1, 2. (a) Visinganieka vika vantu va kala navio ku tuala ha vuana vua ku lihanguila? (b) Vika Mbimbiliya ye ku tu longesa ku tuala ha vuana vua ku lihanguila, kaha vihula vika tu ka lilongesa?

UMO mpuevo mua tondele ku hangula vimo, ua lekele kavusamba keni ngueni: “Nji leke lika vi nja pande ku linga ku nahu; kati u nji lingise naua ku singanieka.” Uze mpuevo ua tondele va mu leke via pande ku linga, mu cihela ca ku pangesa vuana vua ku lihanguila, vua mu hana Sakatanga ueni. Amba enu co? Mua lema ku lihanguila viuma enu vavene, ni mue ku tonda va mi hanguile vati mua pande ku pangesa vuana vua ku lihanguila?

² Vantu va kala na visinganieka via ku liseza-seza ku tuala ha ku lihanguila. Vamo ve ku handeka nguavo ku lihanguila ka ca keleko muomu Njambi ua tu hanguila vualumo vi tue ku linga. Vamo co nguavo tu hasa lika ku pangesa vuino vuana vuetu vua ku lihanguila nga tu kala na mpoko ya ku linga viose-ovio. Vunoni Mbimbiliya ye ku longesa ngecize va tu tangele na vuhasi kaha na vuana vua ku lihanguila viuma. (Tandenu Yehosua 24:15.) Mu Mbimbiliya, mua kala naua vikumbululo via vihula  vino: Vuno vuana vluetu vua ku lihanguila kuli ha vua lenga ni? Vati tua pande ku pangesa ngolo yetu ya ku lihanguila viuma? Vati vi tue ku hangula via muesa ha lenga cilemo cetu na ku tsliela cetu muli Yehova? Vati tu hasa ku muesa ngecize tua singimika vi ve ku hangula vakuetu?

3. Vati Yehova ue ku pangesa mpoko yeni ya ku lihanguila viose via tonda?

³ Yehova ua kala na mpoko ya ku linga viose via tonda, kaha tu hasa ku lilongesa vimo ha cifua ce ku pangeselamo mpoko yeni. Ca ku muenako, Yehova ua hanguile cifuti ca Isaleli ku pua “vantu va ka fuka.” (Ndeutelonomi 7:6-8) Ua kele na vusunga vua ku lingamo. Muomu Yehova ua tondele ku puisamo cikulaheso ca lingile kuli Avilahama. (Njenisisi 22:15-18) Cikuavo naua, Yehova ue ku muesa cilemo na ku pangesa vuino mpoko yeni ya ku lihanguila. Tu hasa ku mona ngoco mu cifua ca longeselelemo vaIsaleli omo va kele na ku muesa lisino. Kaha mu va kele na ku muesa ku liveya na ku aluluka, Yehova ua va muesele cilemo na cikeketima. Ua handekele ngueni: “Nji ka kanguisa ku-tanguka cavo, nji ka va lema na mutima.” (Hoziya 14:4) Yehova ua tu muesa lungano lua cili mu ku pangesa vuana vua ku lihanguila mu ku kuasa vakuetu!

4, 5. (a) Iya ua katete ku tambula vuana vua Njambi vua ku lihanguila, kaha vati ua vu pangesele? (b) Cihula cika tua pande ku lihula muntu ku muntu?

⁴ Yehova mua tangeele tungelo na vantu ua hanguile ku va tanga na vuana vua ku lihanguila. Yehova ha katete ua tangele Yesu. Yesu va mu tangele mu cifua ca Njambi kaha ua kele na vuana vua ku lihanguila. (Kolose 1:15) Vati Yesu ua pangesele mpoko yeni ya ku lihanguila? Ntsimbu tele kanda eze ha mavu, Yesu uononokele Njambi ka hakuilile ku aluluka ca Satana. Omo Yesu uezile ha mavu, ua hanguile ku viana vieseko via Satana. (Mateo 4:10) Kaha ku vutsiki vua hatele ku litangua li va mu tsihile, Yesu ua lekele Ise ngecize ua tondele ku linga cizango Ceni. Ua handekele ngueni: “Tata, nga u tava, u nji fumise ngandza eyi: vunoni kati cizango cange, vunoni cizango cove, ci linge.” (Luka 22:42) Vuno ci tava netu tu temunuine Yesu na ku pangesa vuana vuetu vua ku lihanguila linga tu sangaziale Yehova na ku linga cizango ceni ni?

⁵ Eyo, tu hasa ku temunuina Yesu muomu netu va tu tangele mu cifua ca Njambi. (Njenisisi 1:26) Vunoni, ka tuesi na mpoko ya ku linga viose-ovio ngeci mua Yehova. Lizi lia Njambi lia lombolola ngecize Yehova ua haka vingamba ha lenga mpoko yetu ya ku lihanguila kaha ua tonda tu tave via tu hanguila. Ca ku muenako, ha ndzivo, vampuevo va somboka va pande ku singimika vamala vavo na vana navo va pande ku singimika visemi vavo. (Efeso 5:22; 6:1) Vati evi vingamba vi va tu hakela via kuata ku cifua ci tue ku pangeselamo vuana vuetu vua ku lihanguila? Cikumbululo ca cihula eci ca kuata cikuma ku ku yoya cetu miaka yose ku lutue.

6. Tumbulenu lungano lua muesa omo lia vika ca pua ca seho ku tu hakela vingamba.

⁶ Vuno ku tu hakela vingamba ku mpoko ya ku lihanguila ca pua ca cili ni? Eyo, ca pua ca cili! Omo lia vika? Muomu vingamba vie ku tu niunga. Ca ku muenako nga mu ya vungendzi vua laha na likalu. Aci singaniekenu nga mu tapalo ka muesi masiko a mua ku endesela, kaha nkala muntu a lihanguila nga a tuntisa vuasi cikuma na kulihi na pande ku endesela. Vuno mu kevua vuino omo mu endesa mu tapalo yaco ni? Mua vusunga kuahi. Kua pande ku kala vimo vingamba ni vitantekeyeso linga vantu vendese vuino. Tu ci talenu amo malungano a mu Mbimbiliya a muesa vati vingamba via tu hakela Yehova vi hasa ku tu kuasa.

7. (a) Ku litepa cika ca kele hali Andama na tusitu? (b) Lombololenu njila imo ya pangeselemo Andama vuana vueni vua ku lihanguila.

⁷ Yehova mua tangele yala ua katete, Andama, ua mu tangele na vuana vumo vua hele na tungelo, vuana ha ku lihanguila. Vunoni Njambi ka hele tusitu vuana vua ku lihanguila. Vati Andama ua pangesele vuana vua ku lihanguila mu njila ya cili? Andama ua kele na ndzolela ya ku luka tusitu mazina. Njambi “ua va nehele kuli yala linga a mone vati a ka va luka.” Kaha omo Andama ua talele vuino nkala kasitu, ua mu lukile lizina lia litombola neni. Yehova ka aluluile na vimo viahi via hanguile Andama. Vunoni, “muomu mua va lukile yala uze tusitu vose va muono, mukemuo mu a puile mazina avo.”—Njenisisi 2:19.

8. Vati Andama ua pangesele mua ku pihia vuana vueni vua ku lihanguila, kaha vika viezamo?

⁸ Yehova ua hele Andama cipanga ca ku puisa mavu citungu mua mu sikile ngueni: “Semenu, na ku lilanesa, kaha sulisenu mavu naua, na ku a ononuesa; kaha sikenu vantsi va mu mema a kalunga na tuzila va mu melu, na vimuna viose via muono vi enda hano ha mavu.” (Njenisisi 1:28) Vunoni Andama ua hanguile ku lia ku vusuka vua va vindikile, kaha mua lingile ua sembuluile vingamba via mu hakelele Yehova. Mu ku linga Andama ua pangesele mua ku pihia vuana vueni vua ku lihanguila, mueza tuyando ku vantu vose mu makulukazi a miaka. (Loma 5:12) Tu puenu na ku vuluka ha luvinda lueza mu ku hangula ca ku pihia ca Andama. Ku lingamo ci ka tu kuasa ku pangesa vuino vuana vuetu vua ku lihanguila na ku tava vingamba via tu hakela Yehova.

9. Ku hangula cika Yehova ua hanene ku vantu veni, Isaleli, kaha vakevo va likuminyine ku linga vika?

⁹ Vantu vose va va sampuisa ku ku hona ku tantuluka na ku-tsa ca Andama na Eva. Ambe ngoco, kasi tua kala na mpoko ya ku pangesa vuana vua ku lihanguila. Tu hasa ku limuenamo mu cifua ca talelelemo Njambi muyati ua Isaleli. Yehova ua va hele cihangula ca ku pua muyati ua ku lela. (Exodus 19:3-6) Kaha muyati uaco ua hangula ku pua vantu va Njambi na ku tava vingamba via hakele Njambi. Va handekele nguavo: “Viose vi a na handeka Yehova tu ka vi linga.” (Ezundu 19:8) Vunoni, mu ku hita ca ntsimbu  vantu va tsiha litavasiano liavo kuli Yehova. Etu tu hasa ku lilongesa cuma ca seho ya kama ku lungano olu. Ntsimbu yose tu pangesenu vuino vuana vuetu vua ku lihanguila na ku tualelelaho ku kakatela kuli Yehova na ku ononoka masiko eni.—1 Kolintu 10:11.

10. Malungano aka a ku vaHevelu kapitulu 11 a muesa ngecize vantu ka va tantulukile va hasa ku lihanguila ku lemesa Njambi? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

¹⁰ Ku vaHevelu kapitulu 11, tu hasa ku uanako mazina a vamala na vampuevo va vuoloke va ku pua 16 vaze va hanguile ku ononoka vingamba via haka Yehova. Mu ku lingamo, va tambuile vivezikiso via vingi na lulavelelo lua cili lua ku lutue. Ca ku muenako, Noa ua kele na lutsilielo lua ku kaniama kaha ua hanguile ku ononoka vimamuna via Njambi via vati ua pandele ku linga a tunge vuato mu ku ovola vavusoko vueni na mazimo a ku lutue. (VaHevelu 11:7) Avilahama na Sala vononokele Njambi ku cizango kaha va ile ku cifuti ca va kulahesele Ikeye. Cipue mu va muene vukovelelo vua ku “hilukila” ku cifuti ca Ule, vakevo va tualele mana avo ku vikulaheso via Njambi ku lutue. Mbimbiliya nguayo va hiangele “cifuti ca ku pulakana.” (VaHevelu 11:8, 13, 15, 16) Mosesa ua vianene vupite vua ku Ingito na ku hangula “ku lipandakana ku mapakeso a vantu va Njambi, ku viukilila ndzolela ya vupi ntsimbu imo ni, cikeco mu nima.” (VaHevelu 11:24-26) Netu tu tambuluisenu ku tsiliela ca ava vamala na vampuevo na ku viukilila vuana vuetu vua ku lihanguila, mu ku vu pangesa ku liya na cizango ca Njambi.

11. (a) Ku vezika cika tuli naco ca ku pangesa vuana vua ku lihanguila? (b) Vika vie ku mi vuisa cizango ca ku pangesa vuana vuenu vua ku lihanguila mu njila ya cili?

¹¹ Ci hasa ku moneka ngue ca casi ku kala na umo a pue na ku tu hanguila viuma, vunoni ku lingamo ci ka tu tangula ku uana vivezikiso via seho ya kama, ngeci mua vuana vua ku lihanguila. Vivezikiso vika? Mbimbiliya ya lombolola ku Ndeutelonomi 30:19, 20. (Tandenu.) Mu cinimbu 19, va muesa ngecize Njambi ua tavesele vaIsaleli ku lihanguila. Kaha mu cinimbu 20, tu lilongesa ngecize Yehova ua va hele vukovelelo vua ku muesa ha lengele cilemo cavo kuli ikeye. Netu naua tu hasa ku hangula ku lemesa Yehova. Kaha tua kala naua na vukovelelo vua ku lifuila vua ku pangesa vuana vuetu vua ku lihanguila ku lemesa Yehova na ku muesa ha lenga cilemo cetu kuli ikeye!

12. Vika ka tua pandele ku linga na vuana vuetu vua ku lihanguila?

¹² Aci singaniekenu nga mua hele kavusamba kenu vuana vua seho ya kama. Vati mu ka livua nga mu tantekeya ngecize na vu mbila kuti, ni ue ku vu pangesa mu ku vulumuna vakuavo? Mua vusunga ci ka mi vavala ha mutima. Yehova ua tu hana vuana vua ku lihanguila. Neni ce ku mu vavala ha mutima mue ku mona vantu va pangesa mua ku pihia vuana vuavo kaha ve ku hangula via ku pihia na ku vuisa vakuavo vusiua. Mbimbiliya nguayo “ku matangua aze a ku kotokela,” ku ka kala vantu “ka ve ku santsela.” (2 Timoteo 3:1, 2) Vati tu hasa ku muesa ku santsela cetu ku vuana vua seho vua tu hana Yehova? Kaha vati tu hasa ku likela ku vu pangesa mua ku pihia?

13. Vati tu hasa ku viana ku pangesa mua ku pihia vuana vuetu vua Vukua Kilistu?

¹³ Tu vose tua kala na mpoko ya ku lihanguila vavusamba, vuzalo na cifua ca ku monekelamo  na vueho. Vunoni, tu hasa ku puisa vuana vua ku lihanguila ku pua vukovelelo vua ku hangula ku linga viuma via zinda Njambi ni ku kava vifua via vakua mavu. (Tandenu 1 Petulu 2:16.) Mu cihela ca ku pangesa vuana vua ku lihanguila mu ku linga via vipi, tua pande ku vu puisa vukovelelo vua “ku lingila Njambi vumpahu.”— 1 Kolintu 10:31; Ngalata 5:13.

14. Omo lia vika tua pande ku tsiliela Yehova omo tu hangula vimo?

¹⁴ Yehova ua handekele ngueni: “Ange nji Yehova Njambi yove, Uze a ku longesa vize vi silivila, Uze a ku tuamena mu njila ize ya ku pande.” (Isaya 48:17) Tua pande ku tsiliela Yehova na ku tava vingamba vie ku tu hakela linga tu hase ku hangula viuma via cili. Nga tu likehesa na ku litavela ngecize “njila ya muntu ka ya hitukilile ivene; ka muesi muli muntu mukua ku enda ku liinikila vinanga vieni.” (Yelemiya 10:23) Andama na vaIsaleli va lisino va hanguile ku viana vingamba via va hakelele Yehova, kaha va litsilielele vakevo vavene. Tua pande ku lilongesela ku lungano luavo. Mu cihela ca ku tsiliela muli etu vavene, tua pande ku “tsiliela Yehova na mutima [uetu] uose.”—Visimo 3:5.

15. Vika tu lilongesa ku cimamuna ca ku Ngalata 6:5?

¹⁵ Tua pande naua ku singimika vuana vua vakuetu vua ku lihanguila vi va tonda mu muono. Omo lia vika? Muomu tu vose tua kala na vuana vua ku lihanguila, kaha ka kua kele Vakua Kilistu vavali va ka litombola mu ku hangula cuma cimo ntsimbu yose. Evi via  ambatela kumo na yoyesi yetu na ku lemesa cetu. Vulukenu cimamuna ca ku Ngalata 6:5. (Tandenu.) Nga tu tantekeya ngecize nkala Mukua Kilistu a li na mpoko ya ku lihanguila via tonda, tu ka singimika vuana vua vakuetu vua ku lihanguila.

16, 17. (a) Vati mpoko ya ku lihanguila ya katuile citanga ku Kolintu? (b) Vati Paulu ua kuasele vaze Vakua Kilistu, kaha cilongesa cika tu lilongesaho?

¹⁶ Tu ci talenu lungano lua mu Mbimbiliya lua muesa vika tua pande ku singimikila vuana vua vamuanetu vua ku lihanguila. Vakua Kilistu va ku cikungulukilo ca Kolintu va kele na vimpata ku tuala ha ku lia ntsitu i va kombeleya ku mahamba kaha va i landesa ha vitanda. Mitima ya vamo Vakua Kilistu ya va tavesele ku lia ntsitu muomu va tantekeyele ngecize kamponia ka puile vimo. Vunoni, vaze va puile vakua ku lemesa tumponia laza, va singaniekele nguavo ku-lia ntsitu yaco ci ka pua ngue ku lemesa tumponia. (1 Kolintu 8:4, 7) Eci ca puile cimpande ca kama ce ku tepele cikungulukilo. Vati Paulu ua ku kuasele vaze Vakua Kilitsu ku manusula cimpande caco?

¹⁷ Ha katete, Paulu ua vuluisile vose vavali ngecize via ku lia ka vi hasa ku kaniamesa vusamba vuavo na Njambi. (1 Kolintu 8:8) Ca mu civali, Paulu ua va mamuine kati va tavese “mpoko” yavo ya ku lihanguila i suntsuise mitima ya vaze va ku zeya. (1 Kolintu 8:9) Mu ku sulumuina, ua lekele vaze va puile vakua mitima ya yehu kati va hise vaze ve ku hangula ku lia ntsitu yaco. (1 Kolintu 10:25, 29, 30) Ngeci mukemuo nkala Mukua Kilistu na pande ku lihanguila ku tuala ha viuma via seho ya kama via kuata ku ku lemesa. Mua vusunga netu tua pande ku singimika mpoko ya vakuetu ya ku lihanguila cipue mu viuma via vindende.—1 Kolintu 10:32, 33.

18. Vati mu ka muesa ngecize mua haka seho ku vuana vuenu vua ku lihanguila?

¹⁸ Yehova ua tu hana vuana vua ku lihanguila, ngeci tua pua va ku zituka mpundu. (2 Kolintu 3:17) Tue ku vu pangesa mua cili muomu vue ku tu tavesa ku linga vihangula vie ku muesa haka ha lengela cilemo cetu kuli Yehova. Ngeci mukemuo tu tualelenuho ku linga vihangula vi ka mu muesa kasingimiko, kaha tu singimikenu mpoko ya vakuetu mu njila i ve ku pangeselamo vuana vuaco vua seho ya kama.