1, 2. Omo lia vika Njambi ua vianene Saulu? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

YEHOVA mua hanguile Saulu ku pua muangana tele ua ku konkama. (1 Samuele 9:1, 2, 21; 10:20-24) Vunoni mu nima ya ku mu haka ha vuangana, ua putukile ku lihalesa. Mu ntsimbu imo omo makulukazi a vaFilisteo vezile mu ku lua ndzita na vaIsaleli. Kapolofeto Samuele ua sikile laza Saulu ngueni eze a ku tsimike cikombelo kuli Yehova. Vunoni ntsimbu tele Samuele kanda a hete, vaIsaleli va putukile ku ivua vuoma cikuma kaha cingi cavo va sile Saulu. Kaha omo Saulu ua honene ku lavelela Samuele, ua ile na ku tsimika cikombelo ikeye ivene. Saulu ka kele na mpoko ya ku tsimika cikombelo, ngeci ua nienguesele Yehova omo lia vilinga vieni.—1 Samuele 13:5-9.

² Omo Samuele ua hetele, ua payele Saulu omo lia ku hona ku ononoka Yehova. Vunoni Saulu ka muene ngueni ua lingile via ku pihia. Ua putukile ku sanguluka, na ku tuika vakuavo mulonga omo lia vuhenge vueni. (1 Samuele 13:10-14) Fume ku ntsimbu ize, Saulu ua putukile ku linga viuma via vingi via vipi. Kaha Yehova ua mu vianene ku pua muangana. (1 Samuele 15: 22, 23) Saulu ua putukile vuino vunoni ku sulumuina ceni ca puile ca ku pihia.—1 Samuele 31:1-6.

3. (a) Vika ve ku singanieka vavengi ku tuala ha ku konkama? (b) Vihula vika tu ka tantekeya vikumbululo?

³ Matangua ano vavengi ve ku singanieka nguavo ka ci tava ku pua ua ku konkama na ku yoya muono ua cili. Va lema ku lihalesa na ku limuesa ngue va kala seho ya kama ku hiana vakuavo. Ca ku muenako, umo mukua vueho na pulitika ua tsimana cikuma ua handekele ngueni: “Ku konkama ka ca nji fuilile kaha na limo litangua liahi nji ka muesa ku konkama.” Vutuhu ngoco omo lia vika ca pua ca seho kuli Vakua Kilistu ku pua va ku konkama? Ku konkama ca pua vika kaha vika ka ca puile? Tu ka tantekeya vikumbululo via vihula evi mu cilongesa eci. Kaha mu cilongesa ci na hatako, tu ka mona vati tu hasa ku tualelelaho ku muesa ku konkama cipue nga ca cikalu ku lingamo.

4. Ku lihalesa ca pua vika?

⁴ Mbimbiliya ya muesa ngecize ku lihalesa ca liseza na ku konkama. (Tandenu Visimo 11:2.) Ndaviti ua vundilile Yehova ngueni: “Tengesa ngamba yove naua ku ovio via vuhumuke [ni ku lihalesa].” (Visamo 19:13) Ku lihalesa ni vuhumuke ca pua vika? Ca pua ku linga vimo viuma ka tua pandele ni ka tuesi na mpoko ya ku vi linga, vunoni tu vi linga omo lia ku hona lukakatela ni ku lihalesa. Tu vose omo lia ku hona ku tantuluka tua muesaho laza ku lihalesa. Vunoni ngue mu tu na muena vize via solokelele Muangana Saulu, nga tu pua na ku lihalesa ntsimbu yose, Yehova ka ci mu leme. Visamo 119:21 nguayo Yehova a ka “handekela vakua ku lihalesa.” Vika ue ku lingilamo?

5. Omo lia vika vilinga via ku lihalesa via pua ku sevuka ca kama?

⁵ Ca mbangelo, nga tu linga vimo, mu ku lihalesa, ca pua ku sahula Yehova, Njambi na Muangana uetu. Ca mu civali, nga tu linga vimo ka tuesi na mpoko ya ku vi linga, vi ka neha ku licokota na ku hona ku litavasiana na vakuetu. (Visimo 13:10) Kaha ca mu citatu, tu ka moneka ngue tu viheve ku vakuetu omo va ka tantekeya ngecize tua lingi cimo cuma omo lia ku lihalesa. (Luka 14:8, 9) Mua vusunga, tu nevuisisa omo lia vika Yehova ua tonda tu pue va ku konkama.

6, 7. Mu njila ika ku konkama ca likuata na ku likehesa?

⁶ Ku konkama ca likuata na ku likehesa. Mukua Kilistu ua ku likehesa ke ku lihalesa vunoni ue ku mona vakuavo ku pua va ku mu hiana ikeye. (Filipu 2:3) Muntu ua ku likehesa neni ua pua ua ku konkama. A tantekeya ha lenga ndzili yeni, kaha ue ku mona ngecize neni ue ku sevuka. Ikeye ua kala na cizango ca ku ivua zinguli zia vakuavo na ku lilongesaho vimo. Mukua ku likehesa ue ku linga cose mu ku ya Yehova ku mutima.

⁷ Mbimbiliya nguayo muntu ua konkama a litantekeya ikeye ivene kaha a tantekeya naua ngecize kua kala vimo vintsa ka hasa ku  linga ni ka via mu pandele. Eci ce ku mu kuasa linga a singimike vakuavo na ku va tala na ngozi.

8. Linga tu pue va ku konkama, cifua ca ku singanieka cika tua pande ku viana?

⁸ Kasi, tu hasa ku putuka ku singanieka mua vuhumuke ca ku hona ku zivukamo. Mu njila ika? Halumo tu hasa ku singanieka nguetu yetu tua kala na seho ya kama ku tuvakana vakuetu muomu etu va tu hana viteli ni vaze va tua tantekeya mua cili va va hana vimo viteli mu cikungulukilo. (Loma 12:16) Ni co ku lihaka seho cikuma etu vavene. (1 Timoteo 2:9, 10) Halumo tu hasa ku putuka ku ambela vakuetu vika va pande ku linga, nevi ka va pande ku linga.—1 Kolintu 4:6.

9. Vika vie ku lingisa vamo ku putuka ku lihalesa? Hanenu cimo cimueso ca mu Mbimbiliya.

⁹ Nga ka tu niungu vuino vizango vietu via vipi tu hasa ku muesa vilinga via ku lihalesa. Vamo ve ku lihalesa omo lia ku tonda lutsimo, ni va kele na cipululu ca vakuavo, ni halumo ka va niungile vizango viavo via vipi. Evi vikevio vi va lihitile navio vamo va va tumbula mu Mbimbiliya, ngeci mua Avisalome, Uziya, na Nevukaneza. Yehova ua va muesele ngecize va pandele ku likehesa.— 2 Samuele 15:1-6; 18:9-17; 2 Mizimbu 26:16-21; Ndaniele 5:18-21.

10. Omo lia vika ka tua pandele ku hisa vihangula via vakuetu? Hanenu cimo cimueso ca mu Mbimbiliya.

¹⁰ Kua kala vusunga vukuavo vue ku lingisa vantu ku hona ku konkama mu vintsimbu vimo. Aci singaniekenu ha viuma via lihitile navio Avimeleke na Petulu. (Njenisisi 20:2-7; Mateo 26:31-35) Vuno ava vamala va puile va ku lihalesa? Ni halumo ka va tankeyelele vika vie ku izamo ni va lingilemo ca ku hona ku singanieka? Mu ku linga ka tu hasa ku mona viuma vi li ku mitima ya vakuetu, ka tua pandele ku hisa vi ve ku hangula vantu.—Tandenu Tiango 4:12.

11. Vika tua pande ku ivuisisa?

¹¹ Muntu ua ku konkama a tantekeya mutamba ua mu hana Njambi mu vipanga vieni. Yehova ka puile Njambi ua mbuandja. Ngeci ikeye ua hana nkala muntu cipanga mu cikungulukilo. Tu vose tua kala na seho mu cikungulukilo. Ku cilemo ceni Yehova ua hana nkala muntu vuana vua ku liseza-seza, vuhasi, na mangana a ku linga viuma, kaha ue ku tu tavesa tu lihanguile mua ku pangesela vuana vuaco. Nga tua pua va ku konkama, tu ka pangesa vuana vuetu mu njila ya tonda Yehova. (Loma 12:4-8) Tua tantekeya ngecize Yehova ua tonda tu pangese vuana vuetu mu ku muesa kasingimiko kuli ikeye na ku kuasa vakuetu.—Tandenu 1 Petulu 4:10.

12, 13. Vika tua pande ku vuluka nga vimo viuma vi aluluka omo tu pangela Yehova?

¹² Vi tue ku linga mu ku pangela Yehova vi hasa ku aluluka mu ku hita ca ntsimbu. Ca ku muenako, aci singaniekenu ha ku aluluka ca viuma via lihitile navio Yesu. Ca mbangelo, ikeye ua yoyele lika na Ise. (Visimo 8:22) Kaha ua kuasele Yehova ku tanga tungelo, melu na mavu hamo na vantu. (Kolose 1:16) Mu nima ya miaka ya yingi va mu tumine ha mavu. Ua ku semukile na ku pua kakeke noho ua kolele na ku pua mukuluntu. (Filipu 2:7) Mu nima ya ku-tsa ceni, Yesu ua hilukile muilu kaha mu 1914 ua puile Muangana ua Vuangana vua Njambi. (VaHevelu 2:9) Ku lutue, omo Yesu a ka manusula ku sika mu likulukazi lia miaka, a ka hiluisa Vuangana kuli Yehova linga “Njambi a ka kale viose mu viose.”—1 Kolintu 15:28.

¹³ Netu naua halumo via vingi vi hasa ku  aluluka mu muono uetu. Halumo viteli vietu vi hasa ku alulula omo lia vimo vi tua lihanguila etu vavene. Ca ku muenako, halumo tu vazike (ni vimbumba) kaha tua hanguile ku ambata ni ku somboka. Ni tu hasa ku hangula ku kala na vana. Kaha ku lutue, ci ka tondeka ku alulula vimo mu muono linga tu pangele Yehova mu ntsimbu yose. Kaha vintsimbu vimo viteli vietu vi hasa ku aluluka omo lia vimo vie ku tu solokela mu muono. Tu hasa ku linga via vingi ni via vindende. Vunoni cipue nga tu vanike ni tu vakuluntu, tu kale na cihindu ni cahi, kasi Yehova a tantekeya vati tu hasa ku mu pangela vuino muntu ku muntu. Ke ku lavelela tu linge viuma vize ka tu hasa ku linga. Kaha ue ku viukilila na nkala viuma vi tue ku mu pangela.—VaHevelu 6:10.

14. Vati ku konkama ci hasa ku tu kuasa ku viukilila na nkala cipanga?

¹⁴ Yesu ua viukilile na nkala cipanga ca mu hele Yehova, netu naua tu hasa ku viukilila na vietu. (Visimo 8:30, 31) Muntu ua ku konkama ue ku viukilila na vipanga na viteli vi ve ku mu hana mu cikungulukilo. Ke ku uma mutima ku vipanga via vakuavo mu cikungulukilo. Vunoni, ikeye ue ku viukilila na mutamba ueni mu lukulungukilo lua Njambi. Ue ku mona cipanga ceni ngue ca ku tunda ku li Yehova. Muntu ua ku konkama ue ku singimika vakuavo kaha ua kala na cizango ca ku va kuasa. A tantekeya ngecize navo Yehova na va hana cimo cipanga.—Loma 12:10.

15. Vika tu hasa ku lilongesa ku lungano lua Ngilione?

¹⁵ Ngilione ua muesele lungano lua cili lua ku konkama. Omo Yehova ua mu hanguile ku ovola vaIsaleli ku vakua Mindiane, Ngilione  ua handekele ngueni: “Vusoko vuange vu na hiana ku hutua mu Manase, nange nja hiana vundende mu ndzivo ya tata.” (Vangazi 6:15) Vunoni Ngilione ua tsilielele Yehova na ku tava cipanga ca mu hele. Kaha Ngilione ua tondekele ku kala na vusunga ngecize, nevuisisa vuino via mu tumine Yehova kaha ua mu vundilile a mu tuamenene. (Vangazi 6:36-40) Ngilione ua puile yala ua ngolo na ku simpa, vunoni ua puile naua mukua mana na ku livandeka. (Vangazi 6:11, 27) Mu nima ya ntsimbu, omo vantu va tondele nguavo a pue muangana uavo, ikeye ua vianene. Omo ua lingile vize via mu tumine Yehova, ua hilukile ku ndzivo yeni.—Vangazi 8:22, 23, 29.

16, 17. Vati muntu ua ku konkama a hasa ku kola mu lutsilielo?

¹⁶ Nga muntu a tava cipanga ca ciha ni a tonda ku linga vimo mu cikungulukilo, ka ca lombolokele ngecize ka puile ua ku konkama. Mbimbiliya nguayo ca pua ca cili nga ngamba ya Yehova a tonda ku pangela vamuanaye na ku tonda ku kola mu lutslielo. (1 Timoteo 4:13-15) Vuno ca tondeka ku kala na citeli ca ciha linga muntu a kole mu lutsilielo ni? Houe. Tu vose tu hasa ku vueza ku vifua vietu mu ku pua Vakua Kilistu na vuhasi vuetu vua tu hana Yehova linga tu hase ku mu pangela vuino na vakuetu.

¹⁷ Muntu ua ku konkama ntsimbu kanda a tave ku linga cimo cipanga, ue ku tonda ku tantekeya vati a ka ci linga. Ue ku vundila na ku tala vuino vika a hasa ku linga mu cipanga caco. Vuno kasi a ka kala na ntsimbu na ngolo ya ku puamo ya ku linga vikuavo via seho ya kama ni? Nga kuahi kaha ci tava a haneko cimo cipanga ce ku linga ku vakuavo ni? Mu nima ya ku singanieka vuino ha viuma evi, muntu ua ku konkama a hasa ku litavela ngecize ka hasa ku puisamo cipanga cikuavo ca ciha. Nga tu va ku konkama tu ka hasa ku vianako vimo.

18. (a) Vika muntu ua ku konkama a ka linga nga va mu hana cipanga ca ciha? (b) Vati mukanda ua Loma 12:3 ue ku tu kuasa ku pua vakua konkama?

¹⁸ Yehova a tonda tu ende na ku “ku konkama” hamo neni. (Mika 6:8) Kaha nga va tu hana cipanga ca ciha, tua pande ku mu vundila a tu tuamene na ku tu kuasa ngue mua lingile Ngilione. Tua pande ku singanieka vuino ha viose vie ku tu leka Yehova ngueni tu vi linge ku hitila mu Mbimbiliya na lukungulukilo lueni. Ntsimbu yose tu vulukenu ngecize, viose ovio vi tue ku hasa ku mu pangela kati omo lia nkala vutongue vu tua kala navuo houe. Vunoni Muomu Yehova ue ku likehesa kaha ua lema ku panga netu. (Visamo 18:35) Muntu ua ku konkama ke ku ‘lisinganiekela eci ca ku hiana eci ca mu pande ku singanieka.’—Tandenu Loma 12:3.

19. Omo lia vika tua pande ku pua va ku konkama?

¹⁹ Muntu ua ku konkama a tantekeya ngecize Yehova lika na fuila ku tambula vumpahu, muomu ikeye Sakatanga ua Hiana viose muilu na ha mavu. (Ku-Solola 4:11) Nga tu va ku konkama, tu ka viukilila na nkala vipanga vi tuli navio mu ku pangela Yehova. Tu ka singimika visinganieka na vimamuna via vamuanetu, kaha eci ci ka lingisa tu pue vakua ku litavasiana. Muntu ua ku konkama ue ku singanieka vuino ntsimbu kanda a linge vimo, kaha mu ku lingamo ue ku litenga ku vivulumuna via kama. Yehova ua lema cikuma vaze va ku konkama. Ngeci mukemuo ku konkama ca tondeka cikuma ku vantu va Njambi. Mu cilongesa ci na hatako, tu ka lilongesa, vati tu hasa ku tualelaho ku konkama cipue nga ca cikalu ku lingamo.