpande. Ngeci tua tondeka ku singanieka mua kama ha viose vi tu tanda. Ca pua naua ca seho ku pua na ku vundila, cikumakuma nga tu hita mu vukalu. Kaha tu kalenu na vusunga nguetu Yehova a ka tu hana mana na ngolo vi tue ku mu vundila.—Tiango 1:5.

16, 17. Vati Yombi ua hetele ha ku tantekeya Yehova?

¹⁶ Vati Yombi ua hetele ha ku tantekeya Yehova? Yombi ka puile kaIsaleli. Vunoni, ua puile lika kavusoko ka Avilahama, Isake, na Yakomba. Mu ku linga Yehova ua longesele ava vamala via vifua vieni kaha na vize via  tondele ku lingila vantu, citava tu handeke nguetu, Yombi neni ua lilongesele cingi ca mizimbu yaco. (Yombi 23:12) Ngeci ua lekele Yehova ngueni: “Nja ku vuile ha ku ivua ca lituitui.” (Yombi 42:5) Na Yehova neni ua ambele ngueni Yombi ua lekeleko vakuavo ku tuala hali Ikeye.—Yombi 42:7, 8.

¹⁷ Yombi ua hetele naua ha ku tantekeya vifua via Yehova mu ku tala ku viuma via ku tanga. (Yombi 12:7-9, 13) Yehova na Elihu va pangesele via ku tanga mu ku longesa Yombi ngecize vantu va vandende cikuma nga va va setekesa na Njambi. (Yombi 37:14; 38:1-4) Mezi a Yehova a kuatele cikuma ku mutima ua Yombi ngeci a mu lingisile ku likehesa na ku handeka ngueni: “Nji tantekeya ngecize ove u hasa viuma viose, na viove via ku kana ka ci tava ku vi vindika.” Ua vuezeleleko naua ngueni: “Nji  . . . lialuluisa ku mutima ku mpumputa na ku muto.”—Yombi 42:2, 6.

18, 19. Vati Yombi ua muesele ngecize ua tantekeyele vuino Yehova?

¹⁸ Vati ku tantekeya vuino Njambi ca kuasele Yombi? Yombi uevuisisile mua cili vitume via Njambi. Ua tantekeyele vuino Yehova, kaha mana aco a mu sindiyile ku linga viuma mu njila ya cili. Ca ku muenako, Yombi ua tantekeyele ngecize ka ci tava muntu a handeke ngueni ua lema Njambi vunoni ke ku muesa ngozi ku vakuavo. (Yombi 6:14) Ikeye ka limuene ku pua ua seho ku hiana vakuavo, vunoni, ua puisile vantu vose ngue vavusoko veni, cipue vampite ni vihutu. Yombi ua handekele ngueni: “Kati uze ua nji tangele muzimo ua mu tangele ikeye?” (Yombi 31:13-22) Ambe mua puile mpite na mukua vukama, Yombi ka lihalesele cipue ku limona ngue ikeye lika ua kala na seho ku hiana vakuavo, houe. Cifua ceni ca liseza cikuma na cifua ci ve ku muesa cingi ca vampite na vakua vukama lelo lino.

¹⁹ Yombi ka tavesele na vimo viahi vi kale na seho ya kama ku hiana Yehova, ambe vene vupite. Muomu ua tantekeyele ngecize ku lingamo ci mu lingisa ku “viana Njambi ua muilu.” (Tandenu Yombi 31:24-28.) Cikuavo naua, Yombi ua tantekeyele ngecize vulo vua pua cikulaheso ca ku lela cikuma ca kala ha kati ka yala na mpuevo. Ngeci ua likuminyine ivene ngueni ka ka tala mpuevo ueka na lisungu. (Yombi 31:1) Mua vusunga eci ci tu komouesa cikuma, muomu ku matangua aze Yehova ua tavesele vamala ku haleka vampuevo. Ngeci Yombi neni nga ua tondele, nga ua ambatele mpuevo ua mu civali. Citava ua tantekeyele ngecize vulo vua tumbikile Yehova ha katete vua puile ha kati ka yala umo lika na mpuevo umo lika, kaha cikeco citume ca hanguile ku kava Yombi. * (Talenu ha litota.) (Njenisisi 2:18, 24) Mua vusunga, mu nima ya miaka 1.600, Yesu neni ua longesele via citume caco, ngecize vulo na ku limona ku mivila via pandele lika ku kala ha kati ka yala umo lika na mpuevo umo lika.—Mateo 5:28; 19:4, 5.

20. Vati ku tantekeya vuino Yehova na vitume vieni ci tu kuasa ku hangula vavusamba na vueho vua cili?

²⁰ Vati tu hasa ku kala na lutsilielo ngue lua kele naluo Yombi? Kasi vene tua pande ku tantekeya vuino Yehova na ku pangesa mana aco mu viose vi tu linga. Ca ku muenako, Mbimbiliya nguayo Yehova ua zinda “uze a lema luozi” kaha ka tua pandele ku likata na vakua ku handeka makuli. (Tandenu Visamo 11:5; 26:4.) Ngeci mukemuo  lihulenu nguenu: ‘Evi vinimbu vivali vi nji longesa vika ku tuala ha visinganieka via Yehova? Vati ku tantekeya evi, ca pande ku kuata ku viuma vi nja haka seho ya kama mu muono? Vati ca pande naua ku kuata ku viuma vi nje ku tala mu internete, ku vavusamba va nje ku hangula na ku vueho?’ Cifua ci mu kumbuluilamo evi vihula, ci hasa ku mi kuasa ku mona nga Yehova mu mu tantekeya vuino mpundu. Ka tu tondo ku tanguka na mavu a ku pihia. Ngeci mukemuo tua pande ku longesa “mavuilo” ni nguetu, tua pande ku lilongesa mua ku tepesela via cili ku via vipi na via mangana ku vuheve.—VaHevelu 5:14; Efeso 5:15.

21. Vika vi hasa ku tu kuasa ku “ku tantekeya viuma viose” via tondeka, linga tu hase ku ya Yehova ku mutima?

²¹ Mu ku linga Noa, Ndaniele, na Yombi va lihakelele kapandi ka ku tantekeya vuino Yehova, neni ua va kuasele ku “tantekeya viuma viose” via tondekele, linga va hase ku linga vize vi mu ya ku mutima. Malungano avo a muesa ngecize ku linga viuma mu njila ya ya Yehova ku mutima ce ku neha vivezikiso mu muono. (Visamo 1:1-3) Lihulenu nguenu, ‘Vuno nange nji tantekeya Yehova ngue mu va mu tantekeyele va Noa, Ndaniele na Yombi ni?’ Mua vusunga, lelo lino tu hasa ku tantekeya Yehova ku hiana ava vamala vatatu muomu Yehova ua tu hana mizimbu ya yingi ku tuala hali ikeye ivene. (Visimo 4:18) Ngeci mukemuo puenu na ku lilongesa Mbimbiliya na civando. Hilulenu vuino vi mue ku lilongesamo. Kaha vundilenu sipilitu santu. Nga mu lingamo, ano mavu a api ka a ka mi tangula. Vunoni mu ka linga viuma na mana a muilu na ku tualelelaho ku suena kuli Isuenu, Yehova.—Visimo 2:4-7.