1, 2. (a) Omo lia vika ku kala ku mutamba ua Yehova ca pua ku muesa mana? (b) Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

KU LIKUATA vusamba vua kama na Yehova ca pua ku muesa mana. Muomu ka kuesi ueka ua mu hiana ku ngolo, mana, na cilemo! Mua vusunga tua tonda ku muesa lukakatela kuli ikeye na ku kala ku mutamba ueni. (Visamo 96:4-6) Vunoni vamo vakua ku lemesa Njambi ka va lingilemo.

² Mu cilongesa cino tu lilongesa via vamo va litumbuile nguavo vali ku mutamba ua Yehova vunoni va kele naua na ku linga viuma via zinda. Viuma via seho vi tu lilongesa ku lungano luavo vi hasa ku tu kuasa ku muesa lukakatela kuli Yehova.

3. Omo lia vika Yehova ua setekele ku kuasa Kaini, kaha vika ua mu lekele?

³ Tu ci talenu via Kaini. Kaini ka puile mukua ku lemesa vanjambi va makuli, vunoni Yehova ka tavele ku lemesa ceni. Omo lia vika? Yehova ua muene ngecize mutima ua Kaini ua zendamenene ku via vuhenge. (1 Yoano 3:12) Ngeci Yehova ua mu mamuine ngueni, ‘Nga u linga via cili, ka nji ka ku talekesa cihanga cange ni? Vunoni nga ka u lingi via cili, vupi vu na ku  vandamena ku mbelo, kaha vu tonda ku ku vula, u ka hasa ku vu vula ni?’ (Njenisisi 4:6, 7) Yehova ua muesele ha toma ngecize nga Kaini a aluluka na ku hangula ku kala ku mutamba ua Njambi, neni a ka kala ku mutamba ua Kaini.

4. Vika ua lingile Kaini mua kele na vukovelelo vua ku kala ku mutamba ua Yehova?

⁴ Nga Kaini ua aluluile visinganieka vieni, nga Yehova ua tavele naua ku lemesa ceni. Vunoni Kaini ka halakanene kuli Njambi, kaha visinganieka na vizango vieni via ku pihia via mu lingisile ku linga vupi. (Tiango 1:14, 15) Omo Kaini ua puile kanike, halumo ka singaniekele ngecize tangua a ka alulukila Yehova. Vunoni mua kolele ua sembuluile cimamuna ca Njambi, ua alulukilile Njambi na ku tsiha ntsongo yeni mpundu!

5. Visinganieka vika vi hasa ku tu lingisa Yehova a tu talekese nima?

⁵ Ngeci mua Kaini, Mukua Kilistu a hasa ku handeka ngueni ue ku lemesa Yehova, vunoni ue ku linga via zinda Yehova. (Yunda 11) Halumo ua kala na ntuima mu ku ambulula na ku kunguluka ntsimbu yose. Vunoni ue ku ecelela visinganieka via masungu, lizangamena na vizindo vi mu vule. (1 Yoano 2:15-17; 3:15) Visinganieka viaco vi hasa ku tu tuala ku vupi. Vakuetu ka va hasa ku tantekeya vi tue ku singanieka ni viose vi tue ku linga, vunoni Yehova a hasa. Kaha a tantekeya nga ka tua lihanene mu vutuntu mu ku kala ku mutamba ueni.—Tandenu Yelemiya 17:9, 10.

6. Vati Yehova ue ku tu kuasa ku vula masungu a api?

⁶ Ambe nga tu na sevuka Yehova ka kele na vuasi vua ku tu mbila kuti. Nga tuli na ku ila mu njila yeka, Yehova ue ku tu lania ngueni: “Hilukenu kuli ange, kaha ange nji ka hiluka kuli enu.” (Malakiya 3:7) Yehova a tantekeya ngecize tua kala na vuzeye vu tue ku lua navuo. Vunoni ua tonda tu kaniame na ku viana vupi. (Isaya 55:7) Nga tu lingamo, ua kulahesa ngueni a ka tu kuasa na ku tu hana ngolo ya tondeka mu ku vula masungu a api.—Njenisisi 4:7.

7. Vati Solomone ua zimbalesele vusamba vueni na Yehova?

⁷ Solomone mua puile kanike, ua likuatele vusamba vua cili na Yehova. Yehova ua hanene mana kuli Solomone na ku mu hana cipanga ca seho ca ku tunga tembele mu Yelusalema. Vunoni Solomone ua zimbalesele vusamba vueni na Yehova. (1 Vamiangana 3:12; 11:1, 2) Lisiko lia Njambi lia handekele ngualio muangana “kati a ka lilanesele vampuevo, linga mutima ueni kati u tanguke.” (Ndeutelonomi 17:17) Solomone ka niungile eli lisiko. Ha katete ua ambatele vampuevo 700, kaha ua vuezako naua vampuevo vakuavo 300! (1 Vamiangana 11:3) Cingi ca ava vampuevo va puile vakua vifuti vieka kaha vakua ku lemesa vanjambi va makuli. Solomone ka niungile naua lisiko lia vindikile ku ambata vampuevo vakua vifuti vieka.—Ndeutelonomi 7:3, 4.

8. Vati Solomone ua muesele lisino kuli Yehova?

⁸ Kamandende kamandende, Solomone ua zimbalesele cilemo ca kele naco ku masiko a Yehova. Kaha mu nima ya ntsimbu ua lingile viuma via ku pihia cikuma. Ua tungilile mitula vanjambi va makuli, ngeci mua njambi ua mpuevo Asetolete na Kemose, kaha neni na vampuevo veni va lemesele vanjambi vaco. Solomone ua tungilile mitula  yaco ha mincinda ya kele ku lutue lua Yelusalema, mu mbonge ize ya tungile tembele ya Yehova! (1 Vamiangana 11:5-8; 2 Vamiangana 23:13) Halumo Solomone ua singaniekele ngueni Yehova ka ka tuala mana ku vupi vuose vua kele na ku linga, ca kama lika nga na hana vikombelo ku tembele. Nga mukemuo mua singaniekele ua liongele ivene.

9. Omo Solomone ua vianene ka halakana ku vimamuna via Njambi, vika viezilemo?

⁹ Vunoni Yehova ke ku sembulula vupi. Mbimbiliya nguayo: “Yehova ua tenukile na Solomone, muomu mutima ueni u na tanguka kuli Yehova.” Vutuhu ngoco, Njambi ua setekele ku kuasa Solomone. Ua mu solokelele “luvali, na ku mu sika omo viuma evi, ngecize kati a kave vanjambi veka: vunoni ikeye ka niungile cize ca mu sikile Yehova.” Ngeci Yehova ua mu talekesele nima. Yehova ka tavesele vakua mbuto ya Solomone va hingile ha vuangana, va sike Isaleli yose, cikuavo naua va kele na visoti via kama mu miaka ya ingi.—1 Vamiangana 11:9-13.

10. Vika vi hasa ku pihisa vusamba vuetu na Yehova?

¹⁰ Nga tu hangula vavusamba ka ve ku ivuisisa vitume via Njambi ni ka va vi singimikile, va hasa ku tengula visinganieka vietu na ku pihisa vusamba vuetu na Yehova. Halumo va pua vamuanetu, vunoni ka va likuatele vusamba vua kama na Yehova. Ni halumo vavusoko vuetu, vakuetu va tua lihata navo, vakuetu ku vipanga, ni vakuetu ku sikola, vaze ka ve ku pangela Yehova. Nga tue ku  likata na vantu ka ve ku niunga vitume via Yehova, va hasa ku tu tengula mu njila ya ku linga tu hasa na ku zimbalesamo vusamba vuetu na Yehova.

11. Vika vi hasa ku tu kuasa ku hangula vavusamba?

¹¹ Tandenu 1 Kolintu 15:33. Vavengi va kala na vimo vifua via cili. Ambe ha kati ka vaze ka ve ku lemesa Yehova, vamo ka ve ku linga via ku pihia ntsimbu yose. Halumo nenu mu tantekeyako vamo va cifua eci. Vuno eci ca lomboloka ngecize va pua vantu va cili ku likata navo ni? Vati va kuata ku vusamba vuetu na Yehova? Vuno ve ku mi kuasa ku suena kuli Njambi? Vika va haka cikuma seho vantu vaco? Vika ve ku simutuila? Ve ku simutuila cikuma via moda, vimbongo, vikuata, vueho na vikuavo via cifua oco ni? Vuno ve ku paya cikuma vakuavo ni? Vuno ve ku liseseka na via mazilo ni? Yesu ua mamuine vantu ngueni: ‘Kanua ke ku handeka vize vi na sulu mu mutima.’ (Mateo 12:34) Nga mu mona ngecize vantu vaze va mue ku likata navo va li na ku pihisa vusamba vuenu na Yehova, lingenuko mumo! Tepululenu ntsimbu imue ku kala navo, kaha nga ci tondeka, tsihienu vene vusamba vuaco.— Visimo 13:20.

12. (a) Vika Yehova ua lekele vaIsaleli mu va fumine ku Ingito? (b) Vati va kumbuluile vaIsaleli omo Njambi ua va lekele ngueni va muese lukakatela kuli ikeye?

¹² Tu hasa naua ku lilongesa vimo ku viuma via solokele omo Yehova ua patuile vaIsaleli ku Ingito. Omo vantu va likunguluile ku lutue lua muncinda ua Sinai Yehova ua limuesele kuli vakevo mu cifua ca ku komouesa! Va muene liselua, muhiato, na muisi, kaha va vuile ku-zima na kalua ka kama cikuma-kuma ngue luneta. (Ezundu 19:16-19) Kaha va vuile Yehova a handeka ngueni “yange Njambi ua lifuua” ni nguetu ua tonda ku mu lemesa ikeye lika. Ua kulahesele ngueni a ka muesa lukakatela kuli vaze va mu lema na ku ononoka masiko eni. (Tandenu Ezundu 20:1-6.) Yehova ua kele na ku leka vaIsaleli ngueni nga va kala ku mutamba ueni, neni a ka kala ku mutamba uavo. Nga nenu mua kele mu civunga caco, vati mue ku vuile ku mutima mu ku halakana mezi a Yehova? Halumo nenu nga mua kumbuluile ngeci mua vaIsaleli, nguavo: “Mezi ose a na handeka Yehova tu ka a linga.” (Ezundu 24:3) Vunoni mu nima ya ntsimbu ya indende lika, kua solokele vimo viesekele lukakatela lua vaIsaleli kuli Njambi. Vika?

13. Vika viesekele lukakatela lua vaIsaleli?

¹³ VaIsaleli va vuile vuoma mu va muene ngolo ya Njambi, ngeci Mosesa ua londele ku Muncinda ua Sinai a ka va handekeleko ikeye na Yehova. (Ezundu 20:18-21) Vunoni mua hitile ntsimbu ya kama, Mosesa kasi uahi. Ca solokele ngue vantu va na vatukiya mu ndinda ca ku hona ntuamena uavo. Citava vaIsaleli va kulahelele cikuma muli muntu (Mosesa) mu ku va tuamenena, kati muli Njambi. Vika va lingile? Vomine mutima na ku leka Alone nguavo: “Tu pangele vanjambi va ka tu tuamene; muomu Mosesa ou, uze ua tu fumisile ku cifuti ca Ingito, ka tu tantekeya vika via mu uana.”—Ezundu 32:1, 2.

14. Omo lia vika vaIsaleli va liongele vavene, kaha vati Yehova ua vuile ku mutima?

¹⁴ VaIsaleli va tantekeya nguavo ku lemesa tumponia ca pua vupi. (Ezundu 20:3-5) Vunoni na ntunda yahi, va putukile ku lemesa  muana ngombe ua olu! Vutuhu va tsihile lisiko lia Njambi, va liongele vavene mu ku singanieka nguavo kasi va li ku mutamba ua Yehova. Kaha Alone ua ndunguile mu ku sana ku lemesa caco ngueni “ciuano kuli Yehova”! Vati ua lingile Yehova? Ua lekele Mosesa ngueni vantu “va na lipihisa” na ku “tanguka vuasi ku njila” ya va sikile. Yehova ua tenukile cikuma-kuma, ua tondele vene na ku nongesa Isaleli yose.—Ezundu 32:5-10.

15, 16. Vati Mosesa na Alone va muesele ngecize va kele mpundu ku mutamba ua Yehova? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.)

¹⁵ Vunoni Yehova ua pua Njambi mukua cikeketima. Ka va nongesele. Vunoni ua va hanene vukovelelo vua ku hangula nga va kala ku mutamba ueni ni kuahi. (Ezundu 32:14) Omo Mosesa ua muene vantu vemba na ku kinina muana ngombe ua olu, ua puzuile na ku tua kamponia uaco noho ua himpukile vunga. Kaha Ngueni: “Uose na kundama kuli Yehova, a suene kuli ange. Kaha vose vana va Levi va likunguluile kuli” Mosesa.—Ezundu 32:17-20, 26.

¹⁶ Vutuhu Alone ua pangele muana ngombe ua olu, ua liveyele ngeci mua vakuavo vaLevi, kaha ua hanguile ku mutamba ua Yehova. Ava vakua lukakatela va muesele ha toma ngecize ka va kele ku mutamba ua vakua vupi. Ca puile cihangula ca mana, muomu vaze va lemesele kamponia va tsile tangua lize. Vunoni vaze va kele ku mutamba ua Yehova vovokele, kaha Yehova ua kulahesele ku va vezikisa.—Ezundu 32:27-29.

17. Vika tu lilongesa ku mezi a sonekele Paulu ku tuala ha muana ngombe ua olu?

¹⁷ Vika tu lilongesaho? Kapostolo Paulu, ngueni: “Viuma evi viose vi na pu ngue vimueso kuli etu,” linga kati tu “pue vakua mahamba.” Kaha ua lomboluele naua ngueni viuma viaco “va tu sonekelavio mu ku tu nangula” etu tu na hete ku matangua a ku kotokela. Ngeci mukemuo “uose na singanieka ngueni na mana, a zangame, ku tina a ua.” (1 Kolintu 10:6, 7, 11, 12) Ngue mua muesele Paulu, ambe vakua ku lemesa Yehova va hasa ku linga via vipi. Na ku singanieka nguavo kasi ve ku ya Yehova ku mutima. Vunoni nga muntu a tonda ku pua kavusamba ka Yehova ni ue ku litumbula ngueni ngamba ya Yehova, eci ka ca lombolokele ngecize Yehova ua mu tava.—1 Kolintu 10:1-5.

18. Vika vi hasa ku tu pusununa kuli Yehova, kaha vika vikezamo?

¹⁸ Omo Mosesa ua simbuile ku Muncinda ua Sinai ku hiana na muze mu va singaniekele vaIsaleli, va putukile ku lisosomua. Netu tu hasa ku uma mutima, nga ku kotoka ca ano mavu ka cezile ha ntsimbu i tua singanieka. Halumo tu hasa ku putuka ku singanieka nguetu muono ua cili ua kulahesa Yehova u ci li ku laako cikuma ni uahi vene tu suveko. Kaha tu hasa ku putuka ku kava vizango vietu kati ku linga cizango ca Yehova. Nga ka tua zangemene, tu hasa ku pusunuka kuli Yehova na ku putuka ku linga viuma vi tua singaniekele nguetu cizila.

19. Vika tua pande ku vuluka ntsimbu yose, kaha omo lia vika?

 ¹⁹ Yehova ua tonda tu mu lemese mu vutuntu na ku lemesa lika ikeye. (Ezundu 20:5) Vika Yehova ue ku tondela viuma viaco kuli etu? Muomu ua tu lema. Cikuavo naua nga ka tu lingi cizango ca Yehova, tu ka linga cizango ca Satana, kaha eci ci ka tu vulumuna. Paulu ua handekele ngueni: “Ka mu hasa ku nua ku ngandza ya [Yehova], na ku ngandza ya vandemone: ka mu hasa ku tambula ku mesa ya [Yehova], na ku mesa ya vandemone.”—1 Kolintu 10:21.

20. Vati Yehova ue ku tu kuasa ambe nga tu na sevuka?

²⁰ Kaini, Solomone, na vaIsaleli vose va kele na vukovelelo vua ku liveya na ku aluluka ku vilinga viavo. (Vilinga 3:19) Mua vusunga, Yehova ke ku mbila vuasi-vuasi muntu omo lia ku sevuka. A ci singaniekenu, ua konekelele Alone. Lelo, Yehova ue ku tu hana vimamuna via cilemo vize vie ku tu niunga ku ku linga vupi. Ue ku pangesa Mbimbiliya, mikanda yetu, na vamuanetu. Nga tu tela matuitui etu ku vimamuna via Yehova, tu hasa ku kala na vusunga nguetu a ka tu muesa cikeketima.

21. Vika tua pande ku linga nga veseka lukakatela luetu kuli Yehova?

²¹ Yehova ue ku muesa kavumbi na vutumbe. (2 Kolintu 6:1) Ue ku ka muesa linga a tu kuase ku “viana ku sahula Njambi na masungu a hano ha mavu.” (Tandenu Tito 2:11-14.) Mu mavu ano, kasi ku ka kala viuma vi keseka lukakatela luetu kuli Yehova. Vunoni lihakelenu kapandi ka ku kala mu vutuntu ku mutamba ua Yehova kaha vulukenu ngecize mua pande ku ‘vuila Yehova Njambi yenu vuoma; ikeye i mu ka pangela’ kaha ‘kuli ikeye mu ka kakatela’!—Ndeutelonomi 10:20.